Politicke Nauke 4u1h4g

KLASIFIKACIJA SAVREMENIH POLITIČKIH SISTEMA Predavač: Prof. dr Zoran Krstić Datum: 11. novembar 2010. .

Koliko danas ima država u svetu???

• UKUPNO - 194 • ČLANICA UN-a – 192 • Vatikan i Tajvan nisu članice UN • 1971. NR Kina je zamenila Tajvan • 1929. nastao je Vatikan kao nezavisna papska država

Postoje dva osnovna pristupa klasifikaciji političkih sistema: • APSTRAKTNI (TEORIJSKI) – Idealni tipovi Veberova apstraktna ili “idealna” tipologija sistema: 1. Sistemi sa harizmatskom vlašću 2. Tradicionalni sistemi 3. Sistemi sa racionalnom vlašću Osnov podele je način legitimacije vlasti • EMPIRIJSKI PRISTUP – naglašava pojedine elemente ili determinante

TRI OSNOVNA TIPA SAVREMENIH POLITIČKIH SISTEMA (kriterijum je stepen slobode političkih procesa u njima)

1. DEMOKRATSKI SISTEMI a) politički procesi su decentralizovani i fleksibilni b) praktikuju se interesne grupe, izbori i političke partije

2. AUTORITARNI SISTEMI a) omogućavaju veću kontrolu nad političkim procesima b) oslanjaju se na vojnu moć (Irak i neke afričke i južnoameričke države), religiozne institucije (Iran) ili tradicionalnu vladarsku porodicu (Saudijska Arabija i Kuvajt)

3. TOTALITARNI SISTEMI a) najsveobuhvatnija kontrola nad političkim ponašanjem b) totalitarni ostaci komunizma (Severna Koreja, Kuba i Kina)

Endru Hejvud: “POLITIKA” • ZAPADNE POLIARHIJE

• NOVE DEMOKRATIJE • ISTOČNOAZIJSKI REŽIMI • ISLAMSKI REŽIMI • VOJNI REŽIMI

ZAPADNE POLIARHIJE

• ZP su ekvivalentne režimima koji su određeni kao “LIBERALNE DEMOKRATIJE” • ZP čine države Severne Amerike, Zapadne Evrope i Australoazije • S.Hantington: “takvi režimi su proizvod prva dva talasa demokratizacije”:

1. 1828.-1926. (SAD, Francuska i V.Britanija) 2. 1943.-1962. (Zapadna Nemačka, Italija, Japan i Indija)

POLIARHIJA (“vladavina mnogih”) • Termin “poliarhija” za opisivanje režima – Dal i Lindblom • POLIARHIJA se odnosi na institucije i političke procese savremene predstavničke demokratije

• POLIARHIJA počiva na dva principa: a) liberalizacije (kontenstacije) b) inkluzivnosti (participacije)

OSNOVNE ODLIKE POLIARHIJE: (Robert Dal) • • • •

Vlast je u rukama izabranih predstavnika Izbori su slobodni i pošteni Sva odrasla lica imaju pravo glasa Ne postoji ograničenje na pravo kandidature za neko mesto • Postoji sloboda izražavanja i pravo da se kritikuje i protestuje • Građani imaju pristup različitim izvorima informacija • Grupe i udruženja su bar u nekoj meri nezavisni od vlasti

NOVE DEMOKRATIJE ili PSEUDODEMOKRATIJE

• Bivše socijalističke ili post-komunističke države Centralne i Istočne Evrope • Politički sistemi u kojima proces demokratske konsolidacije nije okončan; demokratija još nije “jedina igra/zabava u gradu” – Przeworski, 1991. • S. Hantington: treći talas demokratizacije počeo je 1974. rušenjem desničarskih diktatura u Španiji, Grčkoj, Portugalu i Južnoj Americi i padom komunizma 1989-1991. u Istočnoj Evropi

ISTOČNOAZIJSKI POLITIČKI SISTEMI TRI NAJVEĆA KINESKA FILOZOFSKA SISTEMA: – KONFUČIJANSTVO – etički sistem – TAOIZAM – BUDIZAM

• Sistem “azijskih vrednosti” • Teokratija (“Božja vladavina”) – načelo po kome verske vlasti imaju prednost nad političkom vlašću – šta je sekularizam???

SISTEM “AZIJSKIH VREDNOSTI” • AZIJSKE VREDNOSTI – odražavaju istoriju, kulturu i veru azijskih društava; među njima su društvena harmonija, poštovanje autoriteta i verovanje u porodicu 1. Istočnoazijski politički sistemi više su usmereni na privredne nego na političke ciljeve – Cilj je da podstaknu rast i obezbedi obilje, a ne da uvećaju slobode pojedinaca – Primer “tigar” ekonomije I i JIA (J.Koreja, Tajvan, Hong Kong, Singapur i Malezija)

2. Postoji velika podrška “jakim vladama” - obično se jake “vladajuće” partije tolerišu - država je omnipotentna i opštepoštovana - država “u ulozi oca” treba da donosi odluke o privatnim i javnim ustanovama 3. Zajednička priroda naroda da slede vođe zbog konfučijanskog naglašavanja odanosti, discipline i dužnosti 4. Veliki značaj daje se zajednici i društvenom jedinstvu, koje je oličeno u središnjoj ulozi koju ima porodica.

ISLAMSKI REŽIMI • Uspon islama kao političke snage imao je ozbiljan uticaj na politiku Severne Afrike, Bliskog Istoka i delova Azije • Saudijska Arabija od svog nastanka 1932. je islamska država • Revolucija u Iranu 1979. dovela je do uspostavljanja islamske republike pod ajatolahom Hoeinijem • Sudan, Pakistan i “kontroverzna” Gadafijeva Libijska Džamahirija sledile su isti put

ISLAM NIJE, NITI JE IKAD BIO, SAMO RELIGIJA • Islam je način života koji daje obrasce političkog i ekonomskog ponašanja, kako za pojedince, tako i za narode • Fundamentalistički oblik islama dovodi se u vezu sa Iranom – šerijatsko pravo • Malezija – primer kako islam može uporedo da postoji sa nekim oblikom pol.pluralizma i proizvodi tzv. “usmerenu demokratiju”

VOJNI REŽIMI • Vojni režimi pripadaju široj kategoriji autoritarnih režima • Vojni autoritarni režimi bili su najčešće u Latinskoj Americi, Africi, Jugoistočnoj Aziji i na Bliskom Istoku, a posle 1945. bili su i u Španiji, Portugalu i Grčkoj • HUNTA – vojna klika koja zauzima vlast revolucijom ili državnim udarom

Tri vrste vojnih režima: 1. Vojna hunta (Južna Amerika) – deluje kao oblik kolektivne vojne vlasti čije je sedište u vrhovnoj komandi sačinjeno od oficira koji obično predstavljaju tri roda vojske 2. Diktatura jednog čoveka iza koga stoji vojska – kult ličnosti i harizmatska vlast (pukovnik Papadopulos u Grčkoj, 1974-1980; general Pinoče u Čileu posle puča 1973; general Abača u Nigeriji, 1993-1998.)

3. Odanost oružanih snaga je odlučujući činilac koji održava sistem, dok vojni lideri “vuku konce” iz pozadine – primer Brazila posle 1945.

R.Hague & M. Harrop:

“POLITICAL SCIENCE – A

Comparative Introduction”

• ETABLIRANE (KONSOLIDOVANE) DEMOKRATIJE

• NOVE DEMOKRATIJE • AUTORITARNI SISTEMI