Ap 9 Ekonomiks Tg U2 60q5o

FOR S VISIT DEPED TAMBAYAN http://richardrrr.blogspot.com/ 1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of Education. 2. Offers free K-12 Materials you can use and share.

PY

EKONOMIKS

O

Araling Panlipunan

EP

ED

C

Gabay sa Pagtuturo

D

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected]. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas i All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EKONOMIKS Araling Panlipunan – Gabay sa Pagtuturo Unang Edisyon 2015

C O

PY

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa [email protected] ang mga may-akda at tagapaglathala.

D

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.

Mga Bumuo ng Gabay sa Pagtuturo

EP E

Konsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello, Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia, Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr., Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela

D

llustrator: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent Marasigan, Erich Garcia Layout Artist: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan, Donna Pamella G. Romero Management Team: Dir. Joyce DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr, Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at Mr. Edward D. J. Garcia

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________ Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072 E-mail Address: [email protected] ii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Paunang Salita Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

C O

PY

Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao. Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos, pagbuo, at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang kasanayan para sa magtatapos ng araling ito.

EP E

D

Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan, ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks.

D

Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya. Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.

iii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Talaan ng Nilalaman Yunit II: Maykroekonomiks Panimula at Gabay na Tanong........................................................69 Mga Aralin at Saklaw ng Yunit........................................................70 Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................70 Panimulang Pagtataya......................................................................72

PY

Aralin 1: Demand Alamin..................................................................................................79 Paunlarin.............................................................................................82 Pagnilayan..........................................................................................86

C O

Aralin 2: Elastisidad ng Demand (Price Elasticity of Demand) Alamin.................................................................................................89 Paunlarin.............................................................................................91 Pagnilayan..........................................................................................93

D

Aralin 3: Supply Alamin.................................................................................................95 Paunlarin.............................................................................................98 Pagnilayan at Unawain...................................................................106

EP E

Aralin 4: Interaksyon ng Demand at Supply Alamin................................................................................................109 Paunlarin............................................................................................111 Pagnilayan.........................................................................................115

D

Aralin 5: Ang Pamilihan at ang mga Istruktura Nito Alamin................................................................................................117 Paunlarin...........................................................................................121 Pagnilayan.........................................................................................127 Aralin 6: Ugnayan ng Pamilihan at Pamahalaan Alamin................................................................................................131 Paunlarin...........................................................................................134 Pagnilayan........................................................................................138 Isabuhay............................................................................................143 Pangwakas na Pagtataya...............................................................146

v All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PY C O D EP E D viii All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PY C O D EP E D ix All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

x

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

PY

Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam, makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa buhay na may kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan.

Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kultura, pananagutan at pagkabansa, 4) karapatan, pananagutan at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon, distibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang pangrehiyon at pangmundo Samantala, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipunan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa at pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding.

C O

Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/ konseptuwal, pagsisiyat, intregratibo, interdesiplinaryo at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan sa pamamagitan ng magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina.

D

Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan (AP) Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangan sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang pangnilalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing mithiin, tunguhin (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangkasaysayan at panlipunan.

Deskripsyon

BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN

K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

xi

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

D

C O

PY

Upang tuhugin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa Araling Panlipunan, ito ang magkakaugnay na temang gagabay sa buong AP kurikulum, na hango sa mga temang binuo ng National Council for Social Studies (Estados Unidos).1 Hindi inaasahan na lahat ng tema ay gagamitin sa bawat baitang ng edukasyon dahil ilan sa mga ito, katulad, halimbawa, ng ika-anim na tema, Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, ay mas angkop sa partikular na kurso (Ekonomiks) kaysa sa iba. Bagamat tatalakayin din ang ilang mga konsepto nito sa kasaysayan ng Pilipinas, ng Asya at ng mundo. Iaangkop ang bawat tema sa bawat baitang ngunit sa kabuuan, nasasakop ng kurikulum ang lahat ng mga tema.

Nilalayon ng AP Kurikulum na makalinang ng kabataan na may tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan, bansa at daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob ng lipunan, sa pagitan ng lipunan at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal at kolektibong kinabukasan. Upang makamit ang mga layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga magkakaugnay na kakayahan sa Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at interpretasyon ng impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang pagsulat ng sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika.   Tema ng AP Kurikulum

Layunin ng AP Kurikulum

Ang Araling Panlipunan ay pag-aaral ng mga tao at grupo, komunidad at lipunan, kung paano sila namuhay at namumuhay, ang kanilang ugnayan at interaksyon sa kapaligiran at sa isa’t isa, ang kanilang mga paniniwala at kultura, upang makabuo ng pagkakakilanlan bilang Pilipino, tao at miyembro ng lipunan at mundo at maunawaan ang sariling lipunan at ang daigidig, gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuri at malikhaing pag-iisip, matalinong pagpapasya, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, at mabisang komunikasyon. Layunin ng Araling Panlipunan ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao, na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan, tungo sa pagpanday ng kinabukasan.

D

Ang sakop at daloy ng AP Kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:

Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Nilalayon din ng batayang edukasyon ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral (lifelong learning). Ang istratehiya sa pagkamit ng mga pangkalahatang layuning ito ay alinsunod sa ilang teorya sa pagkatuto na konstruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto.

EP E

Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum

K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

xii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

C O

PY

4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan Nakabatay ang kakayahang pansibiko sa pag-unawa sa papel na ginagampanan ng bawat isa bilang mamamayan at kasapi ng lipunan at sa pagkilala at pagtupad ng mga karapatan at tungkulin bilang tao at mamamayan. Pananagutan ng mamamayan na igalang ang karapatan ng iba, anuman ang kanilang pananampalataya, paniniwalang pampulitika, kultural, kasarian, etnisidad, kulay ng balat, pananamit at personal na pagpili. Kasama rito ang paggalang sa opinyon ng iba kahit hindi ito sang-ayon o katulad ng sariling pag-iisip, at respeto sa pagkatao ng sinuman sa bansa at mundo. Ang pagunawa sa karapatang pantao at ang pananagutang kaakibat dito ay mahalagang bahagi ng AP kurikulum upang makalahok ang magaaral nang ganap at sa makabuluhang paraan sa buhay ng komunidad, bansa at mundo.

3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa Kaugnay sa dalawang naunang tema ang konsepto ng kultura, na tumutukoy sa kabuuan ng mga paniniwala, pagpapahalaga, tradisyon, at paraan ng pamumuhay ng isang grupo o lipunan, kasama ang mga produkto nito katulad ng wika, sining, at iba pa. Nakaangkla sa kultura ang identidad ng grupo at ng mga miyembro nito, na sa bansang Pilipinas at sa ibang bahagi ng mundo ay napakarami at iba-iba. May mga aspeto ng kultura na nagbabago samantala ang iba naman ay patuloy na umiiral sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng temang ito, inaasahan na makabubuo ang mag-aaral ng sariing pagkakakilanlan bilang kabataan, indibidwal at Pilipino, at maunawaan at mabigyang galang ang iba’t ibang kultura sa Pilipinas. Ang pagkakakilanlan bilang Pilipino ay magiging basehan ng makabansang pananaw, na siya namang tutulong sa pagbuo ng mas malawak na pananaw ukol sa mundo.

D

2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago Mahalagang makita ng mag-aaral ang pag-unlad ng lipunan mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan upang lalo maunawaan ang kanyang sarili at bansa at sa ganoong paraan ay makapagbuo ng identidad (pagkakakilanlan) bilang indibiduwal at miyembro ng lipunan, bansa at mundo. Sentral sa pag-aaral ng tao, lipunan at kapaligiran ang konsepto ng panahon (time), na nagsisilbing batayang konteksto at pundasyon ng pag-uunawa ng mga pagbabago sa buhay ng bawat isa, ng lipunang kanyang kinabibilangan, at ng kanyang kapaligiran. Ang kaisipang kronolohikal ay hindi nangangahulugan ng pagsasaulo ng mga petsa o pangalan ng tao at lugar, bagamat mayroong mga mahahalagang historikal fact ( katotohan/ impormasyon) na dapat matutunan ng mag-aaral, kundi ang pagkilala sa pagkakaiba ng nakaraan sa kasalukuyan, ang pagpapatuloy ng mga paniniwala, istruktura at iba pa sa paglipas ng panahon, ang pag-unawa ng konsepto ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpahalaga sa konstekto ng pangyayari sa nakaraan man o sa kasalukuyan, at ang mga kaugnay na kakayahan upang maunawaan nang buo ang naganap at nagaganap.

D

1. Tao, Lipunan at Kapaligiran Ang ugnayan ng tao sa lipunan at kapaligiran ay pundamental na konsepto sa Araling Panlipunan. Binibigyang diin ng temang ito ang pagiging bahagi ng tao hindi lamang sa kanyang kinabibilangang komunidad at kapaligiran kundi sa mas malawak na lipunan at sa kalikasan. Sa ganitong paraan, mauunawaan ng mag-aaral ang mga sumusunod: 1.1 Ang mga batayang konsepto ng heograpiya, gamit ang mapa, atlas at simpleng teknolohikal na instrumento, upang mailugar niya ang kanyang sarili at ang kinabibilangan niyang komunidad; 1.2 Ang impluwensiya ng pisikal na kapaligiran sa tao at lipunan at ang epekto ng mga gawaing pantao sa kalikasan; 1.3 Ang mobilidad (pag-usad) ng tao at populasyon, at mga dahilan at epekto ng mobilidad na ito; at 1.4 Ang pananagutan ng indibidwal bilang miyembro ng lipunan at taga-pangalaga ng kapaligiran at tapagpanatili ng likas kayang pag-unlad

K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

xiii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

C O

1. Mga panganib sa kapaligiran at kalikasan, ang pangangalaga nito at mga hakbang na maaaring gawin ng mga mag-aaral at ng komunidad upang matugunan ang mga panganib na ito; 2. Ang layunin at pilosopiya ng isang batas o patakarang opisyal, ang epekto nito sa tao at lipunan (at kalikasan), ang mga problema sa implementasyon at posibleng solusyon sa problema 3. Ang ugnayan ng kultura sa pagsulong ng lipunan (komunidad, bansa) at mga isyung kaugnay sa kaunlaran ng lipunan 4. Mga pandaigdigang problema sa klima, kalamidad (natural at likha ng tao), at ang paglutas ng mga suliraning ito  

Inaasahan na sa ika-11 at ika-12 na baitang ay magkakaroon ng mga elektib na kursong tatalakay sa iba’t ibang isyu (lokal, pambansa, panrehiyon, at pandaigidig) upang lumawak ang kaalaman ng mga mag-aaral at malinang ang kanilang mga mapanuring kakayahan. Sa ganitong paraan din ay lalong mahahasa ang pagkakadalubhasa ng bawat AP na guro sa pagdisenyo ng nilalaman ng kurso at sa istratehiya ng pagturo nito alinsunod sa pangkalahatang balangkas ng AP. Ilang halimbawa ng mga paksa ng elektib na kurso ay:

PY

7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo Sinuahan ng temang ito ang layunin ng AP kurikulum na makabuo ang mag-aaral ng pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga pangunahing usapin sa lipunan at mundo. Araling Asyano sa baitang 7, Kasaysayan ng Daigdig sa baitang 8, Ekonomiks sa baitang 9 at Mga Kontemporaryong Isyu sa baitang 10. Makatutulong ang kaalaman tungkol sa ibang bansa sa pag-unawa ng lugar at papel ng Pilipinas sa rehiyon at mundo, at kung paano maaaring kumilos ang Pilipino at ang bansa sa paglutas ng mga suliranin bilang kasapi ng pandaigdigang komunidad.

6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo Paano gagastusin ang sariling allowance o kita ng magulang? Paano palalaguin ang naipong pondo ng pamilya? Ang sagot sa mga simpleng tanong na ito ay may kinalaman sa batayang konsepto ng pagpili (choice), pangangailangan, paggastos (expenditure), halaga at pakinabang (cost and benefit) na sakop unang-una ng Ekonomiks, ngunit ginagamit din sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas at mga lipunan sa rehiyon ng Asya at daigidig. Sa pag-aaral ng temang Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, magagamit ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa sariilng buhay at mauunawaan ang ibang konsepto katulad ng inflation, GDP, deficit, na karaniwang nababasa sa dyaryo o naririnig sa balita sa radyo. Mahalaga ring maunawaan ng mag-aaral ang panlipunang epekto ng desisyon ng indibidwal na konsyumer at ng mga kumpanya, katulad ng epekto ng kanilang pagpapasya sa presyo ng bilihin o ang epekto ng patakaran ng pamahalaan sa pagdebelop ng ekonomiya, gamit ang pamamaraang matematikal. (Consumer Ed. Financial Literacy, Pag-iimpok)

D

5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala Bahagi ng pagkamamamayan ay ang pag-unawa sa konsepto ng kapangyarihan, ang paggamit nito sa bansa at sa pang-araw-araw na buhay, ang kahulugan at kahalagahan ng demokratikong pamamalakad, at ang uri ng pamahalaan sa Pilipinas. Sakop din ng temang ito ang Saligang Batas, na nagsasaad ng mga karapatan at pananagutan ng mamamayan at ng sambayanang Pilipino. Ang pag-unawa sa konsepto ng awtoridad at liderato sa iba-ibang antas at aspeto ng pamahalaan, kasama ang mabigat na tungkulin sa pagiging isang lider, ay tatalakayin sa AP kurikulum. Ang karanasan din ng mga bansa sa Asya at sa ibang bahagi ng daigidig ngayon at sa nakaraan ay pinagmulan ng maraming halimbawa at aralin ukol sa temang ito.

K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

xiv

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

Pagsusuri at interpretasyon ng impormasyon

PY

1. Nakauunawa ng kahulugan, uri at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa sekundaryang sanggunian 2. Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang impormasyon pagkakaiba at/o pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan 3. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor o manlilikha 4. Natutukoy ang pagkakaiba ng opinyon at fact 5. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor/manlilikha 6. Nakakukuha ng datos mula sa iba’t ibang primaryang sanggunian 7. Nakahihinuha mula sa datos o ebidensya 8. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya sa sariling salita 9. Nakauunawa ng ugnayang sanhi at epekto (cause and effect) 10. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo at di pagkakasundo 11. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari

C O

1. Nakababasa ng istatistikal na datos 2. Nakagagamit ng pamamaraang istatistikal o matematikal sa pagsuri ng kwantitatibong impormasyon at ng datos penomenong pang-ekonomiya 3. Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang maunawaan ang historikal na konteksto ng sanggunian at ang motibo at pananaw ng may-akda

1. Natutukoy ang mga sanggunian o pinagmulan ng impormasyon 2. Nakagagamit ng mapa at atlas upang matukoy ang iba’t ibang lugar, lokasyon at ibang impormasyong pangheograpiya 3. Nakagagamit ng mga kasangkapang teknolohikal upang makakita o makahanap ng mga sangguniang impormasyon

Partikular na Kasanayan

Pagsusuri at interpretasyon ng datos

Pagsisiyasat

Kakayahan

Sa ibaba ang kabuuan ng mga pangkalahatang kakayahan sa AP kurikulum at sa bawat kakayahan, ang mga partikular na kasanayan. Magkakaugnay ang mga kakayahan at kapwa nagpapatibay ang mga ito sa isa’t isa. Nilalayong linangin ang mga kakahayan sa debelopmental na pamamaraan na angkop sa bawat antas ng batayang edukasyon at sa proseso ng scaffolding, upang maitatag ang pundasyon ng mga kasanayan para sa mas malalim (at mas komplex) na kakayahan.

D

Mga Kakayahan Ang mga kakayahan ng bagong AP kurikulum ay nakaugat sa mga layunin ng batayang edukasyon: ang kapaki- pakinabang (functional) na literasi ng lahat; ang paglinang ng “functionally literate and developed Filipino;” at ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral (lifelong learning). Makikita ang mga pangkalahatang layuning ito sa mga partikular na kakayahan ng AP katulad halimbawa, ng pagsisiyasat at pagsusuri. Samakatuwid, ang AP kurikulum ay di lamang base sa nilalaman (content-based) kundi rin sa mga kakayahan (competence-based). Sadyang inisa-isa ang mga kakayahan ng AP upang: (a) ipakita ang ugnayan nito sa mga layunin ng batayang edukasyon, at (b) bigyang diin ang mga mapanuring kakayahan na hindi malilinang sa pamamagitan ng pagsasaulo ng impormasyon.

K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

xv

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

D

Partikular na Kasanayan

Pagtupad sa pamantayang pang-etika

Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard): Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko, at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig.

PY

1. Nakauunawa ng karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang makalahok sa makabuluhang paraan sa buhay ng pamayanan, bansa at dagidig 2. Naigagalang at nabibigyang kahalagahan ang pagkakaiba ng mga tao, komunidad, kultura, at paniniwala, at ang kanilang karapatang pantao 3. Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon 4. Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa sariling ideya, posisyon o pagtingin 5. Natutukoy ang sangguniang ginamit sa papel (reaksyon, maikling sanaysay) bilang pagkilala sa karapatan sa pagaaring intelektuwal ng awtor/manlilikha

Komunikasyon

C O

1. Nakasasagot ng tanong base sa angkop at sapat na ebidensya 2. Nakapag-aayos ang resulta ng pagsasaliksik sa lohikal na paraan 3. Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at paghanda ng presentasyon ng pananaliksik

12. Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon 13. Napag-iisipan ang sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan mula sa sanggunian 14. Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasangayon o hindi ang dalawang kaisipan 15. Nakauunawa ng mobilidad at migrasyon ng populasyon, ang distribusyon nito, dahilan at epekto 16. Nakauunawa ng papel at epekto ng heograpiya sa pagbabagong panlipunan at pangkalikasan 17. Nakagagamit ng pamamaraang matematikal sa pag-unawa ng mga batayang konsepto ng Ekonomiks at sa pagsusuri ng kwantitatibong datos 18. Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon

1. Nakapag-uugnay ng sari-saring impormasyon mula sa mga angkop na sanggunian 2. Naipakikilala ang sipi mula sa sanggunian at nagagamit ito nang tama 3. Naipararating sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinag-aaralan na pinatitibay ng nararapat na ebidensya o datos 4. Nakabubuo ng maikli ngunit malinaw na introduksyon at konklusyon kapag nagpapaliwanag 5. Nakasusulat ng sanaysay (na may habang 3-5 pahina sa mataas na baitang) na nagpapaliwanag ng isang pangyayari, isyu o penomeno, gamit ang nararapat at sapat na impormasyon o ebidensiya sa angkop na pamamaraan

Pagsasaliksik

Kakayahan

xvi

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

D

4–6

Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang indibidwal at kasapi ng pangkat ng lipunan, komunidad.

Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,kapangyarihan, pamumuno at pananagutan, pangangailangan at kagustuhan, pagkakilanlan, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang-yaman at ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan.

Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga ng mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal.

1

2

3

PY

Pamantayan sa Pagkatuto

Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan sa kapaligirang sosyal.

K

Naipamamalas ang mga kakayahan bilang kabataang mamamayang Pilipino na mapanuri, mapagnilay, malikhain, may matalinong pagpapasya at aktibong pakikilahok, makakalikasan, mapanagutan,produktibo, makatao at makabansa, na may pandaigdigang pananaw gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mabisang komunikasyon at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, politika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.

7 – 10

Baitang

C O

Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):

Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan at makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipagtalastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.

EP E

D

Naipamamalas ang panimulang pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili, pamilya, paaralan, at komunidad, at sa mga batayang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, distansya at direksyon gamit ang mga kasanayan tungo sa malalim ng pagunawa tungkol sa sarili at kapaligirang pisikal at sosyo-kultural , bilang kasapi ng sariling komunidad at ng mas malawak na lipunan.

K–3

Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):

xvii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri , mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya

9

10

PY

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan

8

C O

Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya

7

D

Naipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas mula sa ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan, tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlan bilang Pilipino at mamamayan ng Pilipinas; Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang sangguniang nakasulat, pasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba-ibang panahon, tungo sa pagbuo ng makabansang kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo

6

EP E

Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa mga malalaking pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-labing siyam na siglo, gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago, ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makatao at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.

5

D

Pamantayan sa Pagkatuto

Naipagmamalaki ang pagka- Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.

4

Baitang

xviii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

1-6

1-6

1-6

1-6

1-7

Pag-unawa sa pinagmulan at pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspektong pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan gamit ang malalim na konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas. Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy. Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa (strong nationhood) Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya

Ang Mga Lalawigan sa Aking Rehiyon

Ang Bansang Pilipinas

Pagbuo ng Pilipinas bilang Nasyon

Mga Hamon at Tugon sa Pagkabansa

Araling Asyano

2

3

4

5

6

7

PY

1-5

Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng kasaysayan

Ang Aking Komundad, Ngayon at Noon

C O

1-3

Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralan tungo sa pagkakakilanlan bilang indibidwal at kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at paaralan

Ako, ang Aking Pamilya at Paaralan

1

D

1-2

Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kamalayan sa kapaligirang sosyal

Ako at ang Aking kapwa

K

Tema

Deskripsyon

Daloy ng Paksa

Grado

Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

D

Saklaw at Daloy ng Kurikulum

xix

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

Deskripsyon

D

C O

Time Allotment

30 min/day x 5 days

40 min/day x 5 days

3 hrs/week

Grade 1-2 3-6 7-10

PY

Pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang Mga Kontemporaryong sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit Isyu ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya

Ekonomiks

Pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig

Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, Kasaysayan ng Daigdig kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan.

Daloy ng Paksa

BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year

10

9

8

Grado

1-7

1-7

1-7

Tema

xx

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

CODE

B. Kakapusan 1. Konsepto ng Kakapusan at ang Kaugnayan nito sa Pang- arawaraw na Pamumuhay 2. Palatandaan ng Kakapusan sa Pang- araw- araw na Buhay 3. Kakapusan Bilang Pangunahing Suliranin sa Pang- araw-araw na Pamumuhay 4. Mga Paraan upang Malabanan ang Kakapusan sa Pang- araw- araw na Pamumuhay

A. Kahulugan ng Ekonomiks

D

sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay

C O

AP9MKE-Ia-2

AP9MKE-Ia-3

AP9MKE-Ib-4

AP9MKE-Ib-5

AP9MKE-Ic-6

3. Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang-araw- araw na pamumuhay. 4. Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-arawaraw na buhay. 5. Nakakabuo ang konklusyon na ang kakapusan ay isang pangunahing suliraning panlipunan. 6. Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang malabanan ang kakapusan

AP9MKE-Ia-1

2. Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-arawaraw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan.

1. Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, at kasapi ng pamilya at lipunan.

PY

naisasabuhay ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-arawaraw na pamumuhay

Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay: may pag-unawa:

Ang mga mag-aaral ay

UNANG MARKAHAN - Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks: Batayan ng Matalinong Paggamit ng Pinagkukunang Yaman tungo sa Pagkamit ng Kaunlaran

NILALAMAN (Content)

Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks at pambansang pag-unlad gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

BAITANG 9 EKONOMIKS

xxi

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

D. Alokasyon 1. Kaugnayan ng Konsepto ng Alokasyon sa Kakapusan at Pangangailangan at Kagustuhan 2. Kahalagahan ng Paggawa ng Tamang Desisyon Upang Matugunan ang Pangangailangan 3. Iba’t- Ibang Sistemang Pangekonomiya

C O

AP9MKE-Ic-7

AP9MKE-Id-8

AP9MKE-Id-9

8. Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan 9. Nasusuri ang hirarkiya ng pangangailangan.

CODE

7. Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

AP9MKE-If-12

AP9MKE-If-13

AP9MKE-Ig-14

13. Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan 14. Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t-ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan

AP9MKE-Ie-11

11. Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan 12. Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan at pangangailangan at kagustuhan

AP9MKE-Ie-10

10. Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga hirarkiya ng pangangailangan

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

C. Pangangailangan at Kagustuhan 1. Pagkakaiba ng Pangangailangan at Kagustuhan 2. Ang Kaugnayan ng Personal na Kagustuhan at Pangangailangan sa Suliranin ngKakapusan 3. Hirarkiya ng Pangangailangan 4. Batayan ng Personal na Pangangailangan at Kagustuhan 5. Salik na nakakaimpluwensiya sa Pangangailangan at Kagustuhan

NILALAMAN (Content)

xxii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C O

AP9MKE-Ih-17

AP9MKE-Ih-18

17. Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili 18. Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili

AP9MYK-IIb-3

AP9MYK-IIa-2

AP9MYK-IIa-1

AP9MKE-Ij-20

22. Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t- ibang organisasyon ng negosyo

PY

AP9MKE-Ii-19

21. Napahahalagahan ang mga salik ng produksyon at ang implikasyon nito sa pang- arawaraw na pamumuhay

AP9MKE-Ii-19

AP9MKE-Ih-16

16. Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo.

19. Naibibigay ang kahulugan ng produksyon

AP9MKE-Ig-15

CODE

15. Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nailalapat ang kahulugan ng may pag-unawa demand sa pang araw-araw na 1. Kahulugan ng ”Demand” kritikal na pamumuhay ng bawat pamilya 2. Mga Salik na Nakakapekto sa sa mga pangunahing nakapagsusuri sa mga 2. Nasusuri ang mga salik na Demand kaalaman sa ugnayan pangunahing kaalaman nakaaapekto sa demand 3. Elastisidad ng Demand ng pwersa ng demand sa ugnayan ng pwersa at suplay, at sa sistema ng demand at suplay, at 3. Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng ng pamilihan bilang sistema ng pamilihan salik na

A. Demand

IKALAWANG MARKAHAN - Maykroekonomiks

F. Produksyon 1. Kahulugan at Proseso ng Produksyon at ang Pagtugon nito sa Pang- araw araw na Pamumuhay 2. Salik (Factors) ng Produksyon at ang Implikasyon nito sa Pangaraw araw na Pamumuhay 3. Mga Organisasyon ng Negosyo

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

E. Pagkonsumo 1. Konsepto ng Pagkonsumo 2. Salik sa Pagkonsumo 3. Pamantayan sa Matalinong Pamimili 4. Karapatan at Tungkulin Bilang Isang Mamimili

NILALAMAN (Content)

xxiii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C. Interaksyon ng Demand at Suplay 1. Interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan 2. ”Shortage” at ”Surplus” 3. Mga Paraan ng pagtugon/ kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan sa pamilihan

C O

AP9MYK-IIe-9

AP9MYK-IIf-9

AP9MYK-IIg-10

9. Naipapaliwanag ang interaksyon ng demand at suplay sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan 10. Nasusuri ang mga epekto ng shortage at surplus sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan 11. Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan

AP9MYK-IId-7

7. Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik na nakaaapekto sa suplay

AP9MYK-IId-8

AP9MYK-IIc-6

6. Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa suplay

8. Naiuugnay ang elastisidad ng demand at suplay sa presyo ng kalakal at paglilingkod

AP9MYK-IIc-5

AP9MYK-IIb-4

4. Naiuugnay ang elastisidad ng demand sa presyo ng kalakal at paglilingkod 5. Nailalapat ang kahulugan ng suplay batay sa pang-arawaraw na pamumuhay ng bawat pamilya

CODE

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

PY

bilang batayan ng matalinong pagdedesisyon ng sambahayan at bahay-

batayan ng matalinong pagdedesisyon ng sambahayan at bahay-

D

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

1. Kahulugan ng Suplay 2. Mga Salik ng Nakakapekto sa Suplay 3. Elastisidad ng Suplay

B. Supply” (Suplay)

NILALAMAN (Content)

xxiv

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B. Pambansang Kita 1. Pambansang produkto (Gross National Product- Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya 2. Mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto

Paikot na Daloy ng Ekonomiya 1. Bahaging ginagampanan ng mga bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya 2. Ang kaugnayan sa isa’t isa ng mga bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya

AP9MYK-IIj-13

14. Napangangatwiranan ang kinakailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang istraktura ng pamilihan upang matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan

4. Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto

PY

AP9MYK-IIi-12

13. Nasusuri ang iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan

AP9MAK-IIIb-5

AP9MAK-IIIb-4

AP9MAK-IIIa-3

AP9MAK-IIIa-2

AP9MAK-IIIa-1

AP9MYK-IIh-11

CODE

12. Napapaliwanag ang kahulugan ng pamilihan

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

Ang mag-aaral ay 1. Nailalalarawan ang paikot na nakapagmumungkahi ng daloy ng ekonomiya mga pamamaraan kung 2. Natataya ang bahaging paano ang pangunahing ginagampanan ng mga kaalaman tungkol sa bumubuo sa paikot na daloy ng pambansang ekonomiya ekonomiya ay nakapagpapabuti sa 2. Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa pamumuhay ng kapwa ng mga bahaging bumubuo sa mamamayan tungo sa paikot na daloy ng ekonomiya pambansang kaunlaran 3. Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya

C O

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

Naipamamalas ng magaaral ang pag-unawa sa mga pangunahing kaalaman tungkol sa pambansang ekonomiya bilang kabahagi sa pagpapabuti ng pamumuhay ng kapwa mamamayan tungo sa pambansang kaunlaran

IKATLONG MARKAHAN - Makroekonomiks

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

D. Pamilihan 1. Konsepto ng Pamilihan 2. Iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan 3. Gampanin ng Pamahalaan sa mga Gawaing Pangkabuhayan sa Iba’t Ibang Istraktura ng Pamilihan

NILALAMAN (Content)

xxv

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

A. Patakarang Piskal 1. Layunin ng Patakarang Piskal 2. Kahalagahan ng Papel na Ginagampanan ng Pamahalaan kaugnay ng mga Patakarang Piskal na Ipinapatupad nito 3. Patakaran sa Pambansang Badyet at ang Kalakaran ng Paggasta ng Pamahalaan

D. Implasyon 1. Konsepto ng Implasyo 2. Mga Dahilan ng Implasyon 3. Mga Epekto ng Implasyon 4. Paraan ng Paglutas ng Implasyon

Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok, at Pagkonsumo 1. Kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok 2. Katuturan ng consumption at savings sa pag-iimpok

C.

C O

AP9MAK-IIIe-10

AP9MAK-IIId-8

8. Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng Implasyon

10. Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon

AP9MAK-IIIc-7

7. Nasusuri ang katuturan ng consumption at savings sa pagiimpok

AP9MAK-IIId-9

AP9MAK-IIIc-6

6. Naipapahayag ang kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pagiimpok

9. Natataya ang mga dahilan sa pagkaroon ng implasyon

AP9MAK-IIIc-6

CODE

5. Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

AP9MAK-IIIf-13

AP9MAK-IIIg-14

AP9MAK-IIIg-15

14. Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito 15. Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan

AP9MAK-IIIf-12 13. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal

12. Aktibong nakikilahok sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng implasyon

11. Napapahalagahan ang mga AP9MAK-IIIe-11 paraan ng paglutas ng implasyon

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

3. Kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya

NILALAMAN (Content)

xxvi

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

(Monetary

1. Layunin ng Patakarang Pananalapi 2. Kahalagahan ng Pag-iimpok at Pamumuhunan bilang isang salik sa Ekonomiya 3. Mga Bumubuo sa Sektor ng Pananalapi 4. Ang Papel na Ginagampan ng Bawat Sektor ng Pananalapi 5. Mga Paraan at Patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi - Money Laundering - Easy and Tight Monetary Policy

F. Patakarang Pananalapi Policy)

C O

AP9MAK-IIIh-18 AP9MAK-IIIi-19 AP9MAK-IIIi-20

AP9MSP-IVj-21

AP9MSP-IVj-22

18. Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi 19. Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang isang salik ng ekonomiya 20. Natataya ang bumubuo ng sektor ng pananalapi 21. Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino 22. Natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

AP9MAK-IIIh-17

AP9MAK-IIIg-16

16. Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis 17. Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya

CODE

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

Halimbawa: - Policy on Priority Assistance Development Fund - Policy on the Privatization of GOCCs - Policy on Conditional Cash Transfer - Patakaran sa Wastong Pagbabayad ng Buwis (VAT EVAT/ RVAT) 4. Mga Epekto ng Patakarang Piskal sa Katatagan ng Pambansang Ekonomiya

NILALAMAN (Content)

xxvii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard) PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

B. Sektor ng Agrikultura 1. Ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa 2. Mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino 3. Mga patakarang pang Ekonomiya nakatutulong sa sektor ng agrikultura

Konsepto at Palatandaan Pambansang Kaunlaran Pambansang Kaunluran Mga palatandaan ng Pambansang kaunlaran 3. Iba’t ibang gampanin ng mamamayang Pilipino upang makatulong sa pambansang kaunlaran 4. Sama-sama Pagkilos para sa Pambansang Kaunlaran

A. ng 1. 2.

C O

AP9MSP-IVc-5

5. Nakapagsasagawa ng isang pagpaplano kung paano makapag-ambag bilang mamamayan sa pag-unlad ng bansa

AP9MSP-IVb-3

3. Natutukoy ang iba’t ibang gampanin ng mamamayang Pilipino upang makatulong sa pambansang kaunlaran

AP9MSP-IVb-4

AP9MSP-IVa-2

2. Nasisiyasat ang mga palatandaan ng pambansang kaunlaran

4. Napahahalagahan ang sama-samang pagkilos ng mamamayang Pilipino para sa pambansang kaunlaran

AP9MSP-IVa-1

CODE

1. Nakapagbibigay ng sariling pakahulugan sa pambansang kaunlaran

AP9MSP-IVc-6

AP9MSP-IVd-7

AP9MSP-IVd-8

6. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa 7. Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino 8. Nabibigyang-halaga ang mga patakarang pang-ekonomiya nakatutulong sa sektor ng agrikultura

PY

Ang mga mag-aaral ay aktibong nakikibahagi sa maayos na pagpapatupad at pagpapabuti ng mga sektor ng ekonomiya at mga patakarang pang-ekonomiya nito tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad

D

Ang mga mag-aaral ay may pag-unawa sa mga sektor ng ekonomiya at mga patakarang pangekonomiya nito sa harap ng mga hamon at pwersa tungo sa pambansang pagsulong at pag-unlad

IKAAPAT NA MARKAHAN - Mga Sektor Pang-ekonomiya at Mga Patakarang Pang-Ekonomiya

NILALAMAN (Content)

xxviii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

D

D. Sektor ng Paglilingkod 1. Ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod sa pambansang ekonomiya 2. Mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod 3. Batas na Nagbibigay Proteksyon at Nangangalaga sa mga Karapatan ng Mangggawa Contractualization and Labor Outsourcing - Salary Standardization Law

C. Sektor ng Industriya 1. Bahaging ginampanan ng sektor ng industriya, tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya 2. Ang pagkakaugnay ng sektor agrikultural at industriya tungo sa pag-unlad ng kabuhayan 3. Mga patakarang pang-ekonomiya nakatutulong sa sektor industriya - Filipino First Policy - Oil Deregulation Law - Policy on Microfinancing - Policy on Online Businesses

C O

14. Nakapagbibigay ng sariling pakahulugan sa konsepto ng impormal na sektor

AP9MSP-IVg-14

AP9MSP-IVf-13

13. Napapahalagahan ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod

AP9MSP-IVe-11

11. Nabibigyang-halaga ang mga patakarang pang-ekonomiyang nakatutulong sa sektor ng industriya

AP9MSP-IVf-12

AP9MSP-IVe-10

10. Nasusuri ang pagkakaugnay ng sektor agrikultural at industriya tungo sa pag-unlad ng kabuhayan

12. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod

AP9MSP-IVe-9

CODE

9. Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng industriya, tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya

(industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat)

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

(industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat) Halimbawa: - Comprehensive Agrarian Reform Law - Policy on Importation of Rice - Policy on Drug Prevention

NILALAMAN (Content)

xxix

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

1. Ang Kalakaran sa Kalakalang Panlabas ng Pilipinas 2. Ang ugnayan ng Pilipinas para sa kalakalang panlabas nito sa mga samahan ng tulad ng World Trade Organization at Asia Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig

F. Kalakalang Panlabas

C O

AP9MSP-IVi-19

AP9MSP-IVi-20

20. Napahahalagahan ang kontribusyon ng kalakalang panlabas sa pag-unlad ekonomiya ng bansa

AP9MSP-IVi-18 19. Nasusuri ang ugnayan ng Pilipinas para sa kalakalang panlabas nito sa mga samahan tulad ng World Trade Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig

18. Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa

AP9MSP-IVh-17

AP9MSP-IVh-16

16. Natataya ang mga epekto ng impormal na sector ng ekonomiya 17. Napapahalagahan ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa sektor ng paglilingkod

AP9MSP-IVg-15

CODE

15. Nasusuri ang mga dahilan ng pagkakaroon ng impormal na sector

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

1. Mga Dahilan at Anyo ng Impormal na Sektor ng Ekonomiya 2. Mga epekto ng impormal na sektor ng ekonomiya 3. Mga Patakang Pangekonomiya na may kaugnayan sa Impormal na Sektor - Counterfeiting - Black Market

E. Impormal na Sektor

NILALAMAN (Content)

xxx

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C O

22. natitimbang ang epekto ng mga patakaran pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

21. Nasusuri ang mga patakarang pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (Learning Competencies)

PY

PAMANTAYAN SA PAGGANAP (Performance Standard)

D

PAMANTAYANG PANGNILALAMAN (Content Standard)

EP E

D

3. Mga Kontribusyon ng Kalakalang Panlabas sa Pag-unlad ng Ekonomiya ng Pilipinas 4. Mga patakaran pang-ekonomiya na nakakatulong sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino -Policy on ASEAN Economic Community 2015 -Policy on Trade Liberalization

NILALAMAN (Content)

AP9MSP-IVj-22

AP9MSP-IVj-21

CODE

xxxi

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

Quarter

Week

Competency

Lowercase Letter/s *Put a hyphen (-) in between letters to indicate more than a specific week

Arabic Number

Domain/Content/ Component/ Topic

D

Baitang 5

Grade Level

SAMPLE

Nakapagbibigay ng sariling pananaw tungkol sa naging epekto ng kolonyalismo sa lipunan ng sinaunang Pilipino

PY

Ika-anim na linggo

Ikatlong Markahan

C O

Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang Kolonyal ng mga Espanyol

Araling Panlipunan

Learning Area and Strand/ Subject or Specialization

Sample: AP5KPK-IIIf-5

Roman Numeral *Zero if no specific quarter

Uppercase Letter/s

First Entry

LEGEND

D CODE BOOK LEGEND

5

-

f

III

-

KPK

AP5

xxxii

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAM

PAA

KAP

KOM KNN PSK PKK LAR KLR PKR EAP AAB LKE PAB KPB

Ang Aking Pamilya

Ang Aking Paaralan

Ako at ang Aking Kapaligiran

Ang Aking Komunidad

Ang Aking Komunidad Ngayon at Noon

Pamumuhay sa Komunidad

Pagiging Kabahagi ng Komunidad

Ang Mga Lalawigan Sa Aking Rehiyon

Ang Mga Kwento Ng Mga Lalawigan Sa Sariling Rehiyon

Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng Kinabibilangang Rehiyon

Ekonomiya At Pamamahala

Ang Aking Bansa

Lipunan, Kultura at Ekonomiya ng Aking Bansa

Ang Pamamahala Sa Aking Bansa

Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng Aking Bansa

PKB PMK KDP SHK

TDK

Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-usbong ng Pakikibaka ng Bayan

Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Malayang Kaisipan Sa Mundo

Pagpupunyagi sa Panahon ng Kolonyalismong Amerikano at Ikalawang Digmaang Pandaigdig

Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon sa Kasarinlan ng Bansa

Tungo sa Pagkamit ng Tunay na Demokrasya at Kaunlaran

TKA

KIS

Ang Silangan at Timog-Silangang Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon

KSA

HAS

Ang Timog at Kanlurang Asya sa Transisyonal at Makabagong Panahon

Sinaunang Kabihasnan sa AsyaHanggang

Heograpiya ng Asya

C O

KPK

D

PKE

Pamunuang Kolonyal ng Espanya

PLP

CODE

Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang Kolonyal ng mga Espanyol

Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino

DOMAIN/ COMPONENT

EP E

NAT

Ako ay Natatangi

D CODE

DOMAIN/ COMPONENT

PY

Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at Pagkamamamayan (Civics and Citizenship)

Mga Isyu sa Karapang Pantao at Gender

Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan

Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya

Mga Sektor Pang-Ekonomiya at Mga Patakarang Pang-Ekonomiya Nito

Makroekonomiks

Maykroekonomiks

Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

Ang Kontemporanyong Daigdig

Ang Pag-usbong ng Makabagong Daigdig

IKP

IPP

IPE

MSP

MAK

MYK

MKE

AKD

PMD

DKT

HSK

Ang Daigdig sa Klasiko at Transisyonal na Panahon

CODE

DOMAIN/ COMPONENT Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig

YUNIT I MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG

PY

Bawat tao ay humaharap sa iba’t ibang sitwasyon sa araw-araw. Kalimitan, magkakaiba ang kanilang mga karanasan ayon sa kanilang mga kagustuhan at pangangailangan. Ang kanilang pagtugon ay batay sa kanilang interes at preperensiya o pinipili. Sa kabila nito, hindi maikakaila na kaalinsabay ng pagtugon sa mga pangangailangan at kagustuhan ay nahaharap sila sa suliranin na dulot ng kakapusan ng pinagkukunang-yaman.

C O

Ang modyul na ito ay naglalayong maipamalas ng mga mag-aaral ang kanilang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay ng mga mag-aaral ang mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay.

D

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO Pamantayang Pagganap

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay

Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay

D

EP E

Pamantayang Pangnilalaman

Sa araling ito, inaasahan na matutuhan mo ang sumusunod:

ARALIN 1: KAHULUGAN NG EKONOMIKS

• Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pangaraw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral at kasapi ng pamilya at lipunan • Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pangaraw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan

1 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

• Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pangaraw-araw na pamumuhay ARALIN 2: KAKAPUSAN

• Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa pang-araw-araw na buhay • Nakabubuo ng konklusyon na ang kakapusan ay isang pangunahing suliraning panlipunan • Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang malabanan ang kakapusan

• Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan

C O

ARALIN 3: ANGANGAILANGAN AT KAGUSTUHAN

PY

• Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon

• Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan • Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng pangangailangan

D

• Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa pangangailangan at kagustuhan

EP E

• Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan, pangangailangan at kagustuhan

D

ARALIN 4: ALOKASYON

ARALIN 5: PAGKONSUMO

• Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon upang matugunan ang pangangailangan • Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa kakapusan

• Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo • Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo • Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili • Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili

2 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

• Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon ARALIN 6: PRODUKSIYON

• Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na pamumuhay

• Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t ibang organisasyon ng negosyo

PY

ARALIN 7: MGA ORGANISASYON NG NEGOSYO

C O

GRAPIKONG PANTULONG

Limitadong pinagkukunangyaman

D

Walang katapusang pangangailangan at kagustuhan

EP E

KAKAPUSAN

ALOKASYON

Produksiyon

D

Pagkonsumo

EKONOMIKS

3 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULANG PAGTATAYA Panuto: Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa sagutang papel.

( K ) 1. Sa ilalim ng command economy, ang mga pagpapasya kung anong produkto at serbisyo ang dapat na likhain ay nakasalalay sa kamay ng; A. konsyumer B. prody C. pamilihan D. pamahalaan

PY

( K ) 2. Ang kakapusan o scarcity ay maaaring umiral sa mga pinagkukunang-yaman tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Bakit nagkakaroon ng kakapusan sa mga ito?

D

C O

A. Dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan ang pangangailangan at kagustuhan ng tao B. Dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa mga pinagkukunang-yaman C. Dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga produktong ibinebenta sa pamilihan D. Dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunangyaman ng bansa

( K ) 3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa

EP E

paggawa ng desisyon?

Isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon Isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhan Isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyon Isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon

D

A. B. C. D.

( K ) 4. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay naglalarawan ng ugnayan at pangunahing gawain ng bawat sektor ng ekonomiya. Alin sa sumusunod ang naglalarawan sa bahaging ginagampanan ng sambahayan? A. Nagmamay-ari ng salik ng produksiyon B. Gumagamit ng mga salik ng produksiyon C. Nagbabayad ng upa o renta sa lupa D. Nagpapataw ng buwis sa bahay-kalakal

4 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

( K ) 5. Ang produksiyon ay isang gawaing pang-ekonomiya na dapat bigyang-pansin ng pamahalaan. Ito ay may kinalaman sa A. paggamit ng mga produkto at serbisyo. B. paglikha ng mga produkto at serbisyo. C. paglinang ng likas na yaman. D. pamamahagi ng pinagkukunang- yaman.

( P ) 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks?

C O

PY

A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning pangkabuhayan na kinakaharap. B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya sa kanyang pagdedesisyon. C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga suliraning pangkabuhayan. D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kanyang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.

( P ) 7. Ang kakapusan ay maaaring magdulot ng iba’t ibang suliraning panlipunan.

EP E

D

Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng suliraning ito? A. Maaari itong magdulot ng kaguluhan sa mga taong nakararanas nito. B. Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang kakayahan ng mga mamimili na bumili ng iba’t ibang produkto at serbisyo. C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at mahabang panahon ng El Niño at La Niña. D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.

( P ) 8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang

D

trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay upang makamit ang ibang bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o ng best alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may nagaganap na trade-off at opportunity cost? A. Dahil walang katapusan ang kagustuhan ng tao B. Dahil sa limitado ang kaalaman ng mga konsyumer C. Dahil may umiiral na kakapusan sa mga produkto at serbisyo D. Upang makagawa ng produktong kailangan ng pamilihan

5 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

( P ) 9. Kung uunahin ang pangangailangan kaysa kagustuhan, ang sumusunod ay maaaring maganap maliban sa _______. A. B. C. D.

hindi maisasakatuparan ang lahat ng layunin magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yaman maaaring malutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan magiging maayos ang pagbabadyet

( P ) 10. Si Abraham Maslow ay kilala sa modelo ng herarkiya ng pangangailangan.

PY

Batay dito, isaayos ang sumusunod mula sa pinakamababa hanggang pinakamataas ayon sa antas nito.

2, 3, 4, 5, 1 1, 2, 3, 4, 5 3, 2, 1, 5, 4 4, 5, 1, 2, 3

D

A. B. C. D.

C O

1. Responsibilidad sa lipunan 2. Pangangailangan sa seguridad 3. Pisyolohikal at biyolohikal 4. Pangangailangan sa sariling kaganapan 5. Pangangailangan sa karangalan

EP E

( P ) 11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto at

D

serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng A. Upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa, at interes para sa entreprenyur B. Upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur C. Sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at tubo sa entreprenyur D. Tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at interes sa entreprenyur

6 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12. HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS Annual 2012 and 2013

2013

7,837,881

8,455,783

7.9

3,343,427 100,930 108,492 965,753

3,596,677 110,059 116,635 1,062,100

7.6 9.0 7.5 10.0

310,249

326,101

5.1

199,821 837,569 247,946 142,851 302,772 291,460 986,611

218,729 894,369 264,281 154,391 334,586 318,553 1,059,301

9.5 6.8 6.6 8.1 10.5 9.3 7.4

ITEMS

EP E

D

HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE   1. Food and Non-alcoholic Beverages   2. Alcoholic Beverages, Tobacco   3. Clothing and Footwear 4. Housing, water, Electricity, Gas, and Other Fuels 5. Furnishings, Household Equipment, and Routine Household Maintenance   6. Health   7. Transport   8. Communication   9.  Recreation and Culture 10.  Education 11.  Restaurants and Hotels 12.  Miscellaneous Goods and Services

PY

2012

Growth Rate (%)

C O

At Current Prices

Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014

( P ) 12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?

D

A. Malaking bahagi ng gastos sa pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa edukasyon. B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013. C. Pinakamababa ang gastos sa pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon. D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang gastos sa pagkonsumo sa pagitan ng taong 2012-2013.

7 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

( U ) 13. Sa mga punto ng Production Possibilities Frontier o PPF ay maituturing na mayroong production efficiency. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan. Piliin ang pinakatamang sagot?

PY

A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga pinagkukunang-yaman. B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi ang gastos sa paggawa ng produkto. C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan ng isang ekonomiya na lumikha ng produkto. D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang iba’t ibang alternatibo sa paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga limitadong pinagkukunang-yaman.

( U ) 14. Ang kagustuhan at pangangailangan ay dalawang magkaibang konsepto.

C O

Maituturing na kagustuhan ang isang bagay kapag higit ito sa batayang pangangailangan. Kailan maituturing na batayang pangangailangan ang isang produkto o serbisyo? A. Magagamit mo ito upang maging madali ang mahirap na gawain. B. Nagbibigay ito ng kasiyahan at kaginhawaan. C. Hindi mabubuhay ang tao kapag wala ang mga ito. D. Makabibili ka ng maraming bagay sa pamamagitan nito.

D

( U ) 15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang “There isn’t enough to go around” na nagmula kay John Watson Howe?

D

EP E

A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito sasapat sa pangangailangan ng tao. B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga pinagkukunang-yaman. C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay hahantong sa kakapusan. D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong daigdig.

( U ) 16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang command economy, alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang ito?

A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng pamahalaan batay sa plano. B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang pakikialam ng pamahalaan. C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa pinagkukunang-yaman. D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang pamahalaan sa ilang gawain. 8 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

( U ) 17. Kailan masasabing matalino kang mamimili?

A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang pagkakaroon ng sale. B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili na pasok sa badyet. C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang ng produktong binibili. D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi mauubusan sa pamilihan.

( U ) 18. Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang

C O

PY

impormasyon? A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at komposisyon ng produkto. B. Palaging pumunta sa timbangang-bayan upang matiyak na husto ang biniling produkto. C. Pahalagahan ang kalidad at hindi ang tatak ng produkto o serbisyong bibilhin. D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan ang kapaligiran.

D

( U ) 19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa ibaba ukol sa produksiyon?

D

EP E

A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output tulad ng produkto at serbisyo ubang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa, kapital, at kakayahan ng entreprenyur. B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga input tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang makabuo ng produkto at serbisyo. C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na gagamitin dito. D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang lakaspaggawa kaysa sa mga makinarya.

Input

Proseso

Output •

• Lupa • Paggawa • Entrepreneurship Kapital o Puhunan • Entrepreneurship

•

Pagsasama-sama ng materyales, entrepreneurship paggawa, kapital, at entrepreneurship

Kalakal o serbisyo pangkunsumo; Kalakal o serbisyo na gamit sa paglikha ng ibang produkto

9 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

( U ) 20. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapahayag ng kahalagahan ng produksiyon

11. B 12. D 13. D 14. C 15. A 16. B 17. C 18. A 19. B 20. C

D

EP E

D

C O

Mga Sagot: 1. D 2. A 3. C 4. A 5. B 6. D 7. Maaring walang sagot 8. A or C 9. B 10. C

PY

sa pang-araw-araw na pamumuhay? A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang ikonsumo sa pang-araw- araw B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho. C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon kaysa sa pagkonsumo. D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.

10 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG Ang pag-aaral ng Ekonomiks ay nahahati sa dalawang pangunahing sangay: ang Maykroekonomiks (Microeconomics) at Makroekonomiks (Macroeconomics). Layunin ng mga ito na maunawaan ang Ekonomiks sa pamamagitan ng maliit (micro) at malawak (macro) na dimensiyon ng ekonomiya. Kung kaya’t, ang pag-aaral nito ay lubhang mahalaga para sa atin sapagkat ang anumang pagbabago sa galaw ng ekonomiya, maging sa usaping lokal o internasyonal man, ay may malaking epekto sa atin bilang mga tao na may pangangailangang dapat matugunan.

C O

PY

Kaugnay ng pagtugon sa ating pangangailangan, naitanong mo na ba sa iyong sarili kung paano mo ito maisasakatuparan? Saan ka makakakuha ng mga ito? Sa puntong ito, malaking usapin ang apat na pangunahing katanungang pang-ekonomiko: 1) Ano-ano ang produktong ipoprodyus? 2) Gaano karami ang ipoprodyus? 3) Paano ito ipoprodyus? at 4) Para kanino ito ipoprodyus?. Ang mga katanungang pangekonomikong ito ang siyang pinagmumulan kung bakit ang konsepto ng demand at supply sa ekonomiks ay nagaganap at ang mabisang mekanismo para maunawaan ang takbo nito ay ang interaksiyon ng mga ito sa pamamagitan ng pamilihan.

D

Ang pangunahing pokus ng modyul na ito ay ang ugnayan at interaksiyon ng demand at supply, elastisidad, at pamilihan at iba’t ibang estruktura nito, at ang ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Dahil dito, ikaw bilang guro at bahagi ng pambansang ekonomiya, mahalagang iyong gabayan ang mga mag-aaral upang kanilang masuri at tuklasin kung paano naaapektuhan ang pangangailangan at kagustuhan ng sambahayan at bahay-kalakal tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

EP E

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO Pamantayan sa Pagganap

Naipamamalas ng mag-aaral ang pagunawa sa mga pangunahing kaalaman sa ugnayan ng puwersa ng demand, supply, at sistema ng pamilihan bilang batayan sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at bahay-kalakal tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

Ang mga mag-aaral ay kritikal na nakapagsusuri sa mga pangunahing kaalaman sa ugnayan ng puwersa ng demand, supply, at sistema ng pamilihan bilang batayan sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at bahay-kalakal tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

D

Pamantayang Pangnilalaman

69 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sa araling ito, inaasahan na iyong gagabayan ang mga mag-aaral upang matutuhan ang sumusunod:

DEMAND ARALIN 2: ELASTISIDAD NG DEMAND (PRICE ELASTICITY OF DEMAND) ARALIN 3:

• Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand • Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik (factors) na nakaaapekto sa demand • Naiuugnay ang tugon ng mga mamimili sa pabagobagong presyo ng mga produkto at serbisyo batay sa konsepto ng price elasticity of demand • Naiisa-iisa at nasusuri ang iba’t ibang uri ng elastisidad ng demand • Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa supply

PY

ARALIN 1:

• Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya

• Matalinong nakapagpapasya sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik na nakaaapekto sa supply

EP E

D

C O

SUPPLY AT ELASTIDIDAD NG • Naiuugnay ang tugon ng mga mamimili sa pabagoSUPPLY bagong presyo ng mga produkto at serbisyo batay sa (PRICE ELASTICITY konsepto ng price elasticity of supply OF SUPPLY) • Naiisa-iisa at nasusuri ang iba’t ibang uri ng elastisidad ng supply • Naipaliliwanag ang interaksiyon ng demand at supply sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan ARALIN 4: • Nasusuri ang mga epekto ng shortage at surplus sa INTERAKSIYON presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan NG DEMAND AT SUPPLY • Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan • Naipaliliwanag ang kahulugan ng pamilihan • Napahahalagahan ang bahaging ginagampanan ng pamilihan sa pagtugon sa pang-araw-araw na ANG PAMILIHAN AT pangangailangan ng mga tao MGA ESTRUKTURA • Nauunawaan ang konsepto ng Estruktura ng pamilihan NITO • Nasusuri ang iba’t ibang Estruktura/sistema ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao • Napapangatwiranan ang kinakailangang pakikialam ARALIN 6: at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing UGNAYAN NG pangkabuhayan sa iba’t ibang estruktura ng pamilihan PAMILIHAN AT upang matugunan ang pangangailangan ng mga PAMAHALAAN mamamayan

D

ARALIN 5:

70 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

GRAPIKONG PANTULONG SA ARALIN

MAYKROEKONOMIKS

C O

DEMAND

BAHAY-KALAKAL

PY

SAMBAHAYAN

SUPPLY

D

EP E

D

INTERAKSIYON NG DEMAND AT SUPPLY

71 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULANG PAGTATAYA Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag/katanungan. Bilugan ang titik ng tamang sagot.

(K)

1. Isa sa mahalagang elemento na sinusuri sa pag-aaral ng Maykroekonomiks ay ang konsepto ng demand na isinasagawa o nagmumula sa mga konsyumer. Alin sa sumusunod ang tamang pagpapakahulugan sa konsepto ng demand?

(P)

C O

PY

A. Ito ay tumutukoy sa mga produktong kahalili ng mga pangangailangan ng isang konsyumer. B. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa (willing) at kayang (able) bilhin ng mga konsyumer sa iba’t ibang halaga o presyo. C. Ito ay tumutukoy sa kabuuang dami ng produkto na mabibili sa bawat presyo kung ang konsyumer ay makakabili ng lahat ng kanilang pangangailangan. D. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa at kayang bilhin ng prody sa iba’t ibang presyo. 2. Ayon sa batas ng demand, alin sa sumusunod na pahayag ang malinaw na magpapaliwanag ng graph tungkol sa ugnayan ng presyo at demand ng mga konsyumer?

EP E

D

A. Kaunti ang mabibili ng mga konsyumer kapag mataas ang presyo. B. Maraming mabibili ang mga konsyumer kapag mataas ang presyo. C. Habang tumataas ang presyo, bumababa ang demand ng mga konsyumer. D. Habang tumataas ang presyo, tumataas ang demand ng mga konsyumer. PRESYO

2 1

4

DAMI

3. Kapag ang kurba ng demand ay gumagalaw mula itaas, pababa, at pakanan o downward sloping, ito ay nagpapahiwatig ng/na ___________________.

D

(U)

2

A. B. C. D.

(U)

walang kaugnayan ang demand sa presyo hindi nagbabago ang presyo ayon sa demand negatibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand positibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand

4. Ang ganap na di-elastikong demand ay mayroong coefficient na zero, ibig sabihin walang nagaganap na pagtugon ang Qd kahit pa tumaas ang presyo. Ano ang ipinapahiwatig nito? A. May mga produkto tayong madaling hanapan ng pamalit kaya kahit tumaas ang presyo nito makabibili pa rin tayo ng alternatibo para dito. 72

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B. Kapag ang produkto ay labis na tumaas ang presyo at hindi naman masyadong kailangan, maaari ng ipagpaliban muna ang pagbili nito. C. May mga produkto na kahit mataas ang presyo ay kailangan mong bilhin sapagkat wala itong pamalit. D. May mga produktong walang epekto sa atin kahit hindi natin ito bilhin.

(U)

5. Si Juanito ay nakagawian ng bumili ng bananacue tuwing recess. Nang minsang tumaas ng tatlong piso ang paborito niyang banana que, hindi na muna siya bumili at sa halip ay naghanap na lamang ng ibang mabibili sa canteen. Ano ang ipinahihiwatig ng demand ni Juanito para sa banana que?

D

6. Sa Ekonomiks, pinag-aaralan kung paano matutugunan ang walang katapusang pangangailangan ng tao. Ang gawaing ito ay tungkulin ng prody. Ano ang tawag sa dami ng produkto na handa at kayang ipagbili ng mga prody?

EP E

(K)

C O

PY

A. Ang demand sa bananacue ay hindi-elastiko sapagkat si Juanito ay tumugon ng malaki sa pamamagitan ng pagbabawas ng demand para sa bananacue. B. Ang demand sa bananacue ay elastiko sapagkat si Juanito ay tumugon na ng malaki sa pamamagitan ng pagbabawas ng demand para sa bananacue. C. Ang demand sa bananacue ay unitary sapagkat ang dami ng ibabawas na demand sa bananacue ay kasing dami ng demand sa pamalit na bananacue ni Juanito. D. Ang demand sa bananacue ay ganap na hindi-elastiko dahil hindi makakatagal si Juanito na hindi kumain ng bananacue sa loob ng isang linggo.

A. demand C. produksiyon B. ekwilibriyo D. supply

7. May patahian si Aling Noemi ng mga kumot at punda ng unan sa Cagayan De Oro. Noon ay nakagagawa lamang siya ng 5 pirasong kumot at 10 pirasong punda ng unan sa isang araw. Ngunit nang gumamit siya ng hispeed sewing machine ay halos magtriple ang kaniyang produksiyon kaya ibinaba niya ang presyo. Piliin ang grapikong paglalarawan sa pagbabagong ito?

D

(P)

73 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

(U)

8. Upang masabing supply, kailangang may kagustuhan at kakayahan na ipagbili ng prody ang isang uri ng produkto. Halimbawa, may 30,000 lata ng sardinas ang kailangan sa pamilihan. Ayon sa datos, mayroong 10 kompanya ng sardinas ngunit sa bilang na ito, 6 lamang ang nais gumawa ng kabuuang 20,000 lata ng sardinas kung ipagbibili ito sa presyong Php10.00. Batay sa pahayag, ilan ang maitatalang supply ng sardinas? A. 6 C. 20 000 B. 10 D. 30 000

(K)

9. Malaki ang papel ng pamahalaan upang mapanatili ang katatatagan ng presyo sa pamilihan. Alin sa sumusunod ang nagpapaliwanag nito?

C O

PY

A. Panghuhuli sa illegal vendors na nagkalat sa paligid B. Pagtatakda ng price ceiling at floor price upang magkaroon ng gabay sa presyo ng mga bilihin C. Pagtataguyod ng mga batas sa pangangalaga sa karapatan ng mga konsyumer D. Patuloy na panghihikayat sa mga maliliit na negosyante na palawakin pa ang negosyo

( K ) 10. Kung ang presyo ng isang pangunahing produkto ay labis na mataas at hindi

D

na makatarungan para sa mga konsyumer dahil sa mapang-abusong gawi ng mga may-ari ng prody, gumagawa ng hakbang ang pamahalaan upang matugunan ito. Nakikialam ang pamahalaan sa pagpepresyo sa pamilihan. Ano ang tawag sa patakaran ng pagtatakda ng pinakamataas na presyo ng mga produkto o serbisyo?

EP E

A. price ceiling B. floor prices

C. market clearing price D. price

( P ) 11. Ang presyong mababa sa ekwilibriyo ay ipinatupad ng pamahalaan upang

D

mabigyang-proteksiyon ang mga mamimili. Ano ang magiging epekto sa pamilihan kung ang pamahalaan ay magpapatupad ng price ceiling na Php1? Gamitin ang graph sa ibaba upang masagutan ang katanungan.

A. Sa pagpapatupad ng price ceiling, ang pamilihan ay makararanas ng ekwilibriyo. B. Ang pagpapatupad ng price ceiling ay makapagdudulot ng disekwilibriyo sa pamilihan. Ito ay lilikha ng shortage na 12 yunit ng produkto. 74 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C. Ang pagpapatupad ng price ceiling ay makapagdudulot ng disekilibriyo sa pamilihan. Ito ay lilikha ng surplus na 6 na yunit ng produkto. D. Walang mangyayaring shortage at surplus sa pamilihan sapagkat mabisa ang polisiya ng pamahalaan.

(P)

12. Ano ang nais ipakita ng tsart sa ibaba para sa konsyumer at prody sa pagtatakda ng price at price control ng pamahalaan? Nais ng pamahalaan na:

PY

DEPARTMENT OF TRADE AND INDUSTRY (DTI)

PAMILIHAN

PRICE

C O

PRICE CONTROL

D

KONSYUMER

MALIIT NA PRODY AT MAGSASAKA

EP E

A. kontrolin ang presyo ng mga bilihin sa pamilihan. B. maipakita ng pamahalaan ang kanilang pagtupad sa tungkulin. C. matamo ang layunin ng ekwilibriyo. D. tulungan ang konsyumer at maliit na prody.

(U)

13. Nagaganap ang ekwilibriyo sa pamilihan kapag sa iisang presyo pantay ang dami ng quantity demand sa quantity supply. Sa kalagayang ito, ano ang implikasyon ng pagkakaroon ng ekwilibriyo sa pamilihan?

D

A. Sa presyong ekwilibriyo, parehong nasiyahan ang konsyumer at prody sapagkat ang dami ng nais bilhin ng mga konsyumer ay kasindami ng nais ibenta ng mga prody. B. Sa presyong ito, may labis na supply sapagkat maaaring magtaas ng presyo ang mga prody upang tumaas ang kita. C. Sa presyong ito, parehong masaya ang konsyumer at prody sapagkat tumaas man ang presyo, kaunti na lamang ang bibilhin ng mga konsyumer. D. Sa presyong ito, hindi nasiyahan ang konsyumer dahil ang labis na demand ay hindi napupunan ng labis na supply.

75 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

(U)

14. Alin ang nagpapaliwanag kung bakit mahal ang bulaklak na rosas sa tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso?

PY

A. Dahil sa okasyon, tumataas ang demand ng mga konsyumer sa rosas kaya lumilipat ang kurba ng demand sa kanan na nagreresulta sa pagtaas ng presyo nito. B. Dahil sa tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso, nagkakasundo ang mga konsyumer at prody na itaas ang presyo sapagkat pareho naman silang nakikinabang dito. C. Tanggap ng mga konsyumer ang pagtaas ng presyo ng rosas tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso sapagkat hindi matatawaran ang kasiyahang natatamo ng mga konsyumer sa pagbibigay ng rosas sa kanilang mga mahal sa buhay. D. Tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso, itinatago ng mga prody ang panindang bulaklak upang lalong tumaas ang presyo nito.

(K)

C O

15. Lahat tayo ay kinikilala bilang mga konsyumer na may mga pangangailangan subalit hindi lahat ay may kakayahang maging prody o gumawa ng mga produkto o serbisyo na tutugon sa ating mga pangangailangan. Ano ang tawag sa lugar kung saan ang mga konsyumer at prody ay nagtatagpo at nagkakaroon ng palitan sa pamamagitan ng itinakdang presyo ng mga produkto?

D

A. department store B. pamilihan C. talipapa D. tiangge

(P)

EP E

16. Alin sa sumusunod na larawan ang industriyang hindi kabilang sa estrukturang oligopolyo?

D

A.





B.



C.

D.



Pinagkunan: http://3.bp.blogspot.com/-sKmZsEUVBLI/UoLK7dyZI3I/AAAAAAAAJ88/FxkWDVS2f_8/s1600/ telcoph+logo.png Retrieved on: November 7, 2014 http://4.bp.blogspot.com/-xEQmgJXTrRw/Uml0-KcEoII/ AAAAAAAAAAw/pxoQqzcIxUs/s1600/Shell-Logo.jpg Retrieved on November 7, 2014; http://2.bp.blogspot.com/-S-woMsJijQ/T8kX87eYv3I/AAAAAAAAACo/Yv_hI-kHjeg/s1600/LunaJ_caltex.jpg Retrieved on November 7, 2014 http://bigbasket.com/media/s/p/l/161754_1-tide-plus-detergent-powder.jpg Retrieved on November 7, 2014

76 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

EP E

D

C O

PY

Para sa bilang 17 suriin ang sumusunod na larawan.

Pinagkunan: http://m.abante-tonite.com/issue/dec2013/pictures/t-27-08-2.jpg Retrieved on November 7, 2014; http://media.philstar. com/images/pilipino-star-ngayon/bansa/20140917/pork-separate-from-non-pork-products-3.jpg Retrieved on: November 7, 2014; https://i1.ytimg.com/vi/GQXyH2XOcD8/hqdefault.jpg Retrieved on: November 7, 2014; https://i1.ytimg.com/vi/KhKdagSq1dc/hqdefault. jpg Retrieved on: November 7, 2014

17. Batay sa iyong pagsusuri, sa anong estruktura ng pamilihan nabibilang ang mga larawang nasa itaas?

D

(P)

A. monopolyo B. oligopolyo C. ganap na kompetisyon D. monopolistikong kompetisyon

77 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

(P)

18. Kung iyong susuriin ang dalawang dayagram ng estruktura ng pamilihan sa ibaba, alin sa dalawang ito ang sa tingin mo ay may kakayahan na itakda ang presyo sa pamilihan? MONOPOLYO

Iisa ang prody

MONOPSONYO

Kayang hadlangan ang kalaban

Kailangan ng produkto at serbisyo

Walang ibang maaaring bumili ng produkto at serbisyo

PY

Walang pamalit na produkto at serbisyo

Iisa ang konsyumer

C O

A. monopolyo, sapagkat walang pamalit ang mga produkto B. monopsonyo, sapagkat iisa lamang ang konsyumer C. pareho lamang sapagkat ang mga katangian ng dalawang estrukturang ito ay kabilang sa hindi ganap na kompetisyon. D. wala ni isa man sa dalawang anyo ng pamilihan sapagkat ang pagbili naman ng produkto at serbisyo ay nasa desisyon pa rin ng konsyumer

D

19. Ang pamilihang may ganap na kompetisyon ang sinasabing pinakamodelong estruktura ng pamilihan dahil sa dami ng nagbebenta o dami ng konsyumer. Ang sumusunod ay katangian ng estrukturang ito maliban sa

EP E

(U)

A. B. C. D.

20. Ang pamilihan ay sinasabing may ganap na kompetisyon kapag ang sinomang prody ay walang kapangyarihan na palitan o baguhin ang presyo sa pamilihan. Paano nakatutulong ang ganap na kompetisyon sa pamilihan?

D

(U)

malayang kalakalan sa bilihan may kakaibang produkto maraming prody at konsyumer malayang paggalaw ng mga sangkap pamproduksiyon

A. sumisigla ang kompetisyon sa pamilihan dahil marami ang konsyumer at prody B. napapababa ng prody ang kalidad ng kanilang produkto C. nakakakuha ng malaking tubo ng mga prody D. hindi nakakahikayat sa mga prody na magpasok ng produkto

78 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA Ang araling ito ay nakatuon sa pag-aaral ng demand bilang isa sa mga batayang kaisipan sa Ekonomiks. Tinalakay sa naunang yunit na ang efficient na pagpili at paggamit ng mga pinagkukunang-yaman ang diwa sa pag-aaral ng asignaturang ito. Sa yunit na ito, ipakikilala ang dalawang mahalagang konsepto sa Ekonomiks, ang demand at supply. Sa pag-aaral ng demand, iyong gabayan ang mga mag-aaral upang kanilang malaman bilang isang mamimili kung paano maipakikita ang kagustuhan at kakayahang bumili ng mga produkto at serbisyo bilang tugon sa kanilang mga pangangailangan.

PY

Iyong gagabayan ang mga mag-aaral sa araling ito upang kanilang matutuhan ang mga salik na nakaaapekto sa demand at kung paano ito nagbabago dahil sa presyo.

C O

May inihandang mga gawain na tataya sa kanilang mga kaalaman hinggil sa aralin. Inaasahan na bilang guro ay mahihikayat mo ang mga mag-aaral na pagyamanin nila ang kanilang kaalaman upang maunawaan kung paano ang demand at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran. ARALIN 1

D

DEMAND

EP E

ALAMIN

D

Matapos mong maituro sa mga mag-aaral ang konsepto ng produksiyon, mga salik nito, at ang mga organisasyon ng negosyo sa naunang mga aralin, sa bahaging ito naman ay gagabayan mo sila upang tuklasin ang tungkol sa konsepto ng demand. Upang higit na maging masaya at makabuluhan ang bahaging ito ay simulan mong pasagutan ang susunod na gawain.

79 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 1: BILI AKO NO’N, BILI AKO N’YAN

C O

PY

Ipasuri ang nilalaman ng bubble thought sa ibaba at atasan ang mga mag-aaral na sagutan ang mga pamprosesong tanong.

Pamprosesong Tanong:

EP E

D

1. Ano-ano ang ipinahihiwatig ng mga bubble thought? 2. Anong konsepto sa ekonomiks ang inilalarawan sa mga bubble thought? Gawain 2: JUMBLED LETTERS

Ipaayos ang mga ginulong letra sa puzzle box upang maibigay ang hinihinging kasagutan sa mga gabay na tanong. Maaari mong atasan ang mga mag-aaral na balikan ang kanilang mga napag-aralan sa mga naunang aralin upang madali nilang masagot ang katanungang nakapaloob dito. Kung kanilang maisasaayos nang tama ang mga letra sa puzzle ay may mabubuo silang salita sa unang kolum nito. A N W A S T

D

1. 2. 3. 4. 5. 6.

P I A K O R

Y M M Y N I

G E O O G D

O S L S O I

D O S N Y S

I K

R O

E K

L E B

A

O

U

S

M

A

O

Y

N

Mga Gabay na Tanong: 1. Ano ang tawag sa pag-aaral tungkol sa uri, kalidad, at balangkas ng populasyon? 2. Anong sangay ng agham panlipunan ang tungkol sa efficient na pagpili at paggamit ng mga pinagkukunang-yaman? 80 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

3. Sino ang isa sa bumuo ng teorya hinggil sa herarkiya ng pangangailangan ng tao? 4. Ano ang tawag sa pamamaraan ng paglalaan ng takdang dami ng pinagkukunang-yaman ayon sa pangangailangan at kagustuhan ng tao? 5. Ito ay tumutukoy sa anumang gawaing pang-ekonomiya na ang layunin ay magkamit ng kita o tubo. 6. Ano ang katawagan sa pamamaraan ng pagbabahagi ng kabuuang yaman o kita ng lipunan sa bawat indibidwal o sa mga salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, kapital, at entrepreneurship?  Pamprosesong Tanong:

PY

1. Anong salita ang nabuo mula sa unang hanay pababa? 2. Ano ang iyong paunang pagkaunawa sa salitang demand?

C O

Sa susunod na bahagi ay pasasagutan mo ang isang tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa konsepto ng demand. Gawain 3: I – R – F (Initial-Refined-Final Idea) Chart

Ipasulat sa unang kolum (Alam Ko Ngayon) ng tsart ang sagot ng mga magaaral sa tanong na nasa kahon.

EP E

D

Paano ang demand at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran?

Nadagdag Kong Kaalaman

Ito Na ang Alam Ko

D

Alam Ko Ngayon

Matapos mong gabayan ang mga mag-aaral sa kanilang paunang kaalaman tungkol sa paksang demand at ang mga salik na nakaaapekto rito, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na bahagi ng aralin. Ito ay upang higit mong maipaliwanag sa kanila ng mas malawak ang konsepto ng demand.

81 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAUNLARIN

PY

Matapos matiyak ang inisyal na kaalaman ng mga mag-aaral, inaasahan sa bahaging ito na mas lalawak pa ang kanilang kaalaman at pang-unawa tungkol sa konsepto ng Demand. Ipabasa ang mga teksto at ipagawa ang mga nakahandang gawain na makatutulong upang kanilang masagot kung paano makatutulong sa paggawa ng matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody ang kaalaman sa puwersa ng demand sa pagkamit ng pambansang kaunlaran. Halina’t pasimulan mo na ang mga gawain!

Gawain 4: COMPLETE IT!

C O

Mula sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral sa kanilang modyul hinggil sa konsepto ng demand ay pasagutan mo ang sumusunod na gawain.

EP E

D

Ipakompleto ang mga katawagan at konseptong tinutukoy ng sumusunod na pangungusap. Ipasulat ang mga akmang letra sa patlang upang mabuo ang salita. 1. _ _ _ A _ _ tumutukoy sa dami ng produkto at serbisyong gusto at kayang bilhin ng mga mamimili. 2. _ _ _ A _ _ _ _ _ _ A _ _ nagsasaad na mayroong magkataliwas na ugnayan sa pagitan ng presyo at quantity demanded.

D

3. _ _ _ _ A _ _ D _ _ _ _ _ grapikong paglalarawan ng presyo at quantity demanded. 4. _ _ _ E _ _ _ _ _ _ I _ _ _ ipinagpapalagay na ang presyo lamang ang salik na nakaaapekto sa pagbabago ng quantity demanded, habang ang ibang salik ay hindi nagbabago.

5. _ N _ _ _ _ _ _ _ _ _ T nagpapahayag na mas malaki ang halaga ng kinikita kapag mas mababa ang presyo.

82 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 5: DEMAND READING Palagyan ng (√) ang kolum ng Sang-ayon, kung naniniwala ang mag-aaral na tama ang pahayag tungkol sa konsepto ng demand at lagyan naman ng (X) ang kolum kung sila ay Di sang-ayon. Pahayag

Sang-ayon

Di sang- ayon

1. Ang demand ay tumutukoy sa dami ng produkto o serbisyo na gusto at kayang bilhin ng mamimili sa iba’t ibang presyo sa isang takdang panahon.

PY

2. Ang ugnayan ng presyo at quantity demanded ay maaaring ipakita gamit ang demand schedule, demand curve, at demand function. 3. Ayon sa Batas ng Demand, ang presyo at quantity demanded ay mayroong tuwirang relasyon.

C O

4. Ang ceteris paribus assumption ay ginagamit upang ipagpalagay na ang presyo lamang ang salik na nakaaapekto sa pagbabago ng quantity demanded habang ang ibang salik ay hindi nagbabago o nakaaapekto rito.

D

5. Ang income effect ay nagpapahayag na kapag tumaas ang presyo ng isang produkto, ang mga mamimili ay hahanap ng mas murang pamalit dito.

Gawain 6: I3: I-DEMAND, ITALA, at IKURBA

D

EP E

Ipagpalagay na katatapos lamang ng klase ng mag-aaral sa Physical Education. Nagkataong may tinda ng buko juice sa kantina. Ilang baso ng buko juice ang handa at kaya nilang bilhin sa presyong Php6, Php8, Php10 hanggang Php14 kada baso. Ipatala ito sa kolum ng Qd. Ipalagay sa talahanayan ang dami ng quantity demanded sa bawat presyo upang mabuo ang demand schedule. Ipagpalagay na ang demand function ay Qd = 50 - 2P. Pagkatapos nito ay ipakita ito sa pamamagitan ng paggawa ng demand curve at sagutan ang mga pamprosesong tanong sa ibaba. Demand Schedule para sa Baso ng Buko Juice

Presyo Bawat Baso Php6

Quantity Demanded

Php8 Php10 Php12 Php14

83 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Ilan ang quantity demanded sa presyong Php6.00? 2. Ano ang naging pagbabago sa quantity demanded nang tumaas ang presyo mula Php8.00 papuntang Php14.00? Ipaliwanag ang sagot. 3. Ipaliwanag sa sariling pangungusap ang isinasaad ng batas ng demand batay sa nabuo mong demand schedule at demand curve. Gawain 7: MAG-COMPUTE TAYO!



Mula sa datos na nasa ibaba, ipakompleto ang talahanayan upang maipakita ang demand schedule. Qd

1 5 6 10 15

280 200 180 100 0

C O

P

PY

A. Demand Function: Qd= 300 – 20P

B. Demand Function: Qd = 750 – 10P

D

Qd 600 450 300 150 0

EP E

P 15 30 45 60 75

Gawain 8: GRAPHIC ORGANIZER

D

Mula sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral tungkol sa “Iba pang mga Salik na Nakaaapekto sa Demand,” papunan ang graphic organizer sa ibaba at pasagutan ang mga pamprosesong tanong:

Mga Salik na nakaapekto sa Demand

84 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Ano-ano ang salik na nakakaimpluwensiya sa demand? 2. Alin sa mga salik ang makapagdudulot ng paggalaw sa demand curve? Sa paglipat ng demand curve? Paano naiiba ang salik na presyo sa ibang salik? 3. Ano ang katangian na dapat taglayin ng isang mamimili sa pagtugon sa pagbabago sa mga salik ng demand? Gawain 9: DEMAND UP, DEMAND DOWN!

Ipakita ang pagbabagong magaganap sa demand para sa isang produkto

↑

kung

PY

batay sa mga pagbabago ng sumusunod na salik. Ipasulat sa patlang ang tataas ang demand at ↓ kung bababa ang demand.

D

C O

_____ 1. Bandwagon effect, mabilis na pagdami ng populasyon (potensyal na demand) _____ 2. Paglaki ng kita (nakatuon sa normal goods) _____ 3. Pagbaba ng kita (nakatuon sa inferior goods) _____ 4. Pagiging lipas sa uso ng isang produkto _____ 5. Inaasahan ng mga mamimili na tataas ang presyo _____ 6. Pagbaba ng presyo ng produktong komplementaryo _____ 7. Pagtaas ng presyo ng produktong pamalit _____ 8. Inaasahan ng mga mamimili na bababa ang presyo _____ 9. Pagtaas ng presyo ng produktong komplementaryo ____ 10. Pagbaba ng presyo ng produktong pamalit

EP E

Gawain 10: SA KANAN O SA KALIWA? Gamit ang mga sitwasyong nakalahad sa talahanayan, ipasuri at ipaliwanag ang maaaring maging epekto o kahihinatnan ng demand sa produkto. Atasan ang mga mag-aaral na gumuhit ng graph na lilipat sa kanan kung dadami ang demand at graph na lilipat sa kaliwa kung bababa ang demand.

D

Produkto 1. Bigas

Sitwasyon Pananalasa ng malakas na bagyo sa malaking bahagi ng Luzon

Graph P

D Q

2.Gasolina

Patuloy na pagtaas ng presyo ng gasolina sa pandaigdigang pamilihan.

P

D Q

85 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

3. bakuna laban sa tigdas

Pagdeklara ng outbreak ng tigdas ng Kagawaran ng Kalusugan sa maraming lugar sa bansa

P

D Qd

4. Cellphone load

Kabi-kabilang unlitext at unlicall promo ng mga telecommunication companies sa bansa

P

D Q

Pagtaas ng kita

P

PY

5. corned beef (ipagpalagay na normal good)

C O

D

Q

Gawain 11: I-R-F (Initial, Revised, Final) CHART

Ipasulat sa ikalawang kolum ang sagot ng mga mag-aaral sa tanong na nasa loob ng kahon.

EP E

D

Paanong ang demand at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran? Alam Ko Ngayon Nadagdag Kong Kaalaman Ito Na ang Alam Ko

D

Matapos mong mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa demand at ang mga salik nito, maaari mo na silang gabayan sa susunod na bahagi ng aralin para sa mas malalim na pag-unawa ng konsepto ng demand. PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay gagabayan mo ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa sa aralin. Ipaunawa sa kanila na kailangan ng masusing pagsusuri, sariling pagbabalangkas at pag-oorganisa ng konsepto, at aktibo at produktibong pakikilahok sa mga talakayan at pangkatang gawain. Sa pagtatapos ng araling ito ay bubuuin nila ang kasagutan sa tanong na kung paanong ang demand at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran.

86 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 12: BALITA–NALYSIS Ipabasa at ipaunawa sa mga mag-aaral ang balita ukol sa “Mas Mataas na Buwis sa Sigarilyo, Makapagliligtas ng 27M Buhay” at “Anti-Smoking Ban, Paiigtingin sa Paaralan.” Pagkatapos ay pasagutan ang mga pamprosesong tanong. Pamprosesong Tanong:

C O

PY

1. Batay sa mga artikulo, ano ang dalawang paraan ng pamahalaan upang mabawasan ang bilang ng mga naninigarilyo? 2. Sa iyong palagay, ang pagpapataw ba ng mataas na buwis ay makatutulong sa pagbaba ng demand para sa sigarilyo? Bakit? 3. Paano makaaapekto ang anti-smoking ban sa pagbabawas ng demand sa sigarilyo? 4. Alin sa dalawang artikulo ang nagpapakita ng salik ng demand na epekto ng presyo? Alin naman ang salik na hindi epekto ng presyo? 5. Sa iyong palagay, alin sa dalawang pamamaraan ang mas mabisang paraan sa pagbabawas ng dami ng naninigarilyo? Ipaliwanag ang iyong sagot. Gawain 13: FOLLOW-UP CAMPAIGN

EP E

D

Atasan ang mga mag-aaral na makibahagi sa kani-kanilang pangkat na kinabibilangan sa pagbuo ng isang signage ukol sa pagbabawal ng paninigarilyo sa paaralan. Sa isang pahina, kanilang ipaliwanag ang kaugnayan ng pagbabawas sa mga bagay tulad ng sigarilyo sa pagkakaroon ng isang matalinong desisyon. Ipakita sa mga mag-aaral ang halimbawa ng signage na nasa ibaba upang makabuo sila ng kaisipan ukol sa gagawin.

Pinagkunan: http://retropilipinas.blogspot.com/2012/02/yosi-kadiri-department-of-healthshttp://www.seton.com/school-zone-signs-smokefree-sp161.html Retrived on: November 19, 2014

Gawain 14: T-SHIRT DESIGN

D

Atasan ang mga mag-aaral na magdisenyo ng t-shirt na may temang “Ang Pagiging Matalinong Mamimili: Susi sa Pagtamo ng Pambansang Kaunlaran.” Ipasulat sa kahon ang paliwanag tungkol sa mabubuong disenyo. Ipaliwanag na magiging gabay nila sa paggawa ng disenyo ang rubrik na nasa susunod na pahina. Paliwanag: _____________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ 87

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

RUBRIK SA PAGDISENYO NG T-SHIRT Pamantayan

Deskripsiyon

Puntos

Binigyang-pansin ang pagpapahalaga sa pagiging matalino at mapanagutang Kaangkupan sa Tema mamimili na susi sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

25

25

Orihinalidad at Pagkamalikhain

Nagpakita ito ng natatanging disenyo gamit ang pagiging malikhain at angkop na mga kagamitan.

25

Pagpapaliwanag

Mahusay na naipaliwanag ang bawat aspekto ng disenyo na angkop sa tema ng gawain.

25

Kabuuang Puntos

100

C O

PY

Akma sa tema ang mga aspekto ng disenyo ukol sa ugnayan ng pagiging matalinong mamimili sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

Detalye ng Disenyo

Nakuhang Puntos

Gawain 15: I-R-F (Initial, Revised and Final) CHART

D

Sa bahaging ito ay muling sasagutan ng mga mag-aaral ang katanungang nasa kahon at ipasulat ito sa ikatlong kolumn ng tsart upang malaman ang kabuuang kaalaman na kanilang natutuhan sa araling ito.

EP E

Paanong ang demand at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran? Alam Ko Ngayon

Nadagdag Kong Kaalaman

Ito Na ang Alam Ko

D

MAHUSAY! Napagtagumpayan mong gabayan ang mga mag-aaral upang kanilang maisagawa ang mga gawain.

Transisyon sa susunod na aralin

Tinalakay sa araling ito ang konsepto ng demand, ang ugnayan ng demand sa presyo, at ang mga salik na nakaaapekto rito. Mahalaga ang masusing pagsusuri ng demand. Ito ang nagiging batayan ng isang konsyumer sa pagkakaroon ng matalinong desisyon sa pagkonsumo ng produkto at serbisyo at ito ay maaaring makatulong upang sumigla ang ekonomiya na siyang makatutulong sa pagtamo ng pambansang kaunlaran. Sa puntong ito, bilang guro ang mas palalalimin mo sa susunod na aralin ay may kinalaman pa rin sa konsepto ng demand. Ang pokus ng susunod na aralin ay ang pagsukat ng pagtugon ng mga mamimili sa pagbabago ng presyo. Ito ay tumutukoy sa konsepto ng elastisidad ng demand. 88

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA Maraming salik ang nakapagpapabago sa demand at isa na rito ang presyo. Kung marunong tayong magsuri, magiging matalino ang ating pagtugon dito. Subalit pare-pareho kaya ang pagtugon ng tao sa pagbabago ng presyo ng iba’t ibang uri ng produkto? Masusukat kaya natin ang mga naging pagtugon ng mamimili? Bakit kaya mahalagang masukat ang kanilang mga naging pagtugon?

PY

Ang mga nabanggit na katanungan ay masasagot gamit ang price elasticity of demand. Inaasahang sa pamamagitan ng iyong paggabay ay maiuugnay ng mga mag-aaral ang tugon ng mamimili sa pabago-bagong presyo ng mga produkto at serbisyo batay sa konsepto ng price elasticity of demand. Sa iyong pagpapatuloy sa kabuuan ng araling ito, gagabayan mo ang mga mag-aaral upang kanilang lubusang maunawaan ang mga tekstong makapagbibigay ng impormasyon at upang kanilang maisagawa na ng tama ang mga mapanghamong gawain na may layuning magdulot sa kanila ng kaalaman. ARALIN 2:

ALAMIN

C O

PRICE ELASTICITY OF DEMAND

EP E

D

Matapos mong maituro ang mga konsepto ng demand at ang mga salik nito, ipatutuklas mo naman sa bahaging ito sa mga mag-aaral ang tungkol sa price elasticity of demand. Upang higit na maging makabuluhan at mapukaw ang kanilang interes, halina’t pasimulan mo munang ipagawa at pasagutan ang mga susunod na gawain.

Gawain 1: I-SHOOT SA BASKET

Ipabasa at ipasuri ang sitwasyon na nasa loob ng kahon at ipagawa ang nakapaloob na gawain.

D

Sitwasyon: Nagkaroon ng higit sa 10 bahagdan ng pagtaas sa presyo ng mga produkto at serbisyo na nakalista sa ibaba. Sa kabila nito, walang pagbabago sa suweldo mo. Ilagay sa basket ang mga produkto at serbisyong bibilhin mo pa rin kahit tumaas ang presyo nito. bigas

alahas

serbisyo ng koryente

cellphone

softdrinks

gamot

load

chocolate

pamasahe sa jeep

Pinagkunan: http://clublabicolandia.wordpress.com/2012/08/19/3rs-reducerecyclereuse-and-native-basket-aka-as-bayong-campaign/ Retrived on: November 19, 2014

89 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang iyong naging basehan sa pagpili ng mga produkto at serbisyong ito? 2. Nahirapan ka ba sa pagpili ng mga produktong ilalagay sa basket? Ipaliwanag. 3. Ano-ano ang produktong mas malaki ang kabawasan sa pagkonsumo kaugnay ng pagtaas sa presyo? 4. Anong konsepto sa Ekonomiks ang sumusukat sa mga pagbabagong ito? Gawain 2: A-R GUIDE (Anticipation-Reaction Guide)

Bago ang Talakayan

PAHAYAG

PY

Iyong alamin kung ano ang nalalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksang tatalakayin. Ipasulat sa unang kolum ang SA kung sila ay sumasang-ayon sa pahayag at HSA naman kung hindi naman sila sumasang-ayon. Matapos ang Talakayan

D

EP E

D

C O

1. Ang price elasticity of demand ay sumusukat sa pagtugon ng quantity demanded sa pagbabago ng presyo. 2. Kapag mas malaki ang pagtugon ng bahagdan ng pagbabago ng presyo kaysa sa bahagdan ng pagbabago ng quantity demanded, ang uri ng elastisidad ay elastiko. 3. Ang mga produktong inumin tulad ng softdrinks, juice, at tubig ay mga produktong price elastic dahil marami itong pamalit. 4. Kapag mas malaki ang pagtugon ng pagbabago ng quantity demanded kaysa sa bahagdan ng pagbabago ng presyo, ang uri ng elastisidad ay dielastiko o inelastic. 5. Ang mga produkto at serbisyo na lubhang kailangan ng mga tao sa araw-araw tulad ng bigas, koryente, at tubig ay di-elastiko. 6. Ang unitary ay halimbawa ng elastisidad na pareho ang naging pagtugon ng bahagdan ng pagbabago ng quantity demanded at presyo. 7. Sa uring elastiko, kaya sensitibo ang quantity demanded sa pagbabago ng presyo ay dahil ang produkto ay maraming pamalit o kaya ay isang luho o hindi naman masyadong kailangan. 8. Ang mga produkto o serbisyo na may ganap na dielastikong o inelastic demand ay mga produktong walang pamalit.

90 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Matapos mong maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksang price elasticity of demand, ihanda naman sila para sa susunod na bahagi ng aralin. Ito ay upang higit nilang mauunawaan na ng mas malalim ang konsepto ng elastisidad ng demand. PAUNLARIN

C O

PY

Matapos mong mailahad sa mga mag-aaral ang mga paunang impormasyon tungkol sa paksa, ngayon naman ay iyong lilinangin ang kanilang mga kaisipan/kaalaman sa tulong ng mga teksto at mga gawain na sadyang inihanda upang kanilang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang konsepto tungkol sa presyong elastisidad ng demand. Sa pamamagitan ng mga inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan mo sila upang masagot kung paano nauugnay ang pagbabago ng presyo sa price elasticity ng demand ng kalakal at paglilingkod. Halina’t umpisahan mo ito sa pamamagitan ng pagpapagawa ng mga gawain na nasa ibaba.

EP E

D

Gawain 3: MAG-COMPUTE TAYO! Ipasuri sa mga mag-aaral ang sitwasyong nasa ibaba. Gamit ang formula, ipakompyut ang price elasticity of demand at tukuyin kung anong uri ng price elasticity ito kabilang. SITWASYON

Coefficient

Uri ng Elasticity

1. Mayroon kang ubo at sipon. Ang gamot na nakagagaling sa iyo ay nagkakahalaga dati ng Php10 bawat isang piraso at bumili ka ng 10 piraso. Ngayon ang presyo ay Php15 bawat piraso. Bumili ka na lamang ng 8 piraso.

D

2. Sa halagang Php30 ay nakabili ka ng 2 bareta ng nakaugaliang brand ng sabon. Nang bumaba ang presyo nito sa Php25, nakabili ka ng 5 bareta ng sabon. 3. Tumaas ang halaga ng paborito mong fishball mula ₵.50 patungong Php1 bawat isa. Sa dati mong binibili na 20 piraso, ngayon ay 10 piraso na lamang ang iyong binibili. 4 Si Mang Erning ay may sakit na diabetes. Kailangan niya ng gamot na insulin batay sa takdang dosage na inireseta ng kaniyang doktor. Tumaas ang presyo nito mula Php500 kada 10 mL. vial patungong Php700 bawat 10 mL vial. Walang magawa si Mang Erning kundi bilhin ang iniresetang dosage ng doktor. 91

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 4: CHART ANALYSIS! Ipabasa sa mga mag-aaral ang sitwasyon na nasa ibaba at kanilang sagutan ang mga tanong. Ang demand schedule sa ibaba ay nagpapakita ng demand ng mga negosyante na nakabase sa Maynila at Cebu at ng mga bakasyonista para sa tiket sa eroplano. Quantity Demanded ng mga Negosyante

Quantity Demanded ng mga Bakasyonista

Php1,500

3,100

950

Php2,000

3,000

750

Php2,500

2,900

550

Pamprosesong Tanong:

PY

Presyo

C O

1. Sa pagtaas ng halaga ng tiket sa eroplano mula Php2,000 sa Php2,500, ano ang price elasticity of demand para sa mga: a. negosyante b. bakasyonista 2. Bakit magkaiba ang price elasticity ng negosyante sa mga bakasyonista? Ipaliwanag. Gawain 5: A-R GUIDE (Anticipation-Reaction Guide)

EP E

D

Ipasagot sa mga mag-aaral ang pangatlong kolum sa pamamagitan ng pagsulat ng SA kung sila ay sumasang-ayon sa pahayag, at HSA naman kung hindi sila sumasang-ayon sa pahayag. Bago ang Talakayan

PAHAYAG

Matapos ang Talakayan

D

1. Ang price elasticity ng demand ay sumusukat sa pagtugon ng quantity demanded sa pagbabago ng presyo. 2. Kapag mas malaki ang pagtugon ng bahagdan ng pagbabago ng presyo kaysa sa pagbabago ng bahagdan ng quantity demanded, ang uri ng elasticity ay elastic. 3. Ang mga produktong inumin tulad ng softdrinks, juice, at tubig ay mga produktong elastic dahil marami itong pamalit.

92 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C O

PY

4. Kapag mas malaki ang pagtugon ng pagbabago ng bahagdan ng quantity demanded kaysa sa pagbabago ng bahagdan ng presyo, ang uri ng elasticity ay elastic. 5. Ang mga produkto at serbisyo na lubhang kailangan ng mga tao sa arawaraw tulad ng bigas, koryente, at tubig ay inelastic. 6. Ang unitary ay halimbawa ng elasticity na pareho ang naging pagtugon ng bahagdan ng pagbabago ng quantity demanded at presyo. 7. Sa elastic, kaya sensitibo ang quantity demanded sa pagbabago ng presyo ay dahil ang produkto ay maraming pamalit o kaya ay isang luho o hindi naman masyadong kailangan. 8. Ang mga produkto o serbisyo na may perfectly inelastic demand ay mga produktong walang pamalit.

EP E

D

PAGNILAYAN

D

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo ang mga nabuong kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa elasticity. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa katuturan ng elasticity upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.

Gawain 6: PIC-TO-POSTER

Matapos mong talakayin sa araling ito ang tungkol sa price elasticity of demand, ngayon naman ay atasan mo ang mga mag-aaral na ipakita ang kanilang pagpapahalaga sa pamamagitan ng paggawa ng poster na magpapakita ng “Mga Pamamaraan sa Pagtitipid ng Elektrisidad at Tubig.”

Ang bawat grupo ay gagawa ng dalawang poster, isa para sa pagtitipid ng koryente at isa ay para naman sa pagtitipid ng tubig. Ipaguhit ito sa isang puting cartolina. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magiging batayan ng kanilang marka ang rubrik.

93 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Rubrik sa Pagpupuntos ng Poster Paglalarawan

Puntos

Nilalaman

Wasto ang impormasyon. Naglalaman ng pangunahing kaparaanan sa pagtitipid ng koryente at tubig.

10

Presentasyon

Mahusay na naipahahatid ang mensahe ng kahalagahan ng pagtitipid ng koryente at tubig.

10

Pagkamalikhain

Mahusay ang pagkakalatag ng disenyo at mga larawan na lubhang kaakit-akit sa mga tumitingin.

10

PY

Pamantayan

30

C O

Kabuuang Puntos

D

Binabati kita dahil nagawa mong maituro sa iyong mga mag-aaral ang mahahalagang kaalaman ukol sa konsepto ng price elasticity of demand. Kaalinsabay nito ay nagabayan mo rin sila upang kanilang mailapat sa pangaraw-araw na pamumuhay ang kanilang mga natutuhan.

EP E

Transisyon sa Susunod na Aralin

D

Binigyang diin sa araling ito ang konsepto ng price elasticity of demand at ang epekto nito sa presyo ng produkto at serbisyo. Sa isang pampamilihang ekonomiya, dalawa ang nagtatakda ng presyo. Ang demand ay kalahating bahagi lamang sa pag-alam ng magiging presyo ng bilihin. Ang isang bahagi naman ay tumutukoy sa halaga na nais ng nagbebenta ng produkto at serbisyo. Ang kagustuhan at kakayahan ng nagbebenta ng produkto at serbisyo ay bibigyangkatuturan ng konsepto ng supply. Ang susunod na aralin ay iyo naming tatalakayin ang konsepto ng supply, ang mga salik na nakaaapekto rito, at ang ugnayan nito sa presyo ng produkto at serbisyo. Ang mga ito ay makatutulong upang magkaroon ng matalinong pagdedesisyon tungo sa pambansang kaunlaran.

94 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA Sa nakaraang aralin, natutuhan ng mga mag-aaral ang tungkol sa demand bilang isa sa mahahalagang bahagi ng pamilihan na nakatuon sa mamimili. Subalit, hindi magiging ganap ang takbo ng pamilihan kung wala ang prody. Sila ang nagtutustos at bumubuo ng mga produkto at serbisyo sa pamilihan. Kung ang pagaaral ng demand ay nakatuon sa mga mamimili ang aralin namang ito ay nakatuon sa supply, mga produkto, at serbisyo.

PY

Tulad ng iyong naging pagtalakay sa aralin tungkol sa demand, tutuklasin ng mga mag-aaral ang ugnayan ng presyo at supply gamit ang tatlong pamamaraan sa pagtuturo ng Ekonomiks. Magsasagawa rin ng mga kasanayan ukol sa mga salik na nakaaapekto sa supply. Inaasahan na bilang guro ay mahihikayat at magagabayan mo sila upang kanilang mapagyaman ang kanilang kaalaman at maunawaan kung paanong ang konsepto ng supply ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng prody tungo sa pambansang kaunlaran. ARALIN 3

ALAMIN

C O

SUPPLY

D

EP E

D

Sa bahaging ito ng aralin, pagtutuunan ng pansin ang mga prody. Bibigyang-diin sa talakayan ang kahandaan at kakayahan ng mga prody na matugunan ang kagustuhan at pangangailangan ng mga konsyumer. Ipatutuklas mo sa mga mag-aaral ang mga salik na nakaaapekto rito at kung paano ito nagbabago dahil sa presyo at iba pang salik. May iba’t ibang mga gawain na inihanda upang masukat ang kaalaman ng mga mag-aaral. Inaasahang mahihikayat mo silang mapagyaman ang kanilang mga kaalaman upang maunawaan ang kahalagahan ng supply sa interaksiyon ng konsyumer at prody tungo sa pambansang kaunlaran.

Gawain 1: THREE PICS: ONE WORD

Papunan ng nawawalang letra ang word puzzle sa susunod na pahina ng bawat susuriing larawan. Pumili ng mga letra sa ibaba ng kahon upang mabuo ang salita o konsepto. Matapos nito ay atasan ang mga mag-aaral na pag-ugnay-ugnayin ang inilalahad ng bawat larawan upang mabuo ang hinihinging konsepto.

95 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong:

PY

N P

E S

L M

C O

U Y

(KONSEPTO) G P A B

EP E

Gawain 2 : GO NEGOSYO!

D

1. Ano-ano ang salitang nabuo mula sa mga larawan? 2. Anong konsepto ang mabubuo mo batay sa mga larawan? 3. Paano mo maiuugnay ang mabubuong konsepto sa mga prody?

Ipasuri sa mga mag-aaral ang pag-uusap ng dalawang prody at pasagutan ang mga pamprosesong tanong sa ibaba.

Sa palagay ko, iyan ang pinakamatalinong desisyon!

D

Ang presyo ng semento ay tumaas sa nakalipas na tatlong buwan at mukhang magpapatuloy pa ang pagtaas nito hanggang sa susunod na taon.

Sapat pa naman ang ating mga salik ng produksiyon kung magtataas tayo ng output.

Sa palagay mo dapat ba tayong magdagdag ng produksiyon?

96 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Tungkol saan ang paksang pinag-uusapan ng dalawang prody? 2. Batay sa usapan, ano ang reaksiyon ng isang prody kapag tumataas ang presyo? 3. Sa iyong hinuha, ano ang relasyon ng pagtaas ng presyo ng mga produkto sa pagdagdag ng produksiyon? Sa susunod na bahagi ay pasagutan ang graph ng kaalaman upang iyong inisyal na masukat ang nalalaman ng mga mag-aaral tungkol sa konsepto ng supply.

PY

Gawain 3: KNOWLEDGE ARROW

C O

Pasimulan mo sa mga mag-aaral ang kanilang paglinang ng kaalaman sa araling ito sa pamamagitan ng pagsagot sa tanong na nasa loob ng kahon sa ibaba. Ipasulat mo sa bahaging “simula” ang kanilang sagot. Samantala, ipaliwanag na ang bahaging “gitna” at “katapusan” ay kanilang sasagutan lamang sa iba pang bahagi ng araling ito.

D

EP E

D

Paano makatutulong ang konsepto ng supply sa matalinong pagdedesisyon ng prody tungo sa pambansang kaunlaran?

97 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAUNLARIN

Sa bahaging ito ay matututunan at mauunawaan ng mga mag-aaral ang mahahalagang impormasyon at kaisipan ukol sa konsepto ng supply, ugnayan ng presyo at dami ng supply, at mga salik na nakaiimpluwensiya rito. Inaasahan na sa pamamagitan ng iyong paggabay ay magkakaroon ng kaalaman ang mga mag-aaral tungkol sa gawi at pagpapasya ng mga prody sa mga pagbabago ng salik na nakaaapekto sa supply. Simulan na ang paglinang!

PY



C O

Matapos mabasa at maunawaan ng mga mag-aaral ang teksto ukol sa “Konsepto ng Supply” na nasa kanilang modyul, ipagawa ang sumusunod na gawain. Gawain 4: I- GRAPH MO!

Quantity Supplied

D

EP E

Presyo Bawat Piraso (Php) 10 15 20 25 30

D

Ipalapat sa mga mag-aaral sa graph ang mga punto na makikita sa supply schedule sa kaliwa upang mabuo ang supply curve.

50 100 150 200 250

Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang quantity supplied sa presyong Php30? 2. Ano ang nangyari sa quantity supplied nang bumaba ang presyo sa Php10? Ipaliwanag. 3. Paano inilalarawan ng supply curve ang batas ng supply?

98 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 5: SU-DA-KU (SURI, DATOS, KURBA) Ipasuri at ipagawa sa mga mag-aaral ang sitwasyong nasa ibaba: Nalalapit na ang pagsisimula ng klase sa buwan ng Hunyo, kaya inaasahan ang pagtaas ng presyo ng school supplies partikular na ang kuwaderno. Gamit ang supply function na Qs = 0 + 50P at itinakdang presyo sa ibaba, bumuo ng hypothetical na iskedyul na magpapakita ng iyong desisyon kung ilang kuwaderno ang handa mong ipagbili. Matapos ito ay i-plot ang iskedyul upang mabuo ang supply curve.

Presyo ng Notebook (Php)

PY

Iskedyul ng Supply para sa Notebook bawat Piraso

Dami ng Ibebenta

C O

21 18 15 12

D



9

Pamprosesong Tanong:

EP E

1. Ano ang iyong pangunahing dahilan para lumikha ng maraming produkto at serbisyo? 2. Kung ikaw ay isang negosyante/bumibili, ano ang dapat mong isaalangalang maliban sa kumita? Ipaliwanag.

Gawain 6: MAG-COMPUTE TAYO! Ipakompyut ang sumusunod na talahanayan gamit ang datos na nasa ibaba.

D



A. Supply Function na Qs = 0 + 5P Presyo (Php)

Qs

2 20 6 40 10

99 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B. Supply Function: Qs = -100 + 20P Presyo (Php)

Qs

5 100 15 300

PY

25

Gawain 7: MAG-LEVEL-UP KA!

C O

Palagyan ng (√) ang tapat ng kolum na sang-ayon kung naniniwala ang mga mag-aaral na tama ang pahayag ukol sa konsepto ng supply at ang (√) sa tapat ng kolum kung hindi sila sumasang-ayon. Pahayag

Sang-ayon

Di sang-ayon

D

1. Ang supply ay tumutukoy sa dami ng produkto o serbisyo na handa at kayang ipagbili ng mga prody sa takdang presyo at panahon.

EP E

2. Ang ugnayan ng presyo at quantity supplied ay maaaring ipakita gamit ang supply schedule, supply curve, at supply function. 3. Ayon sa Batas ng Supply, ang presyo at quantity supplied ay may dituwirang relasyon.

D

4. Ang slope ng supply function ang nagtatakda kung ang ugnayan ng presyo at supply ay positibo o negatibo. 5. Ang ceteris paribus assumption ay nagsasaad na ang ugnayan ng presyo at supply ay may magkasalungat na relasyon.

Gawain 8: GRAPHIC ORGANIZER Matapos maunawaan ng mga mag-aaral ang teksto tungkol sa “Iba Pang Salik na Nakaaapekto sa Supply” sa kanilang modyul, ipasulat sa loob ng kahon ang mga salik upang mabuo ang organizer. 100 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Mga Salik na Nakaaapekto sa Supply

PY

Pamprosesong Tanong:

Gawain 9: ARROW ‘IKA MO?

C O

1. Ano ang dalawang pangunahing salik na nakaiimpluwensiya sa supply? 2. Bukod sa sariling presyo, ano-ano pa ang mga salik na nakaaapekto sa supply? 3. Paano nakaiimpluwensiya ang mga pagbabago sa salik ng supply sa desisyon ng mga prody ukol sa dami na gagawing produkto?

Ipasuri ang mga sitwasyon sa ibaba. Lagyan ng R ang patlang kung lilipat sa kanan ang supply curve at L kung sa kaliwa naman.

D

_____1. Hindi muna ibinenta ni Aling Nery ang kaniyang panindang bawang ngayon sa pag-aakalang tataas pa ang presyo nito sa susunod na linggo.

EP E

_____2. Nagpalit ng bagong modelo at mas malaking kalan si Tita Bernice para sa kaniyang karinderya. _____3. Mabili ang mga produkto mula sa ukay-ukay kaya nagdesisyon ang magkaibigang Fe at Mina na pasukin na rin ang negosyo. _____4. Bumibili si Tito Francisco ng tatlong rolyo ng balat ng hayop upang gawing sapatos. Tumaas ang presyo kada rolyo ng balat ng hayop mula sa dating Php6,000 at umabot na ngayon ng Php9,000 kada rolyo.

D

_____5. Malakas na negosyo ngayon ang pagtitinda ng malunggay pandesal sa pamilihan, kaya si Mang Roel ay nahikayat na magbenta ng nasabing produkto.

Gawain: 10 EX-BOX (Explain Inside the Box) Atasan ang mga mag-aaral na ipakita sa pamamagitan ng graph ang naging epekto ng pagbabago ng mga salik sa supply ng isang produkto. Gamit ang papel o graphing paper ay ipaguhit ang supply curve na lumipat sa kanan kung dumami ang supply at ipaguhit naman ang kurba na lumipat sa kaliwa kung ito ay bumaba. Lagyan ito ng arrow kung saan ang direksiyon ng pagbabago. Ipalagay ang paliwanag sa kolum na inilaan para rito. 101 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Produkto

Sitwasyon P

1. Palay

Graph S

Paliwanag

Karagdagang subsidiya ng pamahalaan para sa mga magsasaka

Qs P Pagtaas ng presyo ng balat na gamit sa paggawa ng sapatos

PY

2. Sapatos

S

Qs

P

S

C O

3. Asukal

Inaasahan ng mga nagbebenta ng asukal na tataas ang presyo nito sa susunod na linggo

Qs

P

D

Makabagong teknolohiya sa pagpaparami ng tilapia at bangus

EP E

4. Tilapia at Bangus

D

Pagtaas ng presyo ng 5. Manufactured salik sa paggawa ng manufactured goods Goods

6. Patis at Toyo

S

Inaasahan ng mga prody na bababa ang presyo ng patis at toyo sa susunod na linggo.

P

Qs S

Qs P

S

Qs

102 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

P 7. Bigas

S

Makalumang pamamaraan ng pagtatanim ng palay ang sinusunod ng nakararaming magsasaka sa bansa.

Qs S

8. Produktong Agrikultural

Sunod-sunod na kalamidad tulad ng bagyo at banta ng El Niño

PY

P

Qs

Gawain 11: ANO ANG DESISYON MO?

C O

Ipasuri sa mga mag-aaral ang mga sitwasyon sa bawat bilang at atasan silang bumuo ng kanilang desisyon na nagpapakita ng matalinong pagtugon sa bawat pagbabago ng salik ng supply. Ang kanilang kasagutan ay kanilang isusulat sa itinalagang patlang.

EP E

D

1. Mayroon kang sari-sari store at marami kang nakatabing de lata na nabili mo lamang nang mura. Makalipas ang ilang araw, tumaas ang presyo nito. Ano ang gagawin mo? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ ________________________________________________________________ 2. Tumataas ang gastos sa produksiyon dulot ng pagtaas ng halaga ng mga materyales. Hindi ka makapagtaas ng presyo sapagkat baka marami ang hindi na bumili sa iyo. Ano ang dapat mong gawin? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________

D

3. Maraming balakid na kakaharapin ang iyong negosyo. Ilan dito ang banta ng kalamidad at krisis sa kabuhayan at sa ekonomiya. Paano mo mapatatatag ang iyong negosyo? _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ Pangunahing layunin ng bawat prody ang kumita mula sa kanilang negosyo. Kinakailangan ng prody ang matalinong pagtugon sa bawat pagbabago ng salik ng supply upang makamit ang layunin nito. Ngunit higit sa layunin na kumita, dapat na maging mapanagutan ang prody sa mga desisyon na ginagawa nito lalo sa mga sitwasyong maaapektuhan ang maraming mamimili. 103

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 12: TRIPLE MATCH! Papunan sa mga mag-aaral ng tamang kasagutan ang dalawang kolum upang mabuo ang talahanayan batay sa paksang price elasticity of supply. Digri ng Elastisidad 1. Elastic

Mathematical Statement

Coefficient

2. Inelastic 3. Unitary Pamprosesong Tanong: Bakit kaya hindi pare-pareho ang pagtugon ng mga prody sa pagbabago ng presyo ng mga produktong kanilang ibinebenta? 2. Bakit palaging positibo ang coefficient ng elasticity of supply? 3. Ano ang kahalagahan ng konsepto ng price elasticity of supply para sa mga prody? Gawain 13: MAG-COMPUTE TAYO!

C O

PY

1.

Ipasuri ang mga sitwasyon na nasa ibaba. Gamit ang formula, ipakompyut ang elastisidad ng supply. A. Sa ibaba ay ang iskedyul ng supply ng Malusog Company para sa gatas.

EP E

D

Presyo kada Bote ng Gatas Php25 Php40

Quantity Supplied 1000 800

Ipagpalagay na tumaas ang presyo kada bote ng gatas mula Php25 at ngayon ay naging Php40 na.

D

1. Gamit ang formula, kompyutin ang price elasticity of supply gamit ang presyo at quantity supplied na nasa taas. 2. Batay sa iyong kompyutasyon, anong uri ng price elasticity ang supply ng gatas?

B. Kompyutin ang elastisidad ng supply at tukuyin ang uri ng elasticity.

P1 – 10 Q1 – 200 P2 – 15 Q2 – 220

104 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 14: KNOWLEDGE ARROW

EP E

D

C O

PY

Pasagutan at ipasulat sa bahaging gitna ng graph ang sagot sa tanong na nasa loob ng kahon. Paano makatutulong ang mga konsepto ng supply sa matalinong pagdedesisyon ng may-ari ng prody tungo sa pambansang kaunlaran?

D

Matapos mong mapalalim ang kaalaman ng iyong mga mag-aaral ukol sa supply at elastisidad ng supply, maaari ka nang tumungo at gabayan ang mga mag-aaral sa susunod na bahagi ng modyul.

105 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAGNILAYAN

PY

Tinalakay mo sa mga mag-aaral sa nakaraang aralin ang tungkol sa supply at ang mga konseptong kaugnay nito. Nagkaroon sila ng kaalaman kung paano nakaiimpluwensiya ang mga salik ng supply at ang konsepto ng elastisidad sa magiging desisyon ng prody sa dami ng produktong gagawin. Ngayon naman ay ipaliliwanag mo ang epekto ng pagbabago ng supply sa pang-arawaraw na pamumuhay. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay upang maihanda mo sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.

C O

Gawain 15: ISYU-RI

D

EP E

D

Ipasuri sa mga mag-aaral ang ipinahihiwatig ng editorial cartoon. Papunan ng angkop na kaisipan ang matrix sa ibaba sa pagsusuri ng isyu.

Pinagkunan: arlenepasajecartoons.blogspot.com Retrived on: November 21, 2014

Ipaliwanag ang matrix na kanilang gagamitin sa pagpapaliwanag ng isyung ipinahahayag ng editorial cartoon. Ipasulat ang sagot sa katapat ng kahon.

106 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ano ang suliranin? Ano ang mga epekto? Ano ang sanhi? Ano ang posibleng solusyon?

Pamprosesong Tanong:

C O

PY

1. Ano ang isyung ipinahihiwatig ng editorial cartoon? 2. Sa iyong palagay, ano ang pananaw ng may gawa ng cartoon? Ipaliwanag. 3. Ano kaya ang pangunahing dahilan ng patuloy na pagtaas ng halaga ng koryente sa ating bansa? May kinalaman kaya ito sa pinagkukunan ng supply ng koryente? 4. Papaano nakaaapeko ang kakapusan sa supply ng koryente sa pagtaas ng presyo nito? Ngayong may sapat nang kaalaman ang mga mag-aaral tungkol sa mga konsepto ng supply at iba’t ibang salik nito ay maaari mo ng pasagutan at punan ng buo ang knowledge arrow.

D

Gawain 16: KNOWLEDGE ARROW

EP E

Atasan ang mga mag-aaral na isulat sa bahaging katapusan ng graph ang sagot sa tanong na nasa loob ng kahon.

D

Paano ang supply at mga konsepto nito ay makatutulong sa matalinong pagdedesisyon ng bahay-kalakal tungo sa pambansang kaunlaran?

107 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 17: NEGOSYANTENG TAPAT! Ipaliwanag sa mag-aaral na kanilang ipagpalagay na sila ay isang negosyante. Sila ay gagawa ng isang islogan na may temang “Ang Mapanagutang Prody.” Gamitin ang rubrik na nasa ibaba upang maging gabay sa pagbuo ng islogan. Ilagay ito sa isang buong kartolina na kahit anong kulay. Rubrik sa Pagmamarka ng Islogan PAMANTAYAN

DESKRIPSIYON

PUNTOS

10

MALIKHAING PAGSULAT

Gumamit ng mga angkop na salita at estratehiya sa pagsulat ng tugma, metapora, at patudyong salita upang maging kaaya-aya ang islogan

10

Angkop ang islogan sa tema na “Mapanagutang Prody”

10

C O

TEMA

PY

NILALAMAN

Mayaman sa katuturan ukol sa paksang “Mapanagutang Prody” at mapanghikayat sa mambabasa ang islogan na ginawa

NAKUHANG PUNTOS

30

D

Kabuuang Puntos

EP E

MAHUSAY! Napagtagumpayan mong gabayan ang mga mag-aaral upang isagawa ang mga inihandang gawain!

Transisyon sa Susunod na Aralin

D

Inilahad sa unang aralin ang tungkol sa gawi at desisyon ng mga mamimili na naipakita sa konsepto ng demand. Sa ikalawang aralin naman ay tampok ang gawi at desisyon ng mga prody na naipakita sa konsepto ng supply. Tinalakay natin ang dalawang konsepto nang magkahiwalay.

Sa susunod na aralin ay tatalakayin ang interaksiyon ng supply at demand. Sa paksang ito ay ipauunawa mo sa mga mag-aaral kung paano maaaring magbago ang presyo ng mga bilihin sa isang pampamilihang ekonomiya.

108 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA Tinalakay sa mga nakaraang aralin ang kahulugan at kahalagahan ng demand at supply sa pang-araw-araw na pamumuhay. Matatandaang may inverse o magkasalungat na ugnayan ang presyo at demand. Ang dami ng demand ay mababa kung ang presyo nito ay mataas; at tataas ang dami ng demand kung ang presyo nito ay mababa. Sa kabilang banda, magugunitang may positibong ugnayan ang presyo at supply. Ang pagtaas ng presyo ay nakahihimok sa mga prody na magdagdag ng dami ng supply; at ang pagbaba ng presyo ay nangangahulugan din ng pagbaba ng dami ng produkto at serbisyo na handang gawin ng mga ito. Kaya sa araling ito ay pagsasamahin ang pagtalakay sa dalawang konseptong ito. Ipakikita ang interaksiyon ng demand at supply bilang isang mahalagang salik sa pagtugon ng pangangailangan tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.

PY

Sa kanilang pagtahak sa landas ng kaalaman, sila ay iyong gagabayan upang kanilang maunawaan ang mga teksto at mga mapanghamong gawain na sadyang pupukaw ng kanilang interes at magdudulot sa kanila ng kaalaman.

C O

Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na matulungan ang mga magaaral upang makapagpaliwanag sa interaksiyon ng demand at supply at paano nalalaman ang equilibrium price at quantity: makapagsusuri ng shortage at surplus; at makapagmumungkahi ng paraan ng pagtugon sa mga suliraning dulot ng shortage at surplus.

D

ARALIN 4:

EP E

INTERAKSIYON NG DEMAND AT SUPPLY

ALAMIN

D

Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng iyong mga mag-aaral tungkol sa interaksiyon ng demand at supply at kung paanong ang interaksiyon ng demand at supply ay nagiging batayan ng matalinong pagdedesisyon ng prody at konsyumer tungo sa pambansang kaunlaran.

109 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 1: PAGSUSURI NG LARAWAN

Atasan ang mga mag-aaral na bumuo ng kanilang pangkat na may tigtatlong mag-aaral. Pagkatapos ay ipasuri kung ano ang nakikita sa larawan na nasa kaliwa. Pasagutan ang mga pamprosesong tanong: Pamprosesong Tanong:

C O

PY

1. Ano ang ipinakikita sa larawan? 2. Naranasan mo na ba ang ipinapakita sa larawan? Ibahagi ang naging karanasan. 3. Ilarawan ang tungkulin o papel mo at ng iyong katransaksiyon gaya ng ipinakikita sa larawan.

Pinagkunan: www.clipsahoy.com/webgraphics3/aw5144.htm Retrived on: November 21, 2014

D

Gawain 2: RETWEET.... BARGAIN

EP E

Gamit ang speech balloon sa ibaba, atasan ang mga mag-aaral na magbahagi ng kanilang karanasan ukol sa pagbili ng produkto o serbisyo at pakikipagtawaran sa presyo ng mga ito. Pamprosesong Tanong:

D

1. Sa tingin mo, bakit pumayag ang prody na ibigay ang produkto sa nais mong presyo at dami? 2. Bakit ka naman pumayag sa nais din niyang presyo at dami?

Sa susunod na bahagi ay pasagutan mo ang KWL chart upang iyong inisyal na masukat ang nalalaman ng iyong mga mag-aaral tungkol sa interaksiyon ng demand at supply.

110 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 3: 3-2-1 CHART! Sa bahaging ito ay papunan mo sa mga mag-aaral ang 3-2-1-chart na nasa ibaba. Ipaliwanag na ang bahagi lamang ng 1-chart ang kanilang lalagyan ng kasagutan sa pamamagitan ng pagsagot sa tanong na nasa kahon. Ito ay magsisilbing inisyal nilang nalalaman tungkol sa paksa. Ang 3-2 chart ay sasagutan lamang nila sa mga susunod na bahagi ng aralin.

PY

Paanong ang interaksiyon ng demand at supply ay nagiging batayan ng matalinong pagdedesisyon ng prody at konsyumer tungo sa pambansang kaunlaran.

• FINAL IDEAS

• REVISED IDEAS

C O

• INITIAL IDEAS

D

Matapos mong maorganisa ang iyong mga paunang kaalaman, ihanda ang iyong sarili para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit mong maunawaan na ng mas malalalim ang konsepto ng interaksiyon ng demand at supply.

EP E

PAUNLARIN

D

Matapos malaman ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa aralin, ngayon naman ay palalalimin mo ang mga kaalamang ito sa pamamagitan ng iyong pagtatalakay gamit ang mga teksto at mga gawaing inihanda. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa interaksiyon ng demand at supply. Sila ay iyong gagabayan upang masagot ang katanungan at maunawaan kung paanong ang interaksiyon ng demand at supply ay nagiging batayan ng matalinong pagdedesisyon ng prody at konsyumer tungo sa pambansang kaunlaran. Halina’t umpisahan mo ito sa pamamagitan ng susunod gawain.

111 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 4: SUBUKIN NATIN! A. Ipabuo ang talahanayan sa ibaba gamit ang demand at supply functions.

Presyo

Dami ng Demand (Qd)

40

110

Dami ng Supply (Qs)

55 80 65

110

PY

100

B. Ipagamit ang nagawang iskedyul (talahanayan) sa Gawain 4A upang makalikha ng graph na nagpapakita ng interaksiyon ng demand at supply.

C O

Matapos maipaunawa sa mga mag-aaral ang konsepto ng ekwilibriyo na nagsasabing ito ang punto kung saan ang dami ng demand at dami ng supply ay pantay o balance ngayon naman ihanda sila upang maunawaan at masuri ang mga konsepto ng surplus at shortage. Gawain 5: KNOWLEDGE ORGANIZER

EP E

D

Mula sa teksto tungkol sa “Ang Ekwilibriyo sa Pamilihan” ay atasan ang mga mag-aaral na buuin ang graphic organizer na matatagpuan sa ibaba. Upang higit nila itong maunawaan ay pasagutan ang mga pamprosesong tanong na susukat sa antas ng kanilang kaalaman at pang-unawa. Ekwilibriyo

Interaksiyon ng Demand at Supply

? ?

D

Disekwilibriyo

?

Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang dalawang uri ng disekwilibriyo sa pamilihan? 2. Kailan masasabing mayroong ekwilibriyo sa pamilihan? 3. Paano nagkakaroon ng gampanin ang presyo upang magkaroon ng ekwilibriyo sa pamilihan? Mahusay! Ngayong natapos na ng mga mag-aaral ang teksto at mga gawain ukol sa konsepto ng ekwilibriyo at masuri ang epekto ng surplus at shortage sa pamilihan, sa puntong ito ay susukatin naman ang kanilang kaalaman sa pamamagitan ng maikling pagsusulit sa susunod na gawain. 112

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 6: LABIS, KULANG, o SAKTO Ipasuring mabuti ang mga pahayag sa ibaba. Ipatukoy kung ang sumusunod na pangungusap ay nagsasaad ng surplus, shortage, o ekwilibriyo.

C O

PY

__________1. Kailangan ni Chiello ng isang dosenang rosas para sa kaarawan ng kaniyang ina ngunit siyam na rosas lamang ang natitira sa flower shop. __________2. Nagkasundo ang prody at konsyumer sa halagang Php50 at sa dami na 30. __________3. May 100 sako ng palay si Isko ngunit 70 sako lamang ang handang bilhin ng bumibili nito. __________4. May 36 na panindang payong si Berlin. Dahil sa biglaang pagbuhos ng ulan, naubos lahat ang kaniyang paninda. __________5. Napanis lamang ang mga nilutong ulam ni Aling Nery dahil sa suspensiyon ng klase kaninang umaga. __________6. Naubos kaagad ni Mang Kiko ang kaniyang paninda nang bilhin lahat ng mga turista ang mga ito. __________7. Sa sobrang init ng panahon, naging matumal ang bentang lugaw ni Jocelyn. __________8. Isandaang kilo ang supply ng sibuyas sa Gapan City Public Market at isandaang kilo rin ang demand para rito. __________9. May 50 lapis ang kailangan ng mga mag-aaral sa Paaralang Elementarya ng San Roque ngunit 30 lamang ang natitirang supply ng Rose School Supplies. ________ 10. Biniling lahat ni Ventor ang mga tindang biko ni Clara.

D

Gawain 7: S.O.S (SURPLUS o SHORTAGE)

EP E

Ipasuri sa mga mag-aaral ang market schedule sa pares ng sapatos sa ibaba. Batay sa talahanayan. Ipatukoy kung ang sitwasyon ay shortage, surplus, o ekwilibriyo. Ipasulat ang kasagutan sa huling kolum. Pagkatapos, atasan silang ipakita ito sa pamamagitan ng graph. MARKET SCHEDULE PARA SA PARES NG SAPATOS

Dami ng Demand

Dami ng Supply

100

80

20

200

70

30

300

60

40

400

50

50

500

40

60

600

30

70

700

20

80

D

Presyo

Sitwasyon

Pamprosesong Tanong: 1. Ano ang kalagayan ng pamilihan ng sapatos kapag ang presyo ay Php200? 2. Ano ang kalagayan ng pamilihan ng sapatos kapag ang presyo ay Php600? 3. Ano ang ipinahihiwatig ng punto ng ekwilibriyo? 113 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 8: PAGSUSURI NG SITWASYON Ipabasa at ipaunawang mabuti ang sumusunod na sitwasyon. Batay sa mga pagbabago ng kondisyon sa mga produkto, ipatukoy sa ikatlong kolum kung alin sa demand o supply ang nabago. Sa ika-apat at ikalimang kolum, tukuyin kung tumaas ) kung ang o bumaba ang ekwilibriyong presyo at dami. Isulat ang arrow up ( ekwilibriyong presyo at dami ay tumaas at arrow down ( ) naman kung bumaba. Produkto 1. Gulay

Pagbabago ng Kondisyon

Pagbabago sa Demand o Supply

Ekwilibriyong Presyo

Ekwilibriyong Dami

Pananalasa ng bagyo sa mga taniman sa Gitnang Luzon

C O

PY

2. Branded Bagong generic brand na gana mot na lumabas sa pamilihan Gamot Patuloy na pagtaas ng presyo 3. Gasolina ng kotse Matinding kompetisyon ng 4. Cellmga network provider sa phone pababaan ng presyo Pagtaas ng presyo sa pan5. Pandesal daigdigang pamilihan

EP E

D

Gawain 9: GRAPHIC ORGANIZER Papunan sa mga mag-aaral ang graphic organizer na matatagpuan sa ibaba batay sa isinasaad ng tekstong binasa. Upang higit nila itong maunawaan ay pasagutan ang mga pamprosesong tanong na susukat sa antas ng kanilang kaalaman at pangunawa. Bunga ng Interaksiyon ng Demand at Supply

Uri ng Disekwilibriyo

? ?

Surplus

Disekwilibriyo

D

Mungkahing Kalutasan

?

Shortage

?

Gawain 10: 3-2-1 CHART! Sa bahaging ito ay papunan mo ang bahagi ng 2-chart sa pamamagitan ng pagsagot sa tanong na nasa kahon. Ang bahagi ng 3-chart ay sasagutan lamang ng mga mag-aaral sa susunod na bahagi ng aralin. Paanong ang interaksiyon ng demand at supply ay nagiging batayan ng matalinong pagdedesisyon ng prody at konsyumer tungo sa pambansang kaunlaran? 114 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

• FINAL IDEAS • REVISED IDEAS • INITIAL IDEAS

PY

Matapos mong mong mapalalim mapalalim ang Matapos ang kaalaman kaalaman ng ng mga mga mag-aaral mag-aaral ukol ukol sa sa interaksiyonng ngdemand demandatatsupply, supply, ihanda ihanda sila sila para para sa sa mas mas malalim interaksiyon malalim na na pag-unawa pag-unawa interaksiyonng ngdemand demandat atsupply. supply. ngnginteraksiyon

PAGNILAYAN PAGNILAYAN

C O

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ang mga Sa bahaging ito ng ng aralin aymag-aaral palalawakin at sa pagtitibayin angng mga nabuong nabuong kaalaman mga ukol interaksiyon demand at kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa interaksiyon ng demand at supply. supply. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa interaksiyon ng Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa interaksiyon ng demand at demand at supply upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga supply upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan. natutuhan.

D

Gawain 11: BALITA-SURI

EP E

Ipabasa at ipasuri sa mga mag-aaral ang balitang “Sa presyo ng bigas, bawang just-tiis – Malacañang.” Matapos maipabasa ipasagot ang mga pamprosesong tanong. Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang itinuturong dahilan ng pamahalaan sa pagtaas ng presyo ng bigas, bawang, at luya?

D

2. Paano maiuugnay ang tumataas na halaga ng luya at bawang sa batas ng supply at demand? Paano naman maiuugnay ang kakulangan ng mga produkto sa pamilihan sa pangangailangan ng mga mamamayan? Ipaliwanag.

Gawain 12: PROJECT NEWS SHARING! (PANGKATANG GAWAIN)

Atasan ang mga mag-aaral na sa pamamagitan ng kanilang pangkat ay humanap sila ng mga balita na naglalahad ng mga pagbabago sa supply at demand sa iba’t ibang pamilihan. Ipaliwanag na ang resulta ng kanilang pananaliksik ay gagamitin upang sila ay makagawa ng script para sa isang TV News Program na nagpapakita kung paano nagkakaroon ng ugnayan ang supply at demand sa pagtatakda ng presyo sa pamilihan. Gumamit ng props sa pag-uulat upang maging makatotohanan ito. Ipaliwanag sa kanila na ang rubrik sa susunod na pahina ang magiging batayan ng kanilang marka.

115 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

RUBRIK PARA SA NEWS REPORT Pamantayan/ Indikador

Puntos

A. Mahusay na naipakita sa pamamagitan ng news reporting

ang mga konsepto ukol sa interaksiyon ng demand at supply.

B. Ang ginawang presentasyon ay nagpakita ng pagkamalikhain at naangkop sa tema para maihatid sa manonood ang konsepto ng interaksiyon ng demand at supply.

C. Ang mga ginamit na props, script o diyalogo, o kagamitan sa

10

10

10

PY

pagganap ay nakatulong upang mas maging malinaw ang ekwilibriyo sa manonood.

Nakuhang Puntos

Kabuuang Puntos

Gawain 13: REFLECT-TO-JOURNAL!

30

C O

Pagawin ang mga mag-aaral ng isang journal na naglalaman ng kanilang karanasan at nagpapakita sa ugnayan ng demand at supply bilang pagtugon sa kanilang mga pangangailangan at kagustuhan. Ipaliwanag sa kanila ang rubrik sa ibaba upang kanilang maging gabay sa pagsusulat. Pagkatapos ay kanilang sagutan ang mga pamprosesong tanong. Pamprosesong Tanong:

EP E

D

1. Ano ang iyong naging batayan sa pagbuo ng iyong journal? 2. Paano mo naipakita ang interaksiyon ng demand at supply? 3. Ipaliwanag kung paano nababago ng interaksiyon ng demand at supply ang pagtugon mo sa iyong mga pangangailangan at kagustuhan.

MAHUSAY! Natapos mong gabayan ang mga mag-aaral para sa mga gawain!

D

Transisyon sa Susunod na Aralin

Iyong inilahad sa nakaraang aralin ang tungkol sa demand at supply. Ipinaliwanag sa mga mag-aaral ang ugnayan ng dalawang konseptong ito. Ipinaliwanag at ipinaunawa sa kanila na ang demand ay kinakatawan ng konsyumer, samantalang ang supply ay sa panig naman ng prody. Tinalakay din ang interaksiyon ng demand at supply at kung paano ito nababago sa pamamagitan ng presyo at mga salik na hindi presyo. Subalit, anong mekanismo o lugar nga ba maaaring magtagpo ang konsyumer at prody? Paano mabisang maipaliliwanag ang relasyon ng demand at supply gamit ang isang aktuwal na sitwasyon? Ang mga katanungang ito ay ilan lamang sa sasagutin at ituturo sa mga mag-aaral sa susunod na aralin tungkol sa pamilihan. 116

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA Ang pagtugon sa pangangailangan ang isa sa mahahalagang konsepto na binibigyang-diin sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang bawat isa ay may mga pangangailangan subalit hindi lahat ay may kakayahan na magprodyus upang matugunan ang mga ito. Kung kaya’t ang relasyon sa pagitan ng prody at konsyumer ay lubhang mahalaga para sa kapakinabangan ng lahat.

PY

Sa nakaraang mga aralin, naunawaan ng mga mag-aaral ang ugnayan ng demand at supply na kumakatawan sa konsyumer at prody. Subalit, sa anong mekanismo ba ng ekonomiya madaling malaman kung may sapat bang mga produkto o serbisyo na siyang tutugon sa walang katapusang pangangailangan ng tao? Sa ganitong aspekto papasok ang bahaging ginagampanan ng PAMILIHAN. Kung kaya’t ang pangunahing pokus ng araling ito ay maituro at maipaliwanag sa mga mag-aaral ang konsepto ng pamilihan at ang mga estruktura nito bilang isang mahalagang salik sa pagtugon ng pangangailangan tungo sa pagtamo ng pambansang kaunlaran. Sa pagtahak sa araling ito, gabayan ang mga mag-aaral upang kanilang maunawaan ang mga teksto at maisagawa nila ang mga mapanghamong gawain na sadyang pupukaw ng kanilang interes at magdaragdag sa kanilang kaalaman.

C O

Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang matutulungan ang mga mag-aaral na makapagpapaliwanag ng kahulugan ng pamilihan at makauunawa at makapagsusuri ng iba’t ibang sistema o estruktura ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao.

D

ARALIN 5:

EP E

ANG PAMILIHAN: KONSEPTO AT MGA ESTRUKTURA NITO

ALAMIN

D

Matapos matutuhan ng mag-aaral ang mga konsepto ng demand, supply, at ang interaksiyon ng bawat isa sa ekonomiya, ngayon naman ay kanilangtutuklasin ang tungkol sa pamilihan. Upang higit na maunawaan ng mga mag-aaral ang paksa, gabayan sila upang maisagawa ang sumusunod na gawain.

117 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 1: PIK-TUKLAS! Ipasuri sa mga mag-aaral kung anong mensahe ang nais iparating ng sumusunod na larawan gamit ang mga pamprosesong tanong. Itala ang inyong kasagutan gamit ang call-outs, stars & banners, at bubble map.

D

EP E

D

C O

PY



118 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Tungkol saan ang mga larawan? 2. Isa-isahin ang mga simbolismong ginamit at ipaliwanag ang mensahe ng mga ito. 3. Alin sa mga larawan ang nakapukaw ng iyong interes? Ipaliwanag. Gawain 2: PICTURE PERFECT: PIC-COLLAGE

EP E

D

C O

PY

Atasan ang mga mag-aaral na unawain at suriin ang sumusunod na larawan at ipasagot ang mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.

D

Pinagkunan: http://kickerdaily.com/bir-fishermen-farmers-sari-sari-stores-tricycle-drivers-should-pay-taxes/; Retrieved on: November 7, 2014 http://moneygizmo.net/free-stock-market-game/; Terieved on: November 7, 2014 http://grocerystoresnearme.blogspot.com/; Retrieved on: November 7, 2014 http://importfood.com/recipes/thaiicecream.html; Retrieved on: November 7, 2014 http://www.remate.ph/wp-content/s/2014/02/bigas-presyo.jpg ; Retrieved on: November 7, 2014 http:// www.remate.ph/2012/11/presyo-ng-karne-ng-sa-mm-tumaas; Retrieved on: November 7, 2014 http://www.remate.ph/category/ business/page/217/; Retrieved on: November 7, 2014 http://i3.ytimg.com/vi/Kx1EZvKRSkI/0.jpg https://www.google.com.ph/ search?hl=en&q=muslim+market&tbm=isch&ei=VcndU6rMEdaXuATu-4G4Dw#facrc=_&imgdii=_&imgrc=Jh0qx9FRZja6vM %253A%3B33VRrwU269ZhOM%3Bhttp%253A%252F%252Fwodumedia.com%252Fwp-content%252Fs%252F2012% 252F11%252FMuslims-shop-for-Iftar-the-sunset-dinner-that-breaks-the-fast-at-Chalk-Bazaar-the-traditional-Iftar-market-inDhaka-Bangladesh-on-Sunday-Aug.-23-2009.-AP-PhotoPavel-Rahman-960x627.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fwodumedia. com%252Framadan-2009%252Fa-muslim-man-sits-before-breaking-his-fast-on-the-second-day-of-the-holy-month-of-ramadan-at-a-mosque-in-agartala-capital-of-indias-northeastern-state-of-tripura-on-august-24-2009-reutersjayant%252F%3B960 %3B627 Retrieved on: November 7, 2014 http://thinkrichbefree.com/wp-content/s/2013/04/online-shopping-sites.jpg Retrieved on: November 7, 2014

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang ipinapakita ng mga larawan? 2. Ano ang naging batayan mo upang matukoy ang konseptong ipinahahatid ng mga larawan? 3. Alin sa mga larawang ito ang madalas kang nagkakaroon ng ugnayan? Bakit? 119 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sa susunod na bahagi ay pasasagutan ang isang tsart sa mga mag-aaral upang masukat ang inisyal nilang nalalaman tungkol sa pamilihan.

Gawain 3: UPWARD ARROW KNOWLEDGE CHART

IRF (Initial-Refined-Final Idea)

D

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

D

EP E

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

C O

PY

Ang gawaing ito ay naglalayong matutukan ang baitang ng kaunlaran sa pagkatuto ng mga mag-aaral. Sa bahaging ito ay papupunan mo ang Initial Idea IRF upang masukat ang kanilang inisyal na kasagutan sa katanungang nasa ibaba ng upward arrow. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na ang refined at final area ay sasagutan lamang nila pagkatapos ng bahagi ng paunlarin at pagnilayan. Ito ay kailangan nilang ingatan, maaari nila itong ilagay sa kanilang portfolio o kuwaderno dahil ito ay kakailanganin hanggang sa dulong bahagi ng modyul. Maari din nila itong maging proyekto.

Paano mo ilalarawan ang pamilihan at mga estruktura nito?

Matapos maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksang pamilihan at mga estruktura nito, ngayon naman ay gabayan mo sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan ang mas malalim na konsepto ng pamilihan.

120 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAUNLARIN

PY

Matapos malaman ang inisyal na kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa, ngayon naman ay kanilang lilinangin ang mga kaisipang ito sa pamamagitan ng mga inihandang teksto at mga gawain. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pamilihan. Inaasahang magagabayan sila upang masagot kung ano ang pamilihan at iba’t ibang mga estruktura nito maging ang bahaging ginagampanan nito sa ekonomiya ng bansa. Halina’t umpisahan ito sa pamamagitan ng sumusunod na gawain.

C O

ANG KONSEPTO NG PAMILIHAN Gawain 4: WORD TO CONCEPT MAPPING

Mula sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral mula sa kanilang modyul ukol sa “Konsepto ng Pamilihan,” ipasagot ang mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.

D

EP E

D

Pamprosesong Tanong: 1. Ano-ano ang nais iparating o ipahayag ng teksto? 2. Ano ang mahahalagang konsepto na nakapaloob sa teksto? 3. Pumili ng limang pangunahing salita sa teksto na iyong pag-uugnayugnayin upang maipaliwanag ang konsepto ng pamilihan? Gamitin ang concept mapping chart na matatagpuan sa ibaba upang itala ang iyong mga kasagutan para sa bilang 3 at ang text box para naman sa iyong mabubuong ugnayan ng mga napiling salita.

______________________________________________________ ______________________________________________________ ____________________________________________. 121 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Matapos maunawaan ng mga mag-aaral ang konsepto ng pamilihan na nagsasabing ito ang mekanismo kung saan nagtatagpo ang konsyumer at prody upang matugunan ang demand sa pamamagitan ng supply, ngayon naman ay ihanda sila upang maunawaan at suriin ang iba’t ibang estruktura ng pamilihan. Gawain 5: GRAPHIC ORGANIZER

PY

Batay sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral sa kanilang modyul ukol sa “Mga Estruktura ng Pamilihan,” atasan silang buuin ang graphic organizer na matatagpuan sa ibaba. Upang higit na maunawaan, sagutin ang mga pamprosesong tanong na susukat sa antas ng iyong kaalaman at pang-unawa.

?

EP E

?

?

D

?

C O

DALAWANG PANGUNAHING ESTRUKTURA NG PAMILIHAN

?

?

D

Pamprosesong Tanong:

1. Ano ang dalawang pangunahing estruktura ng pamilihan? 2. Isa-isahin ang mga katangian ng bawat estruktura at uri ng pamilihan na nabibilang dito? 3. Paano nakaapekto ang mga estruktura ng pamilihang ito sa ugnayan ng presyo, demand, at supply tungo sa pagtugon sa pangangailangan ng tao?

122 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 6: STRUCTURAL MARKET ANALYSIS: THREE PICS, ONE WORD Ipasuri sa mga mag-aaral ang tatlong larawan na nasa loob ng bawat kahon at tukuyin ang posibleng kinabibilangan nitong estruktura ng pamilihan.

1.)__________________

2.)__________________





PY



C O



4.)__________________

EP E

D

3.)__________________

D

5.)__________________

6.)__________________



123 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.



7.)__________________

8.)__________________

9.)__________________

10.)_________________

C O

PY



D

Mahusay! Matapos mong gabayan ang mga mag-aaral sa mga teksto at gawain ukol sa konsepto at mga estruktura ng pamilihan, ngayon naman ay sukatin mo ang kanilang kaalaman sa pamamagitan ng maikling pagsusulit sa susunod na gawain.

EP E

Gawain 7: Pabili o Patawad

Ipabasa at ipaunawa sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag at tukuyin kung tama ang mensahe ayon sa mga salitang nakasalungguhit. Palagyan ng salitang PABILI kung TAMA ang mensahe at PATAWAD kung ito ay MALI.

D

1. Ang pamilihan ay ang mekanismo na kung saan nagtatagpo ang konsyumer at prody. 2. Mayroong tatlong pangunahing aktor sa pamilihan ang konsyumer, prody, at ang produkto. 3. Nagaganap ang sistema ng pamilihan dahil lahat tayo ay may kakayahan na mag-supply. 4. Sa pamamagitan ng pamilihan, nalalaman ang sistema ng ekonomiya. 5. Ang prody ay may kakayahang kontrolin ang presyo sa pamilihang may ganap na kompetisyon. 6. Ang supply ang nagsisilbing hudyat o senyales sa prody kung ano ang gagawing produkto. 124

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

7.

Kapag mataas ang presyo, ang mga prody ay nahihikayat na magbawas ng supply lalo na sa mga pangunahing uri ng produkto.

8. Ang presyo ang pangunahing salik sa pagbabago ng demand at supply sa pamilihan. 9. Kapag mababa ang presyo sa pamilihan, ang konsyumer ay nagtataas ng kabuuang dami ng binibiling produkto. 10. Ang kartel ay nangangahulugang alliances of consumers. Gawain 8: SURIIN MO! QUIZ-ON-MARKET

PY

Ipasuri sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag at tukuyin sa pamamagitan ng paglalapat ng titik sa mga kahon upang mabuo ang kasagutan. 1. Estruktura ng pamilihan na kung saan ang sinomang negosyante ay malayang pumasok at maging bahagi ng industriya. P

N

C O

A M

E

Y

2. Ito ay estruktura ng pamilihan na may iisa lamang na konsyumer ng maraming uri ng produkto at serbisyo. P

O

D

N

EP E

3. Ang mga prody ay gumagawa ng isang uri ng produkto subalit magkakaiba ang tatak. O

O

M

I

E

G

I

Y

4. Isang sistema sa pamilihan na kung saan iisa ang nagtitinda ng walang kauring produkto. N

P

L

D

5. Estruktura ng pamilihan na kung saan umiiral ang sistemang monopolyo, oligopolyo, monopsonyo, at monopolistiko. I

D

A

N

M

P I

N

6. Sa estrukturang ito maaaring maganap ang sabwatan sa pamamagitan ng kartel ng mga negosyante. I

O

O

125 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

7. Ang estruktura ng pamilihan na kung saan upang mahadlangan ang pagpasok ng kalaban sa industriya ay isinagawa ang patent at copyright sa mga produkto. N

P

O

8. Dito nagaganap ang tinatawag na product differentiation sa pamamagitan ng packaging, ment, at flavor ng mga produkto. N

O

O

S

E

O

S

N

O

O

S

PY

9. Ang estruktura ng pamilihan na kung saan ang pinakamabisang halimbawa ay ang pamahalaan na siyang kumukuha ng mga serbisyo ng mga sundalo, pulis, bumbero, at iba pa. N

O

N

C O

10. Ito ay kakikitaan ng sitwasyon na kung saan ang konsyumer ay bibilhin ang produkto o serbisyo kahit na mataas ang presyo sapagkat walang pamalit na maaaring bilhan o pagkunan nito. P

L

O

D

Gawain 9: MARKET-ANALYSIS; VENN DIAGRAM

EP E

Sa pamamagitan ng Venn Diagram na nasa ibaba, atasan ang mga magaaral na paghambingin ang iba’t ibang estruktura ng pamilihan sa pamamagitan ng paglalagay ng pagkakapareho at pagkakaiba ng katangian ng bawat estruktura. Gamiting gabay ang halimbawang nasa ibaba at sagutin ang mga pamprosesong tanong upang mapunan nang wasto ang dayagram.

PAGKAKAIBA

D

PAGKAKAIBA

PAGKAKATULAD PAGKAKATULAD

126 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. Anong dalawang estruktura ng pamilihan ang iyong pinaghambing? 2. Ano-ano ang katangian na magkatulad ang dalawang estruktura na iyong pinaghambing? 3. Sa ano-anong katangian naman sila nagkaroon ng pagkakaiba? 4. Ano ang iyong pananaw sa dalawang estruktura ng pamilihan bilang isang konsyumer? Ipaliwanag. Gawain 10: UPWARD ARROW: IRF (INITIAL-REFINED-FINAL IDEA)

C O

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

D

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

PY

Sa puntong ito, maaari nang pasagutan ang ikalawang baitang ng Upward Arrow Chart na Refined Idea subalit ang ikatlong baitang na Final Idea ay sasagutan lamang sa pagtatapos ng bahagi ng pagnilayan. Ipaalala na dapat nilang itago ang IRF Chart sa kanilang portfolio o kuwaderno sapagkat maari nila itong maging proyekto.

EP E

Paano mo ilalarawan ang pamilihan at mga estruktura nito?

D

Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa iba’t ibang estruktura ng pamilihan ihanda sila para sa mas malalim na pag-unawa ng estruktura ng pamilihan at gabayan sila sa susunod na bahagi ng aralin.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin pa ang mga nabuong kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa pamilihan at iba’t ibang estruktura nito. Kinakailangan ng mas malalim na pagtalakay sa kahalagahan ng pamilihan upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang natutuhan.

127 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 11: Structural Market Tally Board Mula sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral ukol sa “Mga Estruktura ng Pamilihan” ay atasan silang punan ng mahahalagang datos o impormasyon ang structural market tally board na nasa ibaba. Pagkatapos ay pasagutan ang mga pamprosesong tanong. Katangian ng Presyo (Malaya o Itinatakda)

Mga Halimbawa ng Produkto o Kompanya

PY

Pamprosesong Tanong:

May Hawak ng Kapangyarihan (Konsyumer o Prody)

C O

Estruktura ng Pamilihan

1. Alin sa mga estruktura ng pamilihan ang pabor sa konsyumer o prody? 2. Sa anong estruktura ng pamilihan ka nahirapang mag-isip ng halimbawa ng produkto o kompanya? Bakit?

D

Gawain 12: DULA NAMIN! HULAAN MO! SAMPLE-SAMPLE

D

EP E

Ang mga mag-aaral ay atasang magsagawa ng pagsasadula o role playing. Tawagin ang lider ng bawat pangkat upang bumunot ng paksa tungkol sa estruktura ng pamilihan na kanilang isasadula. Ipaunawa sa pangkat na ang paksang ito ay hindi dapat malaman ng ibang pangkat dahil pagkatapos ng presentasyon ng bawat grupo ay hahayaan ang ibang pangkat na hulaan kung anong estruktura ng pamilihan ang isinadula. Upang maisagawa nang maayos ang presentasyon, isaalang-alang ang sumusunod na pamprosesong tanong. Gayundin, ang bawat presentasyon ay bibigyan ng marka o puntos gamit ang rubrik na nasa susunod na pahina. Pamprosesong Tanong: 1. Ano-ano ang pangunahing katangian ng estruktura ng pamilihan na inyong ipinakita? 2. Paano ninyo binigyang buhay ang mensahe o katangian ng estruktura ng pamilihan? 3. Mula sa gawain, anong pangkalahatang impresyon ang iyong nabuo ukol sa pamilihan?

128 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

RUBRIK PARA SA ROLE PLAYING Pamantayan/ Indikador

Puntos

A. Mahusay na naipakita sa pamamagitan ng pagganap ang mga konsepto ukol sa uri ng estruktura ng pamilihan. B. Ang ginawang presentasyon ay nagpakita ng pagkamalikhain at naangkop sa tema para maihatid sa manonood ang konsepto ng pamilihan at estruktura nito. C. Ang mga ginamit na props, script o diyalogo, o kagamitan sa pagganap ay nakatulong upang mas maging malinaw sa manonood ang pamilihan at estruktura nito.

10 10 10 30

PY

Kabuuang Puntos

Nakuhang Puntos

Gawain 13: Pangkatang Gawain----POSTER-RIFIC

Pamprosesong Tanong:

C O

Ipaliwanag sa mga mag-aaral na kasama ang kanilang mga kapangkat ay pipili sila ng isang estruktura ng pamilihan na gagawa ng pagguhit sa anyong poster. Ipaalala na ang larawang mabubuo ay dapat na masagot ang sumusunod na katanungan at ito ay bibigyan ng marka gamit ang rubrik.

D

1. Tungkol saan ang inyong ginawang larawan o poster? 2. Ano-anong simbolismo ang inyong ginamit at mga kahulugan nito? 3. Sa iyong palagay, maliwanag bang naipakita ng inyong larawan ang konsepto ng estruktura ng pamilihan na inyong pinili? Bakit?

EP E

RUBRIK PARA SA POSTER

Pamantayan

Deskripsyon

D

Naipakita at naipaliwanag nang mahusay ang isang ideal na Nilalaman (Content) pamilihan batay sa mga konseptong nakapaloob sa poster. Kaangkupan ng Maliwanag at angkop ang mensahe Konsepto sa paglalarawan ng konsepto ng isang ideal na pamilihan. (Relevance) Pagkamapanlikha (Originality) Kabuuang Presentasyon Pagkamalikhain (Creativity)

Puntos

Natamong Puntos

21-25

16-20

Orihinal ang ideyang ginamit sa paggawa ng poster.

11-15

Malinis at maayos ang kabuuang larawan.

6-10

Ang mga kulay at konsepto, simbolismong ginamit ay nakatulong nang lubos upang maipahayag ang mensahe at konsepto ng isang ideal na pamilihan.

1-5

129 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Ngayong may sapat nang kaalaman ang mga mag-aaral tungkol sa mga konsepto ng pamilihan at mga estruktura nito ay maaari nang pasagutan at punan nila nang buo ang IRF Chart. Gawain 14: Pagnilayan Mo!

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

C O

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

___________ ___________ ___________ ___________ __________.

PY

Sa puntong ito, maaari mo nang pasagutan sa mga mag-aaral ang huling baitang ng Upward Arrow Chart. Ipaalala sa mga mag-aaral na dapat nila itong itago sa kanilang mga portfolio o kuwaderno sapagkat ito ay maaaring maging bahagi ng kanilang proyekto sa asignatura.

EP E

D

Paano mo ilalarawan ang pamilihan at mga estruktura nito?

MAHUSAY! Napagtagumpayan mong isagawa ang paggabay sa mga mag-aaral upang kanilang maisagawa ang mga iniatang na gawain bilang mag-aaral!

D

Transisyon sa Susunod na Aralin: Tinalakay sa araling ito ang tungkol sa konsepto at mga estruktura ng pamilihan. Binigyang-diin ang kahulugan ng pamilihan at ipinasuri ang estruktura ng pamilihan na siyang tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao. Sa susunod na aralin ay tatalakayin naman ang tungkol sa bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa pamilihan.

130 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANIMULA

PY

Isang batayan sa pag-aaral ng Ekonomiks ang pamilihan bilang isang mabisang mekanismo kung saan natutugunan ang walang katapusang pangangailangan at kagustuhan ng tao. Sa lugar na ito gumagalaw ang dalawang pangunahing aktor: ang konsyumer at prody. Ang dalawang tauhan ay mahalagang bahagi ng pamilihan subalit magkaiba ang paraan ng pakikibahagi. Ang konsyumer ang gumagawa ng pagkonsumo na nagbibigay ng kita sa mga nagbibili samantalang ang nagbibili naman ang nagpaplano ng produksiyon batay sa itinakdang demand ng mga konsyumer upang kumita bilang isang negosyante. May pagkakataon na ang equilibrium price at quantity ay hindi masyadong mababa o mataas sa tingin ng mga prody o konsyumer. Sa sitwasyong ito, papasok ang pamahalaan. Ano ang gampanin ng pamahalaan bilang isang natatanging institusyon na may kapangyarihan sa pagdedesisyon ukol sa suliranin ng pamilihan at ng kabuuang ekonomiya ng isang bansa?

C O

Kaugnay nito, ang araling ito ay patungkol sa ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Itinuturing ang presyo bilang tanging salik na pokus ng pakikialam ng pamahalaan sa pamilihan. Inaasahang magagabayan ang mga mag-aaral upang mabigyang-kasagutan ang mahahalagang katanungang gaya ng: Ano nga ba ang papel na ginagampanan ng pamahalaan pagdating sa aspeto ng pagkontrol ng presyo sa pamilihan? Paano binibigyang-proteksiyon ng pamahalaan ang mga konsyumer at mga prody pagdating sa pagkontrol ng presyo sa pamilihan? Sa pagpapatuloy ng araling ito, ang mga mag-aaral ay haharap sa mga tekstong makapagbibigay ng impormasyon at mga mapanghamong gawain na may layuning maghatid sa kanila ng kaalaman.

EP E

D

Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ang mga mag-aaral ay napangangatwiranan ang kinakailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang estruktura ng pamilihan upang matugunan ang pangangailangan ng mga mamamayan.

ARALIN 6:

ANG UGNAYAN NG PAMILIHAN AT PAMAHALAAN

D

ALAMIN

Matapos matutuhan ng mga mag-aaral ang mga konsepto ng pamilihan at iba’t ibang estruktura nito, sa bahaging ito naman ay kanilang tutuklasin ang tungkol sa ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Upang higit na maging makabuluhan at mapukaw ang kanilang interes, halina’t pasimulan munang gawin at pasagutan ang susunod na mga gawain.

131 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 1: WORD HUNT Gamit ang word box na nasa ibaba ay ipahanap at pabilugan ang sumusunod na salita. Ipaliwanag sa mga mag-aaral na ang mga salitang ito ay maaaring pababa, pahalang, o pabaliktad. 1. DTI 6. Pamahalaan 2. DOLE 7. Pamilihan 3. Kakulangan 8. Presyo 4. Kalabisan 9. Price Ceiling 5. Minimum Wage 10. Price Floor

O E A A M Y D E D B Y U E

L I W E I U A N O I O L C

E O D I L A M E R S M A E

N U E O I N Q W P A A N I

P A M A H A L A A N R G L

A X L P A B E R N G T A I

W U D A N G D T I B E N N

P R I C E F L O O R B O G

PY

D A R I A L E R U A S K C

C O

A E N T P G X I K L E A I

D

E I A P O L L O T A R K R

EP E

M S U B S I D Y O K P S P

Pamprosesong Tanong

1. Ano-ano ang salita/konsepto na tila bago sa iyo? 2. Sa iyong palagay, sa anong paraan nagkakaroon ng ugnayan ang mga salita/konseptong ito?

D

Gawain 2: ONCE UPON A TIME!

Ipabasa sa mag-aaral ang mga sitwasyong nasa loob ng kahon. Atasan silang buuin ang maaaring kahinatnan nito batay sa kanilang sariling pagkaunawa. Ipasulat ang kanilang kasagutan gamit ang dialogue box.

Matagal nang magsasaka si Mang Francisco. Isang araw ay nabalitaan niyang ang presyo ng kaniyang produktong palay ay binibili lamang sa murang halaga. Ang presyo ay hindi kayang mabawi kahit puhunan niya sa binhi at fertilizer. Ano kaya ang maaaring mangyari kay Mang Francisco?

132 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Maaaring___________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ______________

PY

Ang Gitnang Luzon ay sinalanta ng bagyo. Maraming palayan ang nasira. Ano kaya ang maaaring ibunga nito?

C O

Maaaring___________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ______________

D

EP E

D

Dahil sa katatapos pa lamang na bagyo nabalitaan ng pamahalaan na maraming mga negosyante ang nanamantala sa pamamagitan ng pagtataas ng presyo. Ano kaya ang maaaring gawin ng pamahalaan?

Maaaring___________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ___________________________________ ______________

Pamprosesong Tanong: 1. Paano ka nakabuo ng maaaring kahinatnan ng pangyayari? 2. Alin sa mga sitwasyon ang nahirapan kang bumuo ng maaaring kahinatnan? Bakit?

Gawain 3: PATH OF KNOWLEDGE Ang gawaing ito ay naglalayong matutukan ang baitang ng kaunlaran ng mga mag-aaral sa pagkatuto. Sa bahaging ito ay pasagutan ang katanungang nasa kahon. Ipasulat sa bahaging SIMULA ang inisyal na kasagutan. Samantalang ang bahagi ng GITNA at WAKAS ay kanilang sasagutan lamang sa iba pang bahagi ng aralin. 133 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

WAKAS

GITNA

EP E

Pinagkunan: http://www.westsideelementa ryschool.com/Kindergarten% 20Journey%20Through%20Re ading.html Retrived: November 17, 2014

D

SIMULA

C O

PY

PAANO NAGKAKAROON NG UGNAYAN ANG PAMILIHAN AT PAMAHALAAN?

Matapos maorganisa ang paunang kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksang ugnayan ng pamilihan at pamahalaan, ihanda sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit nilang maunawaan ang paksang ito.

D

PAUNLARIN

Sa puntong ito ay lilinangin mo ang mga paunang kaalaman ng mga magaaral tungkol sa paksang-aralin sa pamamagitan ng mga teksto at mga gawain. Ang pinakatiyak na layunin nito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Mula sa mga inihandang gawain at teksto, inaasahang gagabayan mo sila sa pagsagot ng katanungan na kung ano ang ugnayan sa pagitan ng pamilihan at pamahalaan. Umpisahan mo ito sa pamamagitan ng sumusunod na gawain.

134 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 4: TEKS-TO-INFORM----DISCUSSION WEB CHART Batay sa tekstong nabasa ng mga mag-aaral sa kanilang modyul ukol sa “Ang Pamahalaan at Pamilihan,” pasagutan ang discussion web chart at ang mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.

MAHALAGA BA ANG PAPEL NG PAMAHALAAN SA PAMILIHAN? DAHILAN

PY

Sapagkat_______________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ ______________________.

C O

Sapagkat_______________ _______________________ _______________________ _______________________ _______________________ ______________________.

DAHILAN

KONGKLUSYON ________________________ ________________________ _____________________

_____________________ __

D

Pamprosesong Tanong

EP E

1. Bakit mahalaga ang pamahalaan sa isang bansa? 2. Paano nagkakaroon ng bahagi ang pamahalaan sa pamilihan?

Gawain 5: VENN DIAGRAM

D

Mula sa tekstong nabasa, papunan ng mahahalagang impormasyon ang Venn Diagram gamit ang mga pamprosesong tanong upang maipakita ang pagkakaiba-iba at pagkakatulad ng price ceiling at price floor. PAGKAKAIBA

PAGKAKATULAD

135 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong 1. Ano ang pagkakatulad ng dalawang konsepto? 2. Paano naman sila nagkakaiba? 3. Paano ito nakatutulong sa mga konsyumer o prody? Gawain 6: ISIP-TSEK---Chain of Facts Batay sa nakalap na kaalaman ng mga mag-aaral mula sa tekstong binasa, pasagutan ang sumusunod na pahayag o katanungan na nasa ibaba sa pamamagitan ng pagpili ng mga kasagutan na matatagpuan sa circles of facts.

PY

MGA PAHAYAG O KATANUNGAN:

1. Isang organisadong sistemang pang-ekonomiya kung saan nagtatagpo ang konsyumer at nagbibili o prody upang magkaroon ng palitan.

C O

2. Isang institusyon na ang pangunahing tungkulin ay paglingkuran at pangalagaan ang sambayanan. 3. Ang patakarang ipinatutupad ng pamahalaan upang mapatatag ang presyo ng mga pangunahing bilihin sa pamilihan.

D

4. Ito ay tumutukoy sa pinakamataas na presyo na maaaring ipagbili ng isang negosyante ang kaniyang produkto.

EP E

5. Ang tawag sa patakarang ipinasusunod ng pamahalaan na nagbabawal sa pagtataas ng presyo ng mga produkto sa pamilihan sa panahon ng emergency gaya na lamang ng kalamidad (bagyo, lindol, at iba pa). 6. Isa sa mga ahensiya ng pamahalaan na ang tungkulin ay palawigin ang sistema ng kalakalan at industriya sa bansa. 7. Isang pansamantalang pangyayari sa pamilihan na kung saan, ang supply ng produkto ay hindi sapat sa planong ikonsumo ng tao. Ang tawag sa pinakamababang presyo na itinakda ng batas sa mga produkto at serbisyo sa pamilihan.

D

8.

9. Isang pangyayari sa pamilihan na kung saan may sobra o higit ang supply ng mga produkto sa dami ng planong ikonsumo o bilhin ng tao. 10. Ano ang pangunahing tungkulin ng pamahalaan ayon sa Konstitusyon?

136 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

MINIMUM WAGE

JOHN MAYNARD KEYNES

PRICE CEILING

PRICE STABILIZATION

PAMAHALAAN SURPLUS

PY

PRICE FLOOR

PRICE FREEZE

EP E

PAMILIHAN

SUBSIDY

SHORTAGE

C O

BFAD

GREGORY MANKIW

D

DOLE

DTI

D

PAGLINGKURAN AT PANGALAGAAN ANG MAMAMAYAN

Gawain 7: PATH OF KNOWLEDGE Ang gawaing ito ay naglalayong matutukan ang baitang ng kaunlaran ng mga mag-aaral sa pagkatuto. Sa bahaging ito ay pasagutan ang katanungang nasa kahon. Ipasulat sa bahaging GITNA ang kasagutan. Samantalang ang bahagi ng WAKAS ay sasagutan lamang nila sa iba pang bahagi ng aralin.

137 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

WAKAS

GITNA

EP E

Pinagkunan: http://www.westsideelementary school.com/Kindergarten%20J ourney%20Through%20Reading. html Retrived: November 17, 2014

D

SIMULA

C O

PY

PAANO NAGKAKAROON NG UGNAYAN ANG PAMILIHAN AT PAMAHALAAN?

D

Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa ugnayan ng pamahalaan at pamilihan, maaari na silang gabayan sa susunod na bahagi ng aralin.

PAGNILAYAN

Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin pa ang mga nabuong kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Kinakailangan ng mas malalim na pagtalakay sa kahalagahan ng pamilihan upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.

138 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Price Freeze, ipinatupad sa Calamity Areas Iniutos ng Department of Trade and Industry (DTI) ang 60-day price freeze sa mga lugar na idineklarang nasa state of calamity. Sa isang pahayag na ipinaskil sa official website nito, sinabi ng DTI na dahil sa pinsalang idinulot ng bagyong “Glenda” ay hindi maaaring magtaas ang retailers ng presyo ng agricultural at non-agricultural necessities.

PY

Kabilang sa agricultural necessities ang bigas, mais, cooking oil, isda, itlog, baboy, manok, karne, sariwang gatas, gulay, prutas, root crops, at asukal. Itinuturing namang non-agricultural necessities ang canned marine products, evaporated/ condensed/powdered milk, kape, sabong panlaba, noodles, tinapay, asin, kandila, at bottled water. Samantala, naka-freeze din ang presyo ng Liquified Petroleum Gas (LPG) at kerosene sa loob ng 15 araw.

C O

Ang mga lalabag ay pagmumultahin ng Php5,000 hanggang Php1,000,000 at/o pagkakakulong ng isa hanggang sampung taon. –--- Mary Rose A. Hogaza Pinagkunan: http://asia.widmi.com/index.php/philippines/balita-online/news/211065-price-freeze-ipinatupad-sa-calamity-areas Retrived on: November 24, 2014

Gawain 8: ULAT-PATROL

Kahulugan / Layunin ng Pagpapatupad

D

EP E

D

Batay sa balitang nabasa ng mga mag-aaral ukol sa “Price Freeze, ipinatupad sa Calamity Areas,” papunan sa kanila ang tri-radial cycle chart na nasa ibaba at sagutin ang mga pamprosesong tanong.

Mga Kaukulang Parusa sa Paglabag

Mga Uri ng mga Produktong Kabilang

139 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pamprosesong Tanong: 1. 2. 3. 4.

Patungkol saan ang balita? Ano ang pangunahing dahilan kung bakit ipinatupad ang price freeze? Makatwiran ba ang isinasaad ng balita? Bakit? Maglista ng mga pahayag mula sa balita na siyang nagpapakita ng kapangyarihan ng pamahalaan. 5. Bilang isang konsyumer, paano nakatulong sa iyo ang balita?

PY

Gawain 9: IMBESTIGA-NOMIKS

C O

Sa gawaing ito, ipaliwanag sa mga mag-aaral na sila ay tila isang imbestigador na konsyumer. Isang mamimili na mulat at aktibo sa galaw ng presyo sa pamilihan. Kanilang aalamin ang suggested retail price (SRP) mula sa Department of Trade and Industry (DTI) ng mga produktong nasa loob ng basket. Pagkatapos nito ay aalamin nila ang presyo ng mga ito sa tatlong magkakaibang tindahan. Ipatala ito sa trapezoid list chart at sagutin ang mga pamprosesong tanong.

D

BIGAS

EP E

ASUKAL

KAPE

MANTIKA

D

ITLOG

Pinagkunan: http://www.learnersdictionary.com/definition/basket Retrived on: November 24, 2014

140 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PRODUKTO

PRESYO

TINDAHAN 2

TINDAHAN 3

D

C O

PY

TINDAHAN 1

DEPARTMENT OF TRADE & INDUSTRY (DTI) SUGGESTED RETAIL PRICE (SRP)

Pamprosesong Tanong:

D

EP E

1. Bakit ang mga tindahang ito ang inyong napili? 2. Sa iyong palagay, bakit ang mga produktong nasa itaas ang ibinigay na halimbawa upang alamin at suriin ang presyo? 3. Alin sa mga produktong ito ang sa tingin mo ay mataas ang presyo? mababa ang presyo? Bakit? 4. Bilang isang mag-aaral at konsyumer, ano ang naging implikasyon nito sa iyong isinagawang gawain?

Gawain 10: Pangkatang Gawain---COMIC STRIP



Atasan ang mga mag-aaral na sa tulong ng kanilang kagrupo, ay bubuo sila ng isang comic strip na maaaring ilagay sa kartolina, manila paper, o illustration board na nagpapakita ng mga sitwasyon kung kailan at bakit nakikialam ang pamahalaan sa takbo ng pamilihan. Upang maisagawa nila ito nang maayos ay ipaliwanag sa kanila ang rubrik na magiging batayan ng kanilang marka.

141 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

RUBRIK PARA SA COMIC STRIP Pamantayan

Deskripsiyon

Puntos

20

Pagkamalikhain at pagkamasining ng comic strip

Maliwanag at angkop ang mensahe sa paglalarawan ng konsepto kung kailan at bakit nakikialam ang pamahalaan sa pamilihan.

15

PY

Nilalaman

Naipakita at naipaliwanag nang mahusay ang kaangkupan ng mga eksena sa comic strip batay sa pangyayari kung kailan at bakit nakikialam ang pamahalaan sa pamilihan.

Natamong Puntos

C O

Kabuuang presentasyon at Malinis, maayos, at may kahusayan kahusayan sa sa pagpapaliwanag ang kabuuang pagpapaliwanag ng larawan ng comic strip. comic strip

D

Pamprosesong Tanong:

15

EP E

1. Ano ang mensaheng nais ipahiwatig ng nabuong comic strip? 2. Paano kayo nakabuo ng ideya o konsepto para makagawa ng comic strip? 3. Mula sa gawain, ano ang inyong naging pangkalahatang impresyon tungkol sa ugnayan ng pamahalaan sa pamilihan? Gawain 11: PATH OF KNOWLEDGE

D

Ang gawaing ito ay naglalayong masubaybayan ang baitang ng kaunlaran ng mga mag-aaral sa pagkatuto. Sa bahaging ito ay pasagutan ang katanungang nasa kahon. Ipasulat sa bahaging WAKAS ang kanilang kasagutan.

142 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

WAKAS

PAANO NAGKAKAROO N NG UGNAYAN ANG PAMILIHAN AT PAMAHALAAN?

EP E

Pinagkunan: http://www.westsideelement aryschool.com/Kindergarten %20Journey%20Through%2 0Reading.html Retrived: November 17, 2014

D

SIMULA

C O

PY

GITNA

MAHUSAY! Napagtagumpayan mong gabayan ang mga mag-aaral upang maisagawa ang mga gawain. Ngayon naman ay tulungan mo sila para sa susunod na bahagi ng aralin.

D

ISABUHAY

Ngayon ay lubos na ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa konsepto ng demand, supply, pamilihan, at tungkulin ng pamahalaan. Sa bahaging ito ng yunit ay gabayan silang mailapat ang kanilang natutuhan sa pang-arawaraw na buhay. Ipaunawa sa kanila ang kahalagahan ng mga paksang kanilang pinag-aralan bilang isang matalinong konsyumer o kaya ay mapanagutang negosyante sa hinaharap. Upang mabigyang katuparan yan ay ipasakatuparan sa kanila ang susunod na gawain.

143 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Gawain 12: INFO-MERCIAL Ipangkat ang mga mag-aaral na may sampu hanggang labindalawang miyembro. Atasan ang bawat grupo na gumawa ng isang info-mercial na humihimok at nagtataguyod sa pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante. Ipaliwanag na ang kanilang gagawin ay dapat na nakabatay sa talahanayan na nasa ibaba ayon sa konsepto ng G.R.A.S.P. Goal

Audience Situation Product/Performance

C O

PY

Role

Makagawa ng isang info-mercial na nagpapakita ng paghimok at pagtataguyod ng pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante Miyembro ng isang organisasyong pang mag-aaral na may adbokasiyang himukin at itaguyod ang pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante Mga kapuwa mag-aaral Sa isang pamilihan na kung saan nagpapakita ng adbokasiya tungkol sa paghimok at pagtataguyod ng pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante Isang video-infomercial na humihimok at nagtataguyod sa pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante

Ipaunawa sa mga mag-aaral na marapat nilang bigyang-pansin ang sumusunod sa paggawa ng info-mercial.

EP E

D

a. Komprehensibong pagpapakita ng mga katangian ng matalinong mamimili at mapanagutang negosyante b. Pangangatwiran na ang katatagan ng pamilihan ay nakabatay sa pagkakaroon ng matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante c. Kahalagahan ng pagtataguyod at paghimok sa pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante Mungkahing Gawain: INFO-DRIVE

D

Ipangkat ang mga mag-aaral na may sampu hanggang labindalawang miyembro. Atasan ang bawat grupo na gumawa ng isang information drive na humihimok at nagtataguyod sa pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante. Ipaliwanag na ang kanilang gagawin ay dapat na nakabatay sa talahanayan na nasa ibaba ayon sa konsepto ng G.R.A.S.P.

Goal

Makagagawa ng isang information drive na magsisimula sa paaralan patungo sa Barangay na nagpapakita ng paghimok at pagtataguyod ng pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante.

Role

Miyembro ng isang organisasyong pang-mag-aaral na may adbokasiyang himukin at itaguyod ang pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante sa paaralan at sa lipunan.

144 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Mga kapuwa mag-aaral, guro, mga pinuno ng barangay, at mga kasapi ng komunidad

Situation

Magsasagawa ng isang information drive sa pamamagitan ng isang parada (gamit ang posters, placards, leaflets) sa paaralan o kaya ay sa komunidad ukol sa paghimok at pagtataguyod ng pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante. Maaaring maging culminating activity ito para Consumer’s Month sa Oktubre.

Product/ Performance

posters, placards, leaflets

PY

Audience

C O

Bigyang-tuon ang sumusunod sa paggawa ng information drive:

EP E

D

a. Komprehensibong pagpapakita ng mga katangian ng matalinong mamimili at mapanagutang negosyante b. Pangangatwiran na ang katatagan ng pamilihan ay nakabatay sa pagkakaroon ng matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante c. Kahalagahan ng pagtataguyod at paghimok sa pagiging matalinong konsyumer at mapanagutang negosyante

Transisyon sa Susunod na Aralin:

D

Binabati Kita! Napagtagumpayan mong gabayan ang mga mag-aaral upang maisagawa ang lahat ng gawain sa bahagi ng yunit na ito ukol sa demand, supply, interaksiyon nito sa pamilihan, at ang ugnayan ng pamilihan at pamahalaan. Ngayon ay sukatin mo naman ang kabuuhan ng kanilang natutunan sa pamamagitan ng pangwakas na pagtataya.

145 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PANGWAKAS NA PAGTATAYA Basahin at unawain ang sumusunod na pahayag/katanungan. Bilugan ang titik ng tamang sagot. 1. Isa sa mahalagang elemento na sinusuri sa pag-aaral ng maykroekonomiks (microeconomics) ay ang konsepto ng demand na idinidikta o nagmumula sa mga konsyumer. Alin sa sumusunod ang tamang pagpapakahulugan sa konsepto ng demand?

C O

PY

A. Ito ay tumutukoy sa mga produktong kahalili ng mga pangangailangan ng isang konsyumer. B. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa (willing) at kayang (able) bilhin ng mga konsyumer sa iba’t ibang halaga o presyo. C. Ito ay tumutukoy sa kabuuang dami ng produkto na mabibili sa bawat presyo kung ang konsyumer ay makakabili ng lahat ng kanilang pangangailangan. D. Ito ay tumutukoy sa dami ng produkto na handa (willing) at kayang (able) bilhin ng prody sa iba’t ibang presyo. 2. Ayon sa batas ng demand, alin sa sumusunod na pahayag ang malinaw na magpapaliwanag ng graph tungkol sa ugnayan ng presyo at demand ng mga konsyumer? PRESYO



2

D

1

2

4

DAMI

Kaunti ang mabibili ng mga konsyumer kapag mataas ang presyo. Maraming mabibili ang mga konsyumer kapag mataas ang presyo. Habang tumataas ang presyo, bumababa ang demand ng mga konsyumer. Habang tumataas ang presyo, tumataas ang demand ng mga konsyumer.

EP E A. B. C. D.

3. Kapag ang kurba ng demand ay gumagalaw mula itaas, pababa, at pakanan o downward sloping, ito ay nagpapahiwatig ng/na___________________. walang kaugnayan ang demand sa presyo hindi nagbabago ang presyo ayon sa demand negatibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand positibong ugnayan ng presyo sa dami ng demand

D

A. B. C. D.

4. Ang ganap na di-elastikong demand ay mayroong coefficient na zero, ibig sabihin walang nagaganap na pagtugon ang Qd kahit pa tumaas ang presyo, ano ang ipinapahiwatig nito? A. May mga produkto tayong madaling hanapan ng pamalit kaya kahit tumaas ang presyo nito makabibili pa rin tayo ng alternatibo para dito. B. Kapag ang produkto ay labis na tumaas ang presyo at hindi naman masyadong kailangan, maaari ng ipagpaliban muna ang pagbili nito. 146 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C. May mga produkto na kahit mataas ang presyo ay kailangan mong bilhin sapagkat wala itong pamalit D. May mga produktong walang epekto sa atin kahit hindi natin ito bilhin. 5. Si Juanito ay nakagawian ng bumili ng bananacue tuwing recess, nang minsang tumaas ng tatlong piso ang paborito niyang bananacue hindi na muna siya bumili sa halip ay naghanap ng ibang mabibili sa canteen. Ano ang ipinahihiwatig tungkol sa demand ni Juanito para sa bananacue?

6.

C O

PY

A. Ang demand sa bananacue ay di elastiko sapagkat si Juanito ay tumugon ng malaki sa pamamagitan ng pagbabawas ng demand para sa bananacue. B. Ang demand sa bananacue ay elastiko sapagkat si Juanito ay tumugon na ng malaki sa pamamagitan ng pagbabawas ng demand para sa bananacue. C. Ang demand sa bananacue ay unitary sapagkat ang dami ng ibabawas na demand na bananacue ay kasing dami ng demand sa pamalit na banana que ni Juanito. D. Ang demand sa bananacue ay ganap na hindi-elastiko dahil hindi makatatagal si Juanito na hindi kumain ng bananacue sa loob ng isang linggo. Sa ekonomiks, pinag-aaralan kung paano tutugunan ang walang katapusang pangangailangan ng tao. Ang gawaing ito ay tungkulin ng prody. Ano ang tawag sa dami ng produkto na handa at kayang ipagbili ng mga prody?

EP E

D

A. demand C. produksiyon B. ekwilibriyo D. supply

D

7. May patahian si Aling Noemi ng mga kumot at punda ng unan sa Cagayan De Oro. Noon ay nakagagawa lamang siya ng 5 pirasong kumot at 10 pirasong punda ng unan sa isang araw. Ngunit nang gumamit siya ng hispeed sewing machine ay halos magtriple ang kaniyang produksiyon kaya ibinaba niya ang presyo. Piliin ang grapikong paglalarawan sa pagbabagong ito?

147 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PY

8. Upang masabing supply, kailangang may kagustuhan at kakayahan na ipagbili ng prody ang isang uri ng produkto. Halimbawa, may 30,000 lata ng sardinas ang kailangan. Ayon sa datos, mayroong 10 kumpanya ng sardinas ngunit sa bilang na ito, 6 lamang ang nais gumawa ng kabuuang 20,000 lata ng sardinas kung ipagbibili ito sa presyong Php10.00. Batay sa pahayag, ilan ang maitatalang supply ng sardinas? A. 6 B. 10 C. 20,000 D. 30,000 9. Malaki ang papel ng pamahalaan upang mapanatili ang katatatagan ng presyo sa pamilihan. Alin sa sumusunod ang nagpapaliwanag nito? A. Panghuhuli sa illegal vendors na nagkalat sa paligid B. Pagtatakda ng price ceiling at floor price upang magkaroon ng gabay sa presyo ng mga bilihin C. Pagtataguyod ng mga batas sa pangangalaga sa karapatan ng mga konsyumer D. Patuloy na panghihikayat sa mga maliliit na negosyante na palawakin pa ang negosyo

D

C O

10. Kung ang presyo ng isang pangunahing produkto ay labis na mataas at hindi na makatarungan para sa mga konsyumer dahil sa mapang-abusong gawi ng mga may-ari ng prody, gumagawa ng hakbang ang pamahalaan upang matugunan ito. Nakikialam ang pamahalaan sa pagpepresyo sa pamilihan. Ano ang tawag sa patakaran ng pagtatakda ng pinakamataas na presyo ng mga produkto o serbisyo? A. price ceiling C. market clearing price B. floor prices D. price

D

EP E

11. Ang presyong mababa sa ekwilibriyo ay ipinatupad ng pamahalaan upang mabigyang-proteksiyon ang mga mamimili. Ano ang magiging epekto sa pamilihan kung ang pamahalaan ay magpapatupad ng price ceiling na Php1? Gamitin ang graph sa ibaba upang masagutan ang katanungan.

A. Sa pagpapatupad ng price ceiling, ang pamilihan ay makararanas ng ekwilibriyo B. Ang pagpapatupad ng price ceiling ay makapagdudulot ng disekwilibriyo sa pamilihan. Ito ay lilikha ng shortage na 12 yunit ng produkto C. Ang pagpapatupad ng price ceiling ay makapagdudulot ng disekilibriyo sa pamilihan. Ito ay lilikha ng surplus na 6 na yunit ng produkto D. Walang mangyayaring shortage at surplus sa pamilihan sapagkat mabisa ang polisiya ng pamahalaan. 148 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

12. Ano ang nais ipakita ng tsart sa ibaba para sa konsyumer at prody sa pagtatakda ng price control/price ng pamahalaan? Nais ng pamahalaan na DEPARTMENT OF TRADE AND INDUSTRY (DTI)

PAMILIHAN

A. B. C. D.

MALIIT NA PRODY AT MAGSASAKA

C O

KONSYUMER

PRICE

PY

PRICE CONTROL

kontrolin ang presyo ng mga bilihin sa pamilihan. maipakita ng pamahalaan ang kanilang pagtupad sa tungkulin. matamo ang layunin ng ekwilibriyo. tulungan ang konsyumer at maliit na prody.

EP E

D

13. Nagaganap ang ekwilibriyo sa pamilihan kapag sa iisang presyo pantay ang dami ng quantity demand sa quantity supply. Sa kalagayang ito, ano ang implikasyon ng pagkakaroon ng ekwilibriyo sa pamilihan?

D

A. Sa presyong ekwilibriyo, parehong masaya ang konsyumer at prody sapagkat ang dami ng nais bilhin ng mga konsyumer ay kasindami ng nais ibenta ng mga prody. B. Sa presyong ito, may labis na supply sapagkat maaaring magtaas ng presyo ang mga prody upang tumaas ang kita. C. Sa presyong ito, parehong masaya ang konsyumer at prody sapagkat tumaas man ang presyo, kaunti na lamang ang bibilhin ng mga konsyumer. D. Sa presyong ito, hindi masaya ang konsyumer dahil ang labis na demand ay hindi napupunan ng labis na supply.

14. Alin ang nagpapaliwanag kung bakit mahal ang bulaklak na rosas sa tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso? A. Dahil sa okasyon, tumataas ang demand ng mga konsyumer sa rosas. Ito ang nagbibigay-daan sa paglipat ng kurba ng demand sa kanan na nagreresulta sa pagtaas ng presyo nito. B. Dahil sa tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso, nagkakasundo na ang mga konsyumer at prody na itaas ang presyo sapagkat pareho naman silang nakikinabang dito. 149 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

C. Tanggap ng mga konsyumer ang pagtaas ng presyo ng rosas tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso sapagkat hindi matatawaran ang kasiyahang natatamo ng mga konsyumer sa pagbibigay ng rosas sa kanilang mga mahal sa buhay. D. Tuwing sasapit ang Araw ng mga Puso, itinatago ng mga prody ang panindang bulaklak upang lalong tumaas ang presyo nito.

PY

15. Lahat tayo ay kinikilala bilang mga konsyumer na may mga pangangailangan subalit hindi lahat tayo ay may kakayahang maging prody o gumawa ng mga produkto o serbisyo na tutugon sa ating mga pangangailangan. Ano ang tawag sa lugar kung saan ang mga konsyumer at prody ay nagtatagpo at nagkakaroon ng palitan sa pamamagitan ng itinakdang presyo ng mga produkto? A. department store B. pamilihan C. talipapa D. tiangge



Para sa bilang 17 suriin ang sumusunod na larawan.

D





Pinagkunan: http://3.bp.blogspot.com/-sKmZsEUVBLI/UoLK7dyZI3I/AAAAAAAAJ88/FxkWDVS2f_8/s1600/telcoph+logo.png Retrived on: November 7, 2014 http://4.bp.blogspot.com/-xEQmgJXTrRw/Uml0-KcEoII/AAAAAAAAAAw/pxoQqzcIxUs/s1600/ Shell-Logo.jpg Retrived on November 7, 2014; http://2.bp.blogspot.com/-S-wo-MsJijQ/T8kX87eYv3I/AAAAAAAAACo/Yv_hIkHjeg/s1600/LunaJ_caltex.jpg Retrived on November 7, 2014 http://bigbasket.com/media/s/p/l/161754_1-tide-plusdetergent-powder.jpg Retrived on November 7, 2014

EP E



A. B. C. D.

D



C O

16. Alin sa sumusunod na larawan ang industriyang hindi kabilang sa estrukturang oligopolyo?

Pinagkunan: http://m.abante-tonite.com/issue/dec2013/pictures/t-27-08-2.jpg Retrived on November 7, 2014; http://media. philstar.com/images/pilipino-star-ngayon/bansa/20140917/pork-separate-from-non-pork-products-3.jpg Retrived on: November 7, 2014; https://i1.ytimg.com/vi/GQXyH2XOcD8/hqdefault.jpg Retrived on: November 7, 2014; https://i1.ytimg.com/vi/ KhKdagSq1dc/hqdefault.jpg Retrieved on: November 7, 2014

150 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

17. Batay sa iyong pagsusuri, sa anong estruktura ng pamilihan nabibilang ang mga larawang nasa kabilang pahina? A. monopolyo B. oligopolyo C. ganap na kompetisyon D. monopolistikong kompetisyon 18. Kung iyong susuriin ang dalawang dayagram ng estruktura ng pamilihan sa ibaba, alin sa dalawang ito ang sa tingin mo ay may kakayahan na itakda ang presyo sa pamilihan?

Kayang hadlangan ang kalaban

Iisa ang konsyumer

Walang ibang maaaring bumili ng produkto at serbisyo

EP E

D

Walang pamalit na produkto at serbisyo

Kailangan ng produkto at serbisyo

C O

Iisa ang prody

MONOPSONYO

PY

MONOPOLYO

D

A. monopolyo, sapagkat walang pamalit ang mga produkto B. monopsonyo, sapagkat iisa lamang ang konsyumer C. pareho lamang sapagkat ang mga katangian ng dalawang estrukturang ito ay kabilang sa hindi ganap na kompetisyon. D. wala ni isa man sa dalawang anyo ng pamilihan sapagkat ang pagbili naman ng produkto at serbisyo ay nasa desisyon pa rin ng konsyumer

19. Ang pamilihang may ganap na kompetisyon ang sinasabing pinakamodelong estruktura ng pamilihan dahil sa dami ng nagbebenta o dami ng konsyumer. Ang sumusunod ay katangian ng estrukturang ito maliban sa A. B. C. D.

malayang kalakalan sa bilihan may kakaibang produkto maraming prody at konsyumer malayang paggalaw ng mga sangkap pamproduksiyon

151 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

20. Ang pamilihan ay sinasabing may ganap na kompetisyon kapag ang sinumang prody ay walang kapangyarihan na palitan o baguhin ang presyo sa pamilihan. Paano nakatutulong ang ganap na kompetisyon sa pamilihan? A. sumisigla ang kompetisyon sa pamilihan dahil marami ang konsyumer at prody B. napapababa ng prody ang kalidad ng kanilang produkto C. nakakukuha ng malaking tubo ng mga prody D. hindi nakahihikayat sa mga prody na magpasok ng produkto

C O D

EP E

1. B 2. C 3. C 4. C 5. B 6. D 7. B 8. C 9. B 10. A 11. B 12. D 13. A 14. A 15. B 16. A 17. C

PY

Mga Sagot:

D

18. C 19. B 20. A

152 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.