Fil - Panitikan Sa Panahon Ng Kastila 41171x

Sources: http://adzuhsfil3.blogspot.com/2007/06/panitikang-filipino-sa-ibat-ibang.html http://www.slideshare.net/menchu25/panitikan-sa-panahon-ng-kastila-presentation http://grace713.multiply.com/journal/item/21/PANITIKAN http://www.idoub.com/doc/25142357/Kaligirang-Pangkasaysayan tl.wikipedia.org/wiki/Nobelang_Pilipino A. Kaligirang Kasaysayan - Mula 1565 (noong nanatili si Miguel Lopez de Legazpi sa Pilipinas bilang unang Kastilang gobernador-heneral) hanggang 1872 (digmaan sa Kabite) - Layunin ng mga Kastila sa pananakop ng Pilipinas: 3Gs – God, Gold, Glory - Pinalitan ng Alpabetong Romano ang Alibata - Wikang Kastila ay naging wika ng Panitikan; naging bahagi ng wikang Filipino - Naging bahagi ng panitikang Filipino ang panitikang Europeo - Sinalin ang makalumang panitikan sa iba’t ibang wikain - Pagkakalathala ng iba’t ibang aklat na pambalarila sa wikang Filipino - Nahahati ang panitikan sa dalawa: Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-Asal at Panitikang Panrebolusyon 1. Panitikang Pamaksang Pananampalataya at Kabutihang-Asal o Dahil pananampalataya ang pangunahing pakay ng mga Kastila, karamihan sa mga unang akda ay ukol sa pananampalataya o Konseptong maharlika/dugong bughaw o Piling-pili lamang ang nakasusulat 2. Panitikang Panrebolusyon o Karamihan sa mga akda ay may diwang rebolusyonaryo at nagbukas sa kamalayang Pilipino sa ‘di-makataong pagtrato sa kanila ng mga Kastila at nag-uudyok na kalabanin ang pamahalaan o Dahil sa pang-aalipin ng mga Kastila sa mga Pilipino, nagsilunsad ng mga kilusan ang iilang Pilipinong hindi sumang-ayon sa pamamalakad ng mga prayle at pamahalaang Kastila o Gumamit ng mga pseudonym o iba’t ibang sagisag-panulat ang mga Pilipinong manunulat upang maprotektahan ang mga sarili mula sa mga Kastila B. Uri ng Panitikan Uri:  Senakulo • Pagsasadula ng mga pangyayari sa Pasyon ni Kristo • Kadalasang ginaganap sa mga lansangan o sa bakuran ng simbahan  Santa Cruzan at Tibag • Paghahanap ni Santa Elena sa krus na kinamatayan ni Kristo • Isinasagawa sa buwan ng Mayo  Pasyon • Makarelihiyon • Ukol sa pagpapasakit, pagkamatay at pagkabuhay ni Kristo • Tulang may 5 saknong na may 8 pantig • Inaawit tuwing Kwaresma  Awit • Tulang pasalaysay • 12 pantig • Hango sa tunay na buhay  Korido • Mula sa salitang corrido (Mehikano) – kasalukuyang pangyayari • 8 pantig • Katapangan, kabayanihan, kababalaghan  Duplo • Paligsahan sa pagbigkas ng tula









 



 



• Isinasagawa bilang paglalamay sa patay Karagatan • Larong may paligsahan sa tula ukol sa singsing ng isang dalagang nahulog sa gitna ng dagat, at kung sinong binate ang makakuha rito ay siyang pagkakalooban ng pag-ibig ng dalaga Komedya/Moro-moro • Tagumpay ng mga Kastila • Dula ukol sa himagsikan sa pagitan ng mga Kastila at Muslim Karilyo • Dulaang puppet • Pagpapagalaw ng mga anino ng mga pira-pirasong kartong hugis tao sa likod ng isang kumot na puti na may ilaw Panunuluyan • Dulang tinatanghal sa lansangan • Paghahanap ng matutuluyan nina Maria at Joseph sa Bethlehem Dalit • Pag-aalay ng bulaklak kasabay ng pag-awit sa Birheng Maria Dung-aw • Binibigkas nang paawit ng isang naulila sa piling ng bangkay ng yumaong mahal sa buhay Sarsuwela • Komedya o melodramang may kasamang awit at tugtog • Tatlong yugto • Masisidhing damdamin tuulad ng pag-ibig, paghihiganti, panibugho, atbp. Parabula • Hango sa Banal na Kasulatan Kantahing-Bayan • Folk songs • Nagpapakilala ng iba’t ibang pamumuhay at pag-uugali ng mga tao at mga kaisipan at damdamin ng bayan Saynete • Dulang panlibangan • Paglalahad ng kaugalian ng isang lahi o katutubo

C. Mga Tanyag na Akda at mga Manunulat - Doctrina Cristiana (1953) – Padre Juan de Placencia at Padre Domingo Nieva o Pinakaunang aklat sa bansa o Tagalog at Kastila o Dasal, sampung utos, pitong sakramento, pitong kasalanang mortal, pangungumpisal, katesismo o 87 pahina - Nuestra Senora del Rosario (1602) – Padre Blancas de San Jose o Ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas o Nalimbag sa Imprenta ng Pamantasan ng Sto. Tomas sa tulong ni Juan de Vera o Talambuhay ng mga santo, nobena, impormasyon ukol sa relihiyon - Barlaan at Josaphat – San Juan Damaceno o Isinalin ni Padre Antonio de Borja sa Tagalog o Ikatlong aklat na nalimbag sa Pilipinas o Unang nobela sa Pilipinas o Orihinal na nasa wikang Griyego - Pasyon o Aklat ukol sa pagpapakasakit kay Kristo o Binabasa tuwing Mahal na Araw o Apat na bersyon sa Tagalog na ayon sa pangalan ng mga manunulat  De Pilapil (pinakatanyag)

-

-

 De Belen  Dela Merced  De Guia Urbana at Feliza – Padre Modesto de Castro (ama ng klasikong tuluyan sa Tagalog) o Ukol sa kabutihang-asal o Kwento ng dalawang magkapatid na nagsusulatan Si Tandang Basio Macunat (1885) – Padre Miguel Lucio Bustamante o Nobela Apostolado de la Presa (1894) o pahayagan Arte Y Regalas de la Lengua Tagala – Padre Blancas de San Jose o Isinalin sa Tagalog ni Tomas Pinpin noong 1610 Compendio de la Lengua Tagala (1703) – Padre Gaspar de San Agustin Vocabulario de la Lengua Tagala (1613) – Padre Pedro de San Buenaventura o Unang talasalitaan sa Tagalog Vocabulario de la Lengua Pampango (1732) – Padre Diego Bergano o Unang aklat na pangwika sa Kapampangan Vocabulario de la Lengua Bisaya (1711) – Mateo Sanchez Arte de la Lengua Bicolana (1754) – Padre Marcos Lisboa o Unang aklat pangwika sa Bicol Arte de la Iloka – Francisco Lopez o Unang balarilang Iloko Successos Felices (Fortunate Events) (1637) – Tomas Pinpin o Pinakaunang newsletter sa bansa o 14 pahina Del Superior Govierno o Pinakaunang pahayagan sa bansa o Nalathala noong Agosto 8, 1811 o 15 tomo Ibong Adarna – Jose dela Cruz o Korido Florante at Laura – Francisco Baltazar (ama ng balagtasan) o Awit Ninay - Pedro Paterno o Unang nobela Ang Bandido sa Pilipinas - Graciano Lopez-Jaena o noong panahon ng propaganda na tungkol sa paghihimagsik