Spss 391e1n

Óäèðòãàë õè÷ýýë: Ñóäàëãààíû ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëò Ëåêö ¹ 1

Áýëòãýñýí: Á.Íàðàí÷èìýã, ÕÀÑÑÒ-èéí áàãø 2011 îíû 01 ñàðûí 14 1

Õè÷ýýëèéí èíäåêñ, áàãö öàã Èíäåêñ:

DEMO311

Íèéò:

64 öàã, 3 áàãö öàã Ëåêö: 32 öàã Ñåìèíàð: 32 öàã

2

Õè÷ýýëèéí çîðèëãî • • • •

Ìýäýýëëèéí áààç áýëòãýõ, áîëîâñðóóëàõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, ä¿ãíýëò ãàðãàí òàéëáàðëàõ ÷àäâàð ýçýìø¿¿ëýõ

3

Õè÷ýýëýýð ýçýìøèõ ìýäëýã • Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ ¿éë ÿâö • CSPro ïðîãðàììûí òóõàé îéëãîëò, õýðýãëýý • SPSS ïðîãðàììûí òóõàé îéëãîëò, õýðýãëýý • Òîîí áîëîí ÷àíàðûí ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ÿëãàà

4

Õè÷ýýëýýð ýçýìøèõ óð ÷àäâàð, äàäàë • Ìýäýýëëèéí áààçûã áýëòãýõ • Ìýäýýëëèéí áààç õºðâ¿¿ëýõ • Äàâòàìæèéí áîëîí õàìààðëûí õ¿ñíýãò¿¿ä ãàðãàõ, òàéëáàðëàõ • ¯ð ä¿íã çóðãààð èëýðõèéëýõ • Õî¸ð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õàìààðëûí øèíæèëãýý õèéõ • Îëîí õ¿÷èí ç¿éëèéí øèíæèëãýý õèéõ 5

Õè÷ýýëä àøèãëàõ ñóðàõ áè÷èã, óíøèõ ìàòåðèàëóóä Ýõ õýë äýýð:  Î. Ìÿãìàð, 2004. SPSS.11.0 for windows: Ìàòåìàòèê – ñòàòèñòèêèéí õýðýãëýýíèé ïðîãðàìì õàíãàìæèéã àøèãëàõ òóõàé, ¯ÑÃ, Óëààíáààòàð  Á. Íàðàí÷èìýã, 2010 îí. Ìýäýýëëèéí áààç ¿¿ñãýõýä CSPro ïðîãðàìì àøèãëàõ íü, Ìîíãîëûí õ¿í àìûí ñýòã¿¿ë, äóãààð 19, Õóóäàñ 36-51  Ä. ×èìãýý, 2008. SPSS for Windows: Õýðýãëýã÷èéí ãàðûí àâëàãà, Óëààíáààòàð.  Ä. ×èìãýý, 2010. SPSS Ñòàòèñòèê øèíæèëãýýíèé ¿ð ä¿íã òàéëáàðëàõ íü, Óëààíáààòàð.  Õ¿í àìûí ñóðãàëò ñóäàëãààíû òºâ, ÌÕÀÕÍ, 2001, “Íèéãìèéí ñòàòèñòèêèéí ¿íäýñ”, ñóðàõ áè÷ãèéí îð÷óóëãà, Óëààíáààòàð 6

Õè÷ýýëä àøèãëàõ ñóðàõ áè÷èã, óíøèõ ìàòåðèàëóóä Ãàäààä õýë äýýð:  International programs center, 2010. CSPro “Getting started” version 4.0, U.S. Census Bureau, Washington DC  International programs center, 2010. CSPro “Data Entry ’s Guide” version 4.0, U.S. Census Bureau, Washington DC  International programs center, 2010. CSPro “’s Guide” version 4.0, U.S. Census Bureau, Washington DC

7

Õè÷ýýëä àøèãëàõ ñóðàõ áè÷èã, óíøèõ ìàòåðèàëóóä Öàõèì õóóäàñ: • http://www.census.gov/ipc/www/cspro/ • http://www.spss.com

8

Ëåêöèéí àãóóëãà • Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí çîðèëãî • Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò • Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõàä àøèãëàãääàã ïðîãðàììóóä

9

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí çîðèëãî þó âý? Òîîëëîãî, ñóäàëãààãààð öóãëóóëàãäñàí ìýäýýëëèéã ñòàòèñòèê òîîí ìýäýýëýëä õºðâ¿¿ëýí, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ

10

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâàõ, õÿíàõ Áýëòãýõ Äàõèí êîäëîõ, õ¿ñíýãò òºëºâëºõ Àðõèâëàõ, áàðèìòæóóëàõ Öààøäûí øèíæèëãýýíä áýëòãýõ Ìýäýýëýë òàðõààõ

11

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 1. Ìýäýýëëèéã õ¿ëýýí àâàõ, õÿíàõ Òàëáàðóóäàä öóãëóóëàãäñàí ìýäýýëëèéã á ¿ðòãýæ àâàõ, ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ò ºâä õ¿ëýýëãýí ºãºõ Æèøýý: “Îðëîãûã îðëóóëàí òîîöîõ àðãààð ºðõèéí àìüæèðãààíû ò¿âøèíã òîãòîîõ” ñóäàëãàà

12

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 2. Áýëòãýõ –

Çàñâàðëàõ, êîäëîõ: îðõèãäñîí óòãà, íýýëòòýé õàðèóëò, õ ¿÷èíã¿é õàðèóëòóóä /ãàðààð, ïðîãðàììààð/

–

Øèâýõ: óðüä÷èëæ ïðîãðàìì áè÷èõ, øèâýõ

–

Çàñâàðëàõ, ¿íýëýõ: äàõèí çàñâàðëàëò /ïðîãðàììààð/ 13

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã êîäëîõ: Êîäëîõ ãýäýã íü òîìú¸îëîë, õàðèóëòóóäûã òîîí, ¿ñãýí õýëáýðò îðóóëàõ àæèëëàãàà þì. Êîäëîõ ¿éë àæèëëàãààã ìýäýýëýë öóãëóóëàõààñ • ªìíº • Õîéíî õèéæ áîëíî.

14

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò Òîîí êîä– íýã ñîíãîëòòîé õàðèóëò ¯ñãýí êîä – îëîí ñîíãîëòòîé õàðèóëò Код

Æèøýý: Õ¿éñ

Ýðýãòýé . . . . . . . . 1 Ýìýãòýé . . . . . . . . 2

15

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëàõààñ ºìíº êîäëîõ: Îþóòíû áèå äààõ òºâèéí ¿éë÷èëãýýíèé òàëààðõ ¯ç¿¿ëýëòèéí íýð ¿íýëãýý Êîä

¯ç¿¿ëýëòèéí êàòåãîð

Õàíãàëòòàé ñàéí Ñàéí Äóíä çýðýã Õàíãàëòã¿é

1 2 3 4

16

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëàõààñ ºìíº êîäëîõ: Îþóòíû áèå äààõ òºâèéí ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ òàëààðõ ñàíàë Êîä

Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ ªðººíèé áàãòààìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ Áóñàä (áè÷èõ).............................................

A B C X

17

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ßìàð ¿åä ¿ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëàõààñ ºìíº êîäëîõ âý? 1. Õààëòòàé àñóóëòààð èëýðõèéëñýí òîõèîëäîëä 2. Íýýëòòýé òºãñãºëòýé àñóóëòààð èëýðõèéëñýí òîõèîëäîëä

18

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëàõààñ ºìíº êîäëîõûí à÷ õîëáîãäîë þó âý? • • •

Õàðèóëàã÷èéí õàðèóëòûã òýìäýãëýæ àâàõ ãýæ öàã àëäàõã¿é áàéõ Õàðèóëòóóä öýãöòýé áàéõ Ìýäýýëëèéã øèâýõýä áýëýí áàéõ

19

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ: Îþóòíû áèå äààõ òºâèéí ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ òàëààðõ òàíû ñàíàë þó âý? ............................................................................. ............................................................................. .............................................................................

20

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ àëõìóóä: Àëõàì 1 – á¿õ õàðèóëàã÷äûí õàðèóëòóóäûã ò¿¿æ áè÷èõ Àëõàì 2 – îéðîëöîî óòãààð íü á¿ëýãëýõ Àëõàì 3 – õàìãèéí ò¿ãýýìýë õàðèóëòóóäààñ ýõëýí ýðýìáýëýõ Àëõàì 4 – êîäëîõ

21

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ: Àëõàì – 1. Ñàíàëóóä: • Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • ªðººíèé áàãòààìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ • Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • Àæèëòíû òîîã íýìýõ • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ • Îþóòíóóäàä áóñàääàà ñààä áîëîõã¿é áàéõûã àíõààðóóëàõ • .............. ãýõ ìýò. 22

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ: Àëõàì – 2. Ñàíàëóóä: • ªðººíèé áàãòààìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • Àæèëòíû òîîã íýìýõ • Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ • Îþóòíóóäàä áóñàääàà ñààä áîëîõã ¿é áàéõûã àíõààðóóëàõ • .............. ãýõ ìýò. 23

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ¯ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ: Àëõàì – 3.

Àëõàì – 4.

Ñàíàëóóä: • Ò¿ãýýìýë àøèãëàãääàã íîìûí òîîã íýìýãä¿¿ëýõ • Õè÷ýýë õèéõýä òààòàé îð÷íûã á ¿ð¿¿ëýõ • ªðººíèé áàãòààìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ • Àæèëòíû òîîã íýìýõ • Îþóòíóóäàä áóñàääàà ñààä áîëõã ¿é áàéõûã àíõààðóóëàõ • .............. ãýõ ìýò.

A B C D E F G 24

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò ßìàð òîõèîëäîëä ¿ç¿¿ëýëòèéã ìýäýýëýë öóãëóóëñíû äàðàà êîäëîõ âý? 1. Íýýëòòýé òºãñãºëòýé àñóóëòààð èëýðõèéëñýí òîõèîëäîëä (áóñàä ãýñýí õàðèóëòóóäûã) 2. Íýýëòòýé àñóóëòààð èëýðõèéëñýí òîõèîëäîëä

25

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò Êîäûí íîìûã àøèãëàõ Õýðýãëýã÷äýä çîðèóëàí êîäûí íîìûã áýëòãýí ãàðãàõ áºãººä ýíä àñóóëò á¿ðä òîîí áà çàõûí êîäûã õýðõýí òîãòîîõ òàëààð çààñàí áàéäàã. ¯ë õàðèóëàõ áàéäàë: ªìíº ýñâýë õîéíî õàðèóëààã¿é àñóóëòûã òóñãàé àíãèëàë áîëãîæ òóñàä íü êîäëîíî (0, 00, 9, 99). Ìýäýõã¿é

99 26

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò Êîäûã õÿíàõ, øàëãàõ Êîäëîã÷èéí íàéäâàðòàé áàéäàë íü: • Êîäûí òîãòâîðòîé áîëîí íýãäñýí çàãâàðûã áàðèìòàëäàã, êîäûã ººð÷èëäºãã¿é áàéõ • Õýä õýäýí êîäëîã÷èéí ã¿éöýòãýñýí êîäëîõ çàãâàðûã ÿàæ íýãäñýí áîëãîñíûã øàëãàõ 27

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 2. Áýëòãýõ ¿å øàò • Øèâýëò • Çàñâàðëàõ, äàõèí õÿíàõ

28

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 3. Äàõèí êîäëîõ, õ¿ñíýãòýí òºëºâëºãºº ãàðãàõ •

Õ¿ñíýãòýí òºëºâëºãºº

•

Äàõèí êîäëîëò /á¿ëýãëýëò, ýðýìáýëýëò/

•

Ïðîãðàìì

29

Õ¿ñíýãòýí òºëºâëºãºº áîëîâñðóóëàõ

30

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 3. Äàõèí êîäëîõ, õ¿ñíýãò áîëîâñðóóëàõ ¿å øàò ªãºãäëèéã ýìõýëæ áîëîâñðóóëàõàä õÿëáàð áîëãîõ ¿¿äíýýñ øèíæèëãýýíèé çîðèëãîäîî íèéö¿¿ëýí àíãèëæ, á¿ëýãëýæ áîëäîã. Æèøýý 1: ¯ç¿¿ëýëò Íàñ

Àíãèëàë:

Íàñíû á¿ëýã

Óòãóóä 23 19 31 25 ãýõ ìýò. 15-20 21-24 25-29 30-34 ãýõ ìýò. 31

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 3. Äàõèí êîäëîõ, õ¿ñíýãò áîëîâñðóóëàõ ¿å øàò Æèøýý 2:

¯ç¿¿ëýëò Áîëîâñðîë

Àíãèëàë, á¿ëýãëýë: ¯ç¿¿ëýëò Áîëîâñðîë_1

Óòãóóä Áîëîâñðîëã¿é Áàãà Á¿ðýí áóñ äóíä Á¿ðýí äóíä Òåõíèê ìýðãýæëèéí Äýýä

Óòãóóä Á¿ðýí äóíäààñ áà äîîø Á¿ðýí äóíäààñ äýýø áîëîâñðîëòîé

32

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò: 3. Äàõèí êîäëîõ, õ¿ñíýãò áîëîâñðóóëàõ ¿å øàò Á¿ëýãëýõ, ýðýìáýëýõ: Æèøýý 3: ªãºãäñºí ìýäýýëýë Àéìàã/íèéñëýë ÄÍÁ Àðõàíãàé *** Áàÿíõîíãîð *** ... Óëààíáààòàð *** Á¿ãä ***

Á¿ëýãëýëò: Á¿ñ íóòàã Áàðóóí Õàíãàéí ... Òºâèéí Á¿ãä

ÄÍÁ *** *** *** ***

33

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 4. Àðõèâëàõ, áàðèìòæóóëàõ •

Ìýäýýëëèéí áààçûã ¿¿ñãýñýí ÷èãýýðýý îðõèæ áîëîõã¿é.

•

Àðõèâëàæ, õàäãàëàõ õýðýãòýé /äîð õàÿæ 5 æèë/.

•

Áàðèìòæóóëàõ /òýìäýãëýë/ 34

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 5. Öààøäûí øèíæèëãýýíä áýëòãýõ Ìýäýýëëèéí áààçûã õºðâ¿¿ëýõ CSPro, ISSA >> SPSS, Excel, E-views, Stata ã.ì

35

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàëòûí ¿å øàò 6. Ìýäýýëýë òàðõààõ •

Ò¿¿õèé ýä, áààçààð

•

Ñòàòèñòèê ìýäýýãýýð

•

Òóñãàé ôàéë õýëáýðýýð ã.ì

36

Ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõàä àøèãëàãääàã ïðîãðàììóóä • • • • • • • • •

CSPro ISSA IMPS Lotus Stata Statistica SPSS Excel E-views 37

Ãýðèéí äààëãàâàð ÿéöýòãýõ àæèë: 1. Ñóäàëãààíû àñóóëãûí õóóäàñ áîëîâñðóóëàõ 2. Àñóóëãûí õóóäàñíû äàãóó 150-200 õ¿íèé ìýäýýëýë öóãëóóëàõ Õóãàöàà: • Àñóóëãûí õóóäñûã 2011 îíû 2-ð ñàðûí 15íû äîòîð • Ìýäýýëýë öóãëóóëàëòûã 3-ð ñàðûí 4-íèé äîòîð õèéæ ã¿éöýòãýñýí áàéíà. 38