Stories Vir Die Lewe-omnibus: 'n Boek Oor Lewenswaardes 1h6862

Stories vir die

lewe

’n Boek oor lewenswaardes

Met inleidende gedagtes deur

Piet Naudé

Lux Verbi

Opgedra aan die nagedagtenis van prof Ferdinand Deist, in lewe uitgelese akademikus én storieverteller by uitnemendheid.

Die storie agter dié stories

My oupa aan moederskant, genoem Piet-Hoek Botha (na die familieplaas in die “hoek” van die Kangovallei naby Oudtshoorn), het ’n groot vormende invloed op my gehad. Sy afkeer van grootdoenerigheid het ’n blywende indruk gelaat. By terugskoue verstaan ek hoekom. Hy het die fundamentele lewenswaarheid van eenvoud self geleef en dit met vertellings en stories by my ingeskerp. So sou hy moedswillig sy koffie uit die piering drink as deftige mense kom kuier. “Pasop vir grêndgeit, Piet,” sou hy vir my sê, “’n mens verstik daarin.” En dit is nie uit suinigheid gesê nie – hy was later vermoënd en het ’n oop hand gehad – maar uit respek vir aardsheid en eenvoud. Ek hoor hom in die voorhuis mymer: “Al vlieg ’n voël bo in die wolke; hy pik nog sy kos op die grond.” Vir aansit en huigel had hy geen tyd nie. “Pasop as jy by die vóórbidders gaan eet. Onder die lang tafelgebed loer hulle vir die grootste stuk vleis in die bak.” En as hy die vernames sien verbyloop, het hy soms skerp opgemerk: “Al groei ’n boom hoe hoog – onder lig ’n hond sy been teen die stam.” Nou het oupa Piet nie geleerdheid gehad nie – net standerd twee gemaak, met ’n karige kennis van Ingels. Maar van wysheid en deugsaamheid “wis” hy. Op my voorneme om op Stellenbosch te gaan studeer, het hy gereageer: “Dis goed dat jy verder leer. Niemand kan dit van jou wegneem nie. Onthou net, ek was al bitter teleurgesteld in mense met geleerdheid.” Later sou mense se filosofiese besinning oor deugde en moraliteit oupa Piet se patroon bevestig. Deugsaamheid is nie iets waaroor jy in elke situasie moet “besluit” nie. Dit hang saam met jou “karakter”, met wie jy IS. Lewenswaardes word die beste gevorm deur die na-leef van deugdelike mense as modelle en voorbeelde – hetsy werklike of fiktiewe mense. En dit word die maklikste oorgedra deur stories, vertellings spreuke, sprokies, legendes, fabels, anekdotes – almal “splinters van verhale” (Lyotard) waarin kennis van die lewe oorgedra word. Waarom “werk” ’n storie?

Dit werk omdat jy mense nie in wysheid en deugde in kan argumenteer of preek nie. Jy oefen die wysheid totdat dit gewoonte word. Omdat jy in die huis van wysheid “woon”, tree jy “gewoon” so op! Stories werk omdat dit die leser of hoorder intrek in die wêreld van die verhaal. Jy word meegesleur om die “punt” van die storie te “sien” en dan – hopelik – daarvolgens te lewe. Dit werk omdat elke mens sélf ’n storie het. En wanneer ’n verhaal wat ons hoor of lees, óns verhaal kruis, bestaan die moontlikheid dat ons nuut na onsself sal kyk. Ons “sien” anders. Die oortuigingskrag van die verhaal laat ons anders dink en doen. Stories werk, want waar mense hul verhale vir mekaar vertel – veral in ons land met sy geskiedenis van vreemdelingskappe – word nabyheid, bekendheid, rapport geskep. Dit werk omdat verhale verlede, hede en toekoms aan mekaar kan bind. Stories laat ons onthou; dit gee ons moed; dit laat ons hoop. Dis dan ook geen wonder nie dat verhale so ’n kardinale rol speel in godsdienstige vorming. In die Joods-Christelike tradisie is die tradisieproses self grootliks verhalend. Dít sien ons in die talle verhale en wysheidsliteratuur in die Ou Testament. Dit kom ook na vore in die Evangelies as vier verhale oor Jesus. En Jesus se eie vertelstyl in die gelykenisse bevestig dat verhale draers is van “waarhede” en wysheid. Dit vestig ook die kerk as “vertelgemeenskap” waar dié verhale met mekaar gedeel word. Hier word ons eie lewensverhale gevorm en geslyp deur die Bybel se verhale. In die oorvertel van stories word kinders Christenskap “geleer”. Hulle leer die grammatika van geloof wat lewe. Hier verander die Christusverhaal ons om onsself te sien soos God ons sien (Luther); en om ander te sien soos God hulle sien. Dat ons in Suid-Afrika meer “goeie mense” nodig het wat “ordentlik” sal optree, hoef nie verduidelik te word nie. Dis dalk tyd om weer te bid soos ons jongste dogter toe sy nog ’n dogtertjie was (by Ouma geleer!): “Here, sit vanaand ’n engel by elke deur en venster om slegte mense uit te hou.” Hoeveel “slegte” mense behoort nie aan sindikate nie? Hoeveel “slegte” mense beplan nie rekenaarbedrog nie? Hoeveel “slegte” mense se werk is roof? Of se tydverdryf molesteer en verkrag?

Dit wil lyk asof ons jong demokrasie weens ’n gebrekkige moraliteit verbrokkel. Ons het – sáám met strukturele hervorming – goeie, deugdelike mense dringend nodig. Watter deugde sou ons graag in ons samelewing wou sien? Dit het tradisie geword om van sewe deugde te praat. Vir eers is daar die vier klassieke of kardinale deugde uit die Griekse filosofie: wysheid, regverdigheid, moed en selfbeheersing. Christelike teoloë het die drie deugde van geloof, hoop en liefde hierby gevoeg, maar terselfdertyd die klassieke deugde radikaal hervertolk vanuit die liefde vir God. ’n Mens kan hierby ook ’n paar moderner lewenswaardes voeg: vergenoegdheid, vriendskap, gasvryheid, aanvaarding, deernis, moed, integriteit asook gebed, vergifnis, genade en, les bes, ’n positiewe lewensgesindheid … Op die koop toe kry lesers ook ’n skeppie wysheid spesial vir pa’s en oupas, ma’s en oumas. Hierdie omnibus van Stories vir die lewe kom uit verskillende agtergronde en tradisies. Party sal vir die lesers bekend wees. ’n Spesifiek Christelike deugdeboek is dit nie … ook nie ’n teologiese besinning oor die morele nie. Dié moet nog hier te lande met eg Suid-Afrikaanse voorbeelde geskryf word. Tog kom hier “insig vir die lewe” na vore. Al verteenwoordig die bronne waaruit die stories geneem is, ’n wye verskeidenheid kulture en oortuigings, illustreer al die verhale lewenswaardes waarmee Christene hulle kan vereenselwig. Stories vir die lewe is ’n boek vir lekkerlees en nadink. Dit kan gebuik word deur enigeen wat ’n preek of ’n praatjie of ’n toespraak moet hou en illustrasiestof soek om ’n standpunt op te kikker en vas te maak in die hoorder se geheue. Dis vir skoolhoofde en klasonderwysers, vir leiers van groepe of vergaderings, wat ’n luisteraar-vriendelike aanknopingspunt nodig het. Dis vir ouers wat hulle kinders stewige, tydlose waardes wil leer: “Daar’s mos ’n storie wat dit mooi verduidelik …” Hier word die leser nie one minute wisdom (De Mello) gewaarborg nie. Wysheid as geoefende gewoonte is ’n proses van reframing (Capps) wat, soos goeie wyn, mettertyd beter word.

Hier is stories vir anders lewe. Miskien met ’n knippie ongewone ordentlikheid?

Piet Naudé

Stories oor stories

Daar sit meer helende krag in een verhaal as in ’n rak vol dogmatiese werke. FERDINAND DEIST

___________________________________

Die woord is oneindig magtiger as die swaard, en wie woorde kragtig én met wysheid kan gebruik, is magtiger as konings. GEORGE MACDONALD

Die Bybel teologiseer nie oor die groot geloofswaarhede nie; dit vertel bloot die storie van God se dade en God se mense. JOHN C VINCENT

’n Storie is soos die wind. Dit kom van ’n ver plek af en ons kan dit nie sien nie, maar ons voel dit. LOURENS VAN DER POST

In tydlose stories herken ons onsself dikwels beter as in ’n spieël. PAUL THEROUX

Inleidend

In sy boek A pretty good person skryf Lewis B Smedes: “Toe aan Plato gevra is hoe om deugde vir kinders aan te leer, het hy gesê: ‘Vertel vir hulle stories.’ “Toe die ou Jode vir hulle kinders en dié se kinders die stories vertel het oor hoe God hul vaders en moeders uit slawerny en deur die woestyn gelei het, het moed die harte van hul kinders binnegesypel deur ’n proses van geestelike osmose. “En so sal die stories wat gewone ouers vandag vir hul kinders vertel oor die ongeprese helde in hul doodgewone families, of uit die verhaleskat van die wêreld, ook die alchemie van deug aanvuur in die harte van hul doodgewone kinders.” Ferdinand Deist, die baas-storieverteller aan wie hierdie boek opgedra is, skryf ook in een van sy essays in die bundel Coram Deo: “Daar kan meer helende krag in een verhaal sit as wat ’n rak vol dogmatiese werke kan genereer. ’n Verhaal doen wat die evangelie doen: Dit voer mense mee na ’n ander dimensie. Dit maak ’n vlietende oomblik lig … en genees.” In die lig van bogenoemde kan die waarde van stories om morele waardes te illustreer kwalik oorskat word. By kinders sal dit nie net hul taalvermoë en algemene kennis uitbrei nie, maar ook hul verbeelding stimuleer. En dít is een van die grootste geskenke wat jy jou kind kan gee. Vir ’n verbeeldinglose mens is die wêreld vaal en flou. Iemand het eendag vir Albert Einstein gevra wat ’n mens kan doen om jou kinders slim te maak. “Lees vir hulle ’n storie,” was sy antwoord. “En dan?” kom die verbaasde vraag.

“Lees vir hulle nog een.” En wat van stories-voorlees vir kinders geld, geld ook van stories-selflees en stories-vertel vir grootmense.

Piet Naudé

1 Die krag van ’n storie

Toe mense eendag ’n wyse man vra hoe ’n mens ’n storie moet vertel, het hy geantwoord: “’n Storie moet só vertel word dat dit in sigself hulp verleen aan dié wat dit hoor én aan dié wat dit vertel. “My oupa was lam,” vertel die man toe verder. “Eendag het mense hom gevra om hulle te vertel van sy held, Baal Sjem Tov. My oupa begin toe vol geesdrif vertel hoe die heilige Baal Sjem altyd rondgespring en gedans het wanneer hy baie ernstig bid. “Terwyl my bedlêende oupa so van sy held vertel, het hy uit sy bed opgestaan. Meegevoer deur sy eie vertelling het hy self begin rondspring en dans om te wys presies hoe Baal Sjem gemaak het … “Dít is hoe ’n mens ’n storie moet vertel.”

___________________________________

Al wat ons regtig gelukkig sal maak, wat ons sal genees van ons negatiwiteit, is ’n iets waaroor ons regtig opgewonde kan raak. CHARLES KINGSLEY

2 Die verteller se geheim

’n Beroemde akteur is eenkeer uitgenooi as eregas na ’n dinee by ’n aftree-oord. Ná die ete was daar verskillende lofbetuigings oor die akteur se roemryke loopbaan en ten slotte is hy gevra om iets voor te dra. Hy het gevra of daar ’n spesiale versoek uit die gehoor is. Die mense was maar skaam en ook nie so bekend met sy repertoire nie. Toe staan ’n ou dominee op. “Sal u nie vir ons Psalm 23 voordra nie?” Die akteur was effens uit die veld geslaan – want hy was eintlik bekend vir sy vertolking van Shakespeare – maar net vir ’n oomblik. “Met plesier,” sê hy sjarmant. “Ek dink ek ken nog die woorde.” Toe hy met sy pragtige stem en suiwer intonasie begin voordra, het die gehoor aan sy lippe gehang. Nog nooit het die klanke van die bekende psalm so melodieus op hul ore geval nie. Toe hy klaar was, het spontane applous losgebars. “Baie dankie, baie dankie.” Die akteur was amper aangedaan deur die gehoor se waardering vir sy poging. Spontaan sê hy: “Maar nou wil ék graag ’n guns vra. Sal die persoon wat dié psalm versoek het, dit nie óók vir ons voordra nie?” “Ek?” vra die bejaarde Godsman verbaas. “Ek weet niks van die voordragkuns nie. En my stem is al taamlik treurig. Maar as u dit as ’n guns vra, kan ek nie weier nie.” Die akteur beduie dat hy moet vorentoe kom, maar die ou man glimlag: “Toemaar, ek staan sommer hier by my sitplek.” Toe begin hy met sy ietwat krakerige stem voordra. Aan die einde van die psalm was daar geen applous nie, maar die hele gehoor het met geboë hoofde gesit en min oë was droog. “Sien julle die verskil?” vra die akteur, self bewoë. “Ek het julle oë en ore bereik, maar hierdie man het julle harte geraak. Want sien, ek ken Dawid se psalm, maar hy ken die Herder …”

3 Kolskoot!

Daar was eendag ’n rabbi wat elke vraag wat aan hom gestel is met ’n gepaste storie beantwoord het. Eendag vra een van sy leerlinge: “U het so ’n wonderlike vermoë om altyd met presies die regte verhaal vorendag te kom as antwoord op elke vraag. Wat is u geheim?” Met ’n ondeunde glimlag antwoord die rabbi: “Dit herinner my aan ’n storie … “’n Soldaat het eenkeer by ’n dorpie aangekom waar hy sy perd wou laat rus. Terwyl die dier versorg word, loop hy ’n bietjie rond en kom op ’n houtheining af. Rond en bont op die heining het iemand sowat veertig klein sirkeltjies met wit kryt getrek, en reg in die middel van elk was ’n koeëlgat. “Watter ongelooflike akkuraatheid, dink die soldaat terwyl hy nader ondersoek instel. Die ou wat hier skyfskiet geoefen het, se pogings was eenvoudig álmal kolskote! “Die soldaat het dadelik begin rondvra wie so vaardig kan skiet. ‘Wel, ek het klein Misja met sy windbuks hier rond opgemerk,’ vertel een van die bure. “‘Wie het jou geleer om so goed te skiet?’ vra die soldaat verwonderd toe hy Misja opspoor. “‘Ek het myself geleer,’ antwoord die seuntjie kordaat. “‘Maar hoe is dit moontlik dat jy elke keer ’n kolskoot kan skiet? Wat is jou geheim?’ “‘Dis eintlik glad nie moeilik nie, Oom,’ verbaas klein Misja hom aan al dié belangstelling. ‘Ek skiet eers na die heining en dan trek ek ’n kringetjie rondom elke gaatjie.’” Die ou rabbi lag saggies by homself. “Nou weet jy wat my ‘geheim’ ook is,” sê hy vir sy leerling. “Ek dink nie vir elke moontlike vraag ’n storie uit nie. Ek is net gek oor stories. En ek het nogal ’n goeie geheue. Wanneer die regte

geleentheid of vrae dan opduik, koppel ek eenvoudig een van die stories in my kop aan die antwoord wat ek wil gee. En dis verbasend hoe die mense dan my bietjie waarheid of wysheid onthou … “Al wat ek dus doen, is om ’n storie-kringetjie te trek rondom die gaatjie wat reeds daar is en so kry ek elke keer ’n kolskoot.”

4 God wat van stories hou

’n Joodse legende

Daar word vertel dat God destyds verskillende nasies oorweeg het toe Hy moes besluit wie Hy sy uitverkore volk sou maak. Hy het eerste met die Grieke gaan gesels: “As Ek julle God sou wees en julle my spesiale volk, wat is daar waarmee julle My sou kon vreugde gee?” “O, ons sal U eer met die beste kuns in die wêreld en met die uitnemendste denkskemas waartoe die mens in staat is,” antwoord hulle. “Ons groot denkers sal gedigte en dramas oor U skrywe.” “Dankie vir julle aanbod,” het God gesê. Hierna is God na die Romeine toe met dieselfde vraag: “Waarmee sal julle My plesier kan gee as ek julle God is en julle my spesiale volk?” “O, óns sal U eer met die grootste, indrukwekkendste bouwerke van alle tye. Met die beste paaie en die mooiste tempels waarin U aanbid kan word,” was hulle antwoord. “Ons sal ter ere van U die wêreld verower.” “Dankie vir julle aanbod,” antwoord God en soek verder. Toe dink God aan die Jode, ’n klein, onbelangrike volkie in die Midde-Ooste. Weereens vra Hy: “As ek julle God sou wees, en julle my uitverkore volk, sal daar iets by julle wees waarin Ek My kan verbly?” “O, God, ons is nie bekend vir ons kuns of ons bouwerk of ons militêre mag nie,” antwoord hulle. “Maar ons is ’n volk van storievertellers. Al wat ons kan aanbied, as U ons God en ons u spesiale volk sou wees, is dat ons u Storie

dwarsoor die wêreld sal vertel.” “Bod toegeslaan!” het God glimlaggend geantwoord.

5 Saai saadjies van insig …

In die ou, ou tyd het daar ’n ryk sultan in Bagdad gewoon. Toe daar vir hom ’n seun gebore word, het hy ’n groot feesmaal gehou. Al die mense uit die adelstand het dit bygewoon en die duurste geskenke vir die prinsie saamgebring. Een wyse ou man het ook daar opgedaag, maar sonder ’n present. Toe hy opmerk dat die sultan hom vraend aankyk, verduidelik hy: “U Majesteit, die prins ontvang vandag baie kosbare geskenke. Ek kon nie een bekostig nie. Maar my geskenk is dalk die kosbaarste … Ek belowe om, wanneer die prins eendag groot genoeg is, elke dag na die paleis toe te kom en vir hom stories te vertel: die verhale van ons volk se helde, van die wyses, die goeies van alle lande. Vandat hy kan verstaan totdat hy ’n volwasse man is, sal ek aanhou met vertel. As hy dan eendag oor ons regeer, kan u seker wees dat hy wys en eerlik en regverdig sal wees. ’n Mens leer uit ander se verhale.” Die ou man het woord gehou. Jaar vir jaar het hy die prins se verbeelding vasgegryp met sy verhale uit die geskiedenis, met sy stories en sprokies … Teen die tyd dat die prins sultan geword het, was sy karakter gevorm deur die morele waardes in die ou man se verhale. Lank ná die ou storieverteller se dood was die jong sultan steeds bekend vir sy wysheid en geregtigheid. In Bagdad is daar vandag nog ’n monument vir dié sultan, met die inskripsie: Sy insig en goedheid was die gevolg van die saadjies wat die wyse ou man met sy stories in hom gesaai het …

Lewe met wysheid en insig

Wysheid is ’n praktiese vermoë …

___________________________________

Geen mens is op sy eie wys genoeg nie. Daarom luister ons na die stories van die nederige wyses van alle eeue. PLAUTUS

Wysheid begin met die dien van die Here. DIE SPREUKEDIGTER (1:7)

Wysheid is die vermoë om as ‘t ware twee sake tegelyk raak te sien: Dit wat is en dit wat sou kon wees. Vir wysheid het ’n mens daarom onderskeidingsvermoë nodig. ’n Oop gemoed. ’n Eerlike kyk. Realisme.

Ontvanklikheid, die bereidheid om te leer en geleer te word. Wysheid is die bereidheid om nie weg te kyk, jou oë te sluit en die feite te probeer ignoreer of weg te verklaar nie.

Wysheid is iets prakties. Daarom aanvaar die wyse mens ook verantwoordelikheid vir wat hy of sy sien. Wyses is bereid om daarop te handel, sake te help verander waar nodig … DIRKIE SMIT

Wie is ’n wyse man? Hy wat iets van alle mense leer. DIE TALMOED

Inleidend

Wysheid is ’n praktiese vermoë. Dit is om te weet wat die gepaste woord of daad of houding vir nóú is. In ’n gesprek oor kerkeenheid is daar eenkeer weer uitvoerig gedebatteer oor kerkordelike reëlings. In die konteks van hierdie debat vra ’n spreker: “Voorsitter, wat is nou die eintlike probleem onder bespreking?” Hy verwag ’n juridiese antwoord, met reël nommer 3.2.4 as vertrekpunt. “Die eintlike probleem is dat ons mekaar nie lief genoeg het nie,” sê die voorsitter. Dis woorde van wysheid. Tydens ons verblyf in Venda raak ons bevriend met een van die bodes by die universiteit. Hy nooi ons na hulle kerk toe, ’n opslaangeboutjie in die veld. Die eerste Sondag is hy spoggerig aangetrek: swart pak met frilletjieshemp en blink gepoetste skoene. “Seker om ons te beïndruk,” dag ons ewe arrogant. Die volgende Sondag daag hy op met ’n vertoiingde T-hemp, ouerige jeans en oopmondtekkies. Op my vraag waar sy mooi pak vandag is, antwoord hy: “Een Sondag trek ek deftig aan, en die ander Sondag sommer só.” “Nou hoekom?” wonder ons. “Dan weet die rykes en die armes hulle is almal ewe welkom in die kerk. Dis mos God se huis.” Dis ’n daad van wysheid. Die kern van wysheid is die openheid om geleer te word, om “teachable” te wees. Vir eers deur God wat ons uitnooi om nie stang-in-die-bek ons eie weg te volg nie. Maar dan ook die ontvanklikheid dat ander ons kan leer, want ’n bode

verstaan partykeer meer van teologie as die doktor in sistematiek. Wie ’n oormaat vertroue het in hul eie insig, is eiewys en koppig. ’n Kerk met kopiereg op die waarheid is sektaries. Geen wonder die wyse Jakobus waarsku dat ons nie almal leermeesters moet wees nie; liewer gou om te luister en stadig om te praat. Daar is geen kortpad na wysheid nie. Dit vra nie geleerdheid nie, maar ondervinding. Want ons word deur die lewe self ingeoefen in goeie begrip en fyn aanvoeling. Die volgende groepie verhale probeer iets vertel van die dikwels ontwykende deug van lewe-met-insig.

Piet Naudé

6 Eerste dinge eerste

’n Kenner op die gebied van tydsbestuur het ’n klomp studente toegespreek. As illustrasie van ’n belangrike punt haal hy ’n wyebek-pot onder die kateder uit en begin tien groterige klippe daarin pak. Toe daar nie nog een kan ingaan nie, vra hy: “Die pot is nou vol, nè?” “Ja,” koor die klas. “Regtig?” vra die dosent en buk onder die kateder in om ’n emmertjie vol los gruis uit te haal. Dié gooi hy tussen die klippe in en skud die houer totdat dit die spasies tussen die groot klippe mooi gevul het. “Is die houer nóú vol?” vra hy. Die hoogs intelligente groep besef dadelik dat dit ’n vangplek is en sê: “Waarskynlik nie!” “Reg.” En daarmee duik die dosent weer na onder en kom te voorskyn met ’n houer vol sand. Dié gaan toe ook nog maklik in die pot in. Weer vra hy: “Is die pot nou heeltemal vol?” “Nee!” sê die slimmes. “Julle is weer reg,” sê die dosent terwyl hy water tussen die klippe en gruis en sand ingooi, totdat die houer werklik tot bo toe vol is. Toe kyk hy na die klas en vra: “Wat is die punt van hierdie illustrasie?” Verskeie hande gaan op. “Ja?” vra die dosent vir die slimste van die yweriges. “Dit illustreer dat ’n mens – al is jou werkskedule hóé vol – altyd nog iets om te doen kan inprop.” “Verkeerd!” lag die dosent. “Die groot klippe simboliseer die belangrike dinge in die lewe: jou geliefdes, jou vriende, jou drome, jou gesondheid, jou geloof, ’n waardige doel vir jou lewe, tyd vir jouself … Sê my, sou ons al die groot klippe kon inkry as ons eerste die gruis en die sand en die water ingegooi het?”

“Nee,” lag die studente, wat nou begin verstaan waaroor dit gaan. “Nou ja, sorg dat julle vir die res van julle lewe onthou: As jy nie éérste aan die belangrikste dinge in jou lewe aandag gee nie, sal jy nooit daarby uitkom nie. Jou lewe sal gevul bly met onbelangrike detail.”

___________________________________

Hy wat ander ken, is geleerd. Hy wat homself ken, is wys. LAO-TSE

Vergeet daarvan om te dink: Ek ken myself. ’n Mens se goeie dunk van jouself is die laaste illusie waarvan jy afstand doen. OSWALD CHAMBERS

Ag, in die wêreld is daar maar een probleem, net een: hoe om aan die wêreld weer sin te gee; hoe om aan mense weer geestelike onrus terug te gee; hoe om iets soos ’n Gregoriaanse gesang op hulle te laat neerdou en hulle met geestelike sin te vervul. Van pret en politiek, balansstate en blokkiesraaisels kan ’n mens nie lewe nie; jy kán nie. ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY

7 Die koning se valk

Genghis Kahn het gedurende die Middeleeue oor die groot Mongoolse Ryk in Oos-Europa geheers (1162-1227). Hy was baie lief vir jag en eendag, in vredestyd, het hy en sy vriende die veld ingery om hase te jag. In daardie tyd het hulle mak valke – hoogs intelligente voëls – geleer om die prooi uit die lug te bespied, af te duik daarheen, en so vir hul base aan te dui waar die diertjie was. Aan die einde van die dag was die koning nog lus om ’n bietjie in die bos rond te ry en hy stuur die res van die jaggeselskap huis toe. Ook sy mak valk het hy na die paleis toe teruggestuur, want die voël het die pad daarheen goed geken. Dit was ’n warm dag en die koning was moeg. Hy kon nêrens ’n fontein of poeletjie raaksien om bietjie water te drink nie. Eindelik sien hy water langs ’n rots afdrup en hou sy perd in. Hy haal ’n silwerbeker uit sy saalsak en hou dit onder die yl stroompie wat drupsgewys in die beker loop. Die water het gekom uit ’n fontein wat ’n poeletjie hoog bokant die rotse gevoed het. Omdat dit nie die reënseisoen was nie, was die water maar skraps en het dit lank gevat voor die koning se beker vol was. Net toe hy dit na sy lippe bring om dorstig te drink, hoor hy skielik ’n gefladder bokant hom. Die volgende oomblik swiep sy valk na benede en stamp die beker uit die koning se hand. Al die water was verlore! Die valk vlieg nog ’n paar keer oor Genghis Kahn se kop en gaan sit toe hoog op die rots bo hom. Die koning was vies, maar dog dis seker ’n ongeluk. Hy tel toe maar die beker op en hou dit weer ewe geduldig onder die druppels wat teen die rots afloop. Sy dors was nou byna ondraaglik. Hierdie keer lig hy al die beker om te drink voor dit nog halfpad vol was. Maar voor hy kan drink, duik die valk weer op hom af en stamp die beker uit sy hand. Die koning was nou bitter kwaad, maar sy dors dryf hom om ’n derde keer te probeer. En weer kom die valk tussenbeide. Genghis was nou woedend en trek sy swaard uit. “Kom net weer naby my!” dreig hy die valk. “Dit sal jou laaste beweging wees.”

Maar toe die bekertjie genoeg water bevat om te drink en die koning dit dorstig oplig, vlieg die vlak voor die swaard verby en stamp die beker weg. Dié keer rol dit ’n ent weg en val in ’n opening tussen twee rotse in – buite bereik van die koning. Buite homself van frustrasie lig die koning sy groot swaard en kap na die voël. Die volgende oomblik lê die valk bloeiend op die grond. Hy gee ’n paar rukbewegings en sterf daar voor die koning se voete. “Dis wat jy kry as jy my probeer uitdaag,” sê die vegter-koning. Omdat hy nog steeds nie water kon drink nie, begin die grote Genghis Kahn toe maar teen die rots opklouter om hopelik met sy bakhand uit die poel bo-op die rots te drink. Toe hy bo kom en sy hand na die waterpoel uitsteek, vries hy skielik van skok. Want daar voor hom in die vlak poeletjie lê ’n yslike dooie slang, van die heel giftigste soort. Die water wat hy wou drink, sou dodelik giftig gewees het. “My valk het my lewe probeer red!” roep die verdwaasde koning. “En hoe het ek hom daarvoor vergoed? Hy was my vriend en ek het hom vermoor!” Daar word vertel dat Genghis Kahn daarna in sy koninkryk die opdrag gegee het dat ouers en onderwysers kinders van kleins af moes leer om nooit in woede oorhaastig op te tree nie. Hulle moes sê: “Die groot Genghis Kahn het dit beveel, omdat hy self te laat in sy lewe die duur les van selfbeheersing geleer het.”

___________________________________

Ongeduld is ’n wilde perd wat maklik sy ruiter se nek kan breek, terwyl die donkie van geduld hom by sy bestemming sou bring: stadiger maar seker. SOUTHEY

Beheers eers jou hartstog voor jy oor die wêreld probeer heers.

HINDOE-SPREEKWOORD

Niemand kan met mag vertrou word nie. Niemand nie. ’n Mens weet tot hoeveel dwaasheid en kwaad jy self in staat is.

Dit behoort jou te oortuig dat jy nie by magte is om mag uit te oefen oor één ander mens se lot nie. En weet jy dit nié, kan jy verál nie met mag vertrou word nie. SNOW

8 Lincoln en die kwaai brief

In die tyd toe Abraham Lincoln president van Amerika was, was die iesegrimmige Edwin Stanton sy oorlogsekretaris. Die druk van die Burgeroorlog het Stanton se humeur verder as gewoonlik uitgerafel en sy tong nóg skerper gemaak. Veral een generaal het Stanton uitermate geïrriteer. Eendag kla hy weer by die president oor die man se onnoselheid. “Hoekom skryf jy nie vir hom ’n brief waarin jy sê presies wat jy van hom dink nie?” vra Lincoln. Stanton was effe verbaas dat die vredeliewende president so iets sê, maar het gedink dat ook hy dalk aan die einde van sy geduld met die man was. Stanton is huis toe en in die brief wat hy daardie aand geskryf het, het hy goed in die generaal se karakter ingeklim. Daar is min doekies omgedraai om die skerpheid van sy woede te versag. Die volgende oggend lees hy die brief vir president Lincoln voor. “Daar’s hy!” sê Lincoln. “Jy het hom lekker die waarheid vertel! “ Baie tevrede met sy skryfsel stap Stanton uit. “Waarheen gaan jy nou met daardie brief?” roep Lincoln hom agterna. Stanton is sommer weer geïrriteerd: “Ek gaan dit pos, natuurlik!” “Maar jy is seker laf!” snuif die president. “As jy afgekoel het, gaan jy mos jammer wees dat die man dit net só gelees het. Kom gooi dit hier in die vuurherd. Jy het gisteraand ’n lekker tyd gehad toe jy dit geskryf het. Beskou dit nou as beloning vir die moeite om ’n ander, hofliker, een te skryf. As ék dit nie aanhoudend doen nie, sou ek sekerlik nie president geword het nie, en dit beslis nie nou nog gewees het nie …”

___________________________________

Een dag se selfbeheersing kan jou honderd dae se selfverwyt spaar. CHINESE SPREEKWOORD

Moenie jou humeur verloor nie; niemand gaan jou daarna help soek nie. ROY B ZUCK

Die beste beskerming teen die gevolge van jou woede is om die alfabet saggies op te sê in plaas daarvan om die letters in te span om jou boosheid mee uit te druk. SENECA

9 Een bondel hout

’n Fabel van Esopus

’n Wyse koning het drie edelmanne aan sy hof gehad wat elkeen op sy eie baie goed en gaaf was, maar wat gedurig met mekaar baklei het en net nie kon saamwerk nie. Die koning het besef dat hulle nie veel vir sy koninkryk kon beteken solank hulle so verdeeld was nie. Toe bedink hy ’n plan om hulle ’n les oor samewerking te leer. Terwyl hulle eenkeer saam met die koning op reis was, het dit bitter koud begin word teen die hoë berg waarteen hulle uitgery het. Hulle wou ’n vuur aan die brand steek, maar daar was nêrens hout nie. Tot hul verbasing haal die koning toe ’n bondel hout – vasgemaak met ’n tou – uit sy bagasie. Net reg vir vuurmaak. Hulle tande het al op mekaar geklap. Toe vra die koning: “Wie van julle kan die bondel deurbreek in kleiner stompies sodat ons vinnig kan vuurmaak?” Omdat elkeen teenoor die ander wou bewys hoe sterk hy is, en omdat nie een van die drie met mekaar wou praat nie, het elkeen op sy beurt probeer om die hele bondel alleen oor die knie te breek. Natuurlik kon nie een dit regkry nie. Die koning was al byna verkluim, toe sukkel hulle nog altyd. “K-k-kan julle nie miskien aan ’n plan dink hoe julle mekaar k-k-kan h-h-help nie?” bibber die koning. Ten einde raad loer die drie so onderlangs na mekaar en besef skielik al drie gelyk wat die oplossing is. Vinnig maak hulle die bondel hout los, verdeel dit in drie hope, en elkeen begin sy klompie houtjies een-een oor sy been breek. In ’n japtrap was die hele bondel hout in kort, bruikbare stukkies opgebreek en kon die vuur begin knetter. Deur saam te werk het hulle hul almal se lewe gered. Die koning het tevrede geglimlag. Dit was nie nodig om die les uit te spel nie. Dit is goed aan hulle geïllustreer. Van daardie dag af was die drie edelmanne goeie vriende, en saam was hulle ’n formidabele mag in die koninkryk.

___________________________________

Samewerking en wysheid is bloedbroers. CONFUCIUS

Wysheid is ’n pêrel wat die maklikste gevind word in kalm waters en onder ’n helder hemel. WILLIAM COWPER

Jesus se gehoorsaamheid aan sy Vader was nie bloot nederinge onderwerping nie – dit was aksie; dit was volkome samemerking met sy Vader. JOHN VINCENT

10 ’n Gratis skat?

’n Sterwende boer was bevrees dat hy sy seuns in hul grootwordjare te veel bederf het. Hulle was nou nie juis die hardwerkendste jong boere in die omgewing nie. Toe besluit hy om aan hulle ’n boodskap na te laat wat hulle nie sou vergeet nie. Hy het hulle geroep en gesê: “My seuns, ek gaan binnekort sterf. Ek wil hê julle moet weet dat daar ’n skat in my wingerd begrawe lê. As julle diep genoeg en op die regte plek spit, sal julle dit ontdek.” Kort daarna is die pa oorlede, en dadelik het die seuns met graaf en pik die wingerd ingevaar. Elkeen se kop was vol drome oor die groot skat wat hulle daar sou vind. Hulle het die stuk land van kant tot kant deurgespit en omgedolwe op soek na die skat. Oor en oor het hulle dieselfde prosedure gevolg tot daar nie meer ’n stukkie grond was wat nié omgeploeg was nie. Hulle het niks gevind nie. Omdat die grond egter so deeglik omgespit is, het dit daardie jaar ’n druiweoes gelewer soos nog nooit tevore nie. So het die boer sy seuns geleer dat harde werk gewoonlik nodig is om welvaart te bekom. En dat ’n skat soms anders lyk as wat ’n mens verwag …

___________________________________

Mense was op ’n tyd so primitief dat hulle gedink het ’n mens kan nie ryk word sonder om hard daarvoor te werk nie.

WILLIAM BARCLAY

11 Tot bo toe vol

’n Italiaanse volksverhaal

“Leermeester,” sê ’n soldaat eendag vir ’n wyse ou man, “ek het nou elke moontlike krygskuns bemeester, en al moet ek dit self sê, ek was in elke opsig die heel beste. Nou het ek tyd om iets van God te leer. Kan u my daarmee help?” Die wyse ou man het stilweg geglimlag oor soveel selfvoldaanheid en die soldaat genooi om by hom te kom sit. “Kom ons drink eers ’n koppie tee voor ons verder gesels.” Toe die soldaat sy koppie aangee, begin die leermeester die tee inskink. Toe die koppie vol is, hou hy aan met gooi totdat die tee van die piering af op die tafel loop en later op die grond drup. Stomgeslaan hou die soldaat sy leermeester dop tot hy nie langer kan stilbly nie. “Hou op!” roep hy. “Die koppie is mos vol. Daar kan tog niks meer ingaan nie!” Die leermeester sit die teepot kalm neer. “Ek merk op dat jy so vol is van jouself,” sê hy, “dat daar geen plek vir God is nie. Dit is nie moontlik om jou iets van Hom te leer voor jy leeg word van jouself nie.”

___________________________________

Gewoonlik is hulle wat die leegste is, die volste van hulself. ALEXANDER SOLZHENITSYN

Hy wat verlief is op homself, hoef nooit ’n mededinger te vrees nie. JEROME K JEROME

12 Leer ken jouself

’n Wyse man het sy leerling belowe om hom ’n paar lewenslesse te leer. Gretig het die leerling die eerste dag van die kursus by hom opgedaag om die wyshede aan te hoor. “Kyk, dit reën buite,” sê die leermeester. “Gaan nou uit en lig jou kop en arms op na die hemel. Dit sal jou eerste openbaring oor die lewe wees.” Die volgende dag was die student terug. “Ek het u raad gevolg. Maar niks besonders het gebeur nie. Om die waarheid te sê, toe ek so druipnat daar staan met my oë vol water en hare wat aan my kop vaskleef, het ek soos ’n swaap gevoel!” “Wel,” glimlag die wyse man, “dit is jou eerste les.”

___________________________________

Alleenlik wat jy is wanneer jy alleen is, is wat jy is. AM WELLS

Wysheid is om jou eie dwaasheid te besef. CONFUCIUS

Om te weet dat jy nié weet nie, is meer as wat baie ander mense weet.

GEORGE BERNARD SHAW

Dis goed om in jouself te glo, maar moenie te maklik oortuig raak nie. TH THOMPSON

13 Wat God bly maak

(I)

Daar is ’n ou legende wat lui dat vier engele God dopgehou het terwyl Hy besig was om die heelal te skep. Die eerste een het gevra: “Hoe doen U dit?” Hy was die vader van die wetenskaplikes. Die tweede een wou weet: “Hoekom doen U dit?” Hy was die vader van die filosowe. Die derde engel het gevra: “Kan ek U nie help nie?” Hy was die vader van die filantrope. Die vierde se vraag was: “Wat is die waarde daarvan?” Hy was die eerste eiendomsagent. Daar was ook ’n vyfde engel. Hy het in stille ekstase na die grootsheid van God se skeppingswerk gekyk en spontaan hande geklap. Hy was die naaste aan God se hart.

(II)

’n Toegewyde Jood het elke dag op die voorgeskrewe tye uit sy voorgeskrewe gebedeboek gebid. Eendag was hy op reis en misgis hom toe met die tyd en afstand. Toe hy weer sien, was dit tyd dat hy moes bid. Net daar hou hy met sy perdekar langs die pad stil, kniel op die gras en bid: “Here, dis tyd om te bid. U weet ek het nie my gebedeboek by my nie. Nou gaan

ek maar die letters van die alfabet opsê, en U moet hulle asseblief rangskik sodat dit ’n gebed vorm wat U sal bly maak.” God het hom in die hemel gehoor en geglimlag. “Weet julle,” sê hy vir die engele om sy troon, “van al die gebede wat ek vandag gehoor het, was dít die mooiste.”

___________________________________

Kindergebedjie: “Liewe Jesus, sorg tog vandag vir Mamma en Pappa, en vir Ouma en tannie Ans en Juffrou en die President en die arm kindertjies – en moenie vergeet om Jouself baie goed op te pas nie, want as Jy iets oorkom, is ons almal in ons peetjie.”

Humor is die erns wat agter die skerts skuil. ARTHUR SCHOPENHAUER

14 Die Judasgesig

’n Italiaanse volksverhaal

Teen die agterste muur van ’n saal in die klooster van Santa Maria delle Grazie in Milaan is een van die beroemdste muurskilderye ter wêreld te sien: “Die laaste avondmaal” van Leonardo da Vinci. Toe Da Vinci die eerste portretstudies vir dié fresko aan die maak was, so word vertel, het hy ’n jong man gevind wie se gesig van soveel edelheid getuig het dat hy hom gevra het om as model vir die Christusfiguur op te tree. Daarna het Da Vinci meer as ’n jaar lank aan die apostelfigure geskets. Toe hy ten laaste by Judas kom, het hy rondgesoek na ’n gesig wat as model vir die verraaier kon dien. Dit moes onmiskenbare innerlike verraad en verval weerspieël. Na ’n maande lange soektog ontdek hy waarna hy soek in die gelaat van ’n jong man in ’n berugte Milanese taverne. Terwyl dié man met die “Judasgesig” vir hom poseer, het Da Vinci hom beter leer ken. Tot sy verbasing moes hy uitvind dat dit dieselfde jong man was wie se edel gelaatstrekke hom ’n jaar of wat tevore geïnspireer het om die Christusgesig te skilder. Die verandering van die jong man se uiterlike weens innerlike verwoesting was so vinnig en so volledig dat Da Vinci hom nie herken het nie.

___________________________________

Die mens is ’n plant wat óf ’n geurige spesery óf ’n verwoestende onkruid kan word. Wees dus bedag op watter een jy die meeste water gee. FRANCIS BACON

15 Diskriminasie?

’n Duitse legende

Dietrich was ’n arm arbeider wat sy hoop gevestig het op ’n beter bedeling in die lewe hierná. Toe hy die dag sterf, beland hy in die ry wat voor die hemelpoorte wag om ingelaat te word. Die man ná hom sit met ’n aktetas op sy skoot en aan die dokumente wat hy lees, sien Dietrich dat hy ’n ryk sakeman is. Kort daarna gaan die hekke weer oop en Petrus nooi die ryk man om in te kom. Vies kyk Dietrich hulle agterna, want hy was eerste daar. Deur die goue hekke sien hy tot sy verdere verbasing dat daar ’n hele verwelkoming vir die man gereël is! Daar is keurige eetgoed. ’n Massakoor sing vir hom ’n Bach-koraal. Petrus maak ’n kort toespraak en sluit af met: “Baie, baie welkom in die stad van God, Adolf. Maak jou tuis.” En oral in die strate staan hemelbewoners wat opgewonde juig en wuif. Toe die geraas bedaar, maak Petrus weer die hekke oop en wink vir die arm man. Petrus sit sy arm om Dietrich en sê hartlik: “My broer, baie welkom in die stad van God. Maak jou tuis.” Maar daar is geen sprake van hemelkore en ’n juigende menigte nie. Dietrich was baie seergemaak. “Die hemel is darem die laaste plek waar ek diskriminasie verwag het!” kla hy by Petrus. “My hele lewe lank moes ek sien hoe die rykes voorregte geniet wat ons arm mense ontsê is. Ek het altyd geglo dat daar in die stad van God geregtigheid sal wees, maar nou moet ek sien dat ons hier ook maar nie gelyk is nie. Dis maar weer die ryk man wat voor my bedien en van wie daar ’n ophef gemaak word. Daar was geen skares of kore om my te verwelkom nie!” “My liewe vriend,” glimlag Petrus, “ek kan insien dat dié gulle verwelkoming vir jou na diskriminasie lyk, maar jy kan seker wees dat julle hier in elke opsig volkome gelyk is.

“Maar nou moet jy ook verstaan dat vandag ’n baie spesiale geleentheid vir ons is. Hier kom elke dag arm mense in die hemel aan, maar dis die eerste keer in 80 jaar dat hier ’n ryk man inkom!”

___________________________________

Dit is makliker vir ’n kameel om deur die oog van ’n naald te kom as vir ’n ryke om in die koninkryk van God te kom. JESUS CHRISTUS

Ons tjekboeke wys dikwels meer van ons gesindheid teenoor God as ons gesangboeke. HELMUTH THIELICKE

16 Duur advies

Die groot Indiese leier Mahatma Gandhi het eendag tyd gemaak om na die probleem van ’n eenvoudige huisvrou te luister. “My seun eet so ongesond. Ek is bekommerd oor sy gesondheid. Sal u tog nie met hom praat en hom oorreed om minder suiker te gebruik nie?” “Mevrou, kan jy asseblief volgende week terugkom en dieselfde versoek rig?” Die moeder het ingestem en sewe dae later was sy weer by Gandhi: “Ek is nog steeds bekommerd oor my seun,” sê sy. “Hy eet steeds hopeloos te veel soetgoed. Aan vrugte en groente raak hy skaars.” “Mevrou, ek is jammer om jou so te verontrief, maar kan jy asseblief volgende week weer met jou versoek na my toe kom?” vra Gandhi hoflik. Die ma was baie teleurgesteld, maar het gemaak soos die mahatma vra: ’n Week later was sy weer terug met dieselfde versoek. En hierdie keer het Gandhi met die seun gesels en hom oorreed om sy eetgewoontes te verander. “Ek is baie dankbaar dat u tyd gemaak het om met my seun te praat,” bedank die vrou hom, “maar ek kan nie verstaan waarom u wou hê ek moes drie keer terugkom om daarvoor te vra nie.” Half verleë antwoord Gandhi: “Ek het nie besef hoe moeilik dit sou wees om self op te hou suiker gebruik nie. En ek kan tog nie met hom oor selfbeheersing praat, as ek myself nie kan beheers nie.”

___________________________________

’n Mens met selfbeheersing het meer waarde as iemand wat ’n stad inneem.

DIE SPREUKEDIGTER

17 Die drie ringe

Na ’n drama van Gotthold Efraim Lessing

’n Heerser het ’n buitengewoon kosbare opaalring besit wat die wondervermoë gehad het om die draer daarvan na geregtigheid te laat streef en by God en die mense bemind te maak. In sy testament het hy bepaal dat dit altyd in sy familie moes bly. Hy het egter nie geweet aan watter van sy drie seuns om dit na te laat nie, want hy het almal ewe liefgehad. Toe maak hy die fout om die ring aan al drie te belowe, sonder dat hulle van mekaar weet. Die koning het sy einde voel nader kom, en het besef dat hy iets moes doen om hom uit sy penarie te red. Hy laat maak toe by ’n goudsmid nog twee ringe wat identies soos die oorspronklike lyk, maar natuurlik nie die wonderkrag besit nie. Selfs die pa kon nie die egte ring van die nabootsings onderskei nie. In die geheim oorhandig hy toe aan elkeen van die drie seuns ’n ring en hou dit as die ware artikel voor. Ná sy dood het hulle die bedrog uitgevind, en niemand kon bepaal wátter opaalring wel die besondere eienskap besit nie. Hulle wend hulle toe na ’n wyse regter. “Ek weet ook nie watter een is die egte ring nie,” sê hy. “Miskien het julle pa self nie eens meer geweet nie. Dis net die ring wat vir ons sou kon sê, en hy kan nie praat nie … “Maar wag, julle sê mos die ring bevat die wondervermoë om die draer daarvan na geregtigheid te laat streef en hom of haar bemind te maak by God en die mense. Nou ja, laat dít dan die beslissende faktor wees. Die twee ringe wat die draers daarvan nié tot geregtigheid en liefde aanspoor nie, is die onegtes. “My uitspraak is: Julle sê almal dat julle die ring by julle vader gekry het. Beskou dit dus as eg. Doen dan elkeen julle bes om die egtheid van jóú ring te bewys deur regverdig te regeer en liefde te bewys: deur verdraagsaam teenoor

mense en in oorgawe aan God te lewe. Dan sal dié eienskappe ook in julle nageslagte sigbaar wees. “Gaan nou. Eendag sal julle weer voor ’n regterstoel verskyn – dié van ’n ander Regter, groter en wyser as ék. Hy sal die finale uitspraak gee.”

___________________________________

Ek sal jou ’n groot geheim vertel, my vriend: Moenie wag vir die oordeelsdag nie; die oordeel vind reeds plaas in elke besluit wat jy neem. ALBERT CAMUS

Die Here het jou bekend gemaak wat goed is: Hy vra van jou dat jy reg sal laat geskied, dat jy liefde en trou bewys, dat jy bedagsaam sal lewe voor jou God. DIE PROFEET MIGA

’n Ydele padda het twee wildeganse gevra om hom saam te neem op hul winterreis na die suide.

“Maar jy is seker mal,” sê hulle. “Hoe dink jy moet ons jou vervoer?”

“Ek is mos nie onnosel nie,” sê die padda. “Ek het ’n slim plan bedink: Julle kan tussen julle ’n stok in julle bekke vashou, dan sal ek daaraan vasbyt en só saam-‘vlieg’.”

Die wildeganse was so beïndruk met dié plan dat hulle ingestem het en die drie is daar weg.

Die mense onder op die grond het hulle verbaas aan dié gesig. “Mensig, maar dis ’n slim plan!” roep hulle. “Wie kon so briljant gewees het om dié manier van reis uit te dink?”

Toe maak die trotse padda sy bek oop en skree, al vallende, “Dit was e-e-e-e-k … !” ESOPUS

18 Woorde in die wind

Die Middeleeuse verhaal word vertel van die jong man wat by ’n monnik gaan raad vra het: “Ek het gesondig deur skinderstories oor iemand te versprei. Wat kan ek nou daaraan doen?” Die monnik het geantwoord: “Gaan sit ’n veer voor die deur van elke huis in die dorp neer.” Nadat die jong man so gemaak het, het hy by die monnik kom hoor of daar enigiets verder is wat hy kon doen. “Gaan nou terug en gaan maak al daardie vere weer bymekaar,” het die monnik beveel. Dit het die jong man hewig ontstel: “Dis mos onmoontlik! Teen hierdie tyd het die wind hulle al die hele dorp vol gewaai!” Toe sê die monnik: “Net so onmoontlik is dit om jou skinderstories terug te trek.”

___________________________________

Mense glo nie noodwendig alles wat hulle van ander hoor nie, maar hulle vertel dit darem oor, net om veilig te speel. BERTRAND RUSSEL

’n Leuen word nie die waarheid omdat baie mense dit oorvertel nie; net so min word die waarheid ’n leuen omdat niemand dit raaksien nie. MAHATMA GANDHI

Dié wat die waarheid ken, is nie altyd dié wat die waarheid liefhet nie. CONFUCIUS

19 ’n Barmhartige president

Gedurende die Amerikaanse Vryheidsoorlog is ’n tienerseun so aangegryp deur die vryheidsideale van president Abraham Lincoln dat hy by die Unioniste aangesluit het. Die seun was nog baie jonk, en toe hulle die eerste keer onder geweervuur deurloop, het hy so bang geraak dat hy weggehardloop het. Hy is gearresteer, verhoor, skuldig bevind aan hoogverraad en veroordeel om voor ’n vuurpeloton te sterf. Sy ouers het ’n pleitbrief aan die president geskryf. Toe Lincoln die feite hoor en ook hoe jonk die seun maar was, het hy die doodsvonnis teruggetrek en aan die kind volle presidensiële vryspraak toegestaan. In sy amptelike verslag oor hierdie saak het Lincoln onder meer geskryf: “Ervaring het my geleer dat ’n mens ’n jong seun nie juis moed en dapperheid leer deur hom dood te skiet nie!” Aan die einde van die oorlog, toe dit duidelik was dat Lincoln se Unioniste sou wen – só lui ’n ander staaltjie oor Lincoln – het ’n joernalis hom gevra hoe hy die suidelike state se rebelle sou behandel. “Asof hulle nooit weggebreek het nie,” was Lincoln se antwoord. “Maar is dit nie veiliger om jou vyand te vernietig nie?” vra die onthutste verslaggewer. “Heeltemal reg,” sê Lincoln. “’n Mens vernietig mos jou vyande as jy vriende van hulle maak!”

___________________________________

Hy wat ander nie kan vergewe nie, breek die brug af waaroor hy binnekort self moet loop. GEORGE HERBERT

20 Weens gebrek aan ’n spyker …

In die 15de eeu, toe almal vir vervoer van perde afhanklik was, het die beroemde koning Richard III van Engeland ’n slegte ervaring gehad tydens die rampspoedige Slag van Bosworth Field (1485). Dié ware verhaal is deur Shakespeare verewig in sy drama Richard III. Richard was in die onbenydenswaardige posisie dat een van sy edelmanne, die graaf van Richmond, hom uitgedaag het om beheer van Engeland. Die koning moes sy koninkryk op die slagveld gaan verdedig, en stuur sy lyfwag om seker te maak dat sy geliefkoosde perd reg is vir die dag se eise. Die oggend van die veldslag kom die jong kneg toe agter dat die hoefyster aan een van die dier se pote losgeraak het. Hy het die perd na die koning se hoefsmid toe geneem en hom aangepor: “Sit so gou as jy moontlik kan die nuwe hoefyster aan, want die koning se troepe trek al klaar op teen graaf Richmond se leër, en ons twee, ek en die koning, moet heel voor aan ons troepe ry!” Die hoefsmid vervies hom ’n bietjie vir die klein lyfwag se verwaande houding – asof hy nou so belangrik is om saam met die koning in die ereposisie te ry – maar kalm antwoord hy: “Waarom het jy nie gister al jou verantwoordelikheid nagekom om te kyk of die koning se perd in topkondisie is nie? Nou is dit op die nippertjie, en ek het slegte nuus vir jou: Ek het nie spykers om die nuwe hoefyster behoorlik vas te slaan nie.” “Nou hoe dan só?” vra die lyfwag, vaal geskrik. “Gister het ons die koning se hele leër se perde beslaan en ek het eenvoudig nie vier lang spykers oor om die hoefyster deeglik vas te slaan nie. Maar as jy ’n halfuur of so kan wag, sal ek ’n paar nuwe spykers kan uitklop … dit sal die ding doen!” “Nooit!” protesteer die jong lyfwag – vir wie dit die eerste keer sou wees dat hy die eer het om agter die koning in die optog na die slagveld te ry. “Ons moet

dadelik ry. Anders sal die koning van agter die troepe af die slagveld moet binnery, en dit is benede sy waardigheid.” “Soos ons koning Richard ken, is hy glad nie ’n man vir vertoon nie. Hy sal verkies om ’n goed beslaande perd te hê eerder as om in die ereposisie op die slagveld te gaan,” mompel die hoefsmid terwyl hy sy hamer optel om sy taak af te handel. Dis oor jou eie eer dat jy so gretig is om heel voor te ry, dink hy verder by homself, maar hy sê dit nie hard nie want die koning se lyfwag het ’n magtige posisie. “Jong, jy sal luister wat ék sê,” trek die kêrel toe ook los. “Ons kan nie ’n halfuur wag nie. Jy sal moet klaarkom met wat jy het.” “Ek het drie ouerige spykers … maar ek het minstens vier goeie, sterkes nodig.” “Die hoefyster sal mos vassit met drie?” vra die haastige lyfwag. “Dit sal vir ’n rukkie hou, ja, maar ek weet nie vir hoe lank nie. En ek sê jou: Dié wat ek het, is nié van die beste gehalte nie.” “Moenie nog staan en praat nie, man! Slaan die ding net vas dat ons kan vertrek!” Daardie dag het Richard en Richmond se leërs mekaar ontmoet. Koning Richard het nie net aan die hoof van sy troepe die slagveld binnegery nie, maar ook die hele dag tussen hulle gebly om hulle persoonlik te ondersteun. Hy het op en af tussen hulle gery, hulle dapperheid geprys en hulle aangemoedig: “Veg voort, my vriende! Julle veg vir Engeland!” Richard se soldate was egter baie minder as dié van Richmond, en toe Richard weer kyk, sien hy dat daar van sy manne aan die ander kant van die slagveld besig was om terug te val. As die ander soldate hulle sien, sou húlle dalk ook moed opgee – hoewel Richard se troepe ’n goeie kans gehad het om te wen aangesien hulle beter opgelei was. Richard spoor toe sy perd aan en jaag onverskrokke tussen die linies deur. Hy het geweet as hy dié wat wou terugval, net persoonlik kon bemoedig, sou hulle voortveg. Hy was skaars halfpad oor die slagveld toe daardie hoefyster aan sy perd se een poot losgaan. Die perd het in volle vaart gestruikel en Richard is afgegooi. Voor die koning die teuels kon gryp, het die verskrikte perd opgespring en kruppel-

kruppel weggehardloop. Toe die koning op die been kom en rondom hom kyk, sien hy dat sy eie troepe inderdaad besig was om op die vlug te slaan. En Richmond se voorste soldate was besig om hom te omsingel. Dit was toe dat koning Richard III, volgens Shakespeare se drama, sy swaard in die lug swaai en wanhopig uitroep: “Gee my ’n perd! ’n Perd! My koninkryk vir ’n perd!” Maar daar was geen perd vir hom nie. Sy troepe het in volslae wanorde begin vlug, en elkeen het nou net probeer om sy eie lewe te red. ’n Paar oomblikke later was Richmond se krygers op Richard, en die veldslag was verby. Van daardie dag af leer die mense van Engeland hulle kinders dat ’n gebrek aan verantwoordelikheid in klein takies tot groot verliese kan lei. Hulle sê: Weens gebrek aan ’n spyker is ’n hoefyster verloor. Weens gebrek aan ’n hoefyster is ’n perd verloor. Weens gebrek aan ’n perd is ’n veldslag verloor. Weens gebrek aan ’n oorwinning in dié geveg, het Richard sy koninkryk verloor.

21 Jakob en die prinses

Eendag lank, lank gelede was daar ’n man wat die goedhartigheid en die wysheid vanself was. Daar was niemand met wie hy nie oor die weg kon kom nie. Jakob was sy naam. Jakob was ’n baie tevrede man. Ander het egter gedink dat hy baie rede het om ongelukkig te wees, want sien, Jakob was nie mooi nie. Dit was eers wanneer ’n mens hom leer ken het dat sy goedhartigheid en wysheid jou laat vergeet het van sy voorkoms. Jakob en die koning van die land was groot vriende. Die koning was so beïndruk met sy wysheid dat hy hom dikwels paleis toe laat kom het om met hom te gesels. Later het Jakob so baie daar gekom dat daar spesiaal vir hom ’n kamer ingerig is. Die paleispersoneel het baie van die nederige, vriendelike Jakob gehou. Maar met die koning se jongste dogter was dit ’n ander storie. Sy was so gewoond daaraan dat haar pa haar bederf dat sy jaloers geraak het op al die aandag wat hy aan Jakob gee. Eendag toe hulle mekaar in die gang raakloop, sê sy katterig vir Jakob: “My pa sê jy is die wysste man in die hele koninkryk. Maar as dit so is, hoekom bewaar God dan soveel wysheid en kennis in so ’n … onindrukwekkende houer soos jou liggaam?” Jakob was ’n oomblik uit die veld geslaan. Toe antwoord hy met ’n teenvraag: “Sê my, het jou pa ’n wynversameling?” “Jy kan nie so slim wees soos hulle sê nie,” antwoord die prinses snipperig. “Almal in die land weet tog dat my pa ’n beroemde wynkenner is. Hy besit die beste kelder in die land.” “Waarin stoor hy dié wonderlike wyn in sy kelder?” vra Jakob. “In kruike van klei, natuurlik.”

“Kleikruike!” lag Jakob. “Ag, verskoon my dat ek lag, Prinses. Maar dit verbaas my dat ’n man met u vader se rykdom sy wyn in kleikruike aanhou. Ook eenvoudige mense soos ek stoor ons wyn in kleikruike. Ek het gedink dat koninklikes hul wyn in iets meer elegants – soos silwerkruike – sal berg.” En lag-lag stap Jakob weg. Die prinses besluit daar en dan dat hulle nie mag afsteek by ander adellikes nie. Dus reël sy met die keldermeester – wat moet luister na prinsesse – om al haar pa se wyn in silwerkruike te laat gooi. Nie lank daarna nie nooi die koning ’n klomp mense na ’n fees by die paleis. Hy laat die beste kos voorberei en sy beste wyn uit die kelder word voorgesit. Maar toe die gaste die koning se wyn proe, moet hulle skielik agter hulle servette wegduik om hul skok weg te steek. Want die wyn proe aaklig: vrank en suur. Maar ten spyte van hul hoflike pogings kom die koning agter dat iets skort. En toe hy self proe, is daar konsternasie. Hy eis onmiddellik ’n verduideliking van sy wynmaker. Dié verwys hom na die keldermeester. En hy wys ’n vinger na die prinses en haar bevel om die wyn in silwerkruike te gooi. Die koning was briesend en sy dogter moes voor sy tafel verskyn en die gaste om verskoning vra. Ná die fees storm die prinses by Jakob se kamer in. “Hoekom het jy my so mislei? Jy het mos geweet wyn word suur in silwerhouers!” “Ek is regtig jammer dat jou pa so kwaad geword het,” sê Jakob, “maar ek moes op ’n manier aan jou demonstreer dat God soms aan die onbelangrikste en selfs lelikste mense die duur geskenk van wysheid gee. “Wysheid, soos wyn, word die beste bewaar in eenvoudige houers.”

22 Dit sou so ánders kon wees!

In die Westminster-abdy in Londen staan dié woorde op die grafsteen van ’n Anglikaanse biskop: “Toe ek jonk en vry was en my verbeelding geen perke geken het nie, het ek gedroom hoe ek die wêreld wou verander. Soos ek ouer en wyser geword het, het ek agtergekom dat die wêreld nie sal verander nie. “Toe het ek my droom effens ingekort en besluit om net my land te verander. Maar ek het daarmee ook geen sukses gehad nie. “In my herfsjare het ek nog een laaste poging aangewend om dinge te verander. Ek het min illusies oorgehad en besef dat ek tevrede sou moes wees om net my gemeente, of selfs net my gesin, te verander. Maar hulle wou niks daarvan weet nie. “En nou, terwyl ek op my sterfbed lê, begryp ek, te laat: As ek maar net by myself begin het, sou ek dalk deur my voorbeeld my gesin en ’n paar gemeentelede kon verander. Met hulle inspirasie en bemoediging sou ons dalk ons land kon help verander. En wie weet, miskien sou ons selfs iets aan die wêreld kon doen.”

___________________________________

Wysheid is dikwels baie nader aan ons wanneer ons kniel as wanneer ons vlieg. WILLIAM WORDSWORTH

23 Die biskop se vrou

Toe die ou koning sterf, het sy windlawaai-seun by hom oorgeneem. Hy het besluit dat sy pa se ou raadgewers en amptenare nie by sy moderne regeerstyl pas nie. Hy het die staatsekretaris, tesourier en verskeie ouer adviseurs ondervra en bevind dat hulle onwaardig is om vir hom te werk. Hulle is summier afgedank en verban. Die volgende persoon op sy agenda was die biskop. Die nuwe koning het sy bedenkings gehad of die biskop wys genoeg was om die kerk te lei. Hy het ’n boodskapper met ’n brief na die biskop se huis gestuur: “U moet oor drie dae na my paleis kom en die volgende drie vrae beantwoord: In watter rigting kyk God? Wat is ek werd? Wat dink ek? As jy hierdie drie vrae nie korrek kan beantwoord nie, word jy uit my koninkryk verban.” Die biskop het die vrae bestudeer en sy hande in die lug gegooi. “Wat gaan met die man aan? Dis mos hopeloos onregverdig,” sê hy vir sy vrou, Ariel. “Ek het geen idee wat om op sulke lawwe vrae te antwoord nie.” “Man, moenie jou so ontstel nie,” sê sy vrou rustig. “Ek sal gaan. Jy weet mos raaisels was nog altyd my sterk punt.” “Hy sal mos onmiddellik weet jy is nie ek nie,” babbel die biskop senuweeagtig. “My man, hy het jou nog nooit ontmoet nie,” kalmeer Ariel hom weer. “As ek jou klere aantrek – daardie los kleed! – en jou ampshoed opsit en my stem laer maak, sal hy niks vermoed nie!” Dit was so ’n hopelose saak dat die biskop tot sy vrou se bisarre plan ingestem het. Toe die biskop se vrou in haar man se biskopsgewaad by die paleis opdaag, word sy dadelik na die koning geneem. “Laat ons onmiddellik begin,” sê die koning. “In watter rigting kyk God?” Ariel glimlag met die koning en sê: “U Majesteit, ek het eers vir ú ’n vraag.” Toe stap sy na ’n kers wat voor die koning se troon brand. “In watter rigting, sou u sê, gee

’n kers lig?” “Jy kan mos self sien – dit gee lig in alle rigtings!” antwoord die verbaasde koning. “Nou ja, net so is God. Waar Hy kyk, is daar lig. Hy sien alles, oral. Sy heerlikheid vul die hele skepping.” “Uitstekende antwoord!” roep die jong koning uit. “Nou vir my tweede vraag: Wat is ek werd?” “29 silwerstukke,” antwoord Ariel sonder om ’n oomblik te aarsel. Die koning skud soos hy lag: “Wat ’n onnosel antwoord! Ek het skatkamers vol silwer en goud. Ek besit hektare grond vol wingerd en ander kosbare produkte. 29 silwerstukke is ’n belediging!” “Die evangelie vertel,” het Ariel saggies voortgegaan, “dat die Here Jesus vir 30 silwerstukke uitverkoop is. U is tog nie meer werd as die Here nie! Aangesien u sê dat u die Here dien en die hoogste gesag in die land het, het ek net een silwerstuk afgetrek.” Die koning was verstom en het dié antwoord ook aanvaar: “Nou my derde vraag: Wat dink ek?” “U Majesteit, u dink ek is die biskop, maar u is verkeerd. Ek is die biskop se vrou.” Toe haal sy die biskopmus van haar kop af en skud haar lang hare los. Die koning was geskok, maar toe bulder hy van die lag. “Jy is ’n wyse vrou. Jy het al my raaisels reg beantwoord en my daarmee ’n bietjie nederiger gemaak. Gaan sê vir jou man hy bly die biskop. En as jy belangstel, bied ek jou ’n pos in my regering aan. Ek sien nou ek het sulke wysheid nodig …”

24 Wat is die waardevolste?

Daar was eenmaal ’n belangrike koning wat al baie oud was. Hy het drie seuns gehad: Prins Hooghartig, Prins Ridderhart en Prins Goedhartig. Al drie was goeie, knap seuns, sodat dit moeilik was om te besluit wie die ou koning moes opvolg. Eendag het die koning sy drie seuns laat roep en gesê: “Ek raak elke dag ouer en swakker, en om te kies watter een van julle by my moet oorneem, gaan ek julle toets. Julle moet kos vir net een dag saamneem en dan die hele koninkryk deursoek na dít-wat-die-waardevolste-is. Julle moet self uitvind wat dit is, maar die een wat dit vir my bring, sal koning word.” Die drie prinse het hulle koppe gebreek, want hulle het nie ’n benul gehad wát dít-wat-die-waardevolste-is kon wees nie. Prins Hooghartig het in die koninkryk se reusehoofstad gesoek, want hy het gereken alles van belang sal daar gehou word. Prins Ridderhart is na die naburige kastele, want hy het gereken sy vriende sou hom kon help. Maar Prins Goedhartig het buite die stad en ver van alle kastele af gegaan, na die kleinboer se seun toe. Teen die aand het al drie prinse die koning in die troonsaal ontmoet. Prins Hooghartig het ’n goue kissie onder sy mantel uitgehaal. Toe hy dit oopmaak, het die lig rooi en wit en pers van honderd edelstene af weerkaats. “Dis die oudste gierigaard in die koninkryk se skat, en hy het gesê ek moet dit vir Pa bring,” het hy trots gesê. Maar die koning het net hartseer sy kop geskud. Prins Ridderhart het ’n waardevolle stuk fyn kant gebring. Dit was sag soos ’n wolk en ragfyn soos ’n spinneweb, met die pragtige patroon van ’n sneeuvlokkie. “Een van die buurprinsesse het dit self gemaak, en sy gaan dit dra wanneer sy haar debuut aan die hof maak,” het hy gesê. Steeds was dit ook nie dít-wat-die-waardevolste-is nie. Prins Goedhartig het egter niks saamgebring nie. “Ek het nie tyd gekry om te soek nie. Ek het by die kleinboer se seun aangegaan en hom op die ou end

heeldag help ploeg, want sy pa is siek en die landerye moet omgeploeg word sodat hulle kan koring saai,” het hy met trane in sy oë gesê. “Kom hier, Goedhartig,” het die koning gesê en sy seun se hand in syne geneem. Die palm was hard en grof van heeldag ploeg. “Jy het dít-wat-die-waardevolsteis vir my gebring – die tekens van onselfsugtige diens.”

___________________________________

’n Christen is absoluut vry: meester van almal; onderdanig aan niemand. ’n Christen is ook absoluut gebonde: dienskneg van God en diensbaar aan almal. MARTIN LUTHER

Mooi so! … Oor min was jy getrou, oor baie sal ek jou aanstel. JESUS CHRISTUS (MATT 25:24)

25 Afspraak met die Dood

’n Ou legende vertel van die handelaar van Bagdad wat eendag sy bediende mark toe gestuur het. Na ’n kort tydjie was die bediende terug, witgeskrik en bewend, en vertel oorstuur: “Iemand het in die geroesemoes op die markplein teen my gestamp en toe ek omkyk, sien ek dis die Dood wat my aangeraak het. Sy het my aangestaar en ’n teken met haar hande gemaak. Meneer, leen my asseblief jou perd dat ek van dié donker vrou af kan wegvlug. Ek sal Samarra toe ry en daar wegkruip, en dan sal die Dood my nie kry nie.” Die handelaar het hom sy perd geleen en die bediende is in alle haas daar weg. Later die dag gaan die handelaar self mark toe, en daar sien hy die Dood tussen die mense rondloop. Die handelaar besluit toe om haar te gaan uitvra: “Hoekom het jy vanoggend my bediende so laat skrik?” vra hy. “Watse teken het jy vir hom gewys?” “Dit was nie een of ander duistere teken nie,” het die Dood geantwoord. “Ek het net my hande in die lug gegooi van verbasing om jou bediende in Bagdad te kry, want ek het vanaand met hom ’n afspraak in Samarra.”

___________________________________

God het ons verlos van ons vrees vir die onontvlugbare dood deurdat Hy die einde van hierdie lewe die begin gemaak het van ’n nuwe lewe, die ware lewe. MACRINA (327-379 nC)

’n Gelowige mens kyk na die dood soos Christopher Columbus sy eerste ontdekkingsreis na die kus van Spanje beskou het. Hy kon nie sê wat aan die

oorkant van die onbekende see sou lê nie. Dit was moontlik dat al sy hoë verwagtings op niks sou uitloop. Maar sy insig in die duidelike betekenis van die feite wat hy tot sy beskikking gehad het, het hom oortuig dat in God se volmaakte skepping die see ook ’n oorkantse kus sou hê. HARRY EMERSON FOSDICK

Lewe met vergenoegdheid

Vergenoegdheid is om te weet wanneer is genoeg genoeg …

___________________________________

Wie nie tevrede is met wat hy het nie, sal ook nie tevrede wees met dit wat hy so begeer nie BERTHOLT AUERBACH

Niks in oordaad nie MUURSKRIF IN DIE TEMPEL VAN APOLLO IN DELPHI

Matigheid (of vergenoegdheid) het te make met hoe ’n mens jouself sien … Dit is om vrede in jouself te vind met wie en wat jy is, en het. Vergenoegdheid kom in die vorm van eenvoud en tevredenheid. Dit staan teenoor heb- en grypsug. Dit kom in die vorm van nederigheid teenoor trots en selfverheffing; en as nederigheid teenoor aggressie en selfhandhawing. Vergenoegdheid is dankbaarheid, teenoor onbeteuelde woede.”

DIRKIE SMIT

Minder is meer. MILES VAN DER ROHE

Inleidend

My ma sê van kleins af: “Pasop vir alles wat ’n ‘te’ bykry. Behalwe te-vrede.” Vergenoegdheid is die deug van weet wanneer genoeg genoeg is. Dit is die deug van selfbegrensing, mildheid en nederigheid. Dit is iets van: “Hier stop ek vir eers. Selfs al kan ek verder.” Vergenoegdheid behoort die wagwoord vir die wetenskap te wees: Nie alles wat kan, behoort nie. Dis ook gepas as slagspreuk vir die Groenes en vir almal wat weet Planeet Aarde is ons enigste huis: Nie alles wat kan, hoef nie. Dis ’n leuse ook vir ongebreidelde kapitalisme, wat behoort te weet: “The rich must live more simply so that the poor may simply live” (gespreek deur Elizabeth Ann Seaton): Nie alles wat kan, moet nie. ’n Ryk sakeman van Louis Trichardt het eenkeer ’n goeie belegging in ’n strategiese gebou laat verbygaan. Almal was verbaas oor sy terughoudenheid. “Maar jy hét mos die geld!” het hulle hom aangespoor. “Ja,” antwoord hy toe, “maar ek kan ook net drie keer op ’n dag eet.” Diegene wat onvergenoeg anderkant die draad loer, mis dikwels die groen gras by die huis. Só leer die verhale in dié afdeling ons. Vergenoegdheid laat jou met innerlike rus en uiterlike rustigheid. Jy hoef nie altyd op jaag te wees na die spektakulêre nie. Jy hoef veral nie te val vir die leuen wat jou dwing om dinge te koop wat jy nie wil hê nie, en om mense te beïndruk van wie jy nie hou nie (Foster). Vergenoegdheid laat jou die buitengewone in die gewone waardeer. Dis waarvan hierdie verhale wil vertel. Teen jou eerste indruk en maatstawwe in, sien jy: “’n Pragtige deel is vir my

afgemeet. Ja, wat ek ontvang het, is vir my mooi” (Ps 16:6).

Piet Naudé

26 Dis ’n wonderlike wêreld

’n Vrou se dag het sommer op die verkeerde noot begin: Sy het verslaap en was dus laat vir werk, en dinge by die kantoor het haar net verder omgekrap. Teen die tyd dat sy die bus huis toe moes haal, was haar senuwees in ’n stywe bal vasgewoel. Soos gewoonlik was die bus laat en stampvol, so sy moes bly staan. Die dag was besig om net so sleg te eindig as wat dit begin het. Toe hoor sy ’n manstem van voor uit die bus uit: “Pragtige dag, nè?” Sy kon nie die man sien deur al die mense heen nie, maar sover hulle gery het, het hy aanhou kommentaar lewer op alles wat hom gelukkig maak: ’n kerk hier, ’n roomysstalletjie daar, ’n rugbyveld op links, ’n biblioteek op regs. Alles dinge wat die lewe “die moeite werd” maak. Sy opmerkings het die atmosfeer in die bus aansienlik ligter gemaak, en die vrou se hart ook. Die man se entoesiasme was so aansteeklik dat die vrou glad begin glimlag het. Toe die bus by die vrou se halte stilhou, het sy deur die skare gedruk om by die deur uit te kom. Sy neem toe haar kans waar om te sien wie die opgeruimde “toergids” was – ’n gesette man met swart brilglase en ’n wit stok. Hy was blind.

___________________________________

Dis nie hoe mense oor God praat wat vir my sê hoe naby hulle aan Hom lewe nie. Dis juis hoe hulle oor aardse dinge praat, wat dit wys. SIMONE WEIL

27 ’n Doodskleed het nie sakke nie

Toe die miljoenêr John D Rockefeller oorlede is, was ’n joernalis baie nuuskierig oor hoeveel sy fortuin beslaan het. Vasberade om uit te vind, het hy ’n afspraak met een van Rockefeller se belangrikste werknemers gemaak en hom gevra hoeveel Rockefeller nou eintlik nagelaat het. Die werknemer het geantwoord: “Hy het alles nagelaat.”

___________________________________

Die werklike maatstaf van ons rykdom is wat ons “werd” sal wees as ons al ons geld sou verloor. JOHN HENRY JOWETT

Groot rykdom en groot vergenoegdheid woon selde saam in een huis. THOMAS FULLER

28 Tel jou seëninge

’n Goeie, maar arm vrou het huilend by haar rabbi kom raad vra: “Ek en my man en my kinders moet in een vertrek lewe, en ons val behoorlik oor mekaar.” “Koop ’n paar hoenders,” het die rabbi aangeraai. Die vrou was verstom, maar het nogtans so gemaak. Maar ’n tydjie later is sy terug, nog ongelukkiger: “Rabbi, die hoenders kloek en skrop en die kinders skree en my man sê ek is aan die mal raak!” “Koop ’n bokooi,” sê die wyse rabbi. Die vrou het in trane uitgebars, maar tóg ’n bok gaan koop. Net die volgende dag is sy terug: “Rabbi, u raad vra te veel van my. Ek is nie heilig genoeg nie.” “Ek is jammer,” sê die rabbi. “Verkoop die bok en raak ontslae van die hoenders.” Daardie sabbat, ná die diens, kom bedank die vrou die rabbi: “Dít was nou goeie raad. Sonder die bokooi en die hoenders is die lewe wonderlik. Ons geniet die stilte en die baie ruimte. Dit het nog nooit so goed met ons gegaan nie, dank God.”

___________________________________

Snaaks dat ons so gemaak is dat ons eintlik net baie gelukkig kan wees in kontras met ongelukkigheid. Ons is skynbaar gelukkiger in teenstelling met hoe sleg dinge was, as met hoe goed dinge is. SIGMUND FREUD

29 Wat meer wil jy hê?

Een lieflike dag het die kapitalis langs die kaai gaan stap toe hy ’n visserman sien wat uitgestrek langs sy boot lê en rustig sy pyp rook. “Hoekom is jy nie uit op die see besig om vis te vang nie?” vra die kapitalis. “Want ek wás al vandag uit en ek het al die vis gevang wat ek nodig het,” was die antwoord. “Maar hoekom gaan jy nie weer uit en vang nóg nie?” het die kapitalis aangehou. “En hoekom sou ek dit wou doen?” wou die visserman verbyster weet. “Sodat jy meer geld kan maak,” was die selfversekerde antwoord. “Dan kan jy vir jou ’n groter en beter boot koop, en beter visvanggereedskap ook.” “En wat sal ek dan doen?” het die visserman, duidelik onoortuig, gevra. “Sjoe, dan kan jy selfs nóg meer vis vang, en selfs nóg meer geld maak.” “Ja, maar wat doen ek dán?” het die visserman aangedring. “Wel,” het die kapitalis gesê, “dan kan jy agteroorsit en die lewe geniet.” “Kan jy dan nie sien nie?” het die visserman teruggekap. “Dis presies wat ek nou doen!”

___________________________________

Die meeste waarop ons in hierdie lewe kan hoop, is om tevrede te wees met wat

ons het. JOSEPH ADDISON

Ware vergenoegdheid hang nie af van wat ons het nie. ’n Bad was vir Diogenes* groot genoeg, maar ’n wêreld te klein vir Alexander. CHARLES CALEB COLTON

* Diogenes (424-323 vC) was ’n Griekse filosoof en vriend van die wêreldheerser Alexander die Grote. Aardse besittings was vir Diogenes so onbelangrik dat hy in ’n ou bad gewoon het.

30 Wie se erfporsie is dit?

’n Jong paartjie het oornag miljoenêrs geword toe ’n veraf familielid hulle ’n fortuin laat erf. Hulle was stomgeslaan, en het nie geweet hoe om die spul geld te hanteer nie, daarom het hulle die dominee vir raad gaan vra. “Die fortuin is besig om ons te vernietig,” vertel hulle hom. “Ons was altyd so gelukkig. Ons is eenvoudige mense met eenvoudige behoeftes. Nou bekommer ons ons dood oor hierdie klomp geld. Wat moet ons daarmee maak?” “Gee dit weg,” sê die dominee. En toe hulle teëskop: “Julle het gesê dis besig om julle te vernietig; gee dit weg.” Die paartjie stem toe in om daaroor te gaan bid. ’n Week later kom hulle by die dominee en sê: “Jy is reg. Ons het oor die geld gebid en besluit om dit weg te gee. Hier is ’n lys van verdienstelike sake waarvoor ons dit wil gee. Kyk asseblief daarna en sê wat jy daarvan dink.” Die dominee het na die lys gekyk. “Dis almal wonderlike organisasies hierdie, maar ek dink julle moet die geld hou.” “Hoe nou?” het hulle gevra. “Ons dog jy voel ons moet dit weggee.” “Ja,” het die dominee gesê “maar dit was toe julle gedink het die geld is julle s’n. Noudat julle weet dis nié, moet julle dit hou en reg benut. As julle dit alles gelyk weggee, sal dit hierdie organisasies nou dadelik help. Maar as julle goed daarna kyk en rentmeesters vir God is, sal dit baie langer hou en uiteindelik vir meer mense seën bring.”

___________________________________

Die kerke maak te veel van rentmeesterskap van geld, en te min word gesê oor

rentmeesterskap – die verantwoordelike bestuur – van mag. Die moderne ekwivalent van vas, is die inperking van jou mag. HARVEY COX

31 Die klont goud

’n Fabel van Esopus

’n Gierigaard wat hom nooit ophou bekommer het oor die veiligheid van al sy besittings nie – daar was so baie dáárvan dat hy gedurig bang was iemand besteel hom – het alles wat hy besit, verkoop en van die geld een yslike klont goud laat maak. Nou sou hy alles met een oogopslag kon dophou en baie makliker beskerm. (Dit was in die dae voor bankkluise en elektroniese transaksies.) Sy klont goud het hy in ’n gat in die grond begrawe, in sy agterplaas. Elke oggend het hy die plek opgesoek, die gat oopgemaak, en dan sit en droom en hom verlekker oor die rykdom wat daar begrawe lê. Die dorpsdief was gou om raak te sien dat daar iets snaaks met die gierigaard aan die gang was. Hy het nie meer van die môre tot die aand tussen sy verskillende besittings rondgedraf om ’n oog oor alles te probeer hou nie. Die dief het sy bewegings fyn dopgehou en gemerk dat hy elke dag lang tye op ’n sekere plek in sy agterplaas sit, met ’n geluksalige uitdrukking op sy gesig. Die dief het twee en twee bymekaargetel en daardie nag klim hy oor die omheining, grawe ’n bietjie rond en kom op die gat af waarin die reusagtige stuk goud begrawe lê. Hy vat dit toe en laat spat. Die volgende oggend was die vrek in ’n toestand. Sy bol goud was weg! Daar was net ’n leë gat! Hy het gehuil en gevloek, sy vuis in die lug geswaai en sy hare uit sy kop getrek. Hy het so te kere gegaan dat sy buurman aangehardloop gekom het. Toe hy uitvind wat gebeur het, dink die buurman ’n oomblik na. Hy het sy vrekkerige buurman goed geken en kon hom goeie raad gee. “Moenie jou so ontstel oor iets wat in elk geval in die grond begrawe was nie, man,” sê hy vertroostend. “Al wat jy hoef te doen, is om ’n klip te vat wat min of meer so groot soos jou verlore klont goud is en dit in die plek van jou skat te

begrawe. Dan kan jy nog steeds elke dag hier kom sit en lekkerkry. Jy verbeel jou net die klip is jou klont goud. Jy was mos in elk geval nooit van plan om daardie goud te gebruik nie. Dus sal dit mos geen verskil aan jou maak of jy ’n klont graniet of ’n klont goud sit en streel nie!” Daardie aand sê die buurman vir sy kind: “Onthou dat die waarde van geld nie daarin lê om dit te besit nie, maar in die gebruik en geniet daarvan.”

___________________________________

Die besit van baie geld bring nie die rus wat hulle besit wat dit nié begeer nie. MARKIES DE SABLé

Dis dwase wat arm lewe om ryk te kan sterwe. BH BROCKES

Die vermenigvuldiging van groot rykdom terwyl daar soveel armoede in jou land is, moet ’n oortreding van God se bedoeling wees. Dis waarom inhalige, hebsugtige mense nooit so gelukkig kan wees soos mense wat min het maar dit geniet nie. POUS JOHANNES XXIII

32 Wanneer is genoeg genoeg?

Lord Congleton, ’n Engelse edelman en ’n ware gelowige, het eendag toevallig gehoor hoe een van sy huisbediendes vir ’n ander sê: “As ek net £5 000 kon hê, sal ek vir altyd tevrede en gelukkig wees.” Congleton het in sy rykmanslewe nog min mense gesien wat volkome vergenoeg is met wat hulle het. Hy sou graag iemand wou sien wat werklik tevrede is met wat hy of sy het. Hier was nou die geleentheid. Daarom gaan hy na die vrou en sê dat hy toevallig gehoor het wat sy sê, waarop hy sy hand in sy sak steek en £5 000 kontant aan haar oorhandig. Sy was vir ’n oomblik oorstelp, want in daardie dae was dit ’n fortuin. Toe Congleton buite kom, staan hy ’n oomblik stil en hoor hoe die vrou, die oomblik toe sy dog haar weldoener is weg, vir haar vriendin sê: “Waarom het ek tog nie £10 000 gesê nie?!”

___________________________________

Vergenoegdheid maak ’n arm man ryk, en hebsug ’n ryk man arm. BENJAMIN FRANKLIN

Dis nie die mens wat min het, wat die armste is nie, maar hy wat baie begeer. THOMAS FULLER

Hy wat die minste begeer, is hy wat die meeste besit. HENRI DAVID THOREAU

33 Om wat mee te maak?

’n Professor uit China het eenkeer in Berlyn ’n lesing gaan hou. Toe hy die dag voor die kongres in die stad aankom, wag sy Duitse kollega hom op die stasieplatform in. Net toe hulle by die hoofingang van die stasiegebou uitkom, sien die Duitser ’n bus wat aan die oorkant van die straat op die punt is om te vertrek. Hy gryp die Chinees aan sy hand. “Kom dadelik!” sê hy vervaard. “Daardie bus gaan in die rigting van jou hotel.” Hy stuur hom op lewensgevaar tussen die swaar verkeer deur en bondel hom in die bus. Toe die Duitser langs sy gas neersak, vertrek die bus ook dadelik. “Dank die Vader ons het dit gemaak!” hyg die Duitser uitasem terwyl hy op sy horlosie kyk. “Ons het ’n hele tien minute gewen.” “Om wat mee te maak?” vra die Chinees hoflik.

___________________________________

Dat tyd geld is, is die krygskreet van ons eie vernietiging. MARTHINUS VERSVELD

’n Mens hoef net een keer op ’n dag op die horlosie te kyk. Vroegoggend. HOLLANDSE SPREUK

Wat ek met vandag doen, is van groot belang. Ek koop dit immers met 24 uur van my lewenstyd. AM WELLS

34 Die skat in Krakow

In Pole vertel hulle die verhaal van rabbi Isak bar Esegiël, ’n ou Jood wat nog in drome geglo het. Hy was ’n arm man wat in ’n eenvoudige huisie in die stad Krakow gewoon het. Bedags het hy lang ure in diens van sy gemeente gewerk, en snags het hy uitgeput aan die slaap geraak. Een nag droom hy dat hy die verre stad Praag besoek. Voor die koning se paleis is daar ’n rivier met ’n brug oor. Terwyl hy daaroor loop, sê ’n stem vir hom: “Kyk onder die water!” En daar tussen die waterplante sien hy ’n kosbare skat versteek lê. Dadelik begin hy beplan hoe hy daarmee vir die armes in sy gemeente kos en klere kan koop. Toe hy wakker word, het die droom hom nog lank bygebly. Sê nou dit is waar? “Ai, Isak,” het hy homself gemaan, “jy het al soveel keer bedroë daarvan afgekom wanneer jy jou drome wou glo …” Maar toe die droom die volgende drie nagte terugkeer, besluit Isak om maar weer die kans te waag. Die lang, lang pad na Praag pak hy te voet aan. Toe hy baie dae later daar aankom, vind hy sonder enige moeite die koning se paleis op ’n heuwel, net soos in sy droom. Die enigste probleem was dat die brug oor die rivier deur ’n hele afdeling soldate bewaak is. Hy kon glad nie naby die water kom nie. “Ek moes dit mos geweet het,” sug hy terwyl hy na die plek staar waar die skat tussen die waterplante moet lê. “Ek moet ophou om my lawwe drome te glo.” “Wat soek jy, ou man?” vra ’n bars soldatestem agter hom. Isak is so verskrik dat hy sommer uitblaker: “Ek is ’n arme rabbi en kom van ver af om ’n skat hier onder die brug te kom soek. U sien, ek het gedroom …” “Maar jy is seker laf,” lag die soldaat. “Jy glo tog nie in drome nie? Rabbi’s behoort darem nugterder te wees as dit! Ek steur my nie aan sulke nonsens nie. Om die waarheid te sê, ek droom al die afgelope drie nagte dat ek na die stad Krakow toe moet gaan. Daar sal ek dan kwansuis ’n skat vind wat onder die

vuurherd begrawe lê in die huisie van ene Isak, seun van Esegiël. Maar sien jy my soos ’n mal mens daarheen reis om iemand te gaan soek wat nie bestaan nie? Isak en Esegiël is sulke algemene Joodse name – daar moet duisende van hulle in Krakow woon. Nee wat, vergeet van drome en gaan huis toe.” En dit is presies wat rabbi Isak seun van Esegiël toe gedoen het. En van die skat wat hy daar onder sy eie vuurherd gevind het, kon hy en sy arm gemeentelede baie jare lank lewe.

___________________________________

Die sogenaamde geluksgodin kan jou niks meer gee as die goud wat reeds binnein jou is en wag om ontgin te word nie. CICERO

Mag God ons oë oopmaak om die verborge skat raak te sien in die doodgewone dinge rondom ons – dié dinge waarvan die wêreid verveeld wegdraai. JOHANNES VAN AVILA

35 Wat wil jy doen met ’n miljoen?

Die jong verslaggewertjie was desperaat vir ’n storie toe hy op ’n dag by die outehuis verby ry. Hy draai op die ingewing van die oomblik daar in en vra die matrone: “Wie is die oudste inwoner hier?” “Ek sal ou oom Fasie gaan roep. Hy is vyf en negentig.” “Oupatjie,” sê die joernalis, “jy is nou al so oud dat die lewe seker nie meer vir jou so lekker is nie, nè? Dit sal seker jou hele lewe verander as jy nou skielik ’n brief sou kry wat sê dat ’n verlangse familielid vir jou ’n miljoen rand nagelaat het?” “Ou seun, hoe sal ek nou sê?” antwoord die ou man nadenkend. “Jy weet, ek sal nog altyd vyf en negentig wees.”

___________________________________

Hy wat vergenoeg is, is ryk genoeg. JAPANNESE SPREEKWOORD

Die rykes is niks gelukkiger as hulle wat genoeg het nie. SOLON

Ek is nou stokoud en was nog my lewe lank arm, tog glo ek dat God môre sakke vol geld voor my deur kan laat neersit. Aan die ander kant kan Hy my ook kom

haal om te woon in ’n stad waar die strate van goud gemaak is – waar Hy self sal wees. Sal dit nie oneindig beter wees nie? CAMILLUS DE LALLUS

36 Die stad van God

Die korrupsie en haat wat hy elke dag in sy omgewing gesien het, het vir arme Ephraim te veel geword. Hy kon net nie meer die onreg waaraan sy mense onderwerp is, verdra nie. Iewers moes daar tog ’n plek wees waar geregtigheid bestaan? Nag ná nag het hy gedroom van ’n stad waar mense in vrede saamwoon, waar hemel en aarde mekaar ontmoet: die stad van God. Eendag kondig hy aan dat hy nie langer kan wag dat dinge in sy dorpie moet verander nie. Hy het sy vrou en kind gegroet, sy bondeltjie gevat, en te voet vertrek op soek na die verre, volmaakte stad. Daardie hele dag het hy flink gestap. Toe dit begin donker word, bevind hy hom in ’n digte bos, en hy maak hom onder ’n welige boom tuis vir die nag. Hy eet sy eenvoudige broodjie, sê ’n gebed op en trek sy skoene uit. Uit vrees dat hy die volgende oggend in die digte woud sy koers sal kwytraak, sit hy hulle in die paadjie neer met die tone gedraai in die rigting waarin hy verder wil loop. Hoe moes hy weet dat daar gedurende die nag in dieselfde paadjie ’n reisiger sou verbykom wat nie die versoeking kon weerstaan om hom ’n poets te bak nie? Die grapmaker tel die skoene op en draai hulle om in die rigting waarvandaan Ephraim gekom het. Die volgende môre staan hy uitgerus op, eet die res van sy brood, dank die Vader vir die veilige nagrus en val weg in die rigting waarheen sy skoenpunte wys. Weer loop Ephraim die hele dag en teen donkeraand staan hy op ’n koppie van waar hy die liggies sien brand van wat net die stad van God kan wees. Dit was nie so groot soos hy verwag het nie, en dit het vreemd bekend gelyk, maar hy het geweet dat dít is waarheen sy hart hom gelei het. Hy loop die bult af en kies die straat reg voor hom. Dit lyk vir hom baie soos die een waar hy gewoon het en die huisie waarby hy aanklop, se deurslot is ook stukkend – nes sy eie. Die blondekopkind wat die deur oopmaak, slaan haar armpies om sy knieë en die vrou voor die vuurherd sê met ’n glimlag: “Kom in, dis net mooi tyd vir aandete.” Ephraim het sy bestemming bereik.

___________________________________

Oos wes tuis bes HOLLANDSE SPREEKWOORD

Ons is so besig om te kla oor wat ons nie het nie dat ons nie tyd het om te geniet wat ons wel hét nie. HV PROCHNOW

Liewer ’n pondok waar mense lag, as ’n paleis waar trane vloei. CHINESE SPREEKWOORD

Alles wat skitter, is nie goud nie; en alles wat goud is, skitter nie. DUITSE SPREEKWOORD

37 Hoeveel grond het ’n man nodig?

Na ’n Russiese verhaal (van Leo Tolstoi)

Pahom was ’n plaasarbeider wat elke dag lank en hard gewerk het. Omdat hy self geen grond besit het nie, het hy altyd arm gebly. “As ek maar net my eie stukkie grond kon hê,” het hy dikwels gesug, “sou ek ook iewers kon kom.” Eendag kry hy ’n gelukskoot toe ’n grondeienaar naby hom instem om 40 hektaar van haar grond teen afbetaling aan hom te verkoop. Hy en sy vrou het geraap en geskraap en geleen om die deposito bymekaar te kry. Daardie jaar het hy hard gewerk en ’n goeie oes gehad. Aan die einde van die jaar was sy skuld betaal en Pahom was uiteindelik ’n grondeienaar. Wanneer hy nou na sy eie koringlande gekyk het, wou sy hart oorloop. Hy het met vreugde geploeg en gesaai en geoes. Eendag sit Pahom op sy stoep oor sy 40 hektaar grond en uitkyk toe ’n reisiger daar verbykom. Hulle groet en begin gesels en die man vertel vir Pahom hoe hy op ’n plaas oorkant die Volga stukwerk gedoen het. “Man,” sê hy, “dáár is die grond die vrugbaarste wat ek in my lewe gesien het! Die rog groei hoër as ’n perd se rug en die koringare is so dik dat net vyf daarvan ’n gerf volmaak.” Skielik was Pahom nie meer tevrede met sy stukkie grond nie. Hy het meer en beter begeer. “Hoekom sal ons hier sit en sukkel as ons elders skatryk kan word?” sê hy daardie aand vir sy vrou. Toe verkoop hulle hul 40 hektaar grond teen ’n wins en koop ’n groter plaas oorkant die Volga. Alles wat die reisiger hom van die vrugbaarheid van dié omgewing vertel het, was waar. Pahom was gou tien keer beter af as vroeër. Hy kon nou baie meer saai en baie meer beeste aanhou. Die oeste en die veepryse was goed en sy bankrekening het mooi gegroei. Die volgende jaar wou hy meer saai, maar sy eie grond was te min en hy moes ’n paar hektaar by sy buurman huur. Maar baie gou was hy nie meer daarmee

tevrede nie. Hy wou nog meer grond vir homself hê. In dié tyd kom daar toe juis ’n grondagent by hom aan wat vertel van die Basjkir-stam wat hy in ’n afgeleë deel van Rusland ontmoet het. Hulle ken blykbaar nie die waarde van grond nie, want hulle het aan hom 13 000 hektaar verkoop vir net 1 000 roebels! Pahom se hebsug was nou behoorlik aangewakker. Waarom sou hy tevrede wees met ’n kleinerige stuk grond as hy duisende hektaar teen ’n belaglike prys kan bekom? Gou het hy homself oortuig dat hy baie meer grond nodig het om ’n ordentlike bestaan te maak. Hy wou opsluit na die land van die Basjkirs trek. Hierdie keer het sy vrou hom nie ondersteun nie. Sy was tevrede met hul gemaklike leefstyl. Toe gaan Pahom op sy eie, met een van sy plaaswerkers as reisgenoot, en ’n groot deel van hulle spaargeld. Hulle het die grondagent se aanwysings noukeurig gevolg en na sewe dae sien hulle die tente van die Basjkirs in die verte. Die stamlede kom hulle tegemoet en Pahom sê hy soek grond. “Daaroor moet jy met ons hoofman praat. Ons sal jou na hom toe neem.” Die opperhoof het rustig na hom geluister en geantwoord: “Is jy seker jy het nóg grond nodig?” “Beslis!” sê Pahom. “Nou maar reg. Hier by ons kos grond nie baie geld nie. Jy kan maar vir jou ’n stuk kies so groot soos wat jy nodig het.” “En wat is die prys?” “Ons prys is altyd dieselfde: 1 000 roebels per dag.” “Per dag?” vra Pahom. “Wat bedoel jy? Op hoeveel hektaar kom dit neer?” “Ons weet nie hoe om dit uit te reken nie,” glimlag die hoofman. “Ons verkoop dit per dag. So ver soos jy in een dag per voet wil loop, kan jy vir jou afbaken. Die prys is 1 000 roebels per dag. Kry vir jou soveel soos jy nodig het … “ Pahom kan sy ore nie glo nie. “Maar ’n mens kan ’n yslike stuk grond in een dag se tyd afloop!” Die hoofman lag. “Dit sal alles joune wees. Daar is net een voorwaarde: Jy moet voor sononder terug wees by die punt waar jy begin het, anders verloor jy jou

geld.” “Maar hoe sal julle weet watter afstand ek afgelê het?” Pahom bly maar skepties. “Jy kan môreoggend vroeg vir ons wys waar jy wil begin en ons sal daar vir jou wag. Jy kan ’n graaf saamneem en langs jou roete merkers aanbring. Maak ’n gat met ’n hopie grond elke keer wanneer jy draai, dan weet ons waar is die hoekgrense van jou stuk grond. Onthou net ons ooreenkoms: Voor sononder moet jy by die beginpunt terug wees. En soveel grond soos jy aangedui het, sal joune wees. Kry vir jou soveel soos jy nodig het …” So gesê, so gedoen. Daardie nag kon Pahom van opgewondenheid nie slaap nie. Tot die oggend toe lê hy met homself en gesels: “Ek gaan ’n allemintige stuk grond probeer afloop. Dis somer en die dae is lank, ek kan tussen 50 en 60 kilometer ver stap. Dink net wat kan ek met soveel grond doen! Veel meer koring en rog as vroeër plant, meer osse koop vir die ploegwerk, nog ’n paar arbeiders bykry …” Met rooidag is hy op en, soos afgespreek, ontmoet hy en sy werker die Basjkirs en hul hoofman op ’n koppie daar naby. Die hoofman beduie oor die yslike stuk vrugbare grond wat voor hulle uitstrek. “So ver soos die oog kan sien, is ons grond. Jy kan in die loop van vandag vir jou enige deel daarvan afbaken, teen 1 000 roebels.” Toe haal hy sy pelsmus af en sit dit op die grond neer. “Hier is die beginpunt. En presies hier moet jy weer voor sononder terug wees. Soveel grond soos jy in daardie tyd te voet kan aflê, is joune. Sit nou jou roebels hier op my mus neer. Onthou net, as jy nie betyds terug is nie hou ek die geld en jy verloor die grond.” Pahom se oë blink. Dis alles nuwe, onbewerkte grond, swart van vrugbaarheid en so plat soos sy palm. Blomme en gras groei borshoogte. Daar is baie water. Hy kan sy geluk skaars glo. Toe die son se eerste strale oor die koppie kruip, spring hy weg met die graaf oor sy skouer. Sy helper draf nog agterna met die stukkie brood en fles water wat Pahom in sy haas vergeet het. Skaars 1 000 meter van die koppie af maak hy sy eerste baken met ’n hopie grond. ’n Ent verder spit hy nog ’n gat en maak ’n hopie – die Basjkirs moenie sukkel om te sien waar sy grondgebied begin nie. Later moet hy eers sy onderbaadjie en toe sy hemp uittrek, want hier op die steppe word dit vroeg al warm. Maar hy loop flink, en hoe verder hy loop, hoe

beter lyk die grond. Teen die middel van die oggend begin hy dink dat hy nou die eerste draai na links moet maak, want daar lê nog drie ewe lang skofte voor. Maar toe sien hy ’n stukkie ekstra mooi grond en dink: “Dit sal jammer wees as ek nie dít ook by my porsie grond kan insluit nie.” Dus loop hy nog ’n ent reguit aan. Toe hy omkyk na die koppie waar die Basjkirs wag, lyk hulle so klein soos miertjies. Toe stop hy, spit ’n yslike gat en stapel die grond hoog op om te wys dat dit die eerste grenshoek van sy grond is. Natgesweet gaan sit hy ’n oomblik om ’n bietjie water te drink. Toe draai hy skerp links en stap aan. En aan en aan en aan. Die gras staan hoog en hy loop moeilik. En dis verskriklik warm. Toe hy na die son kyk, sien hy dat dit hoogmiddag is. Hy besef hy sal moet rus anders gaan hy flou word. Hy gaan sit en eet ’n stukkie brood. Maar hy gun homself nie lang rustyd nie. Tyd is grond. Voor hy weer in die pad val, trek hy sy swaar stewels uit en hang dit om sy nek. Nou sal hy seker makliker loop. Maar die hitte is ondraaglik en gou jaag sy asem al weer. Hy weet hy sal sy tweede draai na links moet maak, maar ’n ent voor hom sien hy ’n kol heldergroen gras. Daar moet water wees! Hoe kortsigtig sal dit nie wees as hy nie dít ook afbaken as sy eiendom nie! Dus maar nóg ’n ent vorentoe. “Wat is een uur meer se swaarkry in vergelyking met ’n leeftyd se rykdom?” por hy homself hardop aan. Anderkant die lowergroen laagtetjie grawe hy weer ’n gat en dui sy tweede grenshoek met ’n groot hoop grond aan. Die koppie waar die Basjkirs wag, is in die hitte net ’n wasigheid in die verte. Na ’n hele ent se koponderstebo loop, kyk Pahom ’n slag na die stand van die son. Dié sit al halfpad na die horison. Hy skat dat hy nog maar drie of vier kilometer van sy derde skof afgelê het, en sy mikpunt vir die laaste draai was eintlik tien. Die sweet tap hom af, sy spiere pyn en sy tyd is nou min. Hy het sy kragte oorskat. As hy die koppie voor sononder wil haal, sal hy dadelik in ’n reguit lyn moet koers kry na die beginpunt. Dit sal nou wel sy afgemete stuk grond windskeef maak, maar hy het nie ’n keuse nie. Hy het die eerste twee trajekte hopeloos te lank gemaak. Haastig maak hy nog ’n hoekbaken en begin reguit in die rigting van die koppie stap. Dit gaan stadig; sy skoene het hy lankal neergegooi en sy voete is nerfaf en vol blase. Sy oë brand en sy keel is droog. Dit voel of sy bene onder hom wil invou. Maar hy kan nie bekostig om een oomblik te rus nie – dan gaan hy dit nie maak nie. Die son wag vir geen mens nie; dit sak ál laer teen die horison. “Waarom

was ek so dwaas?” verwyt Pahom homself. “Met my gulsigheid vir grond staan ek nou ’n kans om alles te verloor.” Hy beur vorentoe. Aan en aan. Al vinniger. Want die Basjkirs is nog ver en die son lê laag. Later draf hy. Nou waai sy onderbaadjie en hemp, wat om sy lyf vasgebind was, ook. Dan sy mus en sy waterbottel. Aan die graaf klou hy nog vas, want dié dien as ’n stut wanneer hy telkens struikel. “Wat moet ek doen?” stotter hy wanhopig. “Ek was te inhalig en nou glip alles uit my hande … Ek kán nie daar kom voor sononder nie. Of kan ek?” In ’n verbete poging dwing hy sy swaar bene vorentoe. Sy bors hyg soos ’n blaasbalk, in sy ore weerklink die hamerslae van sy hart en swart kolle dans voor sy oë. ’n Brandpyn skiet in sy arms af en ’n kwart van die son het al weggesink agter die horison. Maar dan hoor hy die Basjkirs skree. Dit klink of hulle hom aanmoedig. En hy dink: “Ek kan tog nie al dié bittere moeite gedoen het om ’n paar tree van my doelwit af in te gee nie!” Die laggende gesigte van die hoofman en sy mense kan hy reeds sien en daar lê die pelsmus met sy geld ook. Maar … die son is reeds onder! Hoekom hou hulle dan nog aan met jil en roep? Dan besef hy dat die son van waar hy is, agter die koppie weggeraak het, maar hulle wat bo-op staan, kan dit nog sien. Met ’n laaste kraginspanning vat hy die opdraand teen die heuweltjie uit. Dáár is nog lig … Die laaste wat Pahom sien, is die hoofman wat met sy voete weerskante van die mus staan, en lag asof hy betaal word. Dan knak Pahom se knieë en met ’n kreun sak hy inmekaar. Sy vingerpunte raak-raak aan die pelsmus voor hom. “Geluk!” skree die hoofman. “Jy het jou stuk grond gekry!” Toe Pahom se werker, wat by die Basjkirs gewag het, hom wil ophelp, sien hy dat daar geen lewe in hom oor is nie. Die Basjkirs klik met hulle tonge, maar of dit uit simpatie of leedvermaak is, weet die man nie. Toe grawe hy ’n gat groot genoeg vir sy werkgewer se liggaam, en lê hom in die graf neer. Ses voet van sy kop tot sy tone was al grond wat hy nodig gehad het.

___________________________________

Wat help dit ’n mens om die hele wêreld as wins te verkry en sy lewe te verloor? JESUS CHRISTUS

Geen skat is kosbaarder as die lewe nie. JOHN RUSKIN

Nederige harte het nederige begeertes. FRANSE SPREEKWOORD

Die paradysvoël kom sit net op die hand wat dit nie sal vasgryp nie. JOHN BERRY

Hy wat weet dat genoeg genoeg is, sal altyd genoeg hê. LAO-TZE

Die man sonder goud mag arm wees, maar die mens met nét goud is oneindig armer. CONFUCIUS

Die baas van ’n fortuin is dikwels die slaaf van hebsug. SENECA

38 Die voëlvangers

’n Verhaal uit Griekeland

Twee jagters het hulle voëlnette hoog in die berge gaan span. Toe hulle die volgende dag terugkom, sit daar ’n hele klomp duiwe in die strik. Die voëls het wanhopig rond en bont gevlieg en probeer om deur die fyngeweefde net te ontsnap, maar tevergeefs. Eers was die voëlvangers baie in hul skik met die vangs. Maar toe hulle die duiwe uithaal om te gaan verkoop, sien hulle dat die voëls maar treurig daar uitsien. “Niemand sal sulke maer voëls wil koop nie,” sug die een. “Man, moenie so pessimisties wees nie,” troos die ander jagter. “Al wat ons nodig het, is ’n bietjie voëlkos. Ons kan hulle binne ’n paar dae spekvet voer en gaan verkoop.” Elke dag bring die voëlvangers toe vir die duiwe kos en water. En die duiwe éét. Bietjie vir bietjie word hulle vetter. Net een duif het geweier om te eet. Terwyl die ander gulsig sluk en vet word, het dié moedswillige voël maerder geword en steeds gesukkel om deur die gaatjies in die net te kom. Op die dag toe die jagters die vetgevoerde voëls kom haal om mark toe te neem om verkoop en later geslag te word, was die een wat sy eetlus bedwing het, al só maer dat hy met ’n reusepoging daarin kon slaag om deur ’n gat in die fyngeweefde net te breek en weg te vlieg. Net hy was vry.

___________________________________

Wie het die meeste vryheid? Hy wat homself aan bande kan lê. SENECA

39 Is Mevrou ryk?

Die wind gryp ’n hand vol herfsblare wat op die woonstelstoep gelê het en slinger dit saam met ’n vlaag ysige reën by my voordeur in toe ek dit oopmaak. Ek ken die twee wat daar staan. Enetjie so ses jaar, met die grootste oë en die treurigste gesiggie wat ek in my lewe gesien het. En haar sussie, ’n tiener met lang bene en woeste hare. Hulle ma is ’n invalide ná ’n taxi-ongeluk en die pa het hulle nooit geken nie. Die drie en hul twee kleuterboeties lewe van die disability en die tiener se “naweekwerk”. Oor wat dit is, het ek my vermoedens. Haar donker oë is nie dié van ’n dertienjarige kind nie. Hulle het weer die papiertjie met die ma se netjies geskrewe briefie om die nuutste nood te verduidelik. Ek is kwaad. Ek het al hoeveel maal verduidelik dat ek self ’n alleenvrou is, dat ek finansieel regtig sukkel; dat ek van een vryskuttjek na die ander lewe. En hoe ver uitmekaar hulle opdaag, kan niemand voorspel nie; dat my stokou motortjie aanhoudend ingee; dat ek … Talle geldige en, sou ek dink, oortuigende verskonings. Maar hier is hulle weer. Die arm wat die briefie deur die veiligheidshek steek, is geklee in ’n baadjie wat net onder die elmboog van haar lang arms eindig. Kaalvoet. Die kleintjie dra sandale wat deurnat-voetspore op die stoep agter haar gemaak het. My gesig wys seker my emosie, want voor ek nog iets sê, word die arm woordeloos teruggetrek en die kleintjie aan die skouer gepor om om te draai. Ag hemel, die Kaapse winter is so knaend. “Kom tog in!” hoor ek myself sê. “Ek kan julle minstens ’n koppie sop laat drink en ’n paar blikkiesgoed saamgee.” Ek ignoreer hulle terwyl hulle styf teen mekaar op die punt van my rusbank hul sop sit en drink. Hul voete letterlik teen die eenstaaf-verwarmertjie. Ek gaan aan met my rekenaarwerk. Ek vergeet byna van hulle.

“Mevrou, is jy ryk?” Ek kyk geïrriteerd op. Die kleintjie sit nog met haar hande om die warm koppie gestrengel en die tiener sukkel om die soplepel in die piering van haar leë koppie te balanseer. Ek kyk na my uitgetrapte mat, die goedkoop afdrukke teen die mure, my afgeleefde rekenaar. “Natuurlik nie!” “Maar Mevrou se koppies en pierings pas bymekaar!” Haar stem is oud met ’n honger wat niks met haar leë maag te doen het nie. Niks word verder gevra of verduidelik nie. Hulle dankie vir die blikkieskos kom in plat, verveelde stemme. Net nog ’n dag, nog ’n guns, nog ’n ryk vrou. “Dankie,” sê ek, toe ek die deur agter hulle toemaak. Want hulle het my meer gegee as ek vir hulle. Ek weet nou ek is ryk. Koppies en pierings wat pas. Boeke en musiek (al is dit Naxos-CD’s). Geleerdheid. ’n Werk. Familie en vriende. Warmte en menswaardigheid.

___________________________________

Sal jy regtig jou geliefde of jou kind of jou sig of jou gesondheid of jou selfrespek vir ’n miljoen rand verruil? Nie? Vir wat kla jy dan so – as jy meer het as wat geld kan koop? CHANNING POLLOCK

40 Die jas

In Duitsland word die legende vertel van die skatryk koning wat sterwend was aan ’n seldsame siekte waaraan nie een van sy geneeshere iets kon doen nie. Toe lees sy wysgere eendag in ’n ou, ou boek dat ’n koning gesond kan word as hy die jas van ’n volkome gelukkige man sou aantrek. Die koning se boodskappers het sy koninkryk deurkruis, maar almal wat gelukkig gelyk het weens hul rykdom of aansien moes erken dat hulle ten diepste nie regtig gelukkig was nie. Uiteindelik het hulle in ’n eenvoudige huisie diep in die hart van ’n pragtige woud op ’n brandarm man afgekom. Hy het mens en dier liefgehad en was werklik sielsgelukkig. Maar hy was te arm om ’n jas te besit.

___________________________________

Daar is net een vereiste vir geluk: om dit wat jy het – hoe min ook al – te geniet. Slegs die wysste van mense ken dié geheim. En hulle is dikwels nie ryk nie. LOGAN PEARSALL SMITH

41 Wat van die ander skoen?

Mahatma Gandhi was al ’n baie beroemde man toe hy eenkeer op reis was in die Indiese platteland. Op een stasie moes hy en sy gevolg vinnig van een trein na ’n ander oorstap. Toe hy haastig met die trappies na die asierswa opklim, glip een van sy skoene uit en val tussen die perron en die spoor in. Niemand kon dit nog optel nie, want die trein was reeds aan die beweeg. Verleë het Gandhi gaan sit en met sy hand oor sy sokkievoet gevryf. Toe spring hy skielik weer op, trek die orige skoen ook uit en gooi dit deur die oop venster in die rigting waar ’n mens nou die ander een kon sien lê. Verbaas wou sy medereisigers weet wat dan nou aangaan. “Die arme man wat één skoen langs die treinspoor optel, kan mos niks daarmee doen nie,” het Gandhi geglimlag. “Nou het hy darem ’n paar wat hy kan gebruik.”

___________________________________

Weldade aan ander is God se instrument om sy liefde aan mense uit te deel. MAHATMA GANDHI

42 Wat weeg jy?

Glen Adsett, ’n Amerikaanse sendeling wat baie lank in China gewerk het, vertel dié storie uit eie ervaring. Dit was bra moeilik om ’n sendeling in ’n kommunistiese land te wees en hy was maar gedurig in die moeilikheid by die owerhede. Hy en sy huismense was tye lank in huisarres. Maar eendag kom een van die soldate wat moes toesien dat hulle nooit hulle huis verlaat nie, na Glen toe met die nuus: “Julle word Amerika toe gedeporteer!” Die Adsett-egpaar was uit hulle nate van vreugde! Toe kom die soldaat met die voorskrif dat hulle net 100 kg bagasie saam met hulle twee in die vliegtuig mag terugneem. Dit was moeilik. Hulle was baie jare in China. 100 kg! Wat neem jy saam en wat los jy? Hulle het die weegskaal gebring en ’n familieargument het begin. “Wat van my boeke?” “Maar ons kan tog nie sonder ons eetstel gaan nie!” “Wel, hierdie is ’n nuwe rekenaar, ek kan dit onmoontlik laat agterbly.” “Wat word van ons CD’s?” Hulle het alles geweeg; nou dit op die skaal geplaas en dan dat afgehaal. Uiteindelik het hulle met baie meet en pas en tot groot ongeduld van die wagtende soldaat presies 100 kg se besittings bymekaar gehad. Al twee die Adsetts was min of meer tevrede. Die soldaat vra toe: “Is julle gereed om te gaan?” “Ja!” “Het julle alles geweeg?” was die soldaat se volgende kortaf vraag.

“Ja!” En toe kom die vraag wat die bloed in die Adsetts se are laat stol het: “Wat weeg die kinders? Het julle húlle ingereken by julle twee se toegelate 100 kg?” Wat weeg die kinders … ? Binne ’n oogwink het die relatiewe waarde van boeke, rekenaars, CD’s – alle stoflike besittings – vir hulle glashelder geword.

___________________________________

Geld kan van baie dinge die dop koop, maar nie die vrug binne-in nie. Dit kan kos koop, maar nie aptyt nie; medisyne, maar nie gesondheid nie; kennisse, maar nie lojaliteit nie; dae vol genot, maar nie ’n lewe van geluk of vrede nie. HENRIK IBSEN

Ons sê ons het ons kinders lief maar dikwels het ons ons sosiale lewe of werk of ons metodes van geldmaak so lief dat ons die wêreld mag wen, maar ons geliefde kinders verloor. MICHAEL GREEN

43 Die venster en die spieël

Daar was ’n baie ryk man wie se hele lewe om homself gedraai het. Dag na dag het hy bereken hoeveel geld hy reeds het en hoeveel meer hy kon maak. Hy het net die beste kos geëet, ontwerpersklere gedra, in ’n tamaai groot huis gebly, met talle bediendes wat na al sy behoeftes omgesien het. Hy het alles gehad. Hy was gelukkig met homself en met die lewe. Aan wat buite sy huis aangaan, het hy hom selde gesteur. As hy by sy groot vensters sou uitkyk, sou hy net anderkant sy pragtige tuine die ellendige plakkershutte van die armes van die land kon sien. Maar hy het net oë gehad vir homself en sy besittings. Langsamerhand het daar ’n swaarmoedigheid oor hom gekom. Hy kon snags nie meer slaap nie en hy was nie meer lus vir die cordon bleu-disse wat vir hom voorgesit is nie. Selfs om sy baie geld te tel, kon hom nie beter laat voel nie! “Gaan haal vir my die wysste man in die land,” beveel hy sy sekretaris. “Ek sal hom enigiets betaal as hy my kan help om beter te voel.” “Waarmee kan ek help?” vra die wyse man toe hy by die rykmanshuis opdaag. “Seën my. Ek wil weer vreugde in die lewe ervaar.” Die wyse man het ’n oomblik nagedink. Toe neem hy die ryk man na die venster wat aan die straat front. “Wat sien jy as jy deur die venster kyk?” vra hy. “Ek sien mense,” antwoord die ryk man. “Ek sien ’n arm man wat bedel. En ’n seuntjie wat ’n ou dame oor die pad help. Ek sien kinders wat lag en speel!” Daar kom sommer weer lewe in sy stem. Toe lei die wyse man hom na ’n spieël in dieselfde vertrek. “Wat sien jy nou?” vra hy. “Ek sien myself!” “Kom sit hier, dan vertel ek jou iets,” sê die wyse man. “In ’n venster is daar glas en in ’n spieël is daar ook glas. Kyk ’n mens deur die venster, sien jy ander

mense en hulle behoeftes. Voeg jy silwer agter die glas by, het jy ’n spieël. Waarin jy net jouself sien. Dink daaroor. Ek gaan nou. My advies kos niks.” Die ryk man is so geruk deur dié wysheid dat sy lewe daardie dag totaal verander het. Hy het van homself weggekyk en na die behoeftes van ander begin omsien. Hy was weer gelukkig. Maar op ’n ander manier.

___________________________________

Toe John Milton sy Lucifer geskryf het, het hy vir alle tye vir ons ’n waarskuwing voorgehou van die intense selfsug wat daar in ons almal skuil; so erg dat ons eerder heerser van die hel sal wees as ’n dienaar in die hemel. SAMUEL COLERIDGE TAYLOR

Niks maak die mens so eensaam nie as wanneer jou eiebelang jou enigste belang geword het. Niks vernietig ware geluk so absoluut nie as respektabele selfsug. GEORGE MACDONALD

44 Neem dit saam

Eenmaal was daar ’n baie ryk man wat die troon van God toegegooi het met sy smekinge. Hy het altyd net een ding gevra: dat hy sy rykdom moes kon saamneem as hy te sterwe kom. Die Here het elke keer geglimlag en dieselfde antwoord gegee: “Daar is geen nodigheid vir so iets nie.” Die man wou God nie glo nie en het aanhou vra. Uiteindelik het God ’n kompromie met hom aangegaan: “Aangesien jy nie na My wil luister nie, sal Ek toelaat dat jy ’n koffer vol van jou besittings mag saambring. Onthou: net één tas!” Die man was uit sy vel van vreugde, want hy het swaar aan sy rykdom gekom en wou dit nie graag agterlaat nie. Hy het onmiddellik die grootste koffer wat hy in die hande kon kry, aangeskaf. Toe begin hy bespiegel oor wat hy moes saamneem. “My effektetrusts is uit, want ek weet nie watter geldeenheid hulle daar bo gebruik nie! Dollars? Die Duitse mark? Die frank of die pond? Sekerlik nie die rand nie?” Toe tref ’n idee die ryk man: “Daar is altyd ’n mark vir goud.” Hy het soveel goudstawe as wat hy kon inkry, in sy tas gepak. Toe sit hy sy koffer langs sy bed, gereed vir wanneer hy ook al moes gaan. Nadat hy gesterf het, daag hy toe met sy yslike tas by die hemelhekke op. Maar Petrus sê: “Jammer, Meneer. Hier gaan mense met leë hande in.” “Ek het spesiale toestemming,” sê die ryk man vernaam. Petrus raadpleeg die Here en ja - sowaar! - die man was reg. “Dit is ’n rare uitsondering,” sê Petrus. “Mag ek dalk sien wat so belangrik is dat jy verlof gekry het om dit saam te bring hemel toe?” “Sekerlik!” sê die man ewe trots en maak sy koffer vol goud oop. Petrus het in die koffer gekyk en die man met ’n frons aangestaar: “Wat op aarde het jou laat besluit om van alle dinge ’n klomp simpel plaveiselstene saam te bring? Ons het oorgenoeg en dié wat ons in ons strate gebruik, is in elk geval van veel suiwerder karaat.”

___________________________________

Niemand is so arm soos hy wat skatryk sterf nie. WILLIAM BARCLAY

Rome het die wêreld verower en toe verower hebsug vir Rome. ITALIAANSE SPREEKWOORD

Lewe in vriendskap, met gasvryheid en aanvaarding

Om met ’n oop hart op reis te gaan na en met ander …

___________________________________

Moenie nalaat om gasvry te wees nie, want deur gasvry te wees het sommige mense, sonder dat hulle dit geweet het, engele as gaste gehuisves. DIE HEBREëRSKRYWER

’n Ouderling moet … gasvry wees. PASTOR TITUS

’n Weduwee … moet bekend wees om haar goeie dade, naamlik dat sy vreemdelinge gehuisves het … die verdruktes gehelp en goed gedoen het waar sy kon. PASTOR TIMOTEUS

Wees gasvry teenoor mekaar sonder om te kla. As goeie bedienaars van die veelvuldige genade van God moet elkeen … die ander dien. APOSTEL PETRUS

Hoe meer gasvryheid géé, hoe ryker word hy. Hoe meer inhaligheid néém, hoe armer bly hy. DUITSE SPREEKWOORD

Inleidend

Wat is vriendskap en aanvaarding anders as om jou hart “gasvry” oop te maak vir ander? Gasvryheid lê Afrikaanssprekendes ná aan die hart. Só is ons oor die wêreld bekend. Ons ontvang graag mense en ons eet heerlik saam. Dié soort gasvryheid is op sigself aanbevelenswaardig, maar veels te oppervlakkig om as egte deugdelikheid te geld. Tydens ’n jeugweek in die gemeente Fontainebleau in Randburg word ek op die voorlaaste middag van die reeks preke na ’n onbekende dame se huis geneem. “Dalk,” dink ek, “het sy ’n besondere probleem met ’n tienerkind.” Daar aangekom, wag sy my egter in met ’n handdoek oor die arm. “Jy was die hele week bereid om die skoene van die evangelie aan te trek,” verduidelik sy, “nou is dit my beurt om jou voete te masseer en te salf. Ek bedryf mos ’n voetkliniek hier uit my huis.” Aanvanklik was ek natuurlik selfbewus. Maar ek het haar gebaar aanvaar en waardeer: ’n besondere blyk van gasvryheid aan die dominee uit die vreemde. Met ’n besoek aan vriende op ’n plaas in die Wes-Kaap tref ons eendag ’n ietwat gehawende vreemdeling in die woonkamer aan. Ons soek verwantskappe met die huiseienaars: Is hy dalk ’n oom of ’n neef? Of nuwe aangetroude familie? “Nee,” sê ons gasvrou later in die kombuis, “dis sommer ’n padloper. Ons hou altyd die stoepkamer oop vir vreemdelinge.” Om ander mense te aanvaar en te ontvang – bedreigdes en selfs bedreigendes – is die hart van gasvryheid. In sy studie oor hoe vreemdelingskap oorkom kan word, skryf Theo Sundermeier, ’n Duitse godsdienskundige, dat ons ons aanvanklike vrees vir vreemdelinge moet erken en oorkom op weg na ’n Kovivenz – ’n saamleef. Maar dié soort gasvryheid vra beskeidenheid en geduld.

“Moenie die vreemdeling sleg behandel of onderdruk nie,” hoor ons in Ou Israel. “Julle was immers self vreemdelinge in Egipte.” “Moenie húlle uitnooi vir ete wat weer vir julle sal nooi nie,” sê Jesus. “Gaan uit in die gangetjies en die strate, anders is julle niks gasvryer as die Fariseërs nie.” Dis iets hiervan wat die volgende paar verhale illustreer. In ’n land met ’n geskiedenis van vreemdelingskappe behels gasvryheid ’n doelbewuste keuse om op reis te gaan na en met “die ander”. En “die ander” is nie ver nie – die reis wel.

Piet Naudé

Is die vas wat Ek wil hê nie dit nie: … dat jy dié wat honger is, van jou brood gee, dat jy aan die armes en die dakloses blyplek gee … dat jy jou medemens nie aan sy lot oorlaat nie? TRITO-JESAJA

45 Die hande van ’n vriend

Aan die einde van die 15de eeu het twee leerjongens, Hans en Albrecht, in die houtsneebedryf in Frankryk studeer. Albei wou baie graag ook in die skilderkuns gaan studeer, maar nie een van die twee het geld gehad nie. Hulle besluit toe op die volgende oplossing: Een van hulle sal eers gaan werk en genoeg geld maak sodat die ander een van dié inkomste kan studeer. Wanneer die eerste een dan klaar gestudeer is en ryk en beroemd geword het, sal hy weer geld voorsien vir die ander een om te studeer. Die vraag was natuurlik net: Wie sou eerste gaan studeer? Uiteindelik het hulle ’n geldstuk opgeskiet om te besluit, en Albrecht het gewen. Terwyl Albrecht in Venesië gaan studeer het, het Hans as ’n grofsmid gaan werk. Elke maand wanneer hy sy salaris gekry het, het hy ’n groot deel daarvan vir sy vriend se studie aangestuur. Die maande het jare geword – en uiteindelik was Albrecht behoorlik gekwalifiseer. Hy het na Duitsland, sy geboorteland, teruggekeer en as meesterskilder begin naam maak. Nou was dit sy beurt om sy vriend Hans finansieel te help met sy studie. Die twee het ’n blye weerontmoeting gehad, maar toe Albrecht na sy vriend se hande kyk, het hy trane in sy oë gekry. Toe eers kon hy werklik die omvang van sy vriend se opoffering begryp: Die baie jare van brute handearbeid as grofsmid het Hans se sensitiewe hande gekneus en vol eelte gelaat. Sy hande was nou so grof dat dit nooit weer die fyn kwas van ’n skilder sou kon hanteer nie. In nederige dankbetoon vir die jare van opoffering wat dit vir hom moontlik gemaak het om ’n groot skilder te word, het Albrecht Dürer ’n portret geskilder van sy vriend Hans se beskadigde hande – die hande wat so hard en so getrou gewerk het sodat Dürer sy talent kon ontwikkel. Die dag toe hy aan sy vriend die skildery van die “Biddende hande” oorhandig,

het hy nooit geweet dat dié simbool van vriendskap en opoffering eendag aan miljoene mense oor die wêreld heen bekend sou raak as ’n simbool van gebed nie.

___________________________________

Hoe onvergelyklik goed voel dit om die bekende hand van ’n getroue vriend in jou eie te neem! HENRY WADSWORTH LONGFELLOW

46 Twee vreemde vriende

Die verhaal word vir die waarheid vertel dat daar in die ou dae in Rome ’n slaaf was met die naam Androcles. Sy eienaar was ’n wrede man wat sy slaaf so sleg behandel het dat dié oplaas weggeloop het. Androcles se plan was om in ’n woud weg te kruip totdat sy baas ophou soek na hom. Dan wou hy – uit vrye wil en nie as slaaf nie – vir ’n regverdige baas gaan werk. Maar hy was so uitgeput van harde werk en mishandeling dat hy te swak was om vir homself te sorg, en hy het in ’n grot gaan lê met die idee dat hy daar sou sterf – minstens as ’n vry man. Daardie nag word hy wakker van ’n gebrul naby hom. Dit was ’n leeu wat die grot ingekom het. Eers was Androcles te bang om te roer, maar toe merk hy op dat die leeu op drie bene hinkepink, en besef dat die leeu nie van woede so brul nie, maar van pyn. Dadelik gaan Androcles se hart oop vir ’n ander lewende wese wat net so swaar kry soos hy self. Versigtig kruip hy nader en steek sy hand uit na die leeu se poot. Eers beur die leeu weg, maar toe Androcles sag en gerusstellend met hom praat, staan hy later stil. So kry Androcles dit reg om die poot versigtig op te tel en te kyk wat die ou grote so seer maak. Net vir gou het hy die yslike doring wat in die leeu se poot gesteek het, uitgetrek. Die leeu was so dankbaar dat hy die slaaf se gesig en hande soos ’n hond gelek het. Toe gaan lê die twee langs mekaar en raak aan die slaap. ’n Paar dae het hulle so saam gebly, en tot Androcles se stomme verbasing het die leeu selfs vir hom eetgoed uit die bos aangedra. Maar eendag nadat die leeu se poot gesond was en hy weer die woud in geloop het, kom ’n groep soldate verby wat ook in die grot wou oorslaap. En daar kry hulle die weggeloopte slaaf! Hulle het geweet wie hy is, en het hom weer as gevangene na Rome saamgeneem. In daardie dae was die straf vir ’n slaaf wat gedros het, net een ding: Hy moes in die arena – tot vermaak van die koning en ’n bloeddorstige skare – met ’n spesiaal uitgehongerde leeu veg. Tot die dood toe. Aangesien die slawe

kaalhande moes veg, was dit geen geheim tot wié se dood die geveg sou lei nie. Op die middag van die geveg is Androcles die arena binnegelei, waar hy doodsbeangs op sy teenstander staan en wag het. Van waar hy opgekyk het na die skare wat dié skouspel in die Colosseum kom kyk het, kon hy geen deernis sien in die duisende oë wat hom daar van bo af dopgehou het nie. Toe word die honger leeu losgelaat. Met enkele spronge was hy op Androcles en die skare bulder: “Gaan vir sy keel!” Skielik bars daar ook ’n kreet oor die lippe van die veroordeelde slaaf. Maar nie ’n doodskreet of een van angs nie – van vreugde! Want in plaas van die arme man te verskeur, het die leeu – toe hy naby genoeg kom om sy reuk te kry – die man se hande en gesig begin lek. En daar voor die verwonderde skare slaan die slaaf sy arms om die leeu se nek, en dié vryf sy ou groot kop teen die slaaf se skouer asof hy verwag om gestreel te word. So iets het die keiser ook nog nooit in sy lewe gesien nie. Hy staan toe op, steek sy hand uit om die skare stil te maak, en eis dat die slaaf verduidelik of hy ’n god is. (In daardie dae was die mense maar baie bygelowig!) “Nee, edele keiser, ek is nie ’n god nie, net ’n skepsel van God met deernis in my hart vir sy ander skepsels. En vandag het dit my lewe gered.” Toe vertel Androcles hoe hy, kort nadat hy van sy eienaar ontsnap het, ’n leeu se pyn verlig het; hoe hulle vriende geword het; en hoe dit nou juis sy dierevriend was wat hom vandag weer in die arena ontmoet het. “U sien, Majesteit, terwyl geen mensekind ooit my vriend wou wees nie, het hierdie wilde dier my liefgekry soos ’n broer.” Selfs die keiser se harde hart is geroer deur dié verhaal. Die skare wat minute tevore die man wou dood hê, was nou weer na die ander kant aangevuur. “Laat hom leef en stel hom vry!” skreeu hulle. En dit is presies wat die keiser gedoen het. En om beter te wees as sy onderdane, het hy sommer die leeu ook vrygestel en in Androcles se sorg gelaat. Hulle sê dat Androcles toe so bekend was dat hy maklik ’n goeie werk gekry het, en dat die burgers daaraan gewoond geraak het om Androcles en sy vreemde vriend saans in die skemer deur die strate van Rome te sien wandel.

___________________________________

In goeie tye ken ons vriende ons; in slegte tye ken ons ons vriende. CICERO

Die enigste manier om ’n vriend te hê, is om ’n vriend te wees. RALPH WALDO EMERSON

47 Vriende

“Luitenant, my vriend het nie uit die gevegsone teruggekeer kamp toe nie. Ek dink hy is gewond. Ek vra verlof om hom te gaan haal.” “Versoek geweier, manskap. Ek wil nie hê een van my manne moet hulle lewe onnodig in die gevaar stel nie. Die kanse dat jou vriend nog lewe, is byna nul.” Maar die soldaat het die bevel verontagsaam en tog sy vriend op die slagveld gaan haal. Op pad terug, met sy kameraad se dooie liggaam in sy arms, word hy self dodelik verwond. Die offisier was woedend. “Ek het jou mos gesê jou vriend is dood. Nou het ek julle al twee verloor! Maar sê my,” gaan hy ’n met ’n bietjie meer deernis voort, “was dit die moeite werd om jou lewe te waag net om ’n lyk uit te bring?” Die sterwende man se antwoord was: “O ja, Luitenant! U sien, toe ek by hom kom, het hy nog gelewe. Toe sê hy vir my: ‘Ek was seker jy sou kom.’”

___________________________________

Dit is nie werklik ons vriende se hulp wat ons help nie, maar die rustige wete dat hulle ons sál help … EPICURUS

Twee vaar beter as een. Hulle inspanning kom tot iets. As die een val, kan die ander hom ophelp. DIE PREDIKER

Die kaptein van die kuswag het sy bemanning beveel om uit te vaar, want ’n skip het op die rotse geloop.

Die eerste offisier het beswaar gemaak: “Maar dit is malligheid! Buite woed daar ’n orkaan! En die rotsrif is verskriklik gevaarlik. Ons sal miskien nog kan uitvaar, maar beslis nie veilig kan terugkeer nie.”

Toe antwoord die kaptein: “Kry die boot gereed. Ons hoef nie terug te kom nie. Maar ons moet uitgaan.” ALVIN ROGNESS

48 Vra die bedelaar om verskoning

Rabbi Zishi was ’n kenner oor geloofsake en beroemd vir sy insig in geestelike sake, maar ook vir sy gewoonte om soos ’n bedelaar aan te trek. Eenkeer moes hy na ’n ander dorp toe gaan om ’n praatjie te gaan hou. Hy het op die trein geklim en gaan sit. Later klim twee welvarende mans in duur pakke ook op, en begin rondkyk vir twee sitplekke bymekaar. Toe hulle die arm bedelaar sien wat alleen reis, loop hulle na hom toe en jaag hom baie ongeskik na die agterkant van die wa toe. Hy het maar versit, en hulle het hul plekke ingeneem. By hulle bestemming aangekom, sien die ryk vriende ’n reuseskare wat op die stasie wag. “Daar moet ’n beroemde persoon op die trein wees,” sê hulle vir mekaar. Was hulle nie verstom nie toe hulle sien dat die skare vorentoe beur om die arm bedelaar te groet! So ontdek hulle toe die “bedelaar” was heeltyd die beroemde rabbi. Hulle het aaklig gevoel oor hoe hulle die rabbi behandel het, daarom het hulle ’n pad deur die skare tot by hom oopgeveg en groot om verskoning gevra: “Ons het u verskriklik behandel! Maar hoe kon ons weet? Ons het nie bedoel om u te beledig nie. Ons het gedink u was net ’n arm bedelaar. Vergewe ons, asseblief.” “Ek kan julle nie vergewe nie,” het rabbi Zishi gesê, “want julle het my nie beledig nie. Julle het ’n arm bedelaar beledig. Vra dus die eerste bedelaar wat julle raakloop om verskoning.”

___________________________________

Nederigheid is nie iets wat ’n mens self met wilskrag kan bereik nie. Ander mense kan jou ook nie nederig maak nie; hoewel hulle jou kan verneder. Daar is ook nie spesifieke dade wat ’n mens kan doen en dit dan “nederigheid” noem nie. Nederigheid is eerder ’n kwaliteit wat alles kleur wat ’n mens doen. Dit is ’n kenmerk van die Christelike lewenstyl. Dit is ’n gawe van God waarvoor ’n mens moet vra. Dit is ’n geskenk wat jou gelukkig maak, maar nie noodwendig gewild nie. REC BROWNE

As ek party van die mense sien wat God in sy genade aanvaar, wonder ek soms oor sy goeie smaak. Tot ek onthou dat Hy met ’n gans ander skaal van waardes werk. CS LEWIS

49 Ware skoonheid

Luitenant John Blandford was ’n gevegvlieënier in die Tweede Wêreldoorlog. Voordat hy na die front toe vertrek het, het hy ’n boek by die lugmagbasis se biblioteek uitgeneem wat deur ’n private persoon aan die basis geskenk is. Oral in die teks was opmerkings bygeskryf, en hoe verder John gelees het, hoe meer het die kantaantekeninge hom fassineer. Die skenker van die boek se naam was nog voorin: Hollis Meynell. John het besluit om haar op te soek. Hy het haar telefoonnommer opgespoor, maar toe sy antwoord het sy moed hom begewe en het hy afgelui. Hy kon wel die moed bymekaarskraap om vir haar te skryf, en gou het hulle gereeld gekorrespondeer. John het haar ’n foto van hom gestuur, maar Hollis het nie – soos hy gehoop het – een teruggestuur nie. Sy het wel ingestem dat hulle mekaar probeer ontmoet wanneer die oorlog eendag verby is. Uiteindelik is daar vrede gesluit, en hulle het ooreengekom om mekaar onder die horlosie op New York se Grand Central Station te ontmoet. Op die afgesproke tyd was John daar, in sy uniform, met ’n kopie van die boek onder sy arm. Hollis sou ’n rooi roos op haar rok vasgespeld hê. Skielik het hy ’n jong vrou na hom toe sien aanstap. Sy het soos ’n prentjie gelyk: lank en lenig, krullerige blonde hare, kobaltblou oë, pragtige glimlag, elegant aangetrek in ’n groen snyerspakkie. Hy wou haar net tegemoetstap toe hy vir Hollis Meynell met die roos op haar bruin jas raaksien. Sy het byna reg agter hierdie droommeisie gestaan, ’n vrou van diep in die veertig, haar grys gestreepte haartjies onder ’n afgeleefde hoed ingebondel. Sy was verby plomp. Die meisie in die groen pakkie was besig om in die skare te verdwyn, en John het gevoel of hy verskeur word tussen die jong meisie en hierdie vrou wie se emosionele ondersteuning hom werklik deur die oorlog gedra het. Haar vaal pofgesiggie was teer en verstandig, haar grys oë warm.

John het nie verder getwyfel nie. Hy het sy skouers reguit gemaak, gesalueer en gesê: “Ek is luitenant John Blandford, en u is seker juffrou Meynell. Ek is so bly om u te ontmoet. Kan ons dalk iewers iets gaan eet?” Die vrou het saggies geglimlag: “Ek weet nie wat hier aan die gang is nie, my kind. Daardie meisie in die groen pakkie het my baie mooi gevra om hierdie roos op my jas vas te speld. En sy het gesê as jy vra om my uit te neem, moet ek vir jou sê sy wag vir jou in daardie groot restaurant oor die straat. Sy het gesê dis ’n soort toets. Ek het ook twee seuns in die leër gehad, so ek doen graag vir julle die gunsie.”

___________________________________

Integriteit is om so getrou aan jouself te wees dat jy nie vals teenoor ander kan wees nie. FRANCIS BACON

50 Hel en hemel

’n Storie uit Oostenryk

Ou Grethe het eendag van haar knieë af opgestaan ná haar oggendgebed en haar toe verbeel dat sy God met haar hoor praat. “Ou vroutjie,” sê die Stem, “jy het My al die jare so getrou gedien en nou is jy nie meer jonk nie. Ek hoor jou soms sê jy wens dat sekere dinge omtrent my koninkryk vir jou duideliker was. Wil jy My iets daaroor vra?” “Ja, Here,” antwoord sy gretig. “Ek het u Woord al soveel male gelees en al so baie preke gehoor, maar ek het nog altyd nie ’n idee wat ‘hemel’ en ‘hel’ nou eintlik is nie. Ek sal bly wees as U my ’n bietjie meer inligting dáároor kan gee.” “Nou maar goed,” sê God. “Ek sal vir jou ’n voorskou gee van wat mense in die lewe hierná kan verwag.” In ’n oogwink voel dit vir Grethe of sy deur tyd en ruimte weggevoer word en skielik te staan kom voor ’n indrukwekkende swart hek met die naam “Hel” in yslike sierletters daarop. Die plek was hoegenaamd nie hoe sy haar voorgestel het nie! Alles het pragtig gelyk. Skynbaar het sy net met etenstyd daar aangekom, want reg voor haar sien sy ’n reusagtige banketsaal met lang, versierde tafels waarop die aantreklikste en geurigste kos wat sy in haar lewe gesien het, uitgestal is. Al die inwoners van die hel het rondom die tafels gesit. Almal het soos doodgewone mense gelyk. Maar toe sy nader gaan, merk sy op dat hulle arms buitengewoon lank is. Regtig onbehoorlik lank – amper twee meter. In hul hande het hulle vurke vasgehou, gereed om die kos te geniet. Maar hulle kon nie. Hulle arms kon nie buig nie. Hulle kon nie die kos by hulle monde kry nie.

So aangenaam soos dit in dié banketsaal gelyk en geruik het, so aaklig het dit daar geklink. Hopelose, hulpelose mense wat gil van die honger … Skielik voel ou Grethe hoe sy weggevoer word tot voor die spierwit glinsterende hekke van die hemel. Verbaas sien sy dat dit in die hemelstad nie veel anders lyk as in die hel nie. Ja, daar was dieselfde yslike banketsaal ook, met presies dieselfde asemrowende kos op die lang tafels – net soos sy dit oomblikke tevore in die Ander Plek gesien het. Al die inwoners sit ook om die tafels. Dadelik kyk sy na hulle arms: Net so lank! Óók geen elmboë nie, en met vurke in hulle hande. Maar die klanke wat sy hier hoor, was baie anders as dié in die hel. Die mense was vrolik aan die lag en gesels en … kou! Hulle lang, reguit arms was nie vir húlle ’n probleem nie. Elkeen het eenvoudig die heerlike kos opgeskep en vorentoe geleun om ’n vriend oorkant die tafel te voer. Tussen hel en hemel was daar net een verskil: gasvryheid teenoor ander.

___________________________________

Hel is nie net hel omdat ons daar sonder God sal wees nie. Hel is die plek waar ons ook van ons medemens geïsoleer sal wees. Ons sal mekaar sien, maar sal tot in ewigheid nooit weer vir mekaar iets kan doen nie. CHRISTOPHER MARLOWE

By gasvryheid is te veel nooit te veel nie. FRANCIS BACON

51 Abraham se gas

’n Storie uit die Joodse Talmoed

Gasvryheid, so glo die Jode, is ’n geskenk wat direk van God kom. Daarom was Abraham en Sara se tent altyd wyd oop vir enige vreemdeling wat ’n maal met hulle wou deel. Eendag het Abraham weer ’n ou man genooi om saam met hulle te eet. Toe hulle klaar was, het die man sy gasheer hartlik bedank vir die geskenk van sy gasvryheid. “Moenie vir my dankie sê nie,” antwoord Abraham. “Wat ek jou gegee het, kom van God af. Dank Hóm daarvoor.” “Waarvoor sal ek jóú God dank as ek my eie het?” sê die ou man gesteurd terwyl hy ’n afgodsbeeldjie uit sy sak haal. “Dít is die god wat ek sal dankie sê omdat hy vir my ’n maal voorsien het.” Abraham was woedend. “Hou durf jy ’n powere god wat jy met jou eie hande ronddra, hier in my tent kom aanbid? Ek aanbid die ware God en jy beledig Hom met jou houtbeeld.” Met dié woorde gryp hy die ou man agter sy nek en gooi hom by die tent uit. “Ek berou dit dat ek my gasvryheid op jou gemors het!” snou hy hom nog vir oulaas toe. Terwyl die ou man sy kleed afstof en oor die woestynsand wegloop, hoor Abraham ’n Stem wat na hom roep. “Ja, Here?” antwoord Abraham. “Weet jy dat Ek daardie ou man wat jy nou net by jou tent uitgegooi het, al 80 jaar lank elke dag van kos en blyplek voorsien? Al dié jare het hy die afgodsbeeld daarvoor gedank. Ek het hom verdra, want hy weet nie van beter

nie. Waarom kan jy dit nie eens een maaltyd lank met hom uithou nie? Hy ken My nie, Abraham, maar jy wel. Jy weet mos ek gee my liefde ook aan hulle wat My nie erken nie. Roep die ou man nou terug en laat hom welkom voel. My kinders moet gasvryheid betoon ook aan hulle wat nie verstaan dat daar net een God is nie.”

___________________________________

Die Here jou God … laat reg geskied aan die weeskind en die weduwee. Hy het ook die vreemdeling lief en gee vir hom kos en klere. Jy moet óók die vreemdeling liefhê … DIE DEUTERONOMIS

As iemand wat jou haat, honger is, gee hom iets om te eet, as hy dors is, gee hom iets om te drink … en jy sal jou vyand vuurrooi van skaamte laat word. DIE SPREUKESKRYWER

Ek sê vir julle: Julle moet jul vyande liefhê, en julle moet bid vir dié wat julle vervolg. Julle Vader in die hemel laat immers sy son opkom oor slegtes én goeies, en Hy laat dit reën oor dié wat reg doen én dié wat verkeerd doen. JESUS CHRISTUS

52 Die perd of die maaltyd?

In ’n veraf land waar rasegte perde baie hoog geag is, maar gasvryheid bykans net so belangrik was, het daar ’n man gewoon wat die mooiste volbloedperd in die omgewing besit het. Die ander perde-eienaars in die buurt was baie afgunstig en daar het omtrent nie ’n dag verbygegaan dat iemand nie vir hom ’n aanbod vir die dier gemaak het nie. Maar watter prys hom ook al aangebied is, het hy dit altyd geweier. Eendag kom die mense te hore dat die eienaar van dié gesogte perd geldelike probleme ontwikkel het. Een van sy vriende, ’n perdehandelaar, kom toe op die gedagte om die perd teen ’n reusebedrag by hom te koop. Sodoende sou hy uiteindelik die begeerde perd kry, maar hy sou ook sy vriend op ’n subtiele manier uit sy finansiële penarie kon help. Soos dit die tradisie was in daardie kontrei, sou die twee mans eers saam eet voordat enige transaksie bespreek of beklink word. Toe die handelaar die afspraak met die perdeteler reël, het dié effens terughoudend voorgekom, maar toe tog die gebruiklike ete-uitnodiging tot hom gerig. Op die dag van die afspraak het hulle ryk geëet, en toe kom die handelaar met sy formele aanbod. Nadat die eienaar van die perd hom uitgeluister het, het hy ’n rukkie stilgebly. “Baie dankie vir jou gul aanbod,” sê hy toe. “Dit sou my finansieel kon red, maar ek het ongelukkig nie meer die perd om aan jou te verkoop nie.” “Moenie vir my sê jy het aan ’n ander koper voorkeur gegee nie!” sê die handelaar teleurgesteld. “Jy weet tog hoe graag ek jou perd wil hê.” “Nee, maar omdat ek niks anders gehad het om vir die maaltyd aan jou voor te sit nie, moes ek die perd slag.” Die handelaar was verstom. Tog het hy het ook verstaan: Gasvryheid is belangriker as besigheid.

___________________________________

Opregte gasvryheid is die waarmerk van egte geloof. AUGUSTINUS

Spontane gasvryheid aan ryk en arm, gasvryheid sonder om eens daaroor na te dink, is ’n refleksie van Hom in wie se Huis daar baie woonplek is. BASIL, BISKOP VAN CAESAREA

53 Help dit?

Daar het weer ’n olietenkskip naby die kus op die rotse geloop. Die wit strande was kilometers aaneen met ’n swart laag olie bedek. Daar was ernstige skade aan die seelewe. Die vrou met die oop hart vir mens en dier was al vroegoggend die volgende môre by die see, kniediep in die water. Elke oliebesmeerde seevoël wat sy kon bykom, is kant toe gebring en sorgvuldig skoongemaak. Maar dit het na ’n hopelose taak gelyk: Vir elkeen wat gehelp is, was daar dosyne ander wat hulpeloos in hul swart oliejasse rondgespartel het. Dag vir dag het die vrou voortgegaan, al was die vordering skynbaar minimaal. Later het ’n klomp skoolkinders haar kom help, maar nog steeds was die aantal besmeerde seevoëls en pikkewyne nimmereindigend. Een middag vra ’n siniese toeskouer: “Hoekom gee julle nie maar die stryd gewonne nie? Watter verskil kan julle moeite tog maak aan ’n ekologiese ramp van dié omvang?” ’n Jong seun het die antwoord gegee. Terwyl hy ’n seemeeu met wit gewaste vlerke die lug in stuur en dié koers kry oor die see, roep hy uit: “Dit maak ’n verskil vir dié een!”

___________________________________

Waar iemand ook al op aarde, in die Naam van Christus in die hemel, probeer om van hierdie wêreld ’n leefbaarder, vriendeliker, veiliger plek te maak, is die Heilige Gees besig om midde-in die winter van hierdie wêreld lentebloeisels te laat bot, tekens wat verkondig: God se somer kom!

FLIP THERON

54 Die Groot Inkwisiteur*

Lees Feodor Dostojewski se roman, Die broers Karamazov, (Hoofstuk 5)

Eendag is die twee Karamazov-broers, die Christen Alyosha en sy ateïs-broer Ivan, in gesprek. Ivan vertel vir Alyosha die verhaal wat hy geskryf het oor die Groot Inkwisiteur uit die tyd van die 16de eeuse Spaanse Inkwisisie: Die verhaal speel af in Sevilla in Spanje waar ketters daagliks deur lede van die kerklike inkwisisie ondervra en veroordeel word om op die brandstapel te sterf. In dié tyd, so lui Ivan se verhaal, besoek Christus eendag Sevilla. Onopvallend en stil loop Hy deur die strate. Tog herken almal Hom. Hulle stroom na Hom, luister na Hom en wil Hom aanraak. Voor die katedraal wek Hy ’n dogtertjie uit die dood op. Dan verskyn die kardinaal Inkwisiteur. Hy is ’n ou man van by die negentig, lank en regop, met ’n skraal gesig en versonke oë. So groot is die Inkwisiteur se mag dat die skare rondom Christus onmiddellik wegval sodat Hy ongehinderd as beweerde ketter in hegtenis geneem word. In sy donker tronksel kom besoek die Inkwisiteur Hom en in ’n lang, siniese, maar aangrypende monoloog ontbloot hy sy koue hart aan die gevange Christus. Die Inkwisiteur regverdig sy optrede deur te verduidelik dat hy en die kerkleiers in der waarheid krediet moet kry omdat hulle finaal met alle menslike vryheid weggedoen het – vir die goeie rede dat vryheid van denke mense net ontstel en ongelukkig maak! Hy erken dat God aan die mens die grootste geskenk moontlik gegee het: ware vryheid, die vryheid om self te kies tussen goed en kwaad. “Maar die mens kan dit nie hanteer nie!” sê die Inkwisiteur. God het sy skepsels oorskat. God wou hê hulle moet Hom uit vrye keuse liefhê en dien, nie soos slawe nie.

Maar vir die swakke mens was dié verskriklike gawe van vryheid ’n las, ’n té groot verantwoordelikheid. Dit het hulle nie gelukkig gemaak nie. En daarom, sê die Groot Inkwisiteur, het die kerk die verantwoordelikheid oorgeneem en die fout wat God met sy onhanteerbare geskenk aan die mens gemaak het, “herstel” deur vryheid in die godsdiens te vervang met skouspel, misterie en outoriteit. Dáármee kan mense lewe. Met dwang en outoriteit het die kerk mense dus oortuig dat die kerk vír hulle moes besluit. Só sou gewone mense verlos word van die ondraaglike vryheid om self te besluit vir of teen God, vir of teen die goeie. Vryheid is dwaasheid, sê die Inkwisiteur. En die feit dat Christus nou weer aarde toe gekom het om mense se vryheid te herstel, is inmenging met die kerk se sake. Dit kan nie geduld word nie. Daarom gaan hy, die magtige Inkwisiteur, Christus die volgende dag weer laat sterf: op die brandstapel. Alyosha sien dan in dié verhaal van die Inkwisiteur, ’n kardinaal van die kerk wat in werklikheid nie in God glo nie maar die Satan dien, die ewebeeld van sy boer Ivan, die skrywer van dié verhaal. Ivan glo immers óók nie in God nie. Daarom vra Alyosha hom: “Hoe eindig jou verhaal?” “Só gaan ek dit laat eindig,” antwoord Ivan: “Christus het die hele tyd daar in sy tronksel noukeurig en kalm geluister na alles wat die ou kardinaal sê. Dit het nie eens gelyk of Hy hom op enige punt wou teenspreek nie. Hy het niks geantwoord nie. Die Inkwisiteur sou graag wou hê Hy moet praat – al was dit met bitter of woedende woorde oor mense se onmag om die vryheid wat Hy hulle gegee het, te hanteer, of minstens oor die siniese misleiding van die kerk. “Maar in my boek,” vertel Ivan verder, “sal Christus se enigste antwoord aan die Inkwisiteur wees dat Hy opstaan en die ou man sag op sy koue, bloedlose, negentig jaar oue lippe soen … “Dan sal die Inkwisiteur die seldeur oopmaak en Christus beveel om te gaan en nooit weer terug te kom nie. Wat Hy dan doen.” “En die ou Inkwisiteur?” por Alyosha. “Wat word van hom?” “Die soen brand vir altyd in sy hart,” antwoord Ivan, “maar hy sien nie af van sy idees nie.”

“Net soos jy!” sug Alyosha. “Gaan jy my daaroor verwerp?’ vra Ivan na ’n rukkie. Toe staan Alyosha op en soen sy broer saggies op die lippe.

___________________________________

Julle sê God het die mens vrygespreek? Maar ek sê God het die mens veroordeel tot vryheid van keuse. JEAN-PAUL SARTRE

As ’n mens ’n keuse moet maak, en jy kies nié, is dit in sigself reeds ’n keuse. WILLIAM JAMES

Die uiterste punt van vergifnis is om meer om te gee vir die pyn van die een wat jou seergemaak het as vir jou eie seerkry, en dáárom te vergewe. WILLIAM BARCLAY

* ’n Rondreisende kunstenaar wat die tegniek bemeester het om ’n aantal voorwerpe gelyktydig in rotasie in die lug op te gooi en weer behendig te vang (juggler).

55 God se jongleur*

Na ’n Franse volksverhaal

Met die jare het Jean heelwat van sy bedrewenheid verloor. Op ’n tyd was hy die hoofjongleur aan die hof van koning Lodewyk. Die edelmanne en -vroue was gaande oor sy toertjies. Hy kon sewe balle gelyktydig in die lug hou terwyl hy hulle met sy vaardige hande in ’n sirkel wentel en vang. Hy kon dié toertjie selfs met vier vlymskerp messe doen. Maar die hoogtepunt van sy vertoning was altyd wanneer hy hom op sy elmboë gebalanseer het, bene in die lug, en dan vyf goue balle met sy voete in die lug op gooi, roteer en vang. Dan het die applous deur die troonsaal weerklink en die geldstukke het op die grond om hom neergereën. Maar dit was in sy fleur. Nou het sy arms en bene stram geword en sy hande was skeefgetrek van die rumatiek. Die koning het nou jonger kunstenaars gebruik om sy gaste te vermaak. Maar Jean het geen ander werk geken nie en maar voortgegaan om, so goed hy kon, verbygangers op die straathoeke van Parys met sy toertjies te lok. Dit was ’n armsalige bestaan. Baie nagte moes hy koud en honger gaan slaap omdat daar die hele dag net een of twee frank in sy hoed beland het. Vandag het hy egter baie hoop. Dit is die jaarlikse mardi gras en die stad se strate is vol feesgangers in ’n vrolike en vrygewige stemming. Hy stel sy tassie met messe en balle op die hoek van ’n straat op, spyker sy plakkaat met die woorde “Jean die Jongleur” teen ’n boom vas en begin met sy toertjies. Heel eerste die kleiner balle. Eers net twee tussen sy knokkelrige hande. Toe dít goed gaan, voeg hy elke keer nog een by, totdat hy ses balle in die lug roteer. Maar toe hy die sewende een wil optel, verloor hy sy konsentrasie en

almal val grond toe. Dit rol tussen die toeskouers in. Die mense klap egter hoflik en help die balle optel. Nou die messe. Jean se selfvertroue het egter ’n knou gekry en hy kan nie meer as twee gelyktydig beheer nie. Toe hy die hoeveelste keer probeer om ’n derde een by te voeg vang hy dit aan die lem in plaas van die hef en kry ’n lelike sny aan sy hand. Verleë om sy ontwil begin die omstanders een vir een padgee. Desperaat waag Jean toe sy laaste troefkaart. “Dames en here, wag net ’n oomblik! Julle is op die punt om die moeilikste en opwindendste jongleurtoertjie in die wêreld te aanskou. Dit het al konings en prinsesse na hul asem laat snak.” Mense wat al ’n entjie weggedwaal het, kom weer terug om te kyk toe die ou man op sy elmboë op die mat gaan lê. Maar die waagstuk is nie ’n sukses nie. Jean het dit te lank gelede laas gedoen en sy tydsberekening is hopeloos uit. Twee keer spat die goue balle van sy voete weg en voor hy nog ’n keer van voor af kan begin, was daar niemand meer oor om te kyk nie. Sy hoed was leeg. Beskaamd het Jean die Jongleur op sy tassie gaan sit en moedeloos na die hande en voete wat hom in die steek gelaat het, gestaar. Toe hoor hy ’n vriendelike stem: “Dit het nie vandag so goed gegaan nie, nè? Ek was ook tussen die toeskouers. Maar ek ken jou eintlik, want ek sien jou altyd in ons kerk. Aan die lig in jou oë wanneer jy nagmaal gebruik en na die Woord luister, kon ek sien dat jy die Here baie liefhet. Sien, ek is vader Maurice, hoof van die klooster hier naby. Ek kom vandag na jou toe met ’n aanbod.” Verbaas luister ou Jean verder. “Daar is vir jou ’n werkie in die kloosterkombuis. Vloere was, potte skuur en so aan. Die betaling is ellendig, maar die kos is heerlik en voedsaam en jy sal elke aand in ’n lekker warm bed kan slaap. Boonop sal jy die hele dag tussen mense wees wat ook ons Here liefhet. Hoe lyk dit?” Jean het hom nie twee keer laat nooi nie. Gou het hy deel geword van die eenvoudige kloosterlewe. Hoewel die broers maar min van woorde was, was hulle gasvry en vriendelik en hy het soos een van ’n groot familie begin voel. Veral broer Richard, die kok, het vir hom ’n ware vriend geword. Jean het die daaglikse aanbiddingsdiens wonderlik gevind en God al meer liefgekry. Hy was gelukkig. Toe word dit Kerstyd en in die klooster het daar ’n atmosfeer van algemene

opwinding en voorbereiding geheers. Omdat al die monnike op ’n manier kunstenaars was, het almal ’n spesiale kunswerk vir die feestyd geskep. Skielik het Jean ’n bietjie oorbodig gevoel. Hy kon niks bydra nie. Broer Jacques was besig om ’n pragtige Kerstoneel uit seepsteen te kerf wat voor in die kerk sou pryk. Broer Lawrence was ’n Kerskantate vir die koor aan die komponeer en broer Yves, die digter, se bydrae was ’n ode aan die Christuskind, in pragtige sierskrif. Selfs Richard, die kok, het ’n keurige feesmaal beplan. “Ai,” het Jean een aand sy hart teenoor Richard oopgemaak, “almal met besondere talente is besig om ’n spesiale geskenk te maak ter viering van die geboorte van die Kind. Dis net ek wat niks het om op sy verjaardag aan Hom te gee nie.” “Maar daar is baie maniere om Christus te dien, my vriend,” antwoord Richard. “Die kleinste dingetjie wat ons doen, is soos ’n daad van aanbidding. Die heilige Franciscus van Assisi het mos gesê: ‘Alles, alles sing tot eer van God.’ Ek maak my sop vir Hom; broer Albert kweek sy rose vir Hom; en jy kan die kloostervloere laat blink en die kospotte laat skitter om Hom te verheerlik. In God se oë het dit dieselfde waarde as ’n perfek geskilderde fresko teen ’n katedraalmuur.” Daardie aand in die kerk het Jean oor sy vriend se woorde nagedink en dit het hom getroos. Maar hy sou darem baie graag iets méér as net ’n blinkgeskuurde pot en ’n skoon kombuisvloer vir die Christuskind se verjaardag wou gee. Toe val sy oog op die beeld van Maria met die Kind en, soos altyd, maak dit hom seer dat die klein Jesus so treurig lyk. Elke keer wanneer hy hulle sien, onthou hy hoe hy, Jean, in die ou dae die mense kon laat lag en hande klap met sy toertjies. “Dis darem jammer dat niemand iets vir Jesus kan gee om Hom ’n bietjie op te vrolik nie,” prewel hy by homself. Toe kry hy die blink gedagte. Ná die diens is hy dadelik terug na sy kamertjie, waar hy die tassie met die blink balle onder sy bed uittrek. Vandat hy in die klooster aangekom het, het hy dit nog nooit weer oopgemaak nie. “Watwou!” glimlag hy terwyl hy liefderyk oor die bekende koper en goudkleurige balle streel. “Net ’n bietjie oefening elke dag en ek kry dalk weer die slag. Daar is nog ’n week tyd voor Kersfees.”

Nou kon Jean saans nie gou genoeg in die kombuis klaarmaak om in sy kamer te gaan oefen nie. Omdat daar geen toeskouers was nie, was hy nie so senuagtig nie, en hy het begin regkom. Op Oukersaand het broer Jacques sy pragtige seepsteen-Kerstoneel voor in die kerk uitgestal. Die ander broers was in vervoering. Tydens die Kersfeesmis sou die koor ’n gedeelte uit broer Lawrence se aangrypende Kerskantate sing, en broer Yves sou op Kersdag sy ode aan die Christuskind in die diens voordra. Voor die altaar was broer Albert besig om ’n massiewe ruiker rose uit sy tuintjie te rangskik, en uit die kombuis het die wonderlikste geure opgestyg – broer Richard was ook besig om sy disse as geskenk vir die Christuskind se verjaardag te berei. Uiteindelik was al die voorbereidings klaar en die broers is terug na hulle kamers. Toe kom Jean stilletjies in met sy koffertjie. Hy knik vir die beeld van Maria en die Kindjie voor in die kerk en begin sy balle uitpak … Die private vertoning verloop glad. Soos hy die balle deur die lug laat vlieg, skitter hulle in die lig van die kerse voor die altaar. Hy vang nie een mis nie. Intussen het een van die broers wat nog iets wou kom haal, verwonderd na Jean se vreemde optrede staan en kyk. Sou die ou man nou van al die opwinding ’n bietjie snaaks in die kop geraak het? wonder hy. Miskien moet hy maar ’n paar van die ander gaan roep. In stomme verbasing staan die handjie vol monnike agter in die donker kerk Jean se manewales en gade slaan. Nou het die ou man op sy elmboë gaan lê en is hy besig om ses goue balle met sy voete in ’n perfekte sirkel te roteer! Stapelgek! Die broers knik medelydend vir mekaar en begin vorentoe beweeg om hom uit die kapel te verwyder. Toe fluister broer Richard: “Wag!” en beduie in die rigting van die standbeeld. Op die gesig van die Jesuskind was ’n vrolike glimlag te sien. Sy oë skitter en Hy klap sy handjies ingenome terwyl Hy na die blink balle kyk. “Alles, alles besing die eer van God,” fluister die kok. “Ja,” glimlag vader Maurice, “prys die Here!” Toe sluip hulle almal op hul tone uit.

En in die kerk het die kerslig sag oor die ou man en die Kind se laggende gesiggie geskyn.

___________________________________

Die geringste blyk van gasvryheid lewer ’n groot diens: Die tikkie skadu wat die madeliefie bied, beskerm die skitterende doudruppel teen die skroeiende son. WILLIAM WORDSWORTH

* ’n Rondreisende kunstenaar wat die tegniek bemeester het om ’n aantal voorwerpe gelyktydig in rotasie in die lug op te gooi en weer behendig te vang (juggler).

56 Die houtbak

’n Duitse volksverhaal

Conrad was ’n seuntjie wat saam met sy pa en ma in ’n huisie aan die rand van ’n woud gebly het. Alhoewel hulle nie ryk was nie, het hulle goed gelewe. Conrad het nooit honger gaan slaap nie. Conrad was baie bly toe sy pa vir hom sê dat sy oupa by hulle kom bly. Hy was baie lief vir sy oupa. Die ou man kon nie meer so goed sien nie. Die ouderdom het ook al in sy hande gesit: Hulle het soos blare in die wind gebewe, sodat hy gesukkel het om te eet omdat dit vir hom moeilik was om ’n lepel of vurk vas te hou. Die gevolg was dat daar altyd kolle op die tafeldoek en krummels op die grond rondom sy stoel was. Conrad se ouers het niks daarvan gehou nie. Hulle besluit toe om vir Oupa by ’n aparte tafel te laat sit. Ver van die hooftafel af, in die hoek van die kombuis ingedruk. Maar een aand glip Oupa se bord uit sy hande en val stukkend op die teëlvloer. Daar en dan besluit Conrad se ma dat sy nou genoeg gehad het van die ou man se alewige gemors – en nou het hy boonop een van haar goeie porseleinborde gebreek. Die volgende oggend gaan sy mark toe en koop vir Oupa ’n houtbord; eintlik ’n diep houtbak. Van daardie aand af moes Oupa in die hoek van die kombuis uit sy houtbak eet. Klein Conrad se hart was seer oor sy ouers sy oupa so stief behandel. Sy oupa was sy goeie vriend en hy het geweet Oupa is ’n wonderlike en wyse man wat maar net ’n bietjie oud geword het. Een aand toe Conrad se pa by die huis kom, sien hy sy seun is besig om iets uit ’n blok hout te kerf. Toe hy nader stap, sien hy dat dit ’n houtbak is. “Een bak is genoeg vir jou oupa, Conrad,” sê hy.

Die kind skud sy kop. “Maar dis nie vir Oupa nie. Dis ’n present vir Pa en Mamma. Eendag as ek groot is en julle kom bly by my, kan julle hieruit eet.”

57 My baadjie of my vriendskap?

’n Turkse volksverhaal

Daar was een aand ’n feesmaal in die huis van Halil, die ryk man van die dorp. Rabbi Moses is ook genooi. Maar hy het die hele dag op die lande gewerk en dit was al sononder toe hy hom huis toe haas. “Jy is laat,” roep sy vriende toe hy verbydraf. “Die fees het al begin.” Dan moet ek maar reguit daarheen gaan, dink Moses, met my werksklere en al. Maar by die huis van Halil wil die deurwagte hom nie inlaat nie omdat hy nie deftig genoeg aangetrek is vir die geleentheid nie. Op sy protes antwoord hulle net dat hulle van Halil opdrag gekry het om net gaste wat gepas geklee is, toe te laat. Rabbi Moses gaan toe huis toe en trek sy beste baadjie aan. Toe hy weer by sy gasheer se huis kom, laat hulle hom onmiddellik binne, heet hom plegtig welkom en vra hom om sy plek aan tafel in te neem. Toe die voorgereg bedien word, begin die rabbi doodluiters van die sop in sy baadjiesak skep. Die mense het onderlangs na mekaar geloer, maar niks gesê nie. Maar toe die hoofmaal bedien word, smeer die rabbi sy lapelle met groente en vleissous. En die hele tyd prewel hy: “Eet lekker, liewe baadjie. Ek hoop jy geniet jou feesmaal.” Later kan Halil dit nie meer hou nie, want nou is daar ’n behoorlike opskudding onder die vername gaste. “Wat vang jy aan, rabbi Moses?” vra hy. “Waarom moet jou báádjie dan nou eet?” “Hoekom is jy so verbaas daaroor?” vra die rabbi. “Jy het dan my baadjie na jou maaltyd toe genooi!”

“Het jy nou mal geword?” Halil verstaan nie wat aangaan nie. “Wel,” sê Moses terwyl hy onverstoord van die nagereg by sy moue indruk, “toe ek met my gewone klere hier aankom, was ek nie welkom in jou huis nie. Dus was my afleiding dat jy eerder my deftige baadjie as vir my as gas wou hê.”

58 Die reddingstasie

’n Gelykenis oor die kerk deur Theodore Wedel (met dank aan Dirkie Smit)

Iewers in ’n land langs ’n gevaarlike stuk kuslyn waar skeepsrampe dikwels plaasgevind het, was daar ’n eenvoudige klein reddingstasie. Sommer net ’n hutjie, met een bootjie. Maar ’n paar getroue lede het voortdurend die see dopgehou en dag of nag, wanneer dit ook al nodig was, sonder om aan hulself te dink uitgegaan en na die drenkelinge gesoek. Baie lewens is gered deur dié wonderlike klein reddingstasie, sodat sy roem ver versprei het. Baie van dié wat gered is, en baie ander mense vanuit die omgewing, wou hulle graag met dié stasie assosieer. Hulle het geen tyd, geld of moeite ontsien om die reddingswerk te ondersteun nie. Nuwe bote is gekoop en nuwe reddingspanne is opgelei. Die klein ou stasietjie het gegroei. Sommige lede was beswaard omdat die gebou so eenvoudig en swak toegerus was. Hulle wou ’n meer gerieflike ruimte skep as eerste toevlug vir diegene wat gered word. Die noodbedjies is toe deur regte beddens vervang, die gebou is vergroot en met beter meubels toegerus. Die reddingstasie het ’n gewilde bymekaarkomplek vir sy lede geraak. Hulle het dit pragtig versier en uitstekend begin toerus, byna soos ’n soort klub. Min van die eerste lede was nog lus om self uit te gaan as reddingspogings nodig was, daarom het hulle spanne lewensredders aangestel en betaal. Die lewensredding-motief was steeds oorheersend in al hulle versierings, en in die vertrek waar hul nuwe lede ingelyf het, het hulle selfs ’n pragtige simboliese reddingsboot geplaas. Min of meer dié tyd het ’n groot skip in dié omgewing gestrand. Die gehuurde spanne het bote vol verkluimde, nat, half-verdrinkte mense ingebring. Hulle was vuil en siek, en baie was van ander nasies en afkomste ook. Die pragtige nuwe

klub was in chaos. Die eiendomskommissie het kort hierna ’n aparte stortkamer buite laat aanbring, waar slagoffers van toekomstige skeepsrampe eers skoon en ordentlik gemaak kon word voor hulle in die klubhuis sou inkom. Sommer met die volgende vergadering reeds was daar egter skeuring tussen die klublede. Die meeste wou summier alle reddingsaktiwiteite beëindig, omdat dit tot onaangenaamhede gelei het en ’n hindernis was vir die normale sosiale lewe van die klub. Sommige het egter daarop aangedring dat lewensredding die primêre rede vir hulle bestaan as klub was, en dat hulle ook nog só bekendgestaan het. Uiteindelik is hulle egter uitgestem. Die besluit was dat, as dié beswaardes nog wou voortgaan om die lewe te red van al die uiteenlopende soorte mense wat in skeepsrampe beland het, hulle hul eie reddingstasie verder aan langs die kus kon begin. Wat presies is wat hulle gedoen het. Maar soos die jare verbygegaan het, het dié nuwe stasie presies dieselfde ervarings deurgemaak en dieselfde veranderings ondergaan. Dit het ook tot ’n aangename sosiale klub ontwikkel, en nog ’n verdere reddingstasie moes gestig word. En so het die geskiedenis hom herhaal. Vandag, as mense daardie kus besoek – so eindig hierdie verhaal – sal hulle ’n hele string pragtige en eksklusiewe klubs daar aantref. Skeepsrampe vind ook nog dikwels in daardie gevaarlike waters plaas, maar die meeste slagoffers verdrink …

___________________________________

Die kerk is nie daar vir homself nie. Die kerk is ook nie daar vir Christene nie. Die kerk is daar vir stukkende, vuil, honger, veronregte, werklose en daklose mense. FERDINAND DEIST

59 Bereid om te gee?

In die destydse Sowjetunie het ’n partyamptenaar eendag by ’n kleinboer aangekom en hom gevra of hy, as hy twee plasies het, volgens goeie kommunistiese beginsels die een aan die staat sou afstaan. Waarop die boer sonder aarseling “ja” geantwoord het. Toe vra die amptenaar: “En as jy twee trekkers hier op die plaas het, sal jy een vir die staat gee?” “Alte seker,” antwoord die boer glimlaggend. “Ek wil net seker maak,” sê die amptenaar die derde keer. “Wat as jy twee varke het? Jy sal mos ook een afstaan vir die staat, nè?” Met net soveel beslistheid as die vorige kere antwoord die boer: “Nee, ongelukkig nie, kameraad.” “Nou wat dan nou?” vra die verbaasde amptenaar. “’n Vark is tog baie minder werd as ’n plaas of ’n trekker?” “Ja, maar u sien, kameraad, ek hét twee varke.”

___________________________________

Alle mense sê vrygewigheid is ’n wonderlike Christelike deug, totdat hulle self iets konkreets moet weggee. CS LEWIS

60 Oordeel

In ’n fundamentalistiese geloofsgemeenskappie het een van die vooraanstaandes ’n fout begaan. Die mense het hul tande geslyp om hom te verhoor … en skuldig te bevind. Dit is mos lekker om hoë bome te sien val. Die gemeenskapsraad het bymekaargekom vir die hofsaak. Dit was die gebruik dat die wyse rabbi Abba Moses ook na sulke geleenthede genooi word. Maar toe die dag van die verhoor aanbreek, is daar geen teken van hom nie. Die leiers stuur toe ’n afvaardiging om die ou man te gaan haal. “Kom, almal wag net vir u,” sê hulle ongeduldig toe hulle by hom kom. “Ons kan nie sonder u begin nie.” “Nou wag dan net ’n oomblikkie vir my, ek kom nou,” sê die ou man en staan op van waar hy gesit en bid het. Toe hy by die huis uitkom om saam met hulle te loop, het hy ’n houer water by hom. En daar is ’n gat in. Want soos hulle deur die stofstrate loop, kronkel daar ’n strepie water al agter hulle aan. By die hofsaal aangekom, loop die selfaangestelde regters hom tegemoet. Geïrriteerd vra hulle: “Abba, watse water is dit dié wat so by die houer uitloop? Kon u nie ’n heel houer gevat het nie? Wat wil u in elk geval met die water maak?” Die ou rabbi kyk oor sy skouer en sê: “My foute loop agter my aan en ek sien hulle nie. Hoe moet ek dan nou oor die foute van ’n ander kom oordeel?”

___________________________________

As ons onsself meer krities beoordeel sal ander ons nie hoef te veroordeel nie. ALBERT CAMUS

’n Mens se veroordeling van ’n ander sê meer oor jou eie karakter en ies as oor die een wat jy veroordeel en sy gedrag. PAUL TOURNIER

As jy vrede in hierdie wêreld en hierná wil vind, vra jouself in álle omstandighede: “Hoe tree ék op? Hoe lyk mý gewete?” – en moet dan niemand veroordeel nie. JOSEF PANEFISUS (’n WOESTYNVADER)

Niemand kan ’n regverdige regter van misdadigers wees voordat hy nie aan homself erken nie dat hyself soveel boosheid in sy eie hart het dat hý net sowel voor die regbank kon gestaan het; en dat hy self dalk bygedra het tot ’n wêreld wat dié veroordeelde tot sy misdadigheid gedryf het. FEODOR DOSTOJEWSKI

Lewe met liefde en deernis

Liefde is om met deernis te lewe omdat jy Christus raaksien in elke medemens …

___________________________________

Genadig en barmhartig is die Here, lankmoedig en vol liefde. Die Here is vir almal goed. Hy is barmhartig oor alles wat Hy geskep het. DIE PSALMDIGTER

Dit is my opdrag: Julle moet mekaar liefhê soos Ek julle liefhet. JESUS CHRISTUS

As jy voor jy gaan sterf die geleentheid kon hê om net een telefoonoproep te maak, wie sal jy opbel? Wat sal jy sê? En hoekom sê jy dit nie nóú nie? Wie sê jy gaan die kans kry … ? STEPHEN LEVINE

Deernis beteken om ander se pyn en hartseer jou eie te maak en so, op ’n vreemde manier, jou eie te verlig.

SIR THOMAS BROWNE

Reputasie is wat mense van jou dink. Karakter is wat God van jou weet. RUSSIESE SPREEKWOORD

As ons lyding sien, wil ons niks so graag doen as om daarvan weg te vlug, of ’n maklike geneesmiddel daarvoor te vind nie. Daarom is deernis met ander so uiters moeilik. Dit vra ’n hart wat gewillig is om saam met lydendes in die put af te klim tot waar hulle op hul swakste, weerloosste, eensaamste is. Deernis is om by ander te wees in die dieptepunt van hul gebrokenheid. HENRI NOUWEN

Jesus sal sê: “Ek was honger, en julle het My iets gegee om te eet; Ek was dors, en julle het My iets gegee om te drink; Ek was ’n vreemdeling, en julle het My gehuisves; Ek was sonder klere, en julle het vir My klere gegee; siek, en julle het My verpleeg; in die tronk, en julle het My besoek.” Dan sal dié wat die wil van God gedoen het, Hom vra: “Here, wanneer het ons U honger gesien en U gevoed, of dors …?” Dan sal die Koning hulle antwoord: “Vir sover julle dit aan een van die geringste van hierdie broers van My gedoen het, het julle dit aan My gedoen.” JESUS CHRISTUS

Inleidend

Ons het ’n samelewing geskep waar elkeen-vir-homself-en-de-duiwel-met-dieres die ongeskrewe spelreël is. In ’n soort Olimpiese wedloop woed ons voort: altyd hoër, altyd vinniger, altyd verder. Só stel ons ook die ideale mens voor: jonk, gesond, mooi, selfoon-in-die-hand-suksesvol. Dit maak ons ongeduldig met stadige bewegers: gestremdes, depressielyers, bejaardes. Dit maak ons gevoelloos vir lyding: straatkinders, vigslyers, randfigure. Dit maak ons ongemaklik met die agterosse: bankrotverklaardes, sukkelaars, armes.

Selfs ons uiterlike gebare van vriendelikheid en omgee word ’n berekende spel: Vir ’n goeie saak kan ’n mens gee – jy trek dit mos van belasting af. Vir Mevrou moet ons blomme stuur – Meneer sal dit raaksien en môre onthou. Vriende en invloedrykes nooi ek vir ete – “networking is the name of the game”.

Liefde maak ons kwesbaar. Vir stop langs die pad. Liefde skep deernis. Vir inleef met ander. Liefde maak ons hart oop. Vir gee sonder “bereken”.

Hy wat Liefde is, het gesê: Vir sover julle dit aan die geringstes – dié wat langs

die pad geval het – doen, doen julle dit aan My. En as jy iemand sien swaarkry en jy het geen gevoel vir haar of hom nie, hoe kan die liefde van God in jou wees?

Dis hierdie liefdevolle raaksien van Christus in die (lydende) naaste waarvan die volgende paar verhale vertel.

Piet Naudé

61 Die rabbi se geskenk

Na ’n verhaal van Francis Dorff

Daar was eendag ’n klooster waarin talle jong monnike gewoon en gewerk het. Die plek het altyd weerklink van hul musiek en dreunsang. Maar toe het die klooster moeilike tye begin beleef. Later was dit leeg en verlate. Niemand het meer die klooster besoek vir geestelike leiding en gebed nie. Net ’n handjie vol van die ouer monnike het nog deur die leë gange geslof en met swaar harte tot God gebid. Rondom die klooster was ’n woud en op die randjie daarvan het ’n rabbi ’n hut gebou. Hy het van tyd tot tyd daar kom bly om te vas en te bid. Niemand het ooit met hom gepraat nie, maar wanneer hy daar was, het die woord onder die monnike rondgegaan: “Die rabbi wandel weer in die woud.” En solank hy daar was, het die monnike sterker gevoel, so asof hulle deur sy gebede gedra word. Eendag, ná ’n nagmaal wat deur net enkele persone bygewoon is, het die hoof van die klooster sy hart by die rabbi gaan uitstort. Toe die hoofmonnik nog aankom na die hut toe, het hy die rabbi al in die deur sien staan met sy arms na weerskante uitgestrek in ’n gebaar van verwelkoming. Dit was asof hy al ’n lang tyd daar staan en wag het. Die twee het mekaar soos broers omhels. Toe gee al twee ’n treetjie agteruit en staan mekaar met ’n liefdevolle uitdrukking en aankyk, elkeen met ’n glimlag wat byna te groot was vir hul gesigte. Na ’n rukkie wys die rabbi vir die hoofmonnik om in te kom. Op ’n tafel in die middel van die vertrek lê die Skrif oop. Saam sit hulle ’n rukkie daar met die Ou Testament oop tussen hulle. Toe kyk die rabbi met deernis in sy oë na die monnik terwyl trane in sy oë opwel. Toe die monnik die rabbi sien huil, kon hy sy eie trane nie keer nie. Hy het sy gesig met sy hande bedek en vir die eerste keer in sy lewe sy hart uitgehuil. Soos twee verlore kinders het hulle daar gesit. Die hut was gevul met die geluid van hul snikke. Die tafel was later nat van hul trane.

Toe die trane uiteindelik ophou, het die rabbi sy kop opgelig en gesê: “Dit is vir my so hartseer om te sien met watter swaar harte jy en jou paar medebroers die Here dien. Ek dink jy het na my toe gekom in die hoop dat ek vir julle ’n boodskap sal hê. Ek sal vir jou die enigste woord wat ek vir julle het, saamgee. Maar jy mag dit net één keer vir jou broers sê. Daarna mag julle nooit weer daaroor praat nie.” Toe kyk die rabbi die monnik in die oë en sê sag: “Die Messias is tussen julle.” ’n Rukkie was dit doodstil. Toe sê die rabbi: “Nou moet jy gaan.” Die monnik het die hut verlaat en teruggegaan sonder ’n woord en sonder om een keer terug te kyk. Die volgende oggend het hy al die monnike in die klooster bymekaargeroep en hulle vertel dat hy ’n boodskap ontvang het van die “die rabbi wat in die woud wandel”. Hy mag dit net een keer vir hulle sê en dan mag hulle nooit weer daaroor praat nie. Toe kyk hy om die beurt na elke broer in die vertrek en sê: “Die rabbi sê die Messias is hier tussen ons.” “Wat bedoel jy?” wou hulle weet. “Is broer Johannes die Messias? Of vader Matteus? Of broer Tomas? Is ék dalk die Messias? Wat kan dié boodskap beteken?” Kortom: Hulle was almal verbyster deur die rabbi se woorde. En niemand het ooit weer daaroor gepraat nie. Maar langsaam het dié gedagte ’n verandering by hulle bewerkstellig. Die monnike het mekaar met besondere ontsag begin behandel. Elkeen het in die ander ’n moontlike messias raakgesien; en elkeen was verwonder by die gedagte dat dit dalk hy self kon wees. Daar het ’n besondere sagtheid, ’n diepe deernis vir mekaar by hulle begin posvat wat moeilik is om te beskryf, maar wat maklik gesien kon word. Hulle het met mekaar saamgeleef soos mense wat uiteindelik gevind het waarna hulle soek. Die paar besoekers wat soms daar gekom het, is diep geraak deur die kwaliteit van die monnike se lewe en wedersydse liefde. En kort voor lank het mense weer van oraloor gekom om deur die monnike se gebede vertroos en gehelp te word. Jong mense het ook weer begin aansoek doen

om as monnike tot die klooster toegelaat te word. Die rabbi wat die woud bewandel het, is nooit weer gesien nie. Sy hut was leeg en vervalle. Maar op ’n manier voel die monnike wat sy woorde geglo het, nog steeds vertroos en versterk elke keer as hulle aan hom dink.

___________________________________

Kyk na jou naaste soos jy weet Christus na jóú kyk. Kyk na jou naaste met oë wat soek na iets van Christus in hom of haar. As Jesus gesê het alles wat ons aan ’n naaste doen, doen ons eintlik aan Hóm, dan is Hy mos in al ons broers en susters teenwoordig. In die donker krotbuurtes soek armes en siekes na ’n stukkie van Christus se lig in óns oë. Kyk na hulle met dieselfde liefde waarmee julle na Hóm sou kyk. MOEDER TERESA VAN KALKUTTA

62 Wanneer is dit dag?

Laat een nag sit ’n wyse man en ’n paar van sy leerlinge om ’n vuurtjie en gesels. Dit was die donker uur net voor dagbreek wanneer die sterre op hul helderste skitter. “Hoe sal julle weet wanneer die nag verby is en die nuwe dag begin?” vra hy hulle. “’n Mens weet dat die dag begin breek wanneer jy kan uitmaak of die dier wat doer anderkant staan, ’n skaap is of ’n skaaphond,” antwoord een van die leerlinge. “Is dit die regte antwoord?” “Dit is ’n goeie antwoord,” sê die wyse man, “maar dit is nie die regte antwoord nie.” Na ’n rukkie waag ’n tweede leerling ’n antwoord. “’n Mens weet dat die nag verby is wanneer daar genoeg lig is om uit te maak of dit ’n palmboom of ’n sipresboom is wat jy in die verte sien.” Weer skud die wyse man sy kop. “Dit is ook ’n slim antwoord, maar dit is nie die antwoord wat ek soek nie.” Nadat die leerlinge die saak van alle kante bespreek het, maar met geen beter antwoord vorendag kon kom nie, vra hulle: “Wil u nie maar self u vraag beantwoord nie? Ons kan nie aan beter antwoorde dink nie.” Met sagte oë kyk die wyse man na die jongmense en sê: “As ’n mens in die oë van ’n medemens kyk en in hom of haar ’n broer of suster kan raaksien, weet jy dat ’n nuwe dag begin het. Vir hulle wat dít nie kan doen nie, bly dit altyd nag.”

___________________________________

Die nood in my naaste se oë is die enigste deur uit die sel van my selfsug. GEORGE MACDONALD

63 Iemand armer as ek

Hy was baie verslons; geklee in jeans wat op die knieë geskeur en onder om die pype uitgerafel was – maar nie op die modieuse manier van ryk tieners nie. Dit was regtig ’n verslete broek. Soos ook die tekkies en die deurgeskifte hemp. Hy het altyd ’n paar verlepte groentetjies kom verkoop wat hy wie-weet-waar teen ’n paar sente te koop gekry het. Ons het maar net gekoop om ons gewetes te stil omdat ons nie méér doen om te help nie. Baie dae het hy op die sypaadjie voor in die straat gesit en op sy mondfluitjie gospel-liedjies gespeel – met so ’n salige uitdrukking op sy gesig dat ’n mens kon glo hy bedoel elke noot. Ons het hom jammer gekry en ’n vinnige insamelinkie onder familie en vriende gedoen. Die volgende aand het ons ’n swart sak vol skoene en ou klere gereed gehad toe hy weer met sy flenterbroek en slap groentetjies kom aanklop. Ons het vreugde verwag, maar nie die sinnetjie wat daarmee saamgegaan het nie. “Jislaaik, maar ek is verskriklik bly. Daar woon soveel mense in die plakkerskamp rondom my wat dit bitter nodig het.”

___________________________________

As jy aan mý gee, leer jy my om te gee. DEENSE SPREEKWOORD

Al doen God wat ook al is die eerste emosie in sy hart altyd deernis met ons arme mense. Ag, was dit ook maar óns eerste reaksie op die armes om ons. MEISTER ECKHART

64 ’n Leeu en ’n muisie

’n Fabel van Esopus

Koning Leeu lê eendag in die son en slaap toe ’n veldmuis oor sy voorpoot hardloop en hom wakker maak. Die ou grote was sommer vies en hap na die muis om hom vir ’n versnaperinkie in te sluk. “O liewe Leeu, laat my tog asseblief gaan! Dalk kan ek jou dan weer eendag ’n guns bewys,” pleit Muis. Leeu kry sommer lag. Wat sal die arme drommeltjie tog nou ooit kan doen om hóm te help? Maar hy was ’n goedhartige leeu en die muisie se moed het hom geamuseer, daarom het hy die muis laat gaan. In die bos waar die leeu gewoon het, was daar wilddiewe wat vangnette vir die grootwild gestel het. En eendag beland Leeu niksvermoedend in so ’n strik. Hy was magteloos. Al het hy hóé geruk en gepluk kon hy homself – sterk soos hy was – net nie uit die toue losgewoel kry nie. In sy pyn en frustrasie uiter hy ’n geweldige brul. En aan die ander kant van die woud hoor Muis hom! Hy laat vat in die rigting van waar die geluid gekom het, en nie lank nie of hy staan voor die gevange koning van die oerwoud. “Staan net doodstil, liewe Leeu, ek sal jou loskry. Jy het my ’n guns bewys, en nou is dit my beurt.” Hierdie keer het die leeu nie vir die muis se woorde gelag nie, want hy kon sien hoe die knaagdiertjie se skerp tandjies reeds die toue begin deurbyt. Toe die bevryde leeu en sy klein vriendjie later rustig langs mekaar in die son lê, sê hy: “Ek is jammer ek het vir jou gelag, Muis, maar vandag het ek geleer dat

niemand te belangrik óf te onbelangrik is om ’n ander te help – óf om hulp nodig te kry – nie.”

65 Waar liefde is, is God

Na ’n verhaal van Leo Tolstoi

In ’n kelderkamertjie onder straatvlak het Martin Avedéitsch skoene gemaak. Dag vir dag het hy oor sy lees gebuk gesit, en wanneer hy ’n keer opkyk, kon hy deur die smal venstertjie bo sy kop net die voete uitmaak van die mense wat op straatvlak verbygaan. Die meeste van daardie skoene het hy self gemaak. Martin was ’n eensame man. In sy armoede moes hy so hard werk dat hy skaars tyd gehad het om met mense te meng. Sy enigste gespreksgenoot was God. Soos hy ouer geword het, het die verlange in sy hart gegroei om die God tot wie hy so baie gebid het, een keer van nader te leer ken. Toe droom hy een nag dat Christus aan Hom verskyn en sê: “Martin, hou môre die straat dop, want Ek gaan jou kom besoek.” Die volgende dag was Martin gereed vir sy Besoeker. Vroeg reeds was sy koolsop, melkpap en broodjie gereed vir die belangrike Gas. Elke keer wanneer hy ’n onbekende paar skoene sien verbykom, het hy opgestaan om deur die smal venstertjie die gesig te probeer uitmaak. Hoe sou Hy lyk? Toe kies ou Stepánitch die straatveër om reg voor die venster te kom staan. Eintlik daarteen aan te leun. Want sy verskrompelde ou lyf was duidelik nie in staat om die sneeu weg te spit soos van hom verwag is nie. Ongeduldig, omdat sy Gas enige oomblik kon opdaag, klop Martin teen die ruit en nooi die ou man in om hom ’n bietjie te kom warm maak by die vuurherd. Een koppie tee het twee geword en later drie, want ou Stepánitch het lang stories gehad. Martin het maar geduldig geluister, maar elke keer skrams deur die venster geloer of Hy nog nie aankom nie. Later was Martin se suiker op, maar ou Stepánitch se gesels nog nie. Martin het geluister en ingesien dat die ou drommel maar net so eensaam was soos hy self. Toe die ou uiteindelik vertrek, was Martin verbaas dat hy amper van sy Besoeker vergeet het.

Skaars was hy weg of Martin sien hoe ’n skraal vroutjie met ’n huilende baba in haar arm teen die oorkantste muur gaan sit waar sy probeer om die kind teen die sneeuwind te beskerm. “Kom in,” roep hy. “Dit is darem warmer hier by my vuurherd.” Dankbaar maak die vrou haar tuis, maar die baba skreeu een stryk deur. “Is hy siek?” vra Martin. “Honger!” antwoord sy en kyk verlangend na die pappotjie wat op die vuur prut. Toe die vroutjie later loop, was die pap op en die baba stil. En Martin het ’n vriendin gemaak. Nou was dit al namiddag en steeds het die Here nie gekom nie. Sou hy wat Martin is Hom dalk verkeerd verstaan het? “Hou die straat dop; Ek gaan jou vandag kom besoek,” het Hy tog gesê. Maar al wat dáár verbygaan, is die bekende skoene van Martin se klante. Tot sy verbasing kry Martin Avedéitsch vandag soveel mense dat hy skaars kan werk. Nou is dit weer ’n kaalvoetseuntjie wat by sy venster kom klop om ingelaat te word toe ’n klomp straatbullebakke hom agtervolg. Martin nooi hom dus maar in en vertel ’n paar stories om hom te kalmeer. En stop hom ’n bekertjie sop in die hand teen die koue. Nou is daar byna niks oor vir die hoë Gas nie. Teen donker gee Martin moed op dat die Here nog sal kom. Dit was, na alles, tog maar net ’n droom, dink hy. Hy pak sy werkgoed weg, steek die lamp op en haal sy Bybel uit. Dit val asof vanself oop by Matteus 25:35: “Ek was honger, en julle het My iets gegee om te eet; Ek was dors, en julle het My iets gegee om te drink; Ek was ’n vreemdeling, en julle het My gehuisves. Ek was sonder klere, en julle het My klere gegee; siek, en julle het My verpleeg; in die tronk, en julle het My besoek … Vir sover julle dit aan een van die geringste van hierdie broers van My gedoen het, het julle dit aan My gedoen.” Toe verstaan Martin wat die Here bedoel het …

___________________________________

Mense wat God baie liefhet, het ’n buitengewoon sensitiewe gewete. Dit registreer elke skadu wat oor God se hart val. HELMUT THIELICKE

Om blind te wees is erg. Maar om te kan sien en nié te sien nie, is baie erger. HELLEN KELLER

Nie almal wat kyk, kan sien nie. JUSTIN HAVELAAR

Eers wanneer ’n mens werklik besef dat jy God se geliefde kind is, is jy gereed om al jou naastes in die wêreld te sien as jou broers en susters. ROBERT RUNCIE (AARTSBISKOP VAN KANTELBERG)

66 Die vierde wyse man

By die tempel in Babilon was drie wyse magiërs* aan die klaarmaak om ’n vreemde ster wat hulle in die hemelruim bemerk het, te volg. Volgens hul antieke geskrifte sou dit hulle lei na die plek waar ’n nuwe Koning gebore gaan word, die Een op wie die hele wêreld al eeue lank wag. Op ’n afgeleë dorpie in dieselfde land het ’n vierde wyse man ook die ster gesien en laat weet dat hy sou saamreis. Hy moes egter eers al sy besittings verkoop sodat hy vir die Koning ’n gepaste geskenk kon saamneem. Hy het sy vriende in Babilon gevra om tien dae vir hom te wag. Toe sy sake afgehandel is, het hy drie kosbare edelstene gekoop: ’n saffier so donkerblou soos die naghemel, ’n robyn so rooi soos die eerste strale van die son, en ’n pêrel met die skitterwit glans van sneeu op ’n veraf bergtop. Daardie nag toe Propasin, want dit was sy naam, weer na die nagtelike hemel kyk, sien hy in die ooste dat die ster so helder skitter dat dit lyk asof al drie sy edelstene daarin blink. “Dit is die teken,” het hy geglimlag. “Die Koning het gekom! Ek sal gaan om hom te ontmoet.” Na tien dae se reis was Propasin net ’n paar uur van die plek waar hy sy vriende sou ontmoet. In die sterk skemer struikel sy perd egter skielik oor ’n stil figuur wat in die pad lê. Moet hy nou dié arme skepsel help … en sy afspraak misloop? Wat is die belangrikste? worstel hy met homself. Is dit deernis met hierdie mens in nood, of ’n ontmoeting met die Koning van die konings? Sy hart het hom die antwoord gegee. Toe klim hy van sy perd af en kniel by die man wat deur rowers oorval is. Nadat hy die arme drommel versorg en vertroos het, neem Propasin hom saam tot by ’n herberg in die stad. “Ek moet verder gaan om die Koning te soek,” verduidelik Propasin, “maar hier is my saffier om vir jou verpleging en voedsel te betaal.” “Ek het niks om jou mee te vergoed nie,” fluister die man, “maar ek is ’n Jood en ons profeet het voorspel dat die Koning in Betlehem gebore sal word, nie in

Jerusalem soos jou vriende dink nie.” Dit was nou reeds die môre van die elfde dag en die drie ander sterrekykers het sonder Propasin vertrek. Na ’n lang en eensame reis kom hy uiteindelik in die land aan waar die Koning gebore sou word. Maar voor hy die pad na Betlehem kan vra, ontmoet hy ’n weduwee met vyf kinders wat van die honger huil. “Neem hierdie robyn,” sê Propasin. “Koop vir jou kinders kos en versorg hulle vir die toekoms. Ek is seker die Koning sal verstaan dat ek ook sy tweede geskenk moes weggee.” Toe Propasin uiteindelik in Betlehem aankom, moet hy hoor dat die ander wyse manne wel uit Jerusalem daar verbygekom het, maar hulle is lankal weer weg en die Koningskind het intussen saam met sy ouers na Egipte gevlug omdat ’n ander koning hom wou doodmaak. Die ster was ook nie meer in die hemelruim te sien nie. Ná ’n lang en gevaarlike reis kom Propasin in Egipte aan. Daar vind hy dat die Kind se spoor doodloop … Maar hy kon die Koning wie se koms deur die ster voorspel is, nie vergeet nie. Moedeloos het Propasin sy reis deur die wêreld voortgesit. Uiteindelik moes hy sy perd, sy pakdiere en sy kosbare gewade verkoop om aan die lewe te bly. Die derde edelsteen wou hy hou om vir die Koning te gee as hy Hom ooit sou vind. Toe sien hy eendag ’n jong meisie wat op die punt was om aan ’n bordeeleienaar verkwansel te word, en hy gee ook die pêrel weg in ruil vir haar vryheid. Na vele omswerwings kom hy by ’n hawedorp aan waar die wewenaarpa van drie klein kindertjies as galeislaaf verkoop sou word. Omdat Propasin geen edelstene meer oorgehad het nie, bied hy aan om in die man se plek op die galeiskip diens te doen sodat dié sy kinders kan grootmaak. Na meer as dertig jaar word Propasin vrygelaat en bevind hy hom, ’n gebroke ou man, by die poorte van die stad Jerusalem. Teen ’n heuwel sien hy drie kruise en gaan nader. Toe hy in die oë kyk van die Man wat aan die middelste kruis hang, weet hy sonder twyfel dat dít die Koning is wat hy soveel jare gelede wou gaan aanbid en met geskenke wou vereer. “Ag, ag, ek is te laat,” snik die ou man. “En ek het niks meer om aan U te gee nie.”

“Juis daarom,” hoor Propasin iets soos ’n fluistering in sy ore, “is jou geskenk die grootste. Elke geskenk wat jy vir ander langs die pad gegee het, het jy aan My gegee. Juis hulle wat niks het om te gee nie behalwe hul eie gebroke self; juis hulle wie se hande leeg gegee is aan ander, húlle ontvang my koninkryk van genade.” Propasin se reis was verby. Hy het die Koning gevind.

___________________________________

Om te deel wat jy het, is belangriker as wat jy het. AM WELLS

Die bewys van jou naasteliefde lê nie in dit wat jy doen met jou miljoen nie. Dit sal wys in jou oop hand met jou maand se laaste twintig rand. IN RADIOPREEK GEHOOR

* Rondreisende sterrekykers uit die antieke tyd

67 Kyk in sy oë

“Ons weet julle steek ’n verraaier hier in julle dorp weg!” blaf die bevelvoerder van die besettingstroepe in die gesig van die burgemeester. “As julle hom nie voor die einde van die week aan ons uitlewer nie, sal ons die inwoners van jou dorp op elke moontlike manier teister en intimideer. En jy weet wat dít kan beteken.” Sy aanklag was nie uit die lug gegryp nie. Die dorpie het inderdaad ’n vlugteling weggesteek. Maar almal het geweet hy is onskuldig. Almal het ook geweet dat die Nazi’s sou woord hou as hulle die man nie uitlewer nie. Dit was die welsyn van die hele dorp teenoor die lewe van een onskuldige man. Dae lank het die dorpsraad met die probleem geworstel, sonder om ’n oplossing te bereik. Uiteindelik besluit hulle dat die priester en die Woord nou maar uitsluitsel moet gee. Daar was nog net een dag oor. Daardie hele nag het die burgemeester en die priester beraadslaag met die Bybel oop tussen hulle. Toe blaai die priester na die teks wat sê dat dit tot die voordeel van die gemeenskap is as een man vir die volk sterwe.* Hy besluit toe om maar dié woorde op hulle situasie toe te pas. Die volgende oggend het die burgemeester die vlugteling aan die Nazi’s oorgelewer. Terwyl hy doodgemartel word, kon sy gille in elke huis in die dorpie gehoor word. Baie jare later het daar ’n wyse man in die dorpie aangekom en reguit na die burgemeester gegaan. “Hoe kón julle dit doen?” vra hy. “Daardie man was een van die grootste kampvegters vir geregtigheid en julle het hom aan die vyand uitgelewer om gemartel en vermoor te word.” “Maar wat moes ek gedoen het?” pleit die burgemeester. “Ek het tog die priester se hulp gevra en hy het in die Woord gekyk vir ’n antwoord.” “Dis waar julle die fout gemaak het,” antwoord die wyse. “Julle het net in die

Bybel gaan kyk sonder dat julle ook in die man se oë gekyk het.”

___________________________________

Om die Woord van die Liefdevolle God UIT TE LÊ

sonder om daardie liefde teenoor jou naaste UIT TE LEEF,

is soos om ’n spyskaart vir ’n klomp hongerlydendes VOOR TE LEES

sonder om die dis vir hulle VOOR TE SIT.

DAVID BOSCH

Vir my gevoel is die hoogste vorm van immoraliteit dat ’n mens jouself of iemand anders dwing om iets te doen wat indruis teen jou eie diepste oortuigings en intuïsie. DH LAWRENCE

* Romeine 5:12-21.

68 Bloedgeld

’n Italiaanse volksverhaal

Broer Martin was een van die jongste inwoners van die klooster op die heuwel. Hulle was ’n orde van bedelmonnike en elke oggend moes hy na die dorpie aan die voet van die heuwel loop om te kyk of iemand in hul behoeftes sou voorsien met ’n stukkie kos en klere. Die dorpsbewoners het baie respek vir die monnike gehad en was nogal vrygewig. Party van die winkeliers het geld gegee. By die bakker het Martin altyd ’n paar brode vir die klooster gekry. Maar die meeste van hul kos het van die dorp se armes gekom. En hulle het dit deur die bank met deernis en vreugde aangebied. Elke dag het Martin ook verby die kantore van die dorp se rykste man geloop. Vir dié mnr Grubbs het hy egter nooit ’n donasie gevra nie. Hy was ’n eiendomsmakelaar wat baie van die huise en geboue in die dorp besit het. Die meeste van sy geld het hy gemaak deur woonstelle en kamers in onveilige en bouvallige geboue teen buitensporige pryse aan die armstes van die dorp te verhuur. Hy het bekend gestaan as “die krotkoning”. Mnr Grubbs was in sy eer gekrenk dat Martin nooit by hom ’n donasie kom vra nie. Hy gaan maak toe beswaar by die ab van die klooster: “Ek is een van die belangrikste mense in hierdie dorp, maar broer Martin ignoreer my heeltemal. Ek sal vir julle aalmoese gee as julle net kom vra.” Ter wille van vrede roep die ab vir broer Martin en sê hy moet maar die volgende dag met twee sakke na mnr Grubbs se kantoor gaan. Hy wil ’n donasie maak. Die volgende oggend verbreek broer Martin sy roetine en gaan eerste by “die krotkoning” aan. En Grubbs is reg vir hom met ’n hele pak note. Terwyl hulle dit inpak, vertel hy vir Martin wat ’n goeie en godvresende man hy is. Broer Martin sê niks. Toe die sakke vol is, gooi broer Martin dit oor sy skouer en begin aanstap, terug

na die klooster. Soos hy loop, begin daar bloed by die sakke uitdrup. Die mense van die dorp sien die bloed en lei af dat daar vars vleis in die sakke moet wees. Vanaand gaan die monnike heerlik eet, dink hulle. Dié Grubbs is tog nie so ’n slegte vent nie. Hoe verder Martin loop, hoe breër raak die streep bloed agter hom. Toe hy by die klooster kom, was die monnike wat hom sien aankom en dieselfde afleiding gemaak het, opgewonde oor die vooruitsig van vars vleis vir aandete. Maar toe hulle die sakke oopmaak, is daar geen vleis in nie. “Hoe is dit moontlik?” vra hulle. “Hier is dan geen vleis nie, maar kyk hoe vol bloed is die sakke. En die bloedstreep agter jou … ?” “Dis nie vleis nie, dis geld. Bloedgeld,” antwoord Martin. “Die bloed wat julle sien drup, is dié van die arm mense wat deur Grubbs uitgebuit is.” Die ab en die ander broers het nie weer aangedring dat broer Martin by mnr Grubbs gaan donasies vra nie.

___________________________________

As ’n mens net goed doen omdat dit goed is vir besigheid, sal jy gemene dinge doen teen ’n hoër prys. SAMUEL SMILES

Hulle wat dink dat geld absoluut alles is, sal absoluut enigiets daarvoor doen. BENJAMIN FRANKLIN

Hier in die krotbuurtes probeer ons om nie net ons hulp te gee nie, maar ook ons hart.

MOEDER TERESA VAN KALKUTTA

69 Prisonier 16670 in Auschwitz

Tydens die Tweede Wêreldoorlog het daar in Auschwitz en Treblinka, twee Nazi-konsentrasiekampe in Pole, alléén ongeveer twee miljoen mense gesterf. Oor daardie vreeslike dae word daar talle verhale van moed en geloof vertel. Hier is een van hulle, verwerk uit die verhaal soos oorspronklik opgeteken deur Elie Wiesel, een van die min wat Auschwitz oorleef het:

In die donker gedagtewêreld van ’n man met ’n snorretjie en ’n ongelooflike vermoë om mense te manipuleer, was die Jode en die Slawiese volke minder as mense (Untermenschen). Daarom het hy, ene Adolf Hitler, gevoel dit is sy goeie reg om hulle stede en kulture uit te wis en hulle nywerhede aan te wend tot die voordeel van Duitsland. Hy sou by Pole begin. Op 1 September 1939 het Duitse troepe dié land binnegeval. In die dorpie Niepokalanow het vader Kolbe elke dag met liefde na sy gemeente omgesien, maar in sy hart het die bekommernis oor Hitler en sy Nazi’s se bose planne daagliks gegroei. Nie verniet nie. In Februarie 1941 het die Poolse Versetbeweging hom gewaarsku dat die Gestapo op sy spoor was. In die oë van Hitler was die enigste rol van die Poolse priesters om “die mense met godsdiens op hul plek, onnosel en oningelig te hou”. Met kerkleiers wat ’n ander siening van geloof gehad het, moes daar “’n plan gemaak word”. Kolbe was een van laasgenoemde, en op 17 Februarie het “die plan” met hom in werking getree. Hy is gearresteer. Ná verskeie maande in ’n gewone tronk is hy in Mei 1941 na die gevreesde Auschwitz oorgeplaas. Hier is hy deelgemaak van ’n span wat afgekapte bome met hul hande moes vervoer. Jare van te min eet en te veel werk het die skraal priestertjie se kragte getap, en reeds op die derde dag het hy onder die swaar vrag ineengestort. Onder die wagte se skoppe en sweepslae het hy daar bly lê, skynbaar dood. ’n Dapper kameraad het hom kom optel en Kolbe het in die kamphospitaal bygekom tussen ’n klomp ander halfdood-van-uitputting-werkers. Dikwels is dié wat ongeskik was vir werk onmiddellik “geëlimineer”, maar die SS-offisier wat sulke teregstellings moes

hanteer, het spottend opgemerk: “Dis nie eens die moeite werd om ’n koeël of ’n bietjie gas op dié priestertjie te mors nie. Hy sal binne ’n week dood wees.” Maar Kolbe het wonderbaarlik oorleef en is oorgeplaas na Seksie 14, waar dié gebly het wat vir hul straf op halfrantsoene aan die lewe moes probeer bly. Hier het die skraal priestertjie sy medegevangenes uit die Woord getroos en bemoedig gedurende die lang nagte wanneer hulle van honger nie kon slaap nie. Intussen het die Nazi’s se moordmasjien flink gefunksioneer. In Auschwitz het die skoorstene van die vyf krematoriums nooit ophou rook nie. Elke 24 uur is ongeveer 8 000 Jode vergas en verbrand. Een nag in Julie 1941 kon die inwoners van Seksie 14 hoor dat daar buite iets aan die gang was. ’n Geroep, ’n gevloek, die geblaf van honde en die gebrul van motorfietse. Die volgende môre toe die armsalige groepie op die paradegrond aantree, was die rede duidelik: Een van hul makkers het ontsnap. En die wagte kon hom nie kry nie. Almal het geweet wat dít beteken. Maar die inwoners van Seksie 14 moes eers die volle dag lank in die son op aandag staan voor hulle sou hoor watter tien van hulle – soos dit die reël was – in die ontsnapte se plek moes sterf. “As les vir julle ander,” bulder kampkommandant Fritsch, “sal die tien wat ek aanwys, ’n hongerdood in die doodsbunker moet sterf. ’n Koeël in die kop of ’n lus om die nek, selfs ’n paar mondevol gas, is ’n te maklike dood vir julle. Julle wou mos nie julle maat se ontsnappingsplanne aan ons bekend maak nie!” Die manne van Seksie 14 het ophou asemhaal, want die doodsbunker was erger as enigiets anders. Die dood het stadig en verskriklik gekom, want nie net kos is van die veroordeeldes weerhou nie, maar ook water. Soos altyd was die Nazi’s dodelik metodies. Fritsch het op en af tussen die lang rye gestap en elke prisonier van voor en van agter besigtig, in almal se monde en ore gekyk. Toe het hy sy keuse gemaak. Elke ongelukkige se kampnommer – ingebrand op sy voorarm – is pynlik netjies in ’n reuselegger opgeskryf deur Fritsch se assistent. Die meeste veroordeeldes het niks meer gehad om te sê nie, maar een man het luidkeels gekerm: “My arme vrou. Sy is ook hier, en sy sal weet! My dood sal haar breek. Sy sal nie langer aan die lewe kan vasklou nie. Ag, laat my gaan? Laat my gaan!” Fritsch het in sy gesig gelag. Terwyl die tien mans hul skoene uittrek – want dit

was deel van die ritueel dat prisoniers kaalvoet na hul dood moes loop – is daar skielik ’n opskudding tussen die prisoniers wat in die rye oorgebly het. ’n Skraal man beur vorentoe en dring daarop aan om met die kommandant te praat. Ongehoord dat ’n Poolse vark met ’n Duitse offisier mag praat! Genoeg rede vir oombliklike teregstelling! Maar Fritsch word half onkant gevang en draai tog om om te luister. Voor hom staan vader Kolbe, prisonier 16670, ’n vaal en vertoiingde mannetjie. Voor Fritsch hom kan keer, praat Kolbe. Hy weet baie goed dat ’n Duitse bevel nooit omgekeer mag word nie. Daarom moet dit nie klink of hy dít vra nie. Maar Duitsers val altyd vir funksionaliteit. “Ek is ’n ou man, Kommandant,” begin hy dus. “En soos u kan sien, is my kragte so min dat ek niks meer vir die Ryk in terme van handearbeid kan beteken nie. Maar prisonier 5659 is baie sterker as ek. Hy kan nog heelwat werk vir julle doen.” En hy wys in die rigting van die veroordeelde man wat oor sy vrou gehuil het. “Ek bied aan om in sy plek te sterf.” Toe knik Fritsch vir sy assistent en nommer 5659 word netjies doodgetrek om plek te maak vir 16670. Terwyl vader Kolbe sy skoene uittrek om saam met die nege ander veroordeeldes na die doodsbunker te loop, kyk hy vlugtig op, vas in die oë van nommer 5659. Op die vrygestelde se gesig was ’n uitdrukking van soveel oorstelpte verbasing dat dit nog nie omgesit het in dankbaarheid nie. Nadat die tien mans in die donker, ondergrondse sel verdwyn het, het daar ’n vreemde stilte in die kamp neergedaal. En in plaas van die gebruiklike gille en pleitredes uit daardie plek van stadige marteling was daar ook in die doodsbunker stilte. In die dae wat gevolg het, was daar ook nie die gewone gestamp teen die dak en die mure, die onmenslike geskreeu na water en kos en die skerp klank van die wagte se vloeke nie. Dié wat fyn geluister het, kon die dowwe klanke van sang uitmaak. Hierdie keer het die sterwendes ’n herder by hulle gehad, iemand wat hulle saggies deur die dal van doodskaduwee kon begelei – met die boodskap dat die groot Herder by hulle is én aan die ander kant vir hulle wag. Moontlik is dit die rede waarom vader Kolbe die laaste van die tien was om te sterf.

___________________________________

Miskien, eendag, wanneer die mensdom die ruimte getem het, én die wind, die getye, die swaartekrag, sal daar ’n dag kom wanneer ons die krag van die liefde sal inspan. En op daardie dag sal dit wees asof ons vir die tweede keer in die geskiedenis van die mensdom vuur ontdek. TEILHARD DE CHARDIN

70 Die toe kerkdeur

Ou Susara was ’n voorbeeldige vrou. Godsdienstig en vroom en vol liefde vir God. Sy was lief vir kerk toe gaan. Só lief, dat Sondae alleen nie vir haar genoeg was nie. Sy het elke oggend van die week na die kerkgebou toe geloop om God daar te gaan aanbid. Sy was so vasgevang in haar gedagtes oor haar liefde vir God dat sy niks om haar gesien of gehoor het wanneer sy op pad kerk toe was nie. Nie die kinders wat haar langs die pad gegroet het of die bedelaars wat hulle hande na haar uitgesteek het nie. Eendag was sy weer so diep in gedagte op pad kerk toe. Maar toe sy die kerkdeur wou opstoot om binne te gaan bid, vind sy dat dit gesluit is. Al haar pogings om dit oop te beur, was tevergeefs. Sy was hoogs ontsteld, want vir die eerste keer in jare sou sy nie in die kerk haar liefde vir God kon bely nie. Toe merk sy dat daar ’n briefie teen die toe kerkdeur vasgeplak was. Daarin het gestaan: “As jy My soek, sal jy My daar buite ook sien. Ek is daar tussen die kinders en die bedelaars.”

___________________________________

Elke dag sien ek mense wat die kerk verlaat op soek na God. LENNY BRUCE

Ons het die vreemde gedagte ontwikkel dat Christene die koninkryk kan laat kom

met aangrypende liturgieë en lofprysing in ons kerke sonder dat hulle die lof van God hoef te lééf onder mense buite die kerke. JW ELLIOT

71 Petrov, die “getroue kerkganger”

Na ’n vertelling van Ferdinand Deist in die rubriek “Geestelike waardes”, Die Burger, 1996 (met toestemming, destyds, van die outeur).

Petrov, ’n brandarm houtkapper, het sy lewe lank die Here liefgehad. Hy was altyd ’n getroue kerkganger, totdat hy eendag onverklaarbaar begin wegbly het. Net voor kerktyd het die mense hom die woud sien instap en saans lank ná aandkerk het hy eers weer teruggekom. Omtrent dieselfde tyd het die dorpsmense ook agtergekom dat hy hulle begin vermy. Hy het nog altyd aan die einde van elke weeksdag sy vraggie hout by die handelaar kom neersit en sy karige loon ontvang, maar hy het nooit meer, soos vroeër, met ’n elk en ’n ieder ’n geselsie aangeknoop nie. Hy het niks verduidelik nie, net sy stille gang gegaan, en Sondae die hele dag lank verdwyn. Die mense het al hoe meer oor hom begin wonder. Met watter onderduimshede is hy besig? “Dalk doenig met die duiwel se dinge,” het hulle bespiegel. Want hoekom sonder hy hom so af, en vir wat raak hy net mooi onder kerktyd so weg? Toe een van die ouderlinge Petrov een Sondagoggend vroeg met ’n swart kat onder sy arm die bos sien inloop, was die gort gaar. “Dis Satansdinge, Dominee,” het hulle die predikant gaan vertel. “Hy raak hier weg met ’n swart kat en as hy terugkom, het hy niks by hom nie. Hy gaan offer natuurlik die stomme dier! Netnou tref ’n onheil die dorp oor dié bose dinge. Verlede week het een van die kinders wat hom wou agternakyk toe hy die bos inloop, hoeka uit die boom geval en sleg seergekry.” “Ja-nee,” het Dominee gesug, en vir ou Petrov ’n brief geskryf. Hy moes hom

bekeer van sy bose weë, het die brief gelui, en terugkeer na die kerk. Tot tyd en wyl hy tot besinning kom, sou hy onder sensuur wees. En as hy hom hardkoppig wou hou, moes hy net onthou dat hy nog eendag die kerk sal nodig kry as hy te sterwe kom … Petrov het maar voortgegaan met sy vreemde gedrag. Die gemeente was geskok oor sy gebrek aan berou en in sy afwesigheid het die kerkraad sy lidmaatskap opgesê. Toe die dag kom waarteen die dominee hom gewaarsku het, het hulle geweier om hom uit hulle kerk te begrawe. Die buurdorp het darem ingewillig dat hy in húlle kerkhof ’n rusplek kon kry. ’n Rukkie ná Petrov se dood het ’n prokureur met ’n bief geadresseer aan die predikant daar opgedaag. Dit was by Petrov se testament aangeheg, en daarin het hy verduidelik:

“Ek is jammer dat ek die kerk so skielik moes verlaat. Dit het so gekom: “Ek het eendag in die bos waar ek hout kap op ’n groepie melaatses afgekom wat daar weggekruip het. Hulle het niemand gehad om hulle te versorg nie. En hulle is verbied om tussen mense te kom – uit vrees dat hulle die dorpenaars sou aansteek. “Ek het vir hulle ’n skuiling gebou, hulle probeer versorg en vir hulle kos geneem. Maar ek kon net op Sondae gaan, want dwarsdeur die week moes ek elke uur wat ek kon, werk. U weet self hoe min ek maar uit die hout maak. Ek kon ook nie meer naby julle dorpsmense kom nie uit vrees dat ék julle sou aansteek. “En, o ja, ek het gehoor dat julle wonder oor die kat wat ek daardie keer met my saamgeneem het. U sien, die siek mense het so ’n behoefte aan iets wat hulle kan streel en vashou; ’n lewende wese wat nie vir hulle sou gril nie. Toe neem ek vir hulle die kat. “Ek vra om vergifnis vir my gedrag. En ek vra julle om tog asseblief ná my dood voort te gaan om die melaatses te versorg en my katte kos te gee.”

___________________________________

Groot Gees, help my om niemand te oordeel voordat ek ’n halwe maan lank in sy mokassins* geloop het nie. GEBED VAN DIE SOUIX-INDIANE

Wanneer mense van jou kwaadpraat, lewe só dat niemand hulle glo nie. RUSSIESE SPREEKWOORD

Vooroordeel is die kind van onkunde. WILLIAM HAZLITT

* Sagte veldskoene wat Indiane dra.

72 Die rabbi se reis

’n Wonderlike storie oor die rabbi van Nemirov het die rondte gedoen. Op elke geestelike vakansiedag was hy heel oggend nêrens te vind nie. Sy volgelinge het gesê: “Maar dis duidelik – hy vaar elke oggend op hemel toe om by God te wees!” Die storie is oorvertel totdat dit deur die hele streek bekend was. Op ’n dag het ’n twyfelaar in Nemirov aangekom en besluit om dié simpel storie stop te sit deur dit wetenskaplik te ondersoek. Een aand het hy in die rabbi se huis ingeglip en onder sy bed weggekruip. Uiteindelik het dit oggend geraak, tyd vir die rabbi om op te vaar hemel toe om by God te wees. Die twyfelaar het gehoor hoe die rabbi opstaan en sy oggendgebed doen. Toe doen die rabbi iets snaaks: Hy trek ’n ou baadjie, verslete broek en stewels aan, en begin met ’n byl en ’n ou sak oor die skouer aanstap woud toe – die prentjie van ’n houtkapper. Die twyfelaar is agterna. Hy het gesien hoe die rabbi hout bymekaarmaak, dit kleiner kap en die sak volmaak. Toe is die rabbi, en sy agterdogtige waarnemer, dieper die woud in. Uiteindelik kom hulle by ’n klein huisie aan, waar die rabbi aanklop. Die twyfelaar kon die swak stemmetjie van ’n ou vroutjie hoor: “Wie is dit?” “Dis Vassil, die houtkapper,” het die rabbi bot geantwoord. “O, is dit jy?” sê die stemmetjie. “Maar ek kan nie opstaan nie.” “Toemaar, ek sal die hout inbring.” “Sal jy dalk die vuur ook aansteek?” het die stemmetjie gekom. “Ek kan maar,” het die rabbi geantwoord, en die twyfelaar het gesien hoe hy die vuur aansteek en die oggendgebed vir die vroutjie doen.

Daarna is die rabbi terug huis toe, waar hy sy houtkapperklere uitgetrek en met sy normale dagtake aangegaan het. Toe gebeur iets verstommends: Die twyfelaar het kom aanbid in die sinagoge en uiteindelik by die gemeente aangesluit. En wanneer iemand die storie vertel van die rabbi wat opvaar hemel toe, het die twyfelaar nie meer gelag nie. Hy sou net doodernstig byvoeg: “Ja, indien dit nie nóg hoër is nie.”

___________________________________

Moenie oordeel nie, sodat jy nie geoordeel word nie; met dieselfde oordeel waarmee julle oor ander oordeel, sal oor julle geoordeel word, en met dieselfde maat waarmee julle vir ander meet, sal vir julle gemeet word. Waarom sien jy die splinter raak wat in jou broer se oog is, maar die balk in jou eie oog merk jy nie op nie? JESUS CHRISTUS

Daar is ’n hoër ideaal as om ’n hoë posisie in die wêreld te beklee. Dit is om neer te buig en dié wat teen die grond is ’n bietjie hoër op le lig. MOEDER TERESA VAN KALKUTTA

73 Onselfsugtige liefde

Steve, ’n stil, skaam seuntjie, het verhuis. Eendag kom hy ná skool by die huis aan en sê: “Weet Mamma wat? Een van die dae is dit Valentynsdag, en ek wil vir elkeen in my klas ’n kaartjie maak. Ek wil hê hulle moet weet ek is lief vir hulle.” Sy ma se hart het in haar skoene gesak en sy het gedink: Ek wens hy wil liewer nie. Elke middag het sy gesien hoe kom die kinders van die skool af: Almal lag en hang aan mekaar, maar Steve kom altyd alleen agterna. Sy het egter nie kans gesien om hom te keer nie, daarom het hulle gom en papier en kryte gaan koop, en drie weke lank het Steve met groot moeite 35 Valentynskaartjies gemaak. Op 14 Februarie was hy verskriklik opgewonde. Hy het die kaartjies onder sy arm vasgeknyp en skool toe gehardloop. Dit gaan ’n harde dag vir Steve wees, het sy ma gedink. Ek sal maar koekies bak om hom mee op te beur wanneer hy van die skool af kom. Hopelik help dit vir die hartseer, want hy gaan tog nie ’n Valentynskaartjie kry nie. Daardie middag toe sy deur die venster kyk, sien sy hoe die kinders van die skool af kom, aan die lag en gesels soos altyd – elkeen met Valentynskaartjies in die hand. En daar was Steve: Hy was nog steeds alleen en heel agter, maar hy het vinniger as gewoonlik geloop. “Sies tog, hy wil seker in trane uitbars,” het sy gedink. Sy hande was leeg. Hy het nie ’n enkele kaartjie gekry nie. Toe hy by die huis kom, het sy hele gesiggie gelewe en sy ogies het geblink. Hy het nie eens sy ma se koekies raakgesien nie. “Mamma, wat ’n fantastiese dag! Om te dink, al die kinders in my klas weet nou hoe lief is ek vir hulle!”

___________________________________

Die enigste vorm van suiwer liefde is die wat niks terugverwag nie. AUGUSTINUS

74 Sodat julle kan lewe

Gedurende die Tweede Wêreldoorlog is ’n bomwerper van die Britse lugmag op ’n missie oor Duitsland deur lugafweer getref. Verskeie bemanningslede is gewond en hulle was onrusbarend vinnig besig om hoogte te verloor. Die enigste ongedeerde persoon in die romp van die vliegtuig was ’n lugmagkapelaan wat die missie vergesel het. Die vlieënier het oor sy skouer na hom toe geroep om soveel bagasie as wat hy kon, uit te gooi sodat hulle in die lug kon bly. Die kapelaan het alles uitgegooi waarop hy sy hande kon lê, selfs die brandblussers en uiteindelik ook die valskerms. Maar die vliegtuig het aanhou hoogte verloor, en voor hulle kon die vlieënier ’n reeks heuwels sien waaroor hulle beswaarlik sou kom. Die heuwels het al nader gekom. Skielik het die vliegtuig egter opwaarts geslinger, byna ’n rots teen ’n heuwel geraak, en toe tóg net-net bo-oor die bome geswiep. In die verte kon die vlieënier die Engelse Kanaal sien, en hy het uitgeroep: “Kapelaan, ons het dit gemaak!” Maar daar was geen antwoord nie. Die vlieënier het ’n hele paar kere geroep voordat hy besef het dat die kapelaan nie meer in die vliegtuig was nie. Hy het self ook uitgespring om die vliegtuig daardie laaste bietjie hoogte te gee wat nodig was om bo-oor die heuwels te kom.

___________________________________

Wat is lafhartigheid? Dis ’n eienskap wat mense in gevaar met hulle bene laat dink.

AMBROSE PIERCE

75 Spesiale tarief

’n Man het groot oogprobleme gehad, en sy plaaslike dokter het hom verwys na die enigste spesialis wat die moeilike, peperduur operasie sou kon uitvoer, wat sy enigste kans op herstel was. Die man het al sy spaargeld gaan trek en die spesialis gaan spreek. Nadat hy hom deeglik ondersoek het, het die spesialis bevestig dat die duur operasie dringend uitgevoer sou moes word. Maar sy normale fooi vir hierdie operasie was ses maal meer as al die man se spaargeld. “Nou ja,” het die arme man gesê, “dan moet ek maar daarmee vrede maak dat ek my oë gaan verloor, want ek kan dit nooit bybring nie.” Maar die goedhartige spesialis het geantwoord: “Daar is net een manier om jou probleem op te los. Jy kan nie die volle rekening betaal nie en ek kan nie vir so ’n skamele fooi werk soos wat jy kan bekostig nie, maar daar is ’n uitweg: Ek sal die operasie verniet doen.”

___________________________________

Elkeen moet gee soos hy hom in sy hart voorgeneem het, nie met teensin of uit dwang nie, want God het die blymoedige gewer lief … Hy maak julle ryk genoeg om by elke geleentheid vrygewig te wees. DIE APOSTEL PAULUS (2 KOR 9:7,11)

76 Die ferweelhasie

’n Verwerking van die klassieke verhaal The velveteen rabbit van Margery Williams

Daar was eendag ’n speelgoedhasie wat van ferweel gemaak was. Toe hy nog jonk en nuut was, was sy ogies blink en sy ore kiertsregop, nogal met pienk satyn uitgevoer. Toe die seuntjie hom daardie Kersfeesoggend present gekry het, het hy ’n hele twee ure met hom gespeel en toe van hom vergeet, want daar was sulke wonderlike ander speelgoed in sy Kerskous. Daarna het die hasie ’n lang tyd in die speelgoedtrommel gewoon, waar die ander, duurder speelgoed nogal op die skaam hasie neergesien het omdat hy maar net van katoenferweel gemaak is. Veral die meganiese speelgoed was baie hoogmoedig. Omdat hulle kon beweeg en geluide maak, het hulle hul verbeel hulle is nie speelgoed nie maar regtige mense. Die hasie het nie eens geweet ’n mens kry regtige hase nie. Hy het gedog hulle is maar almal van saagsel gemaak, met ferweel rondom. Daar was darem een van die speelgoeddiere wat vriende was met die ferweelhasie: die ou plastiekperd. Hy was al so gehawend van die baie kinders wat deur die jare met hom gespeel het dat hy oral ingeduik en vol krapmerke was. Hy was ’n wyse perd, want hy het al baie hoogmoedige meganiese speelgoed sien kom en gaan. Almal was aan die begin baie pronkerig en neerbuigend teenoor die ander speelgoed. Maar die een of ander tyd het almal se meganismes gebreek en dan was hulle tjoepstil en bewegingloos, en het almal geweet hulle is maar net speelgoed en nie regtig eg nie. “Wat beteken RÊRIG?” vra die ferweelhasie eendag vir Plastiekperd. “Beteken dit om goed wat zoem en gons binne-in jou te hê, wat jou laat loop of dans?” “Nee,” sê Plastiekperd, “RÊRIG het niks te doen met hoe jy gemaak is nie. Dit is

iets wat met jou gebeur. As ’n kind ’n speelding vir ’n lang, lang tyd liefhet – nie net met hom speel nie, maar hom REGTIG liefhet – word hy RÊRIG.” Plastiekperd dink so ’n bietjie na, en toe sê hy saggies: “Ek dink dit gebeur met mense ook. Al is hulle al mense, word hulle ook van liefhê en liefgehê word RÊRIG …” Die ferweelhasie het die laaste stukkie nie so mooi verstaan nie, maar hy was ’n bietjie bekommerd: “Is dit seer om RÊRIG te word?” vra hy toe. “Partykeer, ja,” sê die perd, want hy praat altyd die waarheid. “Maar as jy RÊRIG is, gee jy nie om nie.” “Gebeur dit vinnig, soos wanneer die speelsoldaatjies opgewen word?” vra Ferweelhasie. “Nie sommer dadelik nie,” sê Plastiekperd. “Jy word RÊRIG. Dit vat partykeer baie lank. Daarom gebeur dit nie juis met mense of speelgoed wat maklik breek, of wat vreeslik fyn opgepas moet word, of wat vol fiemies is en skerp kante het wat maklik kan afbreek nie. Teen die tyd dat jy RÊRIG geword het, is die meeste van jou hare al af van al die liefhê, of een van jou oë het al uitgeval, of jou litte kraak, en jy lyk oor die algemeen maar redelik verslete. Maar dit maak glad nie saak nie, want as jy EG en REGTIG is, kan jy nooit lelik wees nie. Behalwe vir mense wat nie verstaan van RÊRIG-wees nie …” “Dan is jy seker EG en REGTIG?” sê die hasie, en toe wens hy hy het dit nooit gesê nie, want hy het dit nie sleg bedoel nie, maar Plastiekperd kan dalk sensitief wees. Maar die perd glimlag net en sê: “Ja, ek is. Die seuntjie se oupa het my RÊRIG gemaak. Dit was baie lank gelede. Maar as jy eenkeer regtig is, kan niks dit weer ongedaan maak nie.” Ferweelhasie sug. Hy wil ook so graag ’n regte, egte hasie wees, maar hy wens darem dat al die ongemaklike goed waarvan Plastiekperd gepraat het nie éérs met hom hoef te gebeur nie. Een aand toe die seuntjie bed toe gaan, kon hulle nêrens die porseleinhondjie kry wat snags by hom slaap nie. Sy mamma was bietjie haastig en het nie kans gesien om nog buite ook te gaan soek na die porseleinhond nie. Toe gaan haal sy sommer die eerste speelding wat sy kan raakvat uit die speelgoedkas uit. Dit was die ferweelhasie. Sy tel hom aan die een oor op en druk hom in die seuntjie se arms. “Vat sommer jou ou hasie,” sê sy. “Hy is lekker sag om by te slaap.” Toe steek die seuntjie sy hande uit en druk die ferweelhasie teen hom

vas. Van toe af het die hasie elke aand by die seuntjie geslaap. Eers was dit nogal ongemaklik, want die kind het hom vreeslik styf vasgehou, en soms in sy slaap sommer bo-oor hom gelê, en dit was nogal bedompig so diep onder die komberse. Maar baie gou het hy daaraan gewoond geraak, want dit was so lekker as die seuntjie saans met hom lê en gesels en selfs lekker maanligspeletjies op die kamervloer met hom speel. Die ferweelhasie was so gelukkig omdat hy en die seuntjie so lief was vir mekaar dat hy glad nie eens agtergekom het hoe verslete en toiingrig sy ferweeljassie word nie; dat sy stert aan die losraak was, en sy neusie al velaf was van al die gesoen. Eendag het die seuntjie met hom buite gespeel en toe hy skielik weggeroep is, het hy hom daar laat lê. Toe hy daardie aand moes gaan slaap het hy so ’n bohaai opgeskop oor sy “liefste hasie” dat sy ma in die donker tuin moes gaan soek na die speelding. Toe sy dit vir hom bring, sê sy: “Hier, vat jou haas. Maar ek weet nie vir wat jy so te kere oor ’n speelding nie!” Die seuntjie het sy arms uitgestrek na sy ou speelmaat en kwaai gesê: “Hy is nié ’n speelding nie. Hy is RÊRIG!” Toe die ferweelhasie dit hoor, was hy baie, baie bly, want nou het hy geweet wat die plastiekperd gesê het, is regtig waar. Hy was nie meer net ’n speel-speelhasie nie; hy was REGTIG – die seuntjie het self so gesê. En in sy verweerde glasogies was daar skielik ’n uitdrukking van soveel skoonheid en wysheid dat die mense in die huis hulle daaraan verwonder het. Dwarsdeur daardie somer het die seun en sy hasie saans na ete in die soel skemeraand in die bos langs hulle huis gespeel. Eenkeer het die seuntjie ’n bietjie weggedwaal om aandblomme te gaan pluk. Toe die ferweelhasie weer sien, staan daar twee hasies voor hom, wat baie soos hy, maar tog ook anders as hy, lyk. Hulle het al nader gekom, en Ferweelhasie kon nie verstaan hoe hulle kan beweeg as hy geen opwen-sleutel wat hulle meganisme aan die gang moes sit, iewers aan hulle kon sien nie. Toe vra een van hulle: “Hoekom kom speel jy nie saam met ons nie?” “Ag, ek is nie lus nie,” antwoord Ferweelhasie, want hy wou nie hê hulle moet sien dat hy glad nie kon opgewen word nie en altyd net op een plek moes bly.

“Kan jy op jou agterpote hop?” vra die ander hasie met die lang ore en sagte bruin haartjies. “Ek kan, maar ek wil nie,” jok Ferweelhasie, want ’n speelgoedhaas word net uit een stuk gemaak, en het glad nie eens agterpote nie! Die lewendige hasies kom toe nog nader om ondersoek in te stel. Toe hulle by hom kom, trek die voorste enetjie sy ore plat en spring agteruit. “Haai, jy ruik nie reg nie! Ek sweer jy is nie ’n regte hasie nie.” “Ek is RÊRIG!” huil Ferweelhasie. “Die seuntjie het self so gesê.” Maar hulle was al weg. Maande het verbygegaan en Ferweelhasie het al meer verweerd geraak van al die speel en die vashou en die soen. Sy snor was al heeltemal af, sy pienk ore was grys van ouderdom en sy hele ou lyfie was al feitlik vormloos. Hy het eintlik nie meer soos ’n haas gelyk nie. Maar nie vir die seuntjie nie. Vir hom was sy geliefde maat altyd mooi. En dit was al wat vir Ferweelhasie saak gemaak het. Hy het nie omgegee dat hy nie meer mooi was vir ander mense nie, want hy het geweet hy is RÊRIG. En as jy EG en RÊRIG geword het, maak dit nie meer saak hóé verweerd jy is van lewe en liefhê nie, want jy weet wat REGTIG belangrik is in die lewe.

77 Die twee broers

’n Man het twee seuns gehad. Die een was getroud, met ’n groot gesin. Die ander een was ’n vrygesel. Ná hul pa se dood het die broers saam op die erfplaas geboer. Hulle het die werk, en ook die wins, gelykop verdeel. Eendag dink die ongetroude broer by homself: Dit is onregverdig dat ek en my broer die graanoes om die helfte verdeel. My broer het ’n groot gesin en moet vir baie kos gee. Ek hoef net vir myself te sorg. Ek moet ’n plan maak sodat my broer meer graan kry as ek. So kan ek hom help om vir sy gesin te sorg. Maar hy is so ’n eerbare man dat hy nooit sal instem as ek dit voorstel nie. Ek sal dit in die geheim moet doen. Hy besluit toe om elke nag ’n sak van sy graan na sy broer se graanstoor oor te dra. So gesê, so gedaan. Die getroude broer dink ook op ’n dag by homself: Dit is onregverdig dat ek en my broer die graanoes gelykop verdeel. Eendag wanneer ek oud is, sal my kinders na my omsien. My broer het niemand om op sy oudag vir hom te sorg nie. Ek moet ’n plan maak sodat hy genoeg het om van te leef wanneer hy die dag oud is. Toe besluit hy om elke nag ’n sak van sy graan na sy broer se graanstoor te neem. So gesê, so gedaan. So het elke broer elke nag ’n sak van sy graan na die ander een se skuur oorgedra. En dit was vir hulle ’n onverklaarbare raaisel waarom die getal sakke in hulle graanstore skynbaar dieselfde gebly het. Een nag kies die twee broers toevallig dieselfde tyd om hul skenking aan die ander een te gaan doen. En so kom dit dat die twee, elkeen met ’n graansak op die rug en hul oë op die grond, in mekaar vasloop. Hulle het begin glimlag, want nou het hulle die raaisel van die konstante getal graansakke verstaan. En ook begryp wat broederliefde beteken. Hulle het mekaar

omhels en was daarna nog liewer vir mekaar. Maar dit is nie waar die storie eindig nie. Terwyl die broers in die stilte van die nag hulle weldade aan mekaar bewys het, het God hulle dopgehou. Hy was baie bly oor wat Hy gesien het. “Ek verklaar hierdie plek heilig,” het Hy vir sy engele gesê, “want dit is een van die min plekke op aarde waar Ek buitengewone liefde tussen mense gesien het.” Die legende lui verder dat koning Salomo sy pragtige tempel vir God gebou het op die plek waar hulle gewoon het.

___________________________________

Ons is as broers aan mekaar verbonde deur die gelyke liefde van ons Vader vir ons almal. Ons hou mekaar se hande vas asof ons langs ’n gladde paadjie loop. En hoe meer die een op die ander leun, hoe groter is die kans dat ons deur die lewe sal kom sonder om te val en alleen te bly lê. POUS GREGORIUS

78 Gee dit liewer vir my

Een van die briljantste filosowe van die 18de eeu was die Duitser Moses Mendelssohn. Hy was ’n Jood, maar sy leerstellinges is hoog aangeslaan deur Joodse sowel as Christen geleerdes. Hoewel Moses self ortodoks geleef het, het sommige van sy kinders die Christelike geloof aangeneem. Sy kleinseun, die komponis Felix Mendelssohn, het byvoorbeeld in ’n Christenhuis grootgeword. Van oupa Moses Mendelssohn word ’n mooi verhaal vertel. Hy was geseën met ’n geniale brein, ’n sensitiewe hart en ’n wonderlike vermoë om luisteraars te boei. Ongelukkig was sy uiterlike nie so mooi soos sy innerlike nie: Moses Mendelssohn was kort en onaansienlik, met ’n boggelrug. Toe hy hubaar raak, het sy pa – soos dit destyds die gewoonte was – vir sy seun ’n huwelik gereël. En Moses het onmiddellik hopeloos verlief geraak op die vrou wat sy ouers vir hom gekies het, Fromet Guggenheim. Maar die gevoel was hoegenaamd nie wederkerig nie. Fromet was immers baie mooi. Moses was arm, en lelik. Nadat die huweliksooreenkoms beding is, is ’n partytjie gereël sodat die bruid haar toekomstige man kon ontmoet. Toe Fromet die vertrek binnekom, was Moses diep in gesprek met een van die gaste en sy kry die kans om haar aanstaande van ’n afstand af dop te hou. Sy was, om die minste te sê, geskok. Baie ferm gaan lig sy toe haar pa in dat daar nie ’n kans is dat sy sal instem tot ’n huwelik met dié “potsierlike mannetjie” nie. Toe Moses hoor dat sy nie meer met hom wil trou nie, vra hy net een geleentheid om alleen met haar te praat. Uit hoflikheid stem sy in, maar sy kry dit nie eens reg om na hom te kyk nie. Na ’n paar onbeholpe pogings om haar aan die praat te kry, sê Moses: “Kan ek vir jou ’n storie vertel?” Verbaas stem Fromet in. “Het jy geweet,” begin hy, “dat huwelike in die hemel gemaak word?” Sy knik. “Nou ja, voor ek gebore is, het ’n engel my afgebring aarde toe. Ek vra hom toe of dit moontlik is dat ek die vrou wat God vir my gekies het, kan sien. Die

hemelse bode was verbaas, maar nie ongeneë nie. ‘Jy kan net een keer kyk,’ het hy ingestem. ‘Maar baie vinnig.’ “Wat ek daardie dag gesien het, Fromet, het my baie treurig gemaak. God het vir my ’n vrou met ’n boggelrug gekies. Ek het besef dat so ’n las baie swaar sou wees vir ’n vrou. Sy sou gespot en verag word. My hart was seer van jammerte vir haar. Toe pleit ek by God: ‘Gee maar liewer vir my die boggel. En maak haar mooi.’” Moses het ’n rukkie stilgebly. “God het my verhoor. Fromet, jy is daardie meisie. En elke keer as ek na jou skoonheid kyk, word my boggel ligter.” Toe kyk Fromet Guggenheim op na Moses Mendelssohn. Met ander oë as die vorige keer. Die man wat sy nou gesien, en later mee getrou het, was skielik wonderlik aantreklik: sag en sensitief, met ’n hart vol warmte en liefde. Iemand aan wie sy haar hart kon gee.

___________________________________

Jou liefdesdaad maak dalk net ’n klein krakie in die muur van jou vyand se haat … maar ’n klomp krakies kan ’n rots laat ineenstort. ALEXANDER SOLZHENITSYN

Om mense lief te hê, beteken om hulle te sien soos God hulle bedoel het om te wees. FEODOR DOSTOJEWSKI

79 Die gewonde Geneser

’n Legende uit die Talmoed

Rabbi Josua ben Levi loop eendag die profeet Elia raak waar hy by die ingang van ’n grot staan. Die rabbi gryp toe die geleentheid aan om die vraag te stel wat seker net die profeet sal kan antwoord: “Wanneer kom die Messias om op aarde te regeer?” “Hoekom vra jy Hom nie self nie?” “Maar waar is Hy dan?” “Hy sit daar by die poorte van die stad.” “Hoe sal ek weet dit is Hy?” “Hy sit tussen die armes en siekes wat oortrek is met wonde. Wanneer húlle hul wonde verbind, maak hulle al die verbande gelyk los, reinig die seerplekke, en begin dan weer almal met skoon verbande toedraai. “Maar Hy doen dit anders. Hy maak net een van sy wonde op ’n keer oop en draai dit dan weer toe terwyl Hy vir Homself sê: ‘Miskien kry iemand My nodig terwyl ek hiermee besig is. Dan moet Ek dadelik gereed wees om te help. Ek kan nie ’n oomblik versuim om eers my eie wonde klaar te verbind nie …’ “’n Lewe vir ander. Dís waaraan jy die Messias sal herken.”

___________________________________

Die geheim van ’n gelukkige lewe in navolging van Christus is eintlik so eenvoudig dat ’n kind dit kan verstaan: Kies by elke geleentheid om jou naaste se belange te bevorder bo jou eie en beleef die paradoks dat jy dalk minder het, maar gelukkiger is. DAG HAMMARSKJöLD

80 Sundar Singh en die koue nag

Sundar Singh was ’n bekende figuur in die Oosters-Ortodokse kerk. Van hom word die volgende ware verhaal vertel:

Singh en een van sy volgelinge was eenkeer op reis deur ’n onherbergsame, sneeubedekte winterlandskap. Half verkluim en feitlik aan die einde van hul kragte het hulle voortgestrompel teen die snerpende stormwind in, toe Singh oor ’n voorwerp in die voetpaadjie struikel. Hy sien dat dit ’n medereisiger is wat daar lê – bewusteloos en yskoud. “Ons sal hom moet saamneem,” sê hy vir sy metgesel. “Die man sal binne ure sterf as ons hom hier laat lê en eers hulp uitstuur wanneer ons ons bestemming bereik het.” “Maar jy is gek,” antwoord sy reismaat vererg. “Hy is ’n dooie gewig. As ons twee hom moet dra, gaan dit ons so uitput en vertraag dat ons langs die pad sal omkom. Hy is in elk geval byna dood. Ek loop nou. As jy jou lewe wil waag vir iemand wat jy nie eens ken nie, is dit jou saak.” Toe stap hy vinnig en kwaad daar weg. Singh het die bewustelose man sukkelend op sy skouers gelaai en met hom teen die stormwind in voortgebeur. Sy metgesel wat alleen verder geloop het, het nooit sy bestemming bereik nie. Iewers langs die pad het hy ineengestort en van die koue gesterf. Sundar Singh het met uiterste kraginspanning die einde van sy pad bereik en kon die bewustelose man betyds by ’n dokter kry. Later het hy vertel die enigste rede waarom hy oorleef het, was dat hy hom liggaamlik so geweldig moes inspan om die ander man te dra. Die inspanning

het sy liggaamstemperatuur laat styg en daarom het hy nie verkluim nie. Sy onselfsugtige daad was sy behoud. In die omgewing waar Sundar Singh gewoon het, het in later jare ’n spreekwoord ontstaan: Mense wat net met hulself besig is, gaan dood van geestelike verkluiming.

___________________________________

Watter waarde het jou liefde vir God, jou godsdiens, as jy nie kans sien om die voorwerp van dié liefde, jou naaste, in jou arms vas te druk nie? ANTOINE DE SAINT-EXUPÉRY

Sê vir jouself in elke situasie waar jy wonder of hulp regtig nodig is: “Het ek rede om te dink dat Jesus in dié geval sou geweier het?” Doen dan wat jou hart vir jou sê Hy sou gedoen het. TOYOHIKO KAGAWA

81 Amper …

Die mense het gedink dit is die reën wat in sulke spoortjies oor die ou man se wange loop, die dag by die begrafnis. Dit was immers nie ’n familielid van hom wat ons daardie dag ter ruste gelê het nie; hy het maar net langs haar in dieselfde woonstelblok gewoon. Wel veertig jaar lank, maar só intiem bevriend was hulle nou ook nie. In elk geval nie sover die oorledene se familie en vriende kon aflei nie. Hulle was net bure en goeie kennisse. Toe die reën heeltemal ophou tydens die laaste rituele langs die graf, kon hulle sien dit is trane wat so onophoudelik oor die ou man se wange stroom. Terwyl die kis in die graf afsak, het die naasbestaandes nader gekom om grond en blomblare as laaste eerbewys te strooi. Skielik het die skraal witkopman vorentoe getree en hard gesê: “O, o, o, ek het haar so liefgehad!” Toe bars hy in onbeheersde snikke uit. Sy uitbarsting het die rustige, stylvolle seremonie versteur. Die oorledene se susters en broers en hulle kinders het geskok en verleë gelyk. Onder die gesang het die predikant sy arm om die ou man se skouers gesit om hom tot bedaring te probeer bring. “Ek weet julle het mekaar goed geken en haar skielike dood is ’n skok, nè, Oom?” het hy saggies gesê. “Maar ek het haar liefgehad!” bars die man uit terwyl hy na die kis staar. “Ek het haar so liefgehad.” Verbaas het die ander begrafnisgangers dié verklaring aangehoor. Hulle wat vir Marie geken het, kon nooit uit die optrede van dié stil, ongetroude oudonderwyseres en haar ewe ingetoë buurman aflei dat daar iets meer as ’n hoflike vriendskap tussen hulle was nie. En nou staan hy daar, snikkend, die toonbeeld van magtelose hartseer, en prewel een stryk deur: “O, o, ek het haar so liefgehad.” Toe die mense al byna almal wegbeweeg het, kyk die ondernemers diskreet in die rigting van die predikant. Hulle wou toegooi en huis toe gaan. “Kom, Oom,” sê die jong domineetjie effens onbeholpe, “ek weet dit is vir Oom swaar, maar dis nou tyd om huis toe te gaan. Die lewe moet aangaan, nè?”

“Maar ek was so lief vir haar,” is al antwoord wat die man uitkry. “Ai, Oom, ek is seker dit het haar gelukkig gemaak om dit te weet. Laat dit nou maar vir jou ’n troos wees.” “Maar jy verstaan nie!” sê die witkopman terwyl hy die predikant hulpeloos aanstaar. “Ek het dit amper eendag vir haar gesê.”

___________________________________

Wanneer ’n ouer vrou bemin word, blom sy soos ’n krokus in die hartjie van die winter. DUITSE GESEGDE

Berou is die dodelike eier wat uitstel lê. WILLIAM COWPER

82 Ek het jou geskep!

Een koue wintersdag staan ’n straatkind op ’n straathoek en bedel vir kos, geld of wat ook al sy kon kry. Sy was so skraps geklee dat haar tande op mekaar geklap het van die koue. ’n Gesig wat enige verbyganger moes aangryp. Maar die ryk jong man wat daar verbyloop, verroer nie ’n vinger om haar te help nie. Hy wend sy oë af en haas hom na sy warm, deftige huis. Toe hy egter tussen sy liefdevolle gesin sy heerlike bord kos sit en eet, flits die prentjie van die bibberende bedelaartjie voor hom verby. Dadelik word hy kwaad vir God. Hoe durf Hy sulke toestande op aarde toelaat? Hy was ’n Christelike jong man, en die aand in sy stiltetyd verwoord hy weer sy woede teenoor God: “Here, die gedagte aan daardie dogtertjie pla my so. As U ’n God van liefde is – waarom doen U nie iets om haar te help nie?” Toe is dit asof hy God se stem duidelik hoor: “Maar Ek het! Ek het jóú geskep!”

___________________________________

Ons is medewerkers in diens van God. DIE APOSTEL PAULUS (1 KOR 3:9)

83 As my pa by my is …

Onder ’n sekere stam inheemse Amerikaners was dit die gebruik dat ’n seun op sy dertiende verjaarsdag die nag op sy eie in die hartjie van die woud moes deurbring. So het ’n seun bewys dat hy ’n man geraak het. Dié onvermydelike nag het dan ook vir ’n sekere jong man aangebreek. Elke geluid het hom laat wip, elke dier se roep het hom laat bewe, en meer as een keer wou hy tou opgooi en na die veiligheid van die dorpie toe vlug. Maar hy het gebly, en uiteindelik het ook daardie nag tot ’n einde gekom. Toe die lig sterker raak en die jong man dinge om hom kon begin uitmaak, was hy verstom om nie ver van hom af nie die figuur van sy pa te sien, met sy geweer langs hom. Hy het heel nag daar gewaak en seker gemaak dat sy seun niks oorkom nie! En die seun het by homself gedink: “As ek net geweet het dat my pa by my was, sou ek glad nie bang gewees het nie.”

___________________________________

Christus se hemelvaart het Hom vrygemaak van alle aardse beperkings van tyd en plek. Dit beteken nie dat Hy nou van die aarde verwyder is nie, maar juis dat Hy nou permanent, altyd en oral, by ons teenwoordig kan wees. Ons Vader is, deur sy Seun en die Gees, nader aan ons as ons vel. WILLIAM TEMPLE

84 Soek die mosterdsaadjie

Daar was eendag ’n weduwee wat geglo het die lewe draai net altyd sy rugkant na haar toe. En sy het goeie rede gehad. Na haar man se dood was haar seun haar hele lewe, maar hy het ook gesterf en haar weer alleen agtergelaat. “Waarom moet ék dan so swaar kry?” het sy dag vir dag gesug. Sy was ontroosbaar. Ten einde raad neem haar vriendin haar na die ou wysgeer wat op die rand van die dorpie woon. “U weet so baie van die lewe,” sê sy. “Kan u tog nie hierdie arme vrou help om van haar smart ontslae re taak nie?” Die ou man sê toe vir die weduwee: “Gaan soek vir my ’n mosterdsaadjie wat uit ’n huis kom waar daar nog nooit hartseer was nie. Daarmee sal ek vir jou ’n wonder doen en jou hartseer genees.” Die weduwee het onmiddellik met haar soektog begin, want haar hart was baie seer. Ek sal eerste by die ryk mense van die omgewing probeer, dink sy. Hulle sal tog sekerlik niks hê om oor treurig te wees nie. By die grootste, mooiste huis klop sy aan. “Goeiedag,” groet sy die vrou wat oopmaak. “Ek is op soek na ’n huis wat nog nooit hartseer geken het nie. Dit is seker so ’n huis dié?” “Nog nooit hartseer geken het nie?” vra die vrou terwyl daar trane in haar oë kom. “As dit is wat jy soek, is jy by die verkeerde huis. Ek kan jou alles van hartseer vertel. Maar kom binne, dan gesels ons.” Die weduwee het ingegaan en geluister. Na ’n paar dae was die vrou nog altyd aan die praat. Toe die weduwee uiteindelik voel dat sy die ryk vrou kon alleen laat, was hulle goeie vriende. Dié keer besluit die weduwee om by ’n kleiner, armoediger huisie te probeer. Maar ook hier was die reaksie omtrent dieselfde. Die hartseer was van ’n ander aard, maar niks minder nie. En so was dit by al die huise waar sy aangedoen het. Van die koning se paleis tot by die nederigste krotjie. Geen tuiste was sonder sy kwota verdriet nie. In haar maande lange reis van dorp tot dorp het sy soveel deernis ontwikkel met die hartseer van ander dat sy van die wondermosterdsaadjie vergeet het. Die ander

mense se pyn het vir haar belangriker geword as haar eie. Haar deernis met ander het die mosterdsaad geword wat haar genees het.

___________________________________

Deernis met ander is twee harte wat saam een vrag trek. BENJAMIN DISRAELI

Die enigste geneesmiddel vir die verlies van iets of iemand wat vir jou kosbaar was, is om “in ’n nuwe toonaard” te leer liefhê: nie meer ter wille van die vreugde wat jy self daaruit kry nie, maar ter wille van die vreugde wat jy gee deur ander wat óók swaar kry, te troos. J NEVILLE WARD

Lewe met hoop en moed

Hoop en moed is om na die realiteit van jou situasie te kyk in die lig van die Realiteit …

___________________________________

In die land van hoop gaan die son nooit onder nie. RUSSIESE SPREEKWOORD

’n Mandjie hoop hou langer as ’n skuur vol graan. RUSSIESE SPREEKWOORD

Laat ons styf vashou aan die hoop wat ons bely, want God is getrou: Hy doen wat Hy beloof het. DIE HEBREëRSKRYWER

Slegs diegene wat broos is, kan seerkry: Net hulle wat kans sien om ’n prys te betaal, kan moedig wees. Moed is die bereidheid om te ly ter wille van geregtigheid … Moed kom in twee gestaltes: geduldig verdra en verduur, waar nodig, óf aktiewe verset, waar nodig. Albei kos ’n prys. DIRKIE SMIT

Inleidend

Daar is mense wat tussen pessimisme en optimisme pendel. Party is oorwegend “positief” ingestel – “Ruk jou reg, môre gaan dit weer beter.” Dit help soms. Ander is geneig om die donker kant van die lewe raak te sien – bobbejaan is gedurig duskant die berg. Dit help meestal nie. Op die keper beskou, werk optimiste en pessimiste met dieselfde skema. Hulle bereken hulle kanse in die lig van omstandighede. Die kleur van hulle gemoed hang af van hul omgewing of die skakering van hul bril. Hoop is anders. Oppervlakkig beskou is dit onrealisties. Lyk meestal na malligheid. Soos Noag wat hoop op God se woord en dan ’n boot op droë grond bou. Soos Abraham wat die niet in trek en – oud, sonder land en sonder kind – hoop op ’n eie land met ’n groot nageslag. Tog “werk” hoop. Nie oor dit goedkoop ontvlugting in godsdiens is nie. Dit kyk na die realiteite van ’n situasie in die lig van die Realiteit. Dit reken nie met my ingesteldheid of my kans nie. Dit reken met God. Daarom kan ek hoop – teen alle hoop in. En daarom is dit so gevaarlik om hoop-loos te lewe. AW Tozer merk op dat ’n mens ongeveer veertig dae sonder kos kan bly leef, omtrent drie dae sonder water, nagenoeg agt minute sonder suurstof . . . maar net enkele sekondes totaal sonder hoop. Dit sien ons die afgelope jare in ons land. In die omgewing van Port Elizabeth, byvoorbeeld, kan ’n mens met ’n motor op die snelweg binne enkele sekondes oor die hoë Vanstadensrivierbrug flits. Maar met gereelde tussenposes vertoef mense wat in hooploosheid verval het ook enkele sekondes daar – en spring dan

na hulle dood. Daar was byvoorbeeld ’n pa wat sy twee seuns liewer saamneem die dood in as agterlaat in die wrede wêreld. Ja, ons konsentrasie op kos en water en suurstof laat ons vergeet dat moed- en hoop-loosheid lewensgevaarlik kan wees. Die verhale in hierdie afdeling vertel van mense wat met moed leef. Ten spyte van hul ingeperkte omstandighede bly hulle oop vir die toekoms.

Piet Naudé

85 Openbaring in ’n neutedop

’n Skoonmaker wat in die universiteitsgebou gewerk het waar teologiese studente hul opleiding ontvang, het elke dag geluister na die gesprekke en debatte wat die studente in die gange met mekaar gevoer het. Dit was vir hom heerlik, want, alhoewel hy nie geleerdheid gehad het nie, het hy die Here baie liefgehad en enigiets wat hy meer oor Hóm kon verstaan, was vir hom soos manna in die woestyn. So het hy dag na dag geluister na die ievolle argumente vir of teen verskillende teologiese standpunte. Eendag was ’n paar studente weer in so ’n diskussie betrokke, dié keer oor die ingewikkelde en misterieuse boek Openbaring. In ’n stadium het een van hulle sommer grappenderwys vir die skoonmaker, wat daar naby aan die werk was, gevra: “Sam, wat dink jy is die eintlike boodskap van die boek Openbaring?” Sonder om twee keer te dink, het Sam opgekyk en met groot oortuiging gesê: “Jesus is die Ou wat gaan wen!”

___________________________________

Ons is nie in die land van die lewendes op pad na die land van die dooies nie; ons is in die land van die sterwendes op pad na die land van die lewendes. LARRY MOODY (PROFESSIONELE GHOLFSPELER PAUL ANZINGER SE GEESTELIKE RAADGEWER)

Optimisme is om te glo in wat mense moontlik kan vermag; hoop is om te vertrou op wat God reeds vermag het – en daarom wéér kan. CARLO CARRETTO

86 Plant ’n boom

Toe die Moesonreën begin val, het ’n baie ou man gate in sy tuin begin grawe. “Wat doen jy?” vra sy buurman belangstellend. “Ek gaan ’n klomp mangobome hier plant,” kom die antwoord. “Verskoon my, maar dink jy regtig jy sal nog van die mango’s van dié bome kan eet?” vra die buurman. “Ek meen, jy is darem al diep in jou jare en so ’n boom groei stadig.” “Nee, natuurlik dink ek nie ek sal nog self daarvan eet nie,” sê die ou man. “Maar ek het alle hoop dat ander mense sal! Ek het besef dat ek my lewe lank mango’s geëet het van bome wat ánder mense geplant het. Dis nog nie te laat om my dankbaarheid teenoor hulle te bewys nie, daarom laat ek vir ander ’n paar vrugtebome na.”

___________________________________

Dankbaarheid is die moeder van alle deugde. CICERO

’n Enkele woord van afhanklikheid teenoor God, elke stille daad van dankbaarheid teenoor Hom en jou naaste, is van die mooiste vorme van gebed wat die hemel ken. GE LESSING

Elke nuwe grashalm, elke bloeisel, elke boom wat bot, dra die inskripsie: HOOP. RICHARD JEFFRIES

87 Die gevangene wat vry was

In ’n konsentrasiekamp was daar ’n gevangene wat toegelaat is om sy kitaar by hom te hou. Sy gees was vry en sy vingers vaardig, en wanneer hy musiek gemaak het, het die ander prisoniers kom luister. Dan het hulle nuwe hoop gekry en net so vreesloos soos hy gevoel. Toe die kampowerheid dit egter oplet, het hulle die man verbied om te speel. Maar die volgende dag het hy maar weer sy musiek gemaak. Die wagte was woedend en het sy vingers afgekap. Kort daarna was hy egter terug. Met sy verminkte hande het hy so goed hy kon gespeel en sag gesing. Die wagte het sy kitaar gegryp en teen die grond stukkend geslaan. Die volgende dag het hy sonder begeleiding gesing, uit volle bors. Die prisoniers het hom gehoor en hul harte het lig geword. Solank die sang geduur het, was hulle gees net so vry en onoorwinlik soos syne. Die kampkommandant was so kwaad dat hy die man se tong laat uitsny het. Nou was dit doodstil in die kamp. Tot almal se verwondering was die gevangene die volgende dag terug. Op maat van musiek wat net hy kon hoor, het die man begin dans. Een vir een het die gevangenes nader gekom, hande gevat en op dieselfde ritme begin wieg. Daar was hoop in hul oë; hul harte was vry. En die wagte was magteloos.

___________________________________

My treurliedere word nie altyd gesing onder wilgerbome in bleek maanlignagte nie. My musiek rebelleer ook teen die genadeloosheid van die lewe; dit onthou die mooi dinge wat nie meer bestaan nie. ARNOLD VAN WYK

Die groot meesters soos Bach en Beethoven het met hul musiek tempels en kerke gebou. Met my musiek wou ek net ’n rustige ruimte skep waar mense vry en vol hoop kan voel. EDVARD GRIEG

Toe die wêreldberoemde tjellis Pablo Casals negentig jaar oud was, het hy nog steeds elke dag vier of vyf uur lank geoefen. Toe hulle hom vra waarom hy, op sy ouderdom en met sy reputasie, nog steeds so hard werk, was sy antwoord: “Omdat ek hoop om dalk ’n bietjie vordering te maak …

“Wanneer ek oefen, dink ek altyd aan daardie ongelooflike gevoel – die byna fisieke sensasie – wat ek ervaar nadat ek ’n uitvoering na die allerbeste van my vermoë gelewer het. Dit is die hoop dat ek dit wéér mag belewe, wat my nog laat aanhou. By so ’n geleentheid voel dit of daar ’n goudstaaf in my binneste gloei.” PABLO CASALS

Gewone talent en buitengewone werkkrag is die twee kante van die muntstuk waarmee beroemdheid gekoop word. PABLO CASALS

88 “Ek het ’n droom … ”

In die sestigerjare was die menseregtestryd in die VSA in volle gang. Een van die bekendste burgerregteleiers was dr Martin Luther King (jr), ’n swart predikant. Op 28 Augustus 1963 het hy in Washington ’n toespraak gehou voor ongeveer ’n kwartmiljoen vreedsame betogers. Hoewel hy later in ’n sluipmoord omgekom het, is sy droom van gelyke regte vir alle mense in sy eie en in talle ander lande tog verwesenlik. Sy woorde het ’n inspirasie geword vir duisende mense vir wie vryheid kosbaar is. Dwarsdeur daardie beroemde toespraak het hy telkens gesê: “Ek het ’n droom … Ek het ’n droom dat … die seuns van voormalige slawe en die seuns van voormalige slawe-eienaars eendag saam sal sit aan die tafel van broederskap. “Ek het ’n droom dat … die woestyn van onreg en onderdrukking eendag sal verander in ’n oase van reg en vryheid. “Ek het ’n droom dat my kinders eendag in ’n land sal woon waar hulle nie beoordeel sal word aan die kleur van hulle vel nie, maar aan die kwaliteit van hulle karakter … Uiteindelik vry!”

___________________________________

Ons moet óf leer saamleef soos broers óf ons sal saam sterf soos dwase. MARTIN LUTHER KING JR

Liewer ’n lewe vol teleurstellings as ’n lewe sonder ’n droom. DE BOSCH KEMPER

Hoop is die arm man se brood. FRANSE SPREEKWOORD

89 Sonder om ’n oog te knip

’n Verhaal uit Japan

Toe die vyandelike leër die dorpie binneval, het almal van die burgemeester tot die straatveër, die berge in gevlug. Die verkenners het aan die oorwinnaar kom rapporteer dat daar niemand was om skatpligtig te maak nie. “Is hier niémand in die dorp oor nie?” vra die veggeneraal. “Net die priester. Hy het in die tempel agtergebly.” “Neem my na hom toe!” Die generaal is woedend omdat die priester nie uitgekom het om met vrees en bewing eer te betoon aan hom as oorwinnaar nie. Hulle tref die priester aan waar hy rustig in die konsistorie sit en lees. Hy kyk skaars op toe die generaal die deur oopruk en dreigend sê: “Weet jy nie dat jy voor jou iemand sien wat jou sonder om ’n oog te knip met ’n swaard kan deurboor nie?” “Weet jy nie,” antwoord die priester kalm, “dat jy voor jóú iemand sien wat deurboor kan word sonder om ’n oog te knip nie?” ’n Oomblik kyk die generaal die moedige man ongelowig aan. Uit respek buig hy toe laag en trek die deur agter hom toe.

___________________________________

Net mense wat bang is, kan moedig wees. Aquinas het gesê moedige mense is hulle wat hul vrees in die oë kyk en ten spyte daarvan dit doen waarvoor hulle bang is. Moed is vrees wat gebid het. LEWIS B SMEDES

90 Die stem in die kissie

In die Griekse mitologie is daar die verhaal van Prometheus wat die geheim van vuur by die gode gesteel en aan die mense bekend gemaak het. Toe Zeus oral op die aarde vuurtjies sien brand, was hy so woedend dat hy wraak gesweer het. Hy stuur toe vir Pandora, ’n allerpragtige meisie, na die aarde toe. En hy laat Epimetheus, Prometheus se broer, hopeloos verlief raak op haar. Vir Epimetheus het hy ook ’n vreemde geskenk gestuur: ’n geheimsinnige kissie, met die strengste bevele dat niemand dit mag oopmaak nie … Epimetheus en Pandora is getroud en daar was skynbaar niks wat hulle geluk kon versteur nie, want in daardie dae was die aarde nog ’n paradys. Dit was altyd lente, en van siekte en sonde en swaarkry het niemand nog geweet nie. Dit was net wanneer Pandora die geheimsinnige eikehoutkissie in ’n obskure hoek in hul huis sien staan het, dat daar ’n vreemde ongelukkigheid in haar geroer het. Sy wou weet wát in die kissie was. Op die deksel was kunstige houtsneewerk van grasieuse mensefigure in ’n lieflike tuin. Maar toe sy eendag van nader kyk, gewaar sy tussen die welige plante en blomme ook ’n paar kwaai gesiggies. Dit het haar nuuskierigheid nog verder geprikkel, want nou het sy haar verbeel dat sy ook pleitende fluisterstemme binne-in die kissie hoor: “Help ons om hier uit te kom, liewe Pandora! Maak tog oop, ons smeek jou.” Die treurige stemmetjies het haar laaste stukkie weerstand laat verkrummel. “Ek weet ek mag dit nie oopmaak nie,” sê sy vir haarself, “maar ek sal die deksel net so effentjies oplig en vinnig loer wat binne-in aangaan.” Wat daarna gebeur het, kon sy later nie onthou nie. Maar toe sy weer sien, vlieg ’n duisternis wesentjies met skerp, wrede gesiggies in die kamer rond. En elkeen het ’n angel waarmee hulle vir Pandora begin steek. Ook Epimetheus, wat in antwoord op haar gille aangehardloop kom, word toegetakel. “Eina! Sjoe!” skree die twee. Epimetheus snak: “Kyk, hulle name staan op hulle voorkoppe: Siekte, Misdaad, Wraak, Haat, Geweld, Agterdog, Ongeduld …”

Saam met die pyn wat hulle nou vir die eerste keer in hul lewe voel, begin hulle mekaar skerp, bytende verwyte en kwaai woorde toesnou; iets wat hulle vroeër nooit sou doen nie. “Dis alles jou skuld! ’n Vrou kan mos nie haar nuuskierigheid bedwing nie!” “O? Is dit nie miskien jy wat die nare kissie van Zeus aanvaar het nie? As jy dan so danig slim is, moes jy geweet het Zeus sal só wraak neem op die mense omdat jou broer die vuurgeheim van die gode gesteel het!” “Maar dit is deur jóú nuuskierigheid dat die wêreld nou ’n aaklige plek geword het,” kap Epimetheus terug. Terwyl hulle ’n oomblik stilbly om die bytplekke te vryf, hoor hulle albei nog ’n sagte stemmetjie uit die kissie kom: “Laat my asseblief ook uit! Julle sal nie jammer wees nie. Ag, laat my vry!” “Maak maar oop,” sê Epimetheus, “niks erger kan tog nou gebeur nie.” Toe Pandora die deksel weer oplig, kom daar ’n lieflike wesentjie uit. “My naam is HOOP,” sê sy. “Ek is die enigste troos wat daar nou vir die mense oorbly. Ek sal altyd daar wees om julle lot draagliker te maak.” Toe vlieg sy nader op haar skitterende reënboogvlerke en soen die wonde waar die bose gesies vir Pandora en Epimetheus getref het. So het smart en pyn deur Zeus se slu wraakplan in die wêreld gekom. Maar daarmee saam ook die ewigdurende hoop dat dinge wel anders kan word …

___________________________________

Die fontein van Hoop se water droog nooit op nie. ALEXANDER POPE

91 Nie oortuig nie

Uit die tyd van die kommunistiese Sowjetunie vertel Michael Green in The day death died ’n verhaal wat illustreer watter belangrike rol die opstandingshoop in die Oosters-Ortodokse Christene se geloof speel:

’n Russiese professor, ’n lid van die Kommunistiese Party, het een April-oggend voor ’n vol saal ’n lesing gegee. Sy doel was om die idee dat Jesus Christus eeue gelede uit die dood opgestaan het, as belaglik en uiters naïef af te maak. Dit was ’n lang lesing en toe hy gaan sit het hy nie, soos gewoonlik, geleentheid vir repliek toegelaat nie. Hy was seker dat hy die gehoor van sy standpunt oortuig het. Toe staan ’n priester van die Russies-Ortodokse Kerk uit die gehoor op en vra of hy kortliks op die betoog mag reageer. Ongeduldig en enigsins neerbuigend stem die professor in. “Maar niks langer as vyf minute nie!” waarsku hy. “Vyf sekondes sal genoeg wees,” antwoord die priester. Toe draai hy na die gehoor en gee die pragtige Paasgroet van die Oosterse Kerke: “Christos anesté!” (Christus het opgestaan!) En soos uit een mond kom die antwoord uit die volgepakte saal: “Aléthos anesté!” (Hy het waarlik opgestaan!)

___________________________________

Die nuus oor die opstanding sal niemand oortuig nie. Tensy die opgestane Here in sy of haar hart leef. PETER MARSHALL

Ons Here het die belofte van die opstanding uit die dood nie net in sy Woord geskryf nie, maar ook op elke nuwe lenteblaartjie. MARTIN LUTHER

92 Waar gaan die wêreld heen?

“’n Mens kan niemand meer vertrou nie.” Dis iets wat ons heeldag hoor. Dokters en politici en verkoopsmense – almal wil jou net uitbuit. Of hoe? Nie noodwendig nie. ’n Man genaamd Steven Brill het hierdie teorie getoets. In New York. Met taxibestuurders. Brill het gemaak of hy ’n ryk buitelander is wat omtrent net vyf woorde Engels kan praat. Hy het in dosyne taxi’s in New York geklim om te sien hoeveel bestuurders hom sou verkul. Sy vriende het voorspel dit sou 99% wees. Maar net een bestuurder uit 37 het hom verkul. Die res het hom reguit na sy bestemming geneem en hom die vasgestelde fooi gevra. ’n Hele paar het geweier om met hom te ry as die bestemming te naby was – hulle het selfs uit hulle taxi’s geklim om hom te wys hóé naby hy aan sy bestemming was. Die grootste ironie van alles was dat heelwat bestuurders hom gewaarsku het dat New York vol misdadigers is en dat hy moes versigtig wees! Jy gaan aanhou stories lees oor misdaad en korrupsie – van polisielede wat lieg en steel, dokters wat kwaksalwerwerk doen, politici wat net na hulself omsien. Moenie mislei word nie: Dié wat dit doen, is in die nuus omdat hulle die uitsonderings is. Die getuienis toon aan dat jy baie meer mense kan vertrou as wat jy dink. Waar gaan die wêreld heen? Inderdaad.

___________________________________

Skep vir jouself elke dag ’n paar minute van gratis terapie deur minstens tien goeie dinge te noem wat jy in ander raakgesien het. Jy het geen idee hoe vinnig dit jou negatiwiteit sal verdryf nie. Maar – dit kom nie vanself om die goeie in ander te sien nie. Jy moet vasberade daarvoor soek. MARK RUTHERFORD

93 ’n Goeie man in Sodom

’n Goeie man het in Sodom aangekom met die vaste voorneme om die inwoners van dié bose stad te red van hul sonde en verdiende straf. Dag en nag het hy in die strate geloop en preek en waarsku. Teen hulle hebsug en stelery; teen hulle korrupsie en onverskilligheid; teen hulle onreg en ontug en ongehoorsaamheid. Aan die begin het die mense nogal na hom geluister. Party het kwaad geword en ander het spottend geglimlag. Maar toe hy aanhou en aanhou, was hulle nie eens meer geamuseer nie. Net verveeld. Hulle het hom bloot geïgnoreer. Die moordenaars het aanhou moor; die oneerlikes het aanhou korrupsie pleeg; die rykes het die armes aanhou uitbuit; die leiers het stilgebly omdat hulle nie wou aanstoot gee nie. Dit was asof niemand die voorbeeld van die goeie man tussen hulle kon raaksien nie. Die goeie man het maar aanhou praat. Tevergeefs. Eendag het ’n kind die ongelukkige prediker jammer gekry, by hom gaan staan en gesê: “Arme vreemdeling, jy waarsku en raas verniet met hierdie mense. Kan jy dan nie sien dat dit hopeloos is nie?” “Ja, ek sien dit,” antwoord die goeie man. “Nou hoekom hou jy dan nie op nie?” “Ek sal jou die waarheid vertel, kind. Aan die begin het ek gedink ek kan mense verander. Vandag weet ek ek kan nie. As jy my nog steeds hoor skree en raas, is dit omdat ek hoop ek kan daarmee keer dat ék verander.”

94 Met so ’n hart …

In die bitter koue van die winter het ’n ou pelgrim pynlik stadig teen die hange van die Himalaja-berg uitgeklim. Kilometers verder was daar ’n tempel waar hy wou gaan aanbid. Teen die aand het dit hewig begin reën. Hy het al hygend voortgesukkel. ’n Herbergier wat hom van ’n afstand af dopgehou het, roep toe agter hom aan: “Ai, Oupatjie, jy sal dit mos nooit in dié weer tot daar bo maak nie, of hoe?” Die ou man het opgewek teruggeroep: “My hart is al daar, daarom is dit nie so moeilik vir my ou lyf om te volg nie.”

___________________________________

’n Reis van duisende kilometer begin met die eerste tree. CHINESE SPREEKWOORD

Ek weet nie waarom mense fisieke moed – die afwesigheid van vrees in gevaarlike situasies – so ophemel nie. ’n Tier of ’n kefferbrakkie voor ’n groot hond het dit ook. Dis bloot dierlike instink. Maar morele moed – om, teen die massa in, die regte ding te doen – dít is die kenmerk van menslike moed. ROBERT HUGH BENSON

95 Goeie nuus

’n Beroemde nuusjoernalis het ’n groot prys ontvang vir uitmuntende verslaggewing oor geweld in die land. Nadat sy haar toesprakie gemaak, haar tjek ontvang en vir die kameras geglimlag het, stap sy terug na haar motor in die parkeerarea. Daar kom een van die alomteenwoordige bedelaars haar tegemoet. Dié keer ’n vrou. Nogal netjies geklee en sonder ’n sweem van drank. Sy vertel haar hartverskeurende storie: Iets van ’n sterwende babatjie in die plaaslike hospitaal. Van noodbehandeling wat nodig is, maar wat sy nie kan bekostig nie, en van die hospitaal wat weier om verder uitgawes aan te gaan tensy sy eers ’n deposito van soveel rand maak. Sy het oral probeer. Niemand wil help nie. En sy het gehoor dié beroemde joernalis is ook ’n enkelma met ’n jong kind. Dat sy haar nou juis in haar nood hier moet raakloop … Sy sal tog seker help? Kyk dan net met watter nice motor sy ry. Ensovoorts. En so meer. Die ma van die siek kind is daar weg met ’n klomp R50-note, haastig onttrek by die nuttig nabygeleë kitsbank. ’n Paar dae later is die joernalis by ’n perskonferensie waar een van haar kollegas haar voorkeer. “Ek sou nou nie kon dink dat so ’n nugter en skerp brein haar so sal laat con nie!” is dié se eerste woorde. “Wat bedoel jy?” vra die joernalis verras. “Een van die beamptes op die parkeerterrein by die President Hotel het my vertel dat jy die dag toe jy daardie toekenning gekry het, bygedam is deur ’n vrou met ’n sob story. Hy het alles gehoor. En hy sê jy het dit gesluk!” Die joernalis knik. “Praat jy van die vrou wie se babatjie so siek is?” “Juis. Nou ja, ek het nuus vir jou: Sy is ’n phoney. Daar is natuurlik nie ’n siek baba nie. En jy is nie die enigste een wat sy daardie dag vir ’n sucker uitgevang het nie.” “Jy meen daar is nie ’n sterwende babatjie nie?”

“Nee, man! Dis alles ’n liegstorie. Die parkeermanne ken dié vrou se kleintjie – spekvet en gesond.” Skielik glimlag die joernalis van oor tot oor. “In my soort werk betaal ek graag ’n paar honderd rand dáárvoor. Dis die beste nuus wat ek dié maand gehoor het.”

___________________________________

Hoop is ’n deug wat moontlik alle ander oortref. Om te sê dat ’n situasie “hopeloos” is en jou aan die wanhoop oor te gee, is om die deur in God se gesig toe te slaan. CL ALLEN

Sowel naïewe optimisme as siniese pessimisme is verraad teen hoop. Ons moet die wêreld met al sy pyn en onreg nugter raaksien, maar óók ’n oog oophou vir die tekens van hoop wat tog oral te sien is. Hoop is nie om te sê die wêreld is goed en reg soos hy is nie. Dis nie om maar tevrede te wees met dinge wat verkeerd is nie. Hoop is om te bly glo dat God iets beters vir ons bedoel het – en ons moet daaraan meewerk. WR INGE

96 Die venster

Twee mans het ’n hospitaalkamer gedeel, albei ernstig siek. Daar was net een venster in die siekekamer wat uit die bedruktheid daarbinne op die wêreld daarbuite uitgekyk het. As deel van sy behandeling is een van die mans toegelaat om een keer per dag ’n uur lank regop te sit (dit het iets te doen gehad met die dreinering van vog uit sy longe). Sy bed was regoor die venster. Die ander pasiënt moes die hele tyd plat lê. Elke middag wanneer dit sy tyd was om regop te sit, kon hy by die venster uit sien. Om die verskriklike eenselwigheid van hul bestaan te verlig en sy kamermaat op te beur, het hy dan beskryf wat hy buite sien. Hy het vertel dat die venster uitkyk oor ’n park met ’n pragtige dam waarop swane en eende rustig rondgly. Kindertjies gooi vir hulle krummels en laat hul helderkleurige modelseilbootjies daar vaar. Hy het vertel van die verliefde paartjies wat hand aan hand onder die bome wandel; van die uitgestrekte grasperke; die pragtige blomme. In die verte, het hy vertel, kan ’n mens deur die takke van die bome die blou van veraf berge sien. Party dae het hy vir sy medepasiënt die sokkerwedstryde beskryf wat die kinders op die veldjie langs die park speel. Die man wat moes plat lê, het in vervoering geluister. Hy het elke oomblik van die beskrywing geniet en kon later nie wag dat dit middae tyd word vir sy kamermaat om regop te sit nie. Hy het gehoor dat die lente nou buite sigbaar was. Dat die krokusse eerste verskyn het. Toe die fyn groen blaartjies aan die bome. En nog later het die meisies in somerrokke op die gras kom sit. Eendag het een van die kinders wat die swane kom kos gee te ver vooroor geleun en in die dam geval, maar ’n bedelaar wat op die wal gesit het, het hom gered. Sy vriend se lewensgetroue beskrywing het hom laat voel asof hy self buite rondloop. Dit het hom aan die lewe gehou. Toe kom die gedagte eendag by hom op: “Waarom moet my kamermaat al die plesier hê om te kan sien wat buite aangaan? Hoekom kan ék nie ook ’n kans kry nie?”

Hy was skaam vir sy gedagtes en het geweet dat hy buitendien nie toegelaat word om regop te sit nie, maar … hoe meer hy probeer het om sulke gedagtes uit sy kop te kry, hoe meer het dit by hom gespook. Hy het gesmag na ’n verandering. Hy sou enigiets doen om net self deur daardie venster te kon kyk. Een nag terwyl hy weer na die plafon lê en staar, hoor hy hoe die man met die longkwaal aan die hoes en hyg gaan. Dit was duidelik dat hy besig was om te verstik of te versmoor. Sy hand het tevergeefs na die klokkie gesoek wat die verpleegsters kon roep … Die man in die ander bed het lê en luister sonder om ’n vinger te verroer – selfs toe sy vriend se asemhaling heeltemal stil word. In die oggend het die personeel hom dood aangetref en die liggaam verwyder. Sou gou dit betaamlik gelyk het, het die man in die ander bed gevra of hy na die leë bed oorgeplaas kon word. Hulle het vriendelik ingestem, hom daarin neergesit en warm toegemaak. Die oomblik toe hulle uit was, het hy hom stadig en sukkelend op sy een elmboog opgelig en by die venster uitgekyk. Dit het uitgekyk op ’n spierwit muur.

___________________________________

My vreugde lê in die vreugde wat ek my naaste kan gee. GEORGE ELIOT

Dit is nie die oog wat die prag van die hemelruim aanskou nie; ook nie die oor wat die soet klanke van musiek of die blye tyding van ’n gelukkige gebeurtenis hoor nie. Dis die siel wat behae skep in sensuele en intellektuele skoonheid. En hoe edeler die siel, hoe wonderliker die waarneming. JEREMY TAYLOR

97 Duursame skoonheid …

August Renoir, een van die grootste Franse impressionistiese skilders, het in die laaste jare van sy lewe geweldig pyn verduur as gevolg van artritis. Hy was so te sê verlam en kon aan die einde nooit meer sy huis verlaat nie. In dié tyd het sy groot vriend en vertroueling, medeskilder Henri Matisse, hom daagliks besoek. Matisse was byna dertig jaar jonger as Renoir, maar het die grootste bewondering vir sy kuns gehad. Dag vir dag het hy kom kyk hoe die ouer man skilder. Want al moes hy met elke kwasveeg die ergste denkbare pyn verduur, het Renoir nooit opgehou werk nie. Eendag, twee jaar voor Renoir se dood, kyk Matisse weer hoe Renoir op sy tande byt terwyl hy sukkelend die kwas na die palet bring. Toe bars hy uit: “My magtig, August, hoekom hou jy aan en aan met skilder? Dis nou al veertien jaar dat jy só teen die pyn veg met elke beweging van die kwas … Jy kan mos nou maar ophou.” Renoir het opgekyk van “The bathers”, wat een van sy beroemdste skilderye sou word, en eenvoudig gesê: “Die pyn gaan verby, Henri, maar die skoonheid bly.”

___________________________________

Ek het gevind dat die mens dikwels in die mees desperate situasies tot die grootste innerlike skoonheid of die skepping van die mooiste kuns in staat is – baie soos ’n pêrel wat uit die pyn van die oester gevorm word. BOB GELDOF

98 As julle dít van my dink

Oorvertelling van ’n anekdote deur James Dobson

’n Onderwyser het twee kinders met dieselfde naam in sy klas gehad. Die een Pieter was ’n vrolike, hoogs intelligente kind met pragtige maniere. Die ander Pieter was ’n bietjie van ’n probleemkind. Nie dom nie, maar sonder selfvertroue, en daarom die hele tyd daarop uit om aandag te trek. Sy werk het daaronder gely en die onderwyser was glad nie gelukkig met hom nie. By die eerste ouer-onderwyser-vergadering van daardie jaar kom ’n vriendelike ouerpaar na die onderwyser en vra hoflik: “Hoe vorder Pieter in jou klas? Kom julle darem oor die weg?” Onder die indruk dat hulle die ouers van die voorbeeldige Pieter moes wees, antwoord die onderwyser: “O ja! Ek geniet hom só. Dit is regtig vir my ’n plesier om hom in my klas te hê.” Die volgende oggend kom die “stout” Pieter na die onderwyser. “Haai, Meneer, my ma het vir my gesê wat Meneer gisteraand van my gesê het. Ek het nog nooit ’n onnie gehad wat gesê het dis ’n plesier om my in die klas te hê nie!” Die onderwyser het nie die hart gehad om hom reg te help nie. Maar die wonderlike ding is dat daardie Pieter van daardie dag af sy huiswerk klokslag ingelewer het. Netjies en goed gedoen. In die klas was hy stiller, en wanneer die onderwyser hom nou ’n vraag gevra het, het hy nie meer aandag getrek omdat hy met ’n verspotte antwoord probeer afwys het nie, maar omdat hy die meeste antwoorde geken het. Dit was duidelik dat hy begin leer het. Die twee Pieters was nou in dieselfde kategorie. Die probleemkind het ’n sterleerling geword omdat hy onder die indruk was dat sy onderwyser in hom glo. ’n Mens kan blykbaar goed word net omdat iemand glo dat jy goed is.

___________________________________

Daar is soveel goed in die slegste van ons, en soveel wat sleg is in die beste van ons dat dit nie een van ons betaam om die eerste klip op te tel nie. ANONIEM

As jy self glo dat jy oor ’n lewenskwaliteit beskik – en daar is net een ander mens wat jou daarin ondersteun – is die kanse baie goed dat jy dié eienskap kan ontwikkel, al het jy dit aanvanklik nie gehad nie. Sal ons dan nie moeite doen om ons vriende en geliefdes en kollegas se drome uit te vind en hulle daarin versterk nie? – al lyk dit op die oog af hóé onmoontlik. WR INGE

99 Van plofstof tot vrede

Aan die begin van die 20ste eeu het ’n man een oggend die koerant oopgevou en tot sy verskrikking sy eie doodsberig daar gelees. Dit was klaarblyklik ’n vergissing met name, want hier was die dooie man nou besig om ’n nadoodse huldeblyk oor homself te lees. Nietemin het hy met groot nuuskierigheid voortgelees om te sien wat mense ná sy dood oor hom sou sê … Die opskrif het gelui: “Plofstofkoning sterf”. Dit was al erg genoeg, maar verder in die berig moes hy telkens tot sy ontsteltenis lees dat hulle van hom praat as “die handelaar van die dood”. Maar was hulle verkeerd? moes hy hom afvra. Hy hét immers dinamiet uitgevind en baie, baie ryk geword uit die vervaardiging van plofstof en die verkope van allerlei vernietigende wapens. Die beskrywing in die koerant het hom diep geraak. Wou hy vir ewig onthou word as “die handelaar van die dood”? Eensklaps het hy besef dat hy ’n unieke tweede kans gekry het … Hy kon nog sy toekomstige grafskrif verander. Ná nederige gebed het hy bewus geword van die helende krag van Christus se liefde in sy lewe – ’n krag veel sterker as die vernietigende effek van dinamiet. Dit was ’n lewensveranderende oomblik. Ná daardie dag het dié dinamietmagnaat sy energie en geld bestee aan opheffingswerk en die bevordering van vrede tussen strydende groepe. Vandag word Alfred Nobel nie meer onthou as “die plofstofkoning” of “die handelaar van die dood” nie. Ons ken hom as die stigter van die Nobelprys vir Vrede. Sy grafskrif praat van vrede in plaas van plofstof.

___________________________________

Hoop is soos die son. Namate ons in die rigting daarvan reis, werp dit die skadu van ons foute agter ons. S SMILES

100 “Vandag is Vrydag …”

In ’n stadium van sy lewe, so vertel die prediker Tony Campolo, het hy dienste gehou in ’n swart gemeente in die stad Philadelphia in die VSA. “Dit was ’n vreemde ervaring om daar te preek,” vertel hy, “want die gemeente het jou nooit laat twyfel oor hoe jou preek vaar nie. Hulle sou jou óf toejuig óf duidelik hul misnoeë wys.” Sy eie ervaring was dat hy eenkeer, toe hy ’n bietjie klei getrap het om ’n moeilike teologiese konsep te verduidelik, ’n vrou uit die gehoor hoor roep het: “Please help him, Jesus!” Op ’n ander keer het dit waarskynlik beter gegaan, want sy preek is elke keer onderbreek met die geesdriftige aanmoediging: “Preach, brother. Give it to them straight!” Dit is omtrent al wat hy van sy eie prediking in dié gemeente onthou. Maar een bejaarde swart man – ’n lekeprediker – se boodskap sou hy nooit vergeet nie. Dit was Goeie Vrydag en die ou man het voor die gemeente kom staan en sag gesê: “My broers en susters, dit was Vrydag en Jesus is aan die kruis vasgespyker. Maar moenie worry nie. Sondag was aan die kom. “Dit was Vrydag en die dissipels en Jesus se ma en die vroue het gehuil. Maar dít was Vrydag. Sondag was aan die kom. “Dit is vandag steeds Vrydag en skeptiese mense kyk na die wêreld en sê: ‘Niks het deur al die jare verander nie, en niks sál ooit verander nie.’ Maar wat hulle nie weet nie, is dat vandag nog maar Vrydag is.” Aan die einde van sy preek het hy weer eens uitgeroep: “This is Friday!” En dawerend het die hele gemeente geantwoord: “BUT SUNDAY IS ACOMING!!”

___________________________________

Die opstanding is nie ’n paspoort na ’n ander wêreld nie. Dit is ’n kwaliteit van lewe in hierdie wêreld. MARTIN LUTHER

101 Die sondes van die vaders

In Jesus se geslag vind vier merkwaardige veranderings plaas binne vier opeenvolgende geslagte: 1. Rehabeam was die pa van Abia – ’n geval van ’n slegte pa wat ’n slegte seun gehad het. 2. Abia was die pa van Asa – ’n geval van ’n slegte pa wat ’n goeie seun gehad het. 3. Asa was die pa van Josafat – ’n geval van ’n goeie pa wat ’n goeie seun gehad het. 4. Josafat was die pa van Joram – ’n geval van ’n goeie pa wat ’n slegte seun gehad het.

Dit wys ons dat ek nie my pa se vroomheid kan erf nie – dis slegte nuus vir my. Maar dit wys ons óók dat slegtigheid nie altyd oorerflik is nie, wat goeie nuus is vir my seun.

___________________________________

Mense kan hoop hê vir die toekoms as hulle die moontlikhede van môre ernstig opneem en hulle nie laat vasbind aan die slegte rekord van gister nie. JÜRGEN MOTMANN

Hoop is om die melodie van die toekoms te hoor; geloof is om op maat daarvan te begin dans. RUBEN ALVES

102 Gebou op hoop

Jesaja het al gepraat van die dag wanneer die mense van hul swaarde sal ploegskare smee; en uit die voormalige Sowjetunie kom hierdie ware verhaal van ’n missielkompleks wat gebruik is om ’n plek van aanbidding te bou. Die Belo-Russiese owerheid het die Baptiste in die dorp Kobryn toestemming gegee om hul eerste bymekaarkomplek te bou wat deur die owerheid erken is sedert die gemeente in 1925 gestig is. Daar was egter ’n desperate tekort aan boumateriaal vir die nuwe kerk, daarom is hulle toegelaat om ’n verlate missielkompleks en barakke daar naby te sloop en hierdie materiaal vir die bouwerk te gebruik. Hulle het ywerig bakstene, betonblokke en staal begin herwin. Dit was terwyl hulle besig was om ’n baksteenmuur af te breek dat hulle afgekom het op ’n leë granaatdop wat in die muur ingemessel was. Dit is blykbaar, toe die missielkompleks 42 jaar tevore gebou is, as ’n soort tydkapsule gebruik om inligting te bêre oor waar dié bakstene vandaan gekom het. Binne-in was ’n briefie wat gelui het: “Hierdie bakstene kom van PoolsOrtodokse en Russies-Ortodokse kerke. Indien hierdie wapenopslagplek ooit eendag afgebreek word, vra ons dat die bakstene gebruik word om kerke mee te bou.” Hierdie kerke is afgebreek in Stalin se tyd, toe Christene vervolg is. In daardie dae was dit eintlik ondenkbaar dat hierdie wens van die konstruksiewerkers ooit vervul kon word. Maar, tot almal se verstomming, het die owerheid dit nou self moontlik gemaak.

___________________________________

Party mense kyk na die wêreld, en vra: “Waarom is dinge so sleg?”

Ek droom oor die wêreld, en vra: “Waarom kan dinge nie beter wees nie?” ROBERT KENNEDY

103 ’n Lakonieke antwoord

Philip van Masedonië (382-336 vC) wou die hele Griekeland onder sy gesag verenig, en hy het nie geskroom om brute mag daarvoor te gebruik nie. Die een staat wat sy pogings die sterkste teengestaan het, was die Spartane. Hulle het gewoon in die suidelike deel van Griekeland, wat bekend was as Lakonië. Die Lakoniërs, soos hulle ook genoem is, was eenvoudige maar baie moedige mense. Omdat hulle geglo het dat dade meer sê as woorde, het hulle nie veel gepraat nie. En as hulle iets gesê het, is hulle woorde goed gekies. Deur die jare het ’n kort en bondige antwoord toe bekend geraak as ’n “lakonieke antwoord”. Philip van Masedonië het geweet sy grootste taak in die verwesenliking van sy ideaal sou wees om met die Spartane klaar te speel. Om hulle te intimideer het hy daarom sy yslike leër – wat die Spartane s’n verreweg oortref het – op hulle grens ontplooi en ’n boodskap aan hul leier gestuur: “As julle nie sonder versuim oorgee nie,” het hy gedreig, “sal ek julle land inneem. En as ek dit inneem, sal ek alles wat vir julle kosbaar is, roof en plunder en afbrand. En terwyl ons daarmee besig is, sal ons julle vroue verkrag en julle kinders vermoor. As my troepe Lakonië binnemarsjeer, sal ek julle stad met die grond gelykmaak.” Die volgende dag het Philip ’n antwoord op sy dreigement van die Spartane ontvang. Toe hy die brief oopmaak, het daar net een woord gestaan: Dié woord was “As …”

___________________________________

In Christelike terme kan ons sê moed is vrees wat gebid het.

AM WELLS

104 If ...

’n Mens is nie dapper óf lafhartig omdat jy so gebore is nie. Jy word so deur die keuses wat jy maak en die dinge wat jy doen. Hier is die digter Rudyard Kipling se siening oor die dade wat ’n mens tot moed en volwassenheid laat groei. Die essensie van die gedig kan onmoontlik in vertaalde vorm weergegee word, daarom word dit in die oorspronklike Engels hier weergegee.

If you can keep your head when all about you Are losing theirs and blaming it on you; If you can trust yourself when all men doubt you, But make allowance for their doubting too; If you can wait and not be tired waiting, Or, being lied about, don’t deal in lies, Or, being hated, don’t give way to hating, And yet don’t look too good, nor talk too wise;

If you can dream – and not make dreams your master; If you can think – and not make thoughts your aim; If you can meet with triumph and disaster And treat those two impostors just the same;

If you can bear to hear the truth you’ve spoken Twisted by knaves to make a trap for fools, Or watch the things you gave your life to, broken And stoop and build ’em up with worn-out tools; If you can make one heap of all your winnings And risk it on one turn of pitch-and-toss, And lose, and start again at your beginnings And never breathe a word about your loss; If you can force your heart and nerve and sinew To serve your turn long after they are gone, And so hold on when there is nothing in you Except the Will, which says to them: “Hold on!” If you can talk with crowds and keep your virtue, Or walk with kings – nor lose the common touch; If neither foes nor loving friends can hurt you; If all men count with you, but none too much; You can fill the unforgiving minute With sixty seconds’ worth of distance run – Yours is the Earth and everything that’s in it, And – which is more – you’ll be a Man, my son!

___________________________________

Op plekke waar niemand hulle sien nie, doen goeie mense dít wat gewone mense net voor die oë van die hele wêreld sou doen. DE LA ROCHEFOUCAULD

Een persoon wat met integriteit leef, selfs al lei hy of sy ’n baie private lewe, het ’n invloed op die gedrag van die hele samelewing. Dit is wat God in sy Woord beloof én dit is wat die moderne sielkunde vir ons sê. Maar die teenoorgestelde is ook waar. Omdat ons almal dié ontsagwekkende verantwoordelikheid dra, kan ons God net vra om ons eerlike doen-wat-jy-sê-mense te maak. HARRY JAMES CARGAS

105 Wie was die moedigste: pa of seun?

Vroeg in die 14de eeu was Switserland glad nie die rustige land wat ons vandag ken nie. Die Switsers was in ’n stryd gewikkel om hulle onafhanklikheid van Oostenryk te wen. Dit was veral die gevolg van die tiran wat destyds in Oostenryk regeer het: ’n man met die naam van Gessler. Hy het die Switsers se lewe bitter gemaak. Eendag het hy byvoorbeeld sy mus op ’n paal in die stadsplein opgehang en bevel gegee dat almal wat daar verbykom, daarvoor moes buig. Een man, Wilhelm Tell, het nie vir die vernedering kans gesien nie. Hy het regop en met gevoude arms bly staan, en gelag vir die armsalige mus wat daar op die paal in die wind fladder. Hy kon nie begryp dat mense so kruiperig kon wees om Gessler se absurde bevel te gehoorsaam nie. “Ek sal nie eens voor Gessler sélf buig nie,” het mense hom hoor sê. “Hy is mos nie ons regmatige heerser nie!” ’n Klomp Switsers wat Gessler se guns gesoek het, het Tell by Gessler gaan verklap. Dié was natuurlik woedend. Hy was bang dat dié man se uitdagende houding ander Switsers sou beïnvloed om teen hul Oostenrykse heersers in opstand te kom. Hy moes gestraf word waar almal dit kon sien, het Gessler besluit. Wilhelm Tell was ’n jagter wat in die woude van Switserland gewoon het. Almal het geweet hoe goed hy met ’n pyl en boog kon skiet. Toe kom Gessler op die wrede plan dat hy juis Tell se vaardigheid sou gebruik om hom leed aan te doen. So kom dit toe dat soldate Tell se seuntjie gaan haal en in die middel van die stadsplein staanmaak. Daarna sit hulle ’n appel op die kind se kop. Toe gee Gessler aan Tell die opdrag om op ’n groot afstand die appel op sy kind se kop raak te skiet. Tell was eers woedend en toe smeek hy die tiran om liewer ’n ander straf vir hom uit te dink. “Hoe kan jy so onmenslik wees om my vaardigheid ten koste van my kind se lewe te toets?” het hy uitgebars. “Die kind is maar ses jaar oud. Sê nou hy beweeg? Sê nou my hand bewe só dat ek nie deeglik kan korrel nie?

Sê nou die pyl swenk net ’n paar sentimeter?” “Dis jou probleem,” antwoord Gessler koel. “Jy wou my mos uitdaag.” “Dwing jy my dus om my eie kind te vermoor?” “Wel, dis in jou hande. En jy mag net een pyl gebruik. As jy die appel mis skiet, en jou seun sterf nie van die pylwond nie, sal my soldate hom in elk geval doodmaak. Voor jou oë.” “Ek sal doodstil staan, Pa,” hoor almal toe die seuntjie sê. “Ek weet mos Pa kan dit doen.” Sonder ’n verdere woord span Tell toe ’n pyl in sy boog, gaan staan agter die sperstreep, en trek los. Die pyl vlieg deur die lug en tref die appel sekuur in die middel. Toe die pyl met die appel aan die punt ’n ent verder op die grond neerplons, gaan daar ’n gejuig uit die skare op en die seuntjie hardloop na waar sy pa met oop arms vir hom wag. Toe Tell sy arms oplig, val daar iets op die grond wat hy onder sy baadjie weggesteek het. Dit was ’n tweede pyl. “Lafaard!” skreeu Gessler smalend. “Ek het gesê net één pyl!” “Tiran!” was Tell se trotse antwoord. “As ek my kind seergemaak het, was daardie pyl vir jóú bedoel.”

___________________________________

Sonder kwesbaarheid is daar geen moontlikheid van moed nie. Engele kan nie dapper wees nie, want hulle kan nie seerkry nie. LEWIS B SMEDES

Lewe met integriteit

Reg en verkeerd máák saak …

___________________________________

Dit mag so wees dat elke saak twee kante het, maar dis ook waar dat ’n strook vlieëpapier ’n taai kant en ’n gladde kant het – en dit maak ’n groot verskil aan die vlieg watter kant hy kies. CHRISTIAN MEDICAL SOCIETY JOURNAL

Ek verkies doen bo sê, want woorde is die dodelikste doepa … RUDYARD KIPLING

Om te sê: “Hy het goed gedoen vir homself” is ’n kontradiksie: “Goed” is nie goed nie tensy dit vir ander gedoen word. EDMUND SPENSER

’n Mens kan eers oordeel hoe hoog ’n boom werklik was wanneer hy afgekap op die grond lê. ’N VENDA-SPREEKWOORD

Inleidend

Om integriteit te definieer is byna onmoontlik. Ons weet almal dit het te doen met integrasie van al die aspekte van ’n mens se persoonlikheid sodat dit ’n afgeronde geheel vorm; sodat die botsende elemente in jou geaardheid met die jare in harmonie gebring word. Ons weet ook integriteit is nie iets waarmee ’n mens gebore word nie. Dit is iets wat jy aanleer – met baie kere se probeer en misluk en aanhou todat jy daarin slaag. Die oumense het mense met integriteit beskryf as “onomkoopbaar” of “onkreukbaar”. Laasgenoemde beteken letterlik om nie met “kreukels” in jou persoonlikheid te leef nie. Dit wil sê sonder onduidelikheid; deursigtig, kortom: eerlik. Dit kom daarop neer dat mense met integriteit se dade nie teenstrydig is met hulle mooi woorde nie. Hulle leef soos hulle sê. Hulle doen in die praktyk wat hulle teoreties, of “in beginsel”, glo. Dit weet ons almal. Maar om dit te dóén is ’n ander storie … Dis nie maklik nie. Maar ons samelewing smag na sulke mense. Iets van dié eienskap is wat Studdert-Kennedy, ’n Anglikaanse kapelaan in die Eerste Wêreldoorlog, van die gevegsfront in Frankryk af vir sy seuntjie skryf:

“Die eerste ding wat jy in jou gebedjie moet vra, is nie: ‘Here, bewaar vir Pappa’ nie, maar ‘Here, maak vir Pappa dapper; help hom om nooit te lieg om los te kom nie; en as hy iets moeiliks moet doen, maak hom sterk genoeg om die regte ding te doen. Moenie dat hy anders sal lewe as wat hy vir die soldate preek nie.’ Dit maak nie soveel saak of ’n mens oorleef en of jy doodgaan nie, my seun. Wat saak maak, is reg en verkeerd. As ek moet doodgaan, is ek nog steeds jou pappa. Maar as ek my voor God moet skaam, is dit iets vreesliks. “Grootman, natuurlik kan jy maar in jou gebedjie vir my veiligheid ook vra – ek weet Mamma sal. Maar vra dit eers agterna, altyd agterna, want dít maak regtig nie soveel saak nie. Ons almal moet onthou om die belangrikste dinge eerste te noem wanneer ons bid, in tye van vrede én in oorlog. En dít, dink ek, is waar ons misluk het.”

Piet Naudé

106 Fopke se droom

Oorvertel na aanleiding van Lewis B Smedes se weergawe van dié verhaal in sy boek A pretty good person

Fopke was ’n vaal, vervelige en redelik norse klerkie in die vaal dorpie Faken in Friesland. Een aand het hy ’n vreemde droom gehad … In sy droom word hy weggevoer na ’n ander wêreld, bekend as Innocentia. In die dorpie waar hy hom bevind, woon daar wesens wat baie soos mense lyk – behalwe miskien vir hul gladde, koeëlronde koppe en kort beentjies sonder knieë. Wat hom die meeste fassineer, is egter nie hul stokkerige bewegings nie, maar hulle optrede teenoor hom en teenoor mekaar. So gasvry teenoor ’n vreemdeling! So hoflik teenoor mekaar! Oral waar hy gaan, word hy vriendelik gegroet. Talle nooi hom om saam te eet of by hulle tuis te gaan. In elke dorpie is dit dieselfde storie: Al is hy vir hulle ’n vreemde figuur, behandel hulle hom sonder enige agterdog; laat hom trouens soos ’n eregas voel. Hoe beter hy hulle leer ken, hoe meer respek kry hy vir die Innocentiërs. Almal is gulhartig, vriendelik, vertrouend. Almal praat die eenvoudige waarheid en niemand verdink ’n ander van bedrog of gemene spel nie. Niemand beskinder of beledig mekaar nie. Oral heers liefde en regverdigheid. Almal leef in vrede met mekaar en met hulself. Niemand sluit saans hulle deure nie. Fopke kon sy nuuskierigheid nie bedwing nie. Waarom is dié wesens so goed? Hoe het hulle dit reggekry om soveel innerlike vrede te hê? Toe begin hy hulle uitvra: “Julle is almal so wonderlik. Sê vir my, hoe het julle so goed geword?” “Goed?” antwoord hulle. Hoe bedoel jy, ‘goed’? Wat beteken dié woord? Ons het nog nooit daarvan gehoor nie.”

“Maar julle móét tog weet van goedheid en integriteit! Julle is dan so.” “Nee, dit is vir ons vreemde begrippe. Niemand het nog ooit vir ons daarvan gesê nie. Leer bietjie vir ons van dié ding wat jy ‘goedheid’ noem.” So het Fopke hulle leermeester in die kuns van goedwees geword. Hy het, soos Sokrates, vir hulle geleer wat goed is deur vir hulle vrae te vra oor wat sleg is. “Wat sal gebeur,” sou hy byvoorbeeld vra, “as hier mense aankom wat julle besittings afneem en op julle grond wil kom woon?” “Hoe meen jy, ‘Wat sal gebeur’?” vra hulle onbegrypend. “As hulle van ons goed nodig het, kan hulle dit mos maar vat. En hier is genoeg grond vir ons almal.” “Maar hoe sal julle weet dat hulle julle nie wil kwaad aandoen nie? Hulle kan dalk jul seuns vermoor, of jul vrouens en dogters verkrag!” “Ons weet nie wáárvan jy praat nie. Wat is ‘kwaad’ en ‘vermoor’ en ‘verkrag’? Ons ken dit glad nie.” Toe vertel Fopke hulle hoe sleg dit op die aarde gaan. Van mans en vroue wat lieg en bedrieg en mekaar seermaak om te kry wat hulle wil hê. Sy stories het hulle verwar én hul nuuskierigheid geprikkel. Kort voor lank wou hulle oor niks anders as “goed” en “sleg” gesels nie. Op die dorpspleine het die Innocentiërs daaroor staan en babbel. Wanneer hulle saamkuier, het hulle daaroor gefilosofeer. ’n Paar slimmes het selfs professore in “deug” en “goedheid” geword en dik boeke daaroor geskryf. Hul kunstenaars het oor goed en kwaad begin dig en skilder. Terwyl hulle so oor die kenmerke van goedwees of slegwees gepraat het, het ’n vreemde gees van hulle besit geneem. Hoe kon hulle seker wees hul buurvolke is “goeie” mense? Dalk was hul “sleg”! En dan moes hulle hulself mos beskerm teen dié “skurke”. (Hulle het intussen ook dié woord geleer.) Soos hulle vrees gegroei het, het hulle begin verander. Hulle het agterdogtig geraak. Vreemdelinge is nooit meer genooi om by hulle te eet of tuis te gaan nie. Hulle het vir mekaar begin jok en misbruik gemaak van dié wat nog die waarheid gepraat het. Hulle het gedink die beste manier om slegte mense te uitoorlê, was om net soos hulle te word.

So het hulle nagte donker en hulle dae vol vrees geword. Fopke het gesien watter verskriklike ding aan die gebeur was: Die Innocentiërs het hul onskuld verloor. Hulle het nou goed én kwaad geken. Dit was so goed soos die sondeval. Deur sy toedoen is goeie mense in die versoeking gebring om te glo dat práát oor goedheid dieselfde is as om goed te wéés. En hulle het daarvoor geval. Fopke was baie hartseer oor die slegte ding wat hy met hulle laat gebeur het. Om dit te probeer regstel, het hy van dorp tot dorp gegaan en met mense gepleit: “Luister na my! Ek het julle ’n vreeslike onreg aangedoen. Maar dit is nog nie te laat nie. Hou op om oor goedheid te praat. Wéés net weer goed, sonder om daaroor te dink of te spekuleer! Dit is veel, veel beter om goed te wéés as om oor goed-wees te praat.” Maar die mense het vir Fopke gelag. Noudat hulle van goed én sleg geweet het, kon hulle insien watter belaglike vent hy eintlik is. “Weg met hom!” het hulle geskree. En niemand wou meer met hom praat nie.

Toe Fopke wakker skrik, sit hy nog steeds by die houttafel in sy donker dakkamertjie. Maar toe die eerste daglig deur sy venster val, het daar ook ’n nuwe lig in sy hart opgegaan. Hy het nou geweet dat van dink en praat oor goedwees niks kom nie. Jou hart is die sentrum van goed of kwaad. Dáár moet dinge reg wees voor jy goed kan lewe. In daardie oomblik van waarheid besluit hy om vir die res van sy lewe ’n getuie te wees van die lewensles wat hy in sy droom geleer het. Aan die begin het die mense van Faken geen verandering in hom opgemerk nie. Maar langsamerhand kon hulle nie help om raak te sien dat die stuurse bankklerk vriendeliker geword het nie. Hy het selfs uit sy pad uit gegaan om hulpvaardig te wees. En hy het altyd die waarheid gepraat. Almal wat met hom te doen gekry het, het vir hom respek gehad. Hulle kon nie dink waarom hulle hom vroeër vir ’n belaglike vent aangesien het nie. Mense het nou sy opinie oor dinge begin vra. Nuuskierig wou hulle weet: “Verduidelik vir ons hoe dit gekom het dat jy so ’n goeie mens geword het.” “Ai, vriende,” het Fopke geantwoord, “ek wil nie daaroor praat nie. En moenie sê ek is goed nie. Net God is goed. As Hy in jou hart lewe, word jy goed. Volg

gerus my eenvoudige voorbeeld, maar moet om hemelsnaam nie dat ons daaroor begin praat en filosofeer nie.” Fopke het selde oor sy droom gepraat en net elke dag probeer om die bietjie goedheid wat hy kon doen, uit te leef. Toe die vaal, maar vriendelike bankklerkie die dag sterf, het hulle hom langs die Noordsee begrawe. As ’n mens mooi kyk, sal jy vandag nog sy graf daar sien met die verweerde woorde op die grafsteen: Fopke fen Faken. Alles meirekkene, in ridlik goede minske. (“Hier lê Fopke van Faken – alles in ag genome, ’n jollie goeie mens.”)

___________________________________

“Goeie” en “slegte” mense is minder só as wat dit lyk. SAMUEL COLERIDGE

Goeie woorde, min dade. Min woorde, goeie dade. HOLLANDSE SPREEKWOORD

Goedheid het minder te doen met wat ons sê, as met wat ons ís. BLAISE PASCAL

107 Die woord van ’n Romein

Tydens die Eerste Puniese Oorlog tussen Rome en Kartago (264-241 vC) kon nie een van die twee partye eintlik die ander onderkry nie. Die gevolg was dat die oorlog baie jare geduur het. In die loop van die oorlog is die dapper Romeinse generaal Regulus gevange geneem en na Kartago weggevoer. Ernstig beseer en baie alleen in sy tronksel, het hy homself getroos met drome oor sy vrou en klein kindertjies in Rome, so ver anderkant die see. Hy het bitter min hoop gehad dat hy ooit weer sy vaderland sou sien. Dikwels het hy hom verwyt dat hy gaan oorlog voer het. Maar dan het hy geweet dat sy eerste plig teenoor die veiligheid van sy land was, en dat hy daarom nie ’n ander keuse gehad het as om vir Rome te veg nie. Regulus het hom ook in die lang, eensame dae as gevangene getroos met die gedagte dat hy wel die veldslag verloor het waarin hy as krygsgevangene weggevoer is, maar dat Rome in werklikheid besig was om veld te wen teenoor Kartago. Hy het geweet die Kartagers het oral bondgenote gaan soek, maar dat hulle op die lang duur nie teenoor die militêre mag en moed van Rome sou kon standhou nie. Toe kom daar eendag van die Kartaagse generaals met Regulus gesels. “Ons wil graag vrede maak met Rome,” sê hulle. “En ons is seker dat jou regeerders in Rome graag sal wil vrede sluit as hulle net kon weet hoe sleg dit met hul leër hier in Kartago gaan. Daarom gaan ons jou nou vrystel en huis toe laat gaan – op een voorwaarde.” “En dit is?” vra Regulus agterdogtig. “Jy moet net vir jou mense gaan vertel hoe sleg julle verloor het in die veldslag waarin ons jou gevange geneem het. Jy moet beklemtoon dat julle geen vordering maak in die oorlog nie; dat dit nutteloos is om voort te gaan. En: Jy moet ons jou woord gee dat, as jy nie daarin kan slaag om hulle te laat instem om vyandelikhede te staak nie, jy na Kartago, en jou tronksel, sal terugkeer.

Regulus het ’n oomblik nagedink oor die leuen wat hy moes gaan vertel en toe geantwoord: “Ek belowe om terug te kom tronk toe indien my mense nie wil vrede maak nie.” Toe laat hulle hom gaan, want dié groot Romeinse generaal was bekend as ’n man van integriteit. In Rome aangekom, was sy familie en vriende baie verras en bly om hom te sien. Hy het ’n tydjie in groot vreugde by sy vrou en kinders deurgebring en toe het hy sy regeerders gaan spreek. “Die Kartagers het my gestuur om julle oor te haal om vrede te maak met hulle. Hulle wil hê julle moet dink dat ons leërs baie sleg vaar teen Kartago. Maar dit is nie waar nie! Hoewel ek my veldslag verloor het, is dit glad nie die geval met die hele oorlogspoging nie. Ek het in Kartago uitgevind dat ons leërs elke dag besig is om grond te wen, en dat die Kartagers in groot moeilikheid is. As ons manne net nog ’n rukkie kan uithou en aangaan, is Kartago ons s’n. As ons nou oorgee, gaan hulle ons hul slawe maak.” Die stadsvaders was baie dankbaar oor dié nuus en goeie raad, en het besluit om nié Kartago se vredesvoorstel te aanvaar nie. Hulle wou net reëlings begin tref om Regulus in die openbaar te vereer, toe hy hulle keer. “Nee,” sê hy, “ek moet dadelik terugkeer na Kartago. Ek het net die boodskap van ons sukses gebring, en my vrou en kinders kom groet. Ek het belowe dat ek sal teruggaan as ek julle nie kan oorreed om vrede te maak nie. En ek het mos nie, of hoe?” Die regeerders het alles probeer om hom anders te laat besluit. Sy vrou het hom gesmeek om nie weer weg te gaan nie, en sy seuntjies het aan hom vasgeklou. “Ons sal ’n ander man in jou plek stuur,” stel een van die stadsvaders voor. “Maar ek kán nie anders nie,” sug Regulus met trane in sy oë. “Ek het hulle dan my woord gegee.” Dit was hierdie soort moed en integriteit van die vroeë Romeine wat Rome destyds ’n ruk lank die naam gegee het van “die edelste stad in die wêreld”.

___________________________________

God is die God wat sy woord hou. Hy bly by sy beloftes – glo dit maar!– selfs wanneer dit onmoontlik lyk; selfs wanneer jou huidige omstandighede op presies die teenoorgestelde dui. Moet ons nie ook in hierdie opsig optree soos sy verteenwoordigers nie? COLIN URQUARD

Tog jammer dat hulle wat so gou is om jou hul “woord te gee”; so dikwels so traag is om daardie woord te hou. CHARLES H SPURGEON

108 Hoeveel muntstukke?

Daar is ’n baie ou Chinese storie van die brandarm seuntjie wat saam met sy ma op ’n karige inkomste geleef het. Baie dae het hulle niks gehad om te eet nie. Eendag kry hy toe die groot geluk om iemand se beursie op die markplein op te tel. Hy hardloop huis toe om vir sy ma te wys. Hulle het saam die beursie omgedop en vyftien muntstukke het uitgeval. Toe sy haar seuntjie se opgewonde blink ogies sien, het die ma amper besluit dat hulle maar die geld vir hulle kon neem – hulle het dit letterlik broodnodig gehad. Maar toe besef sy óók dat sy meer vir haar kind sal beteken as sy vir hom lewenswaardes leer. Sy het geglo dat eerlikheid ’n mens beter te staan kom in die lewe as ’n ekstra stukkie brood vir ’n dag of twee. Daarom verduidelik sy toe vir hom dat dit nie hulle geld is nie, en dat hy die beursie met geld en al na die markplein moet neem, die eienaar moet opspoor en sy geld vir hom teruggee. Waarom? Omdat eerlikheid een van die waardes is waarvolgens beskaafde mense lewe. Die seuntjie het so gemaak, die eienaar van die beurs gevind, en dit teruggegee. Maar dié man was nie so eerlik soos die ma en haar seuntjie nie. Hy het ’n geleentheid gesien om ’n wins te maak, en kom toe met die storie dat daar dertig muntstukke in die beurs was. Dit was sy woord teen dié van die seuntjie, en aangesien hy ’n vooraanstaande inwoner van die dorpie was, het hy hof toe gegaan, oortuig daarvan dat die regter na hóm sou luister. Die regter het goed na die man én die seun se weergawes van die gebeure geluister. Hy was beïndruk met die seun se getuienis, en hy het geweet dat die eienaar van die beurs ’n bietjie van ’n kansvatter was. Maar die reg kan net op getuienis sy beslissings maak. Toe kom die regter met die volgende uitspraak: Omdat die man getuig dat hy ’n beurs met dertig muntstukke in verloor het, en die een voor die hof net vyftien muntstukke bevat, kan dit nie sy beurs wees nie. Toe verduidelik hy verder dat niemand ’n verlore beurs met vyftien muntstukke in gerapporteer het nie. Dit was nou staatseiendom.

Die volgende dag daag die regter by die eenvoudige huisie van die ma en seun op en gee vir die kind 15 muntstukke vir sy eerlikheid. Uit sy eie sak.

___________________________________

Eerlikheid is van altyd af ’n skaars kommoditeit. Reeds in die tyd van die Griekse filosoof Diogenes was daar so min eerlike mense dat hy in ’n simboliese gebaar helder oordag met ’n lantern rondgeloop het. In sy ander hand was ’n plakkaat met die woorde: Ek soek een eerlike mens.

Ook die Franse filosoof Blaise Pascal het by geleentheid opgemerk dat hy nie hoop om meer as drie eerlike mense in sy leeftyd te ontmoet nie.

Eerlikheid is vandag nog net so skaars. In 1988 het die Instituut vir Gedragsmotivering in die VSA byvoorbeeld bevind dat 97% van alle mense leuens vertel – en dit omtrent 1 000 keer per jaar doen. MP HORBAN

109 Pasop vir die kameel se snoet

’n Arabiese legende

’n Reisiger trek op ’n dag met sy kameel deur ’n woestynstreek. Skielik begin die wind vreeslik waai. Haastig spring hy van sy kameel af, slaan sy klein tentjie op en kruip binne-in weg. Want hy weet dat ’n sandstorm hom lewend kan begrawe. Die reisiger lê nog so in ’n bondeltjie opgekrul in sy tent toe sy kameel se snoet deur die tentflap kom. “Asseblief, Meneer,” vra die dier, “kan ek saam met jou in die tent skuil?” “Moenie vir jou laf hou nie. Daar is hoegenaamd nie vir jou plek in dié tentjie nie,” antwoord die reisiger. “Jy is mos so gemaak dat jy bestand is teen die sand. En buitendien, jy ruik nie lekker nie.” “Dis ongemaklik hier buite, Meneer; kan ek dan asseblief net my neus in die tent hou sodat ek darem kan asemhaal in dié stof?” smeek die kameel. “Nou goed dan, maar nét jou snoet,” antwoord die man. Ná ’n tydjie steek die kameel sy hele kop by die tent in. “Wat is dit met jou!” raas die reisiger. “Het ek nie uitdruklik gesê jy mag net jou snoet in die tent hou om asem te kry nie?” “Ja, jy het, Meneer,” antwoord die kameel, “maar my kop is nie baie groot nie. Daar is oorgenoeg plek in jou tent vir my kop en Meneer se hele lyf.” “Nou goed dan. Maar net jou kop en niks meer nie,” sê die reisiger. Ná ’n tydjie begin die kameel die res van sy lyf ook by die tent inwriemel. Die

reisiger kom gou agter dat die kameel hom in die klein ruimte sal vermorsel as hy nie maar self padgee nie. Op die ou end sit die arme man toe buite die tent in die stofwalms en die kameel lê snoesig binne. Dít is waarom die Arabiere ’n spreekwoord het wat sê: ’n Leuen is soos ’n kameel se snoet. Gee hom toegang tot ’n skrefie van jou lewe, en hy neem besit van jou hele bestaan. En voor jy weet waar jy is, sit jy buite in die storm.

___________________________________

Hy wat sy vertroue in leuens stel, sal waaragtig deur die waarheid ondergaan. GEORGE HERBERT

Geweld kan net deur die leuen geheim gehou word, en dié leuen kan net deur geweld in stand gehou word. Hoe groter die geweld, dus, hoe groter die leuen daaragter. ALEXANDER SOLZHENITSYN

Al loop die leuen nog so snel, die waarheid agterhaal hom wel. AFRIKAANSE SPREEKWOORD

110 Die skelm eerlike prokureur

Twee jagters was in ’n regsgeding betrokke. Die een vra toe sy prokureur of hulle nie die regter met wildsvleis kan omkoop nie. Dit was bekend dat die regter ’n swakheid vir patrysvleis gehad het. Die prokureur was geskok oor sy kliënt se voorstel: “Dié regter is onkreukbaar. Hy laat hom nie omkoop nie. Almal weet dit. As ons ’n omkoopgeskenk vir hom stuur, kan ons maar ‘verloor’ op ons voorkoppe skryf.” Ná hulle in die hof was en die saak gewen het, nooi die beskuldigde sy prokureur vir ete om hom te bedank vir sy suksesvolle verdediging en sy goeie raad oor die omkopery. “O, tussen hakies,” sê die prokureur in die loop van die aand, “ek hét toe vir die regter die patrysvleis gestuur.” “Nou verstaan ek glad nie!” sê die geskokte kliënt. “Jy het dan gesê … ?” “Ja, toe maar, ek het dit gestuur in die naam van ons opponent!”

___________________________________

Die essensie van leuentaal lê nie in woorde nie, maar in misleiding. HENRI F AMIEL

Die sonde gebruik baie instrumente om sy doel te bereik. Die handvatsel wat op almal pas, is die leuen.

OLIVER WENDELL HOLMES

Die waarheid word nie net deur leuens verkrag nie; ook deur stilbly. HENRI F AMIEL

’n Mens kan lieg deur stil te bly; deur voor te gee; deur bloot die aksent op ’n woord of die intonasie van ’n sin te verander; selfs deur die uitdrukking op jou gesig wanneer jy “die waarheid” vertel. Miskien is hierdie soort subtiele misleiding nog erger as ’n blatante leuen. ’n Mens se gewete is al ver toegegroei as jy jouself kan troos met die gedagte dat jy darem nie “’n openlike leuen” vertel het nie, maar iemand net met ’n gebaar of deur stil te bly onder ’n vals indruk gebring het. JOHN RUSKIN

Baie mense se kriterium vir “die waarheid” is vandag: “Sal dit verkoop?” WF LOWN

111 Niemöller en die Nazi’s

“Destyds in Duitsland,” só skryf die Duitse pastoor Martin Niemöller, “het hulle (die Nazi’s) heel eerste die kommuniste kom haal, en ek het stilgebly, want ek was nie ’n kommunis nie. “Toe het hulle gekom vir die Jode, en ek het weer niks gesê nie, want ek was nie ’n Jood nie. “Toe hulle die vakbondwerkers kom wegneem, het ek weer stilgebly, want ek het nie aan ’n vakbond behoort nie “Daarna het hulle die Katolieke gedeporteer, en weer het ek stilgebly, want ek is ’n Protestant. “Toe kom haal hulle vir my, en teen daardie tyd was daar niemand meer oor om namens my – of enigiemand anders – in te tree nie.”

___________________________________

Om stil te bly wanneer jy oor onreg moet protesteer, maak lafaards van mense wat andersins dapper voorkom. ABRAHAM LINCOLN

Die meeste mense se probleem is nie om uit te vind wat die waarheid is nie, maar om dit in die oë te kyk. AM WELLS

112 Die geringste van ons

’n Houtkapper het die woud in geloop en die bome gevra om vir hom hout te voorsien om ’n steel vir sy byl te maak. Die bome het die saak bespreek en die hout van die swakke esdoringboompie aangebied. Die es was magteloos, en die houtkapper het hom afgekap en ’n steel vir sy byl uit die hout gekerf. Toe begin die houtkapper dadelik die hoogmoedige boomreuse een vir een afkap. ’n Ou eikeboom het weemoedig gesug: “Ons wou onsself spaar deur ons broertjie op te offer. Maar ons het ons eie ondergang bewerk toe ons versuim het om die swakste onder ons te beskerm.”

___________________________________

Om te weet wat reg is en dan na te laat om dit te doen, is die ergste vorm van lafhartigheid. CONFUCIUS

113 Wie se naam dra hy?

’n Joodse paartjie was aan die stry oor ’n naam vir hulle eersteling. Uiteindelik moes hulle die rabbi vra om tussenbeide te tree. “Wat is die probleem?” wou die rabbi weet. Die vrou het eerste gepraat: “Hy,” en sy wys na haar man, “wil die seun na sy pa vernoem en ek wil hom na my pa vernoem.” “Wat is jou pa se naam?” vra die rabbi vir die man. “Josef.” “En wat is jóú pa se naam, Mevrou?” “Josef.” Die rabbi was verslae: “Nou wat is die probleem dan?” Dit was weer die vrou wat eerste gepraat het: “Sy pa was ’n perdedief en my pa ’n regverdige man. As ons hom nie spesifiek na my pa vernoem nie, hoe sal ek weet hy aard nie dalk na sy ander oupa nie?” Die rabbi het nagedink en toe wys geantwoord: “Noem die seun Josef. Kyk dan of hy ’n perdedief of ’n regverdige man word. Dan sal julle weet wie se naam hy dra.”

___________________________________

’n Goeie naam is beter as ’n goeie bankbalans. MIGUEL DE CERVANTES

114 Die ongewilde preek

Eendag het die pastoor van ’n grensdorp in die Ou Amerikaanse Weste langs die rivier gaan stap toe hy sien hoe van sy gemeentelede houtblokke uit die water sleep. Hy kon sien elke blok se punt is met die eienaar se naam gemerk, en was oorbluf toe hy sien dat sy gemeentelede sae uithaal en die punte met die identifiserende merke afsaag. Hy het besluit om die saak nie net daar te los nie. Die volgende Sondag lewer hy dus ’n kragtige preek oor die gebod: “Jy mag nie steel nie.” Maar tot sy verslaenheid het die mense wat hy by die rivier gesien steel het, hom agterna een vir een by die kerkdeur kom groet en dinge gesê soos: “Goeie preek, Pastoor” en: “Wat ’n wonderlike boodskap!” Die pastoor het die hele week lank oor sy volgende skuif nagedink. Die volgende Sondag lewer hy toe presies dieselfde preek as die vorige week. Die vorige keer het hy afgesluit met: “Die Bybel, my vriende, is dus duidelik hieroor: Jy mag nie steel nie.” Dié keer het hy egter só afgesluit: “Die Bybel, my vriende, is dus duidelik: Jy mag nie die punt van jou buurman se houtblok afsaag sodat jy dit kan steel nie.” Hulle het hom verjaag uit die dorp.

___________________________________

Ag, hoe dikwels noem ons ’n onwelkome waarheid wat oor ons vertel word, “laster”. ALBERT CAMUS

Die rede waarom ons so sukkel om die waarheid te sien, is nie dat ons te min boeke lees of te min akademiese grade agter ons naam het nie, maar dat ons te min moed het. ROLLO MAY

115 Die swak plek in die muur

Die Groot Muur van China is ’n reusagtige struktuur wat ongelooflik baie geld en arbeid gekos het om op te rig. Die voltooide muur het onoorkombaar gelyk. Maar die vyand het drie maal deurgebreek – nie deur dit af te breek of deur al die pad rondom te loop nie, maar deur die hekwagters om te koop.

___________________________________

Omkopery korrupteer die gewer sowel as die ontvanger van die geld. SAMUEL JOHNSON

Ons grootste probleem in die wêreld lê in die hart en verstand van die mens. Dis nie die fisika wat ons die meeste probleme gee nie; dis die etiek. Om die atoom te splyt is niks in vergelyking met die taak om die boosheid en korrupsie uit die mens se aard te haal nie. ALBERT EINSTEIN

116 Mense in glashuise …

’n Bakker het die boer wat botter aan hom verskaf het, daarvan verdink dat hy hom verkul met die gewig van die botter. ’n Hele paar dae agtermekaar het die bakker die gewig van die botter nagegaan, en sy vermoedens is bevestig: Al die blokke het minder as die vasgestelde halwe kilogram geweeg. Hoogs verontwaardig het hy die boer laat arresteer. Gedurende die hofsaak stel die regter toe vas hoe die boer te werk gegaan het: Omdat hy nie ’n weegskaal gehad het nie, het hy ’n balanseerskaal gebruik – en as teenwig vir sy halwe kilogram botter het hy die brood gebruik wat hy elke dag by die bakker gekoop het. Dit was óók veronderstel om ’n halwe kilogram te weeg!

___________________________________

Om eerlik met ander mense te wees, is al klaar baie moeilik. Maar om jouself nie met jou eie leuentjies te mislei nie, is byna onmoontlik. HARRY WARD BEECHER

Dis maklik om ander te mislei; moeiliker om jouself om die bos te lei; maar onmoontlik om God te bedrieg. CHRIS HARRISON

117 ’n Kragtige getuienis

Stuart Briscoe vertel dat, toe hy nog in ’n bank gewerk het, hy eenkeer die geval moes hanteer van ’n kollega wat ’n groot som geld verduister het. Die rede waarom die man dit gedoen het, was dat hy twee vrouens aangehou het en nie kon bybly om twee gesinne te versorg nie. Nadat hy uitgevang en ontslaan is, het hy almal geskok met sy afskeidswoorde: “Ek is so jammer oor wat ek gedoen het, en ek is veral bekommerd dat ek my preekbeurte as lekeprediker in my plaaslike gemeente gaan verloor.” Briscoe het in die daaropvolgende paar weke baie tyd bestee om die skade wat die man aangerig het, te herstel. Tot sy groot hartseer het hy uitgevind dat sy kollegas nie net die skelm man verag het nie; hulle het sommer ook die kerk waaraan hy behoort het, as ’n spul skynheiliges afgemaak; die evangelie waarin hy gesê het hy glo, as ’n klomp nonsens; en die God wat hy beweer het hy dien, as blote verbeelding.

___________________________________

Om te getuig van Hom wie se Naam ons dra, is nie ’n soort stokperdjie of ’n eenkeer-’n-week-tydverdryf nie. Dis ’n kwaliteit van lewe. ’n Mens preek of praat nie oor getuienis nie; jy is ’n getuie. DAN GREENE

118 Tong vir aandete

Esopus was in diens van die filosoof Xantus. Eendag wou Xantus sy vriende onthaal, en beveel vir Esopus om die beste produkte op die mark vir aandete te laat gaarmaak. Esopus laat maak die kok toe net ’n klomp tonge gaar, en laat dit voorsit met verskillende souse. Dié aand bestaan die voorgereg, hoofgereg, bykosse én poeding uit tong. Xantus was woedend: “Het ek jou nie gesê om die beste produkte op die mark te koop nie?” “En het ek nie gedoen wat u beveel het nie?” het Esopus gevra. “Daar is tog niks beter as die tong nie: Dis die gom van ’n beskaafde samelewing, die sleutel van die wetenskap, en die medium van die waarheid en die rede. Deur die tong word stede opgerig en regerings gevestig en geistreer; met die tong onderrig mense, redeneer hulle en word vergaderings gelei. Dis die instrument waarmee ons vir God aanbid en prys.” “Nou ja,” het Xantus geantwoord, “ek sien ek kan jou nie antwoord nie, maar gaan nou môre mark toe en koop die slegste goed wat jy kan kry. Ek gaan dieselfde vriende oornooi, en wil hulle ’n bietjie op ’n ander manier vermaak.” Maar toe aandete voorgesit word, het Esopus presies dieselfde disse as die vorige aand laat maak. “Het ek jou nie gesê om vir vanaand se onthaal die slegste produkte op die mark te soek nie?” het Xantus uitgeroep. “Hoe is dit dan dat jy dieselfde geregte laat maak het? Jy het dan net gisteraand gesê dat die tonge die beste produk op die mark is?” Heel kalm het Esopus verduidelik: “Die tong is die beste ding in die wêreld, maar ook die slegste. Want dis ook die instrument van alle twis en tweedrag, die aanstoker van regsgedinge, die bron van verdeeldheid en oorlog, die medium van vrees, skinder en leuens – selfs van godslastering.”

Sy baas – en dié se vriende – moes saamstem met Esopus se redenasie, en met sy illustrasie van die groot waarheid oor die voordeel én die gevaar van die tong.

___________________________________

Die wêreld kan basies in twee groepe verdeel word: dié wat skinderstories versprei, en dié wat daaronder ly. OGDEN NASH

Ons word gebore met twee oë en een tong – sodat ons dubbel soveel sal sien as wat ons sê. CHARLES CALEB COLTON

119 Vorderingsverslag

Een van die dorp se openbare telefone was reg by die ingang van die apteek, en die apteker kon nie help om soms mense se gesprekke te hoor nie. Op ’n dag het ’n jong seun kom bel: “Hallo, Meneer. Ek bel net om te hoor of u iemand vir die tuin nodig het. O, u het al iemand? En is u tevrede met hom? Dankie, Meneer, ek wou net hoor.” Die apteker sê toe simpatiek: “Ek is jammer dat jy nie die werkie gekry het nie, man.” Waarop die seun antwoord: “O, nee, ek hét klaar die werk. Ek het net gebel om te hoor hoe ek vaar.”

___________________________________

Reputasie is nie wat mense – om in jou guns te kom – in jou gesig sê nie, maar wat hulle agter jou rug sê. AVA GARDNER

Dis ’n genadegawe van God – ons vermoë om onsself te beoordeel. Om dit af te skeep is tot ons nadeel. Maar te min is net so sleg as te veel daarvan. TERESA VAN AVILA

120 “Die waarheid sal julle vry maak.”

’n Seuntjie van twaalf was ’n deurslaggewende getuie in ’n hofsaak. Die advokaat vir die verdediging van die aangeklaagde, ’n ryk vrou, het die kind aan ’n strawwe kruisverhoor onderwerp. Maar die seun was oortuig van sy saak, en het voet by stuk gehou met sy getuienis – wat tot die aangeklaagde se skuldigbevinding kon lei. Haar advokaat probeer toe om die kind uit te vang met die vraag: “Jou pa het jou mos voorgesê hoe jy moet getuig, nè? “ vra hy. “Ja, Meneer.” “O so?” sê die advokaat, tevrede dat sy strategie gewerk het. “Sê nou vir ons presies wát het jou pa gesê moet jy in die hof sê?” “Wel,” antwoord die seuntjie, “Pappa het gesê die advokate sal miskien probeer om my deurmekaar te maak, maar ek hoef nie bang te wees dat hulle my sal verwar nie. Hy het gesê as ek net die waarheid vertel, kan ek maar net elke keer dieselfde sê – presies sê wat regtig gebeur het. Dan sal ek geen probleme hê nie.”

___________________________________

As ’n mens die waarheid praat, het jy nie ’n lang geheue nodig nie. MARK TWAIN

Praat die waarheid en jy het geweldige mag aan jou kant. Lieg, en jy het geweldige mag teen jou.

CHARLES GORDON

Lewe met geloof en gebed

Geloof bied die verskil tussen paniek en hoop …

___________________________________

Ek glo in die evangelie van Jesus Christus nes ek glo dat die son vanoggend opgekom het – nie omdat ek daarna kan kyk nie, maar omdat ek daardeur na alle ander dinge kan kyk. CS LEWIS

God het nie die Bybel vir ons gegee sodat ons kennis kan toeneem nie, maar sodat ons lewe kan verander. DL MOODY

’n Bybel wat aan die uitmekaarval is, behoort gewoonlik aan iemand wat nié besig is om uitmekaar te val nie. CHARLES HADDON SPURGEON

Die meeste mense is begaan oor daardie gedeeltes van die Bybel wat hulle nie kan verstaan nie. Maar die Bybelgedeeltes wat my die meeste pla, is daardie dele wat ek wel verstaan.

MARK TWAIN

… In geloof of gebed hoef ons nooit vir God te probeer beïndruk nie … Hy werk met genade, nie met verdienste nie. Aan die kruis het Jesus baie goed geweet dat die moordenaar wat langs Hom hang, uit blote vrees sy “bekeringswoorde” uitgestotter het. Hy het geweet die man sou nooit ’n indrukwekkende gebed kon opsê, ywerig Bybelstudie kon doen, kerk of sinagoge toe kon gaan, óf kon goed doen aan dié wat hy vermoor of veronreg het nie. Maar toe die man die eenvoudige woorde bid: “Jesus, dink aan my wanneer U in u koninkryk kom,” het Jesus sonder ’n oogknip belowe: “Vandag sal jy saam met My in die paradys wees.” Laat ons dan met vrymoedigheid glo en bid, wetende dat God se genade nie gebou is op dít wat ons vir God kan doen nie, maar op wat Christus reeds vir ons gedoen het. PHILIP YANCEY

Inleidend

Daar is mense wat dink dat geloof soos ’n ondergrondse kelder is waarheen ’n mens kan vlug as jou lewenshuis deur storms bedreig word. Maar geloof bied ons geen vrywaring van die ongemak of hartseer of skokke of pyn van die lewe nie. Dié wat in God glo, is wel bewus van die innerlike krag wat sy Gees hulle gee. En dít stel hulle in staat om die vrese en die trane en die storms van die lewe met redelike kalmte te hanteer, of bloot te deurstaan. Geloof bied die verskil tussen paniek en hoop. Dit is die venster waardeur God se lig inskyn en ons goeie dae nog helderder maak; of die donker dae se skadu’s ’n bietjie ligter. CS Lewis het die beeld gebruik van ’n katedraal waarvan die gebrandskilderde vensters van buite na niks besonders lyk nie, maar as jy binne staan en die son skyn daardeur, verander alles. So verander geloof die kwaliteit van die lewe. Saam met geloof gaan gebed – gesprekke met die Een in wie ons glo. Sonder kommunikasie met Hom, wat self die Lewe is, is die hoogste vreugdes van die wêreld op die lang duur betekenisloos. Bid is natuurlik nie net formele gebed, soos uitgedruk in woorde nie. Gebed is ook stilte, rus, luister, verlange, lof; én opstand, twyfelvrae, verwyt. In sy boek One generation after vertel Elie Wiesel die verhaal van ’n Joodse koster van ’n sinagoge in Oos-Europa gedurende die Tweede Wêreldoorlog en die Hitler-regime. Die koster het die gewoonte gehad om elke oggend na die sinagoge te hardloop, op die bimah (die platform aan die voorkant) te klim, en trots uit te roep: “Ek het gekom om U te sê, Here van die Heelal, dat die Nazi’s hier is, maar ons, ons is ook hier!” Soos die Jodevervolging toegeneem het, het hy sy woorde met meer woede as trots begin uitroep. Toe kom die eerste bloedbad, gevolg deur vele ander. Die koster het elke keer ongedeerd daarvan afgekom. En sodra hy kon, het hy sinagoge toe gehardloop, met sy vuis op die preekstoel geslaan en so hard as wat

hy kon, uitgeroep: “Sien U, Here, ons is nog steeds hier!” Ná die laaste bloedbad in die Joodse ghetto waar die sinagoge gestaan het, was hy alleen in die verlate gebou oor. Hy was die laaste oorlewende Jood. Vir die laaste keer het hy die bimah uitgeklim, na die Ark gestaar, en met oneindige teerheid gefluister: “Sien U, Here, ék is darem nog hier.” Na ’n kort stilte het hy met ’n hartseer, byna toonlose stem bygevoeg: “Maar U, waar is U?” Die koster se gefluisterde vraag is die desperate kreet van iemand wat nêrens anders heen kan vlug as na God nie. So iemand vra nie meer teoretiese vrae oor God (“Waar is God? Waarom tree Hy so vreemd op?”) nie. Dit is ’n persoonlike vraag aan God, soos Jesus se woorde: “My God, my God, waarom het U My verlaat?” Ook dít is geloof.

Piet Naudé

121 Geloof moet gelééf word

Na die bekende verhaal van Søren Kierkegaard

In ’n ver land was daar eendag ’n klomp baie godsdienstige ganse wat elke Sondag kerk toe gegaan het om ’n ou gansmannetjie se preek te hoor. Al die ganse het aandagtig geluister wanneer hy vertel van die edele doel waartoe alle ganse geroep is: Hulle moes hulle vlerke oefen sodat hulle eendag kon wegvlieg na die verre weivelde waar hulle eintlik tuishoort, want hul verblyf hier op aarde was maar tydelik. So het hy elke Sondag gepreek. “Oefen julle vlerke. Die Skepper het julle gemaak om te vlieg!” En elke keer wanneer die ganse hoor van die wonderbare eindbestemming waarvoor hulle geskep is, het hulle instemmend geknik. Dan verdaag die diens en al die ganse waggel huis toe – om maar net weer die volgende Sondag bymekaar te kom om dieselfde preek te hoor. Dit is so ver as wat hulle ooit gekom het. Deur die week het die meeste ganse hulle niks gesteur aan die preek wat hulle Sondae gehoor en waarmee hulle so innig saamgestem het nie. Hulle het wel baie daaroor gepraat. Maar hulle het nooit hul vlerke geoefen nie. Hulle het nooit leer vlieg nie. Hulle het wel goed geëet en gedrink en al vetter geword – heerlik sappig. Daar was enkele ganse wat tog die roeping wat aan hul voorgehou is, wou uitleef. Hulle wou die vlerke wat hul Maker hul geskenk het, leer gebruik. Maar dit het maar swaar gegaan, en aan die begin het hulle partykeer geval. Dan het die ander ganse met die vlerk na hulle beduie en neerhalend gesê: “Dis nou wat gebeur met ganse wat dié gepreek oor ons ‘roeping om te vlieg’ letterlik opneem.” Dan waggel hulle weer kerk toe om te gaan aanbid. En elke keer wanneer hulle hoor van die wonderlike roeping waarvoor hulle bestem is, het hulle respekvol hul koppe gebuig en saamgestem. Maar daarby het dit gebly.

Toe hulle weer sien, was dit winter. Dit het al kouer geword en die kos al minder, want daar was nou ’n sneeulaag op die grond. Baie gou was daar niks om te eet nie. Daardie Sondag in die kerk het die ou gansmannetjie gesê: “Luister hier! Uiteindelik het die tyd gekom waarvan ek julle vertel het. Die oomblik om te vlieg het aangebreek! Klap julle vlerke en kom saam na die verre weivelde van ons eintlike Tuiste.” Toe styg hy statig op en verdwyn teen die blou lug. Die ganse wat hul vlerke geoefen en minder geëet het, het hom vol blydskap gevolg. En alhoewel die ander ganse dadelik begin rondfladder het, kon hulle nie van die grond af opkom nie. Hulle was te swaar van al die eet. Hulle vlerke was te swak en ongeoefen. Hulle het te veel deel geword van ’n bestaan-op-die-grond. Hulle moes agterbly. En daardie Desember is hulle vir die Kersmaal geslag.

___________________________________

Die enigste mense wat in hierdie lewe ’n verskil maak, is dié wat dit wat hulle glo, begin uitleef nog vóórdat “die regte oomblik daarvoor”aanbreek. Die “regte oomblik” kom nooit nie. CS LEWIS

122 Ontmoeting in die park

Klein Mario se ma het altyd vir hom vertel van God wat in die hemel woon en mense liefhet. Hy wou baie graag weet hoe God lyk. Toe besluit hy een middag terwyl sy ma dorp toe is om Hom te gaan soek. Hy het van sy ma die indruk gekry dat God baie ver woon, daarom het hy sy tandeborsel, sy nagklere, ’n plak sjokolade en drie blikkies Coke in sy rugsakkie gepak en die pad gevat. Omtrent drie blokke van die huis af stop hy vir ’n blaaskansie en gaan sit op ’n bankie in die park. Op die ander punt van die bank sit ’n ou dame rustig die duiwe en dophou. Mario maak sy tassie oop en was op die punt om sy eerste blikkie te knak, toe hy oplet dat die ou dame verlangend na sy sjokolade kyk. Hy breek vir haar twee blokkies af en sy glimlag liefies. Dit is vir Mario so mooi dat hy dit weer wil sien. Toe gee hy haar een van sy koeldranke. Sy glimlag weer. Mario is gek daarna. Die hele middag het hulle so gesit en eet en drink en glimlag sonder om ’n woord te sê. Toe dit begin skemer raak, het Mario besef dit is tyd om huis toe te gaan. Hy was al ’n entjie weg, toe hy weer omdraai en die ou dame ’n drukkie gaan gee. Toe kry hy die mooiste glimlag van die hele dag. By die huis vra sy ma: “Hoekom lyk jy so gelukkig? Wat het jy die hele middag gedoen?” “Ek en God het saam sjokolade geëet. Sy woon sommer hier naby ons. En weet Ma wat? Sy het die mooiste glimlag wat ek in my lewe gesien het!” Intussen het die ou dame ook huis toe gegaan. Die vroutjie in die kamertjie langs hare was verstom oor die uitdrukking van suiwer vreugde op haar gesig. “Wat het vandag met jou gebeur dat jy so gelukkig lyk?” vra sy. “Ek het saam met God in die park koeldrank gedrink,” antwoord sy met ’n glimlag. “En weet jy wat? Hy is baie jonger as wat ek gedink het.” Mense besef nie hoeveel ’n vriendelike glimlag aan ander doen nie. Ons

Christene vertel gedurig vir mense dat ons ’n vriendelike, genadige, liefdevolle God aanbid. Maar aangesien hulle Hóm nie sien nie, moet hulle dit in óns sien. Maar sién mense dat Christene vriendelik, genadig, liefdevol optree?

___________________________________

Moet nooit dat iemand wat in jou geselskap was van jou af weggaan sonder dat hy of sy getroos of gelukkiger voel nie. Wees ’n lewende uitdrukking van God se liefde – dit hoef nie altyd met woorde te wees nie, maar laat daar liefde wees in jou glimlag, in jou oë, in die aanraking van jou hande. Hier in die krotbuurtes probeer ons om nie net ons hulp te gee nie, maar ook ons hart. MOEDER TERESA VAN KALKUTTA

123 Die plaasvervanger

In die tyd toe Napoleon Europa platgeloop het met sy troepe, was daar ’n man wat nie lus was vir oorlog maak nie. Toe hy opgeroep word, bekla hy sy lot by sy vriend. Dié was weer ’n avonturier wat graag vir die beroemde Napoleon wou gaan veg. Hulle ruil toe plekke en sy vriend gaan slagveld toe onder die eerste man se naam. Tydens een van die groot veldslae is die vriend noodlottig gewond en op die slagveld begrawe. Toe die leër kort daarna weer ’n klomp mense oproep, is dié onwillige man se naam weer op die lys. Ewe vrymoedig daag hy by die rekruteringskantoor op en sê: “Julle kan my nie weer oproep nie. Want ek is in ’n vorige veldslag dood.” “Man, moenie my tyd mors met mal praatjies nie,” kom die offisier se antwoord. En as sarkastiese nagedagte: “Is jy toe nooit begrawe nie?” “Ja, ek is. Op die slagveld by Austerlitz. Gaan maar julle rekords na.” Om van die man se praatjies ontslae te raak, gaan hulle toe die rekords na, en sowaar! Daar vind hulle dat iemand met sy naam en geboortedatum inderdaad as “gesneuwel” afgemerk is. Die amptenare krap hulle koppe. “O, nou weet ek!” sê een wat bietjie slimmer is as die ander. “Dis duidelik dat jy nie dood is nie. Jy het dus ’n plaasvervanger in jou plek gestuur en dis hy wat dood is.” “Ek stry nie,” lag die man. “Maar die feit is, hy het vrywillig in my plek gegaan en … gesterf. Nou kan julle nie aan my raak nie. Ek is vry soos ’n voël.” Die saak is na die hof en later na Napoleon self verwys. Hy het bevind dat die man reg was. Wettiglik het die man, alhoewel dit in die persoon van sy plaasvervanger was, gesterf en is hy op die slagveld begrawe. Die magtige Napoleon, ja, Frankryk self, was magteloos teen die absolute effek van ’n plaasvervanger se dood op die een wat bly lewe.

’n Wonderlike illustrasie van die effek van die plaasvervangende dood van Jesus Christus.

___________________________________

Daar is maar een waarheid oor my lewe: Of ek moes sterf vir my sonde, óf iemand moes in my plek sterf. Iemand hét vir my gesterf. En ek kan ewig lewe. JOHN WESLEY

124 Die groot offer

Die verhaal van John Griffith, operateur van die Spoorweë se valbrug oor die Mississippirivier in die VSA, word vir die waarheid vertel. Dit was in die somervakansie van 1937 en John het dié dag sy agtjarige seun, Greg, saam met hom werk toe geneem. Vir klein Greg was dit ’n fassinerende ervaring om te sien hoe sy pa middae om 12:00 die meganisme aanskakel wat die valbrug waaroor ’n treinspoor geloop het, ophys sodat die skepe onder in die rivier kon deurvaar. Die brug met die treinspoor kon in die middel oopmaak en na die kante opgelig word om die skepe onder deur te laat. John en Greg is daarná na die observasietoring om dié skouspel dop te hou terwyl hulle middagete geniet. So met die dophou van die skepe het die tyd verbygevlieg. Skielik is John na sy werksituasie teruggeruk toe hy ’n trein veraf hoor fluit. Hy het op sy horlosie gekyk – dit was 13:07. Die Memphis-sneltrein met 400 asiers het aangesnel gekom na die spoorwegbrug wat nog steeds opgehys was vir die skepe se deurtog. Griffith is inderhaas weg na die beheertoring om betyds die brug te laat sak sodat die trein veilig die rivier kon oorsteek oor die treinspoor op die brug. Net voor hy die hefboom trek om die brug weer in plek te plaas, kyk hy vir oulaas of daar geen skepe aankom nie. Toe vang sy oog ’n beweging wat sy bloed laat stol. Sy seun het blykbaar te ver oorgeleun om na die skepe daar onder te kyk en oor die reling van die toring geval – reg in die massiewe ratte wat die brug laat werk. Greg se linkerbeen is vasgevang en hy kon nie wegkom nie. Sy pa kon hom nie betyds bereik nie. Terwyl hy magteloos die trein sien nader snel, maak Griffith die verskriklikste keuse van sy lewe. Toe bedek hy sy oë met sy linkerarm en met die ander hand trek hy die beheerhefboom. Die massiewe valbrug sak in plek sekondes voordat die Memphis-trein met sy honderde asiers die brug bereik. Toe John Griffith sy kop optel, was sy gesig nat van sweet en trane. Deur die vensters van die verbysnellende trein sien hy die asiers sit – gesellig

geselsend, besig om koerant te lees, na-ete-koffie te drink, aan kaas en beskuitjies te peusel. Niemand het eens in die rigting van die beheertoring gekyk nie. Met ’n pynverwronge stem het John Griffith glo geskreeu: “Ek het my seun vir julle geoffer! En julle drink koffie!” Sou God dit soms van ons ongeërgde dissipelskap sê?

___________________________________

Eers wanneer mense sien dat ons opoffer ter wille van dít wat ons sê ons glo, sal hulle begin glo dat ons geloof waarde het. Iets wat óns niks kos nie, sal ook deur ander as nikswerd beskou word. CS LEWIS

125 Ek vertrou God …

Terwyl vader Mario een aand besig was met sy preek oor die tema dat God sal voorsien, hoor hy iets wat soos ’n ontploffing klink. Toe hoor hy mense verbyhardloop wat skree: “Die dam het gebreek! Vlug!” Deur sy venster kon hy sien hoe water deur die dorp stroom en mense in veiligheid gebring word. In sy straat was die water ook reeds aan die styg. Hy moes homself keer om nie paniekerig te word nie. “Wat gaan met jou aan?” vra hy kwaai vir homself. “Hier is jy besig om ’n preek te maak dat ons moet glo dat God vir ons sal sorg, en noudat jy die geleentheid kry om dit in die praktyk toe te pas, wil jy weghardloop!” Net daar neem hy hom voor dat hy nié saam met die res voor die water sal vlug nie. “Ek sal net hier bly en vertrou dat Hy vir my sal sorg.” Teen die tyd dat die water al onder sy vensterbank verbystroom, kom ’n reddingsboot vol mense daar verby. “Spring in, vader Mario!” roep hulle. “Nee, my kinders,” sê die priester skynbaar doodkalm, “ek glo dat God my hieruit sal red.” Terwyl hy wag dat God iets moet doen, klim vader Mario solank op die dak van sy huis. Toe die water tot dáár gestyg het, kom daar weer ’n boot vol gereddes na sy huis toe aan. “Klim gou in, vader Mario,” skree hulle. “Dit raak baie gevaarlik!” Maar weer weier hy. God sal mos voorsien. Maar kort voor lank moes hy tot bo in die kloktoring klim, want die water het aanhou styg. Toe hy dáár ook al kniediep in die water staan, kom ’n polisieman met ’n motorboot aangejaag om hom te red. “Nee, dankie, Offisier,” sê vader Mario vasberade. “Ek vertrou op God. Hy sal my nie in die steek laat nie.”

Vader Mario het verdrink. Toe hy in die hemel aankom, is die eerste ding wat hy doen, om by God te gaan kla: “Here, ek het u Woord geglo. Ek het volkome op U vertrou! Hoekom het U niks gedoen om my te red nie?” “Hoekom sê jy só?” kom God se teenvraag, “Ek het dan drie keer ’n boot gestuur.”

___________________________________

Moenie wag vir die skouspelagtige wonder om jou te verras nie. Maak liewer jou oë oop en sien God se wonderwerke raak in die skynbaar alledaagse dinge. THOMAS MERTON

En dan is daar die legende van die man wat verstom was om te sien dat sy nuwe jaghond nie deur ’n rivier swem as hy ’n haas agternasit nie. Hy hardloop gewoon bo-oor die water. Die eienaar was so opgewonde dat hy sy vriend gaan roep. “Hou my hond dop as hy by die rivier kom!”sê hy. Toe die dier weer oor die water draf, por die eienaar: “Wel, wat dink jy van my hond?”

“Jou hond kan nie swem nie,” kom die onbewoë antwoord.

Om blind te wees is erg, maar om te kan sien en nié te sien nie, baie erger. HELEN KELLER

126 ’n Wandelende preek

In 1952 het die wêreldberoemde dr Albert Schweitzer – medikus, filosoof, musikoloog en sendeling-teoloog – die Nobelprys vir Vrede ontvang. Kort daarna is hy uitgenooi om Chicago te besoek. Tientalle hooggeplaaste persone en persmense was op die stasie toe sy trein binnekom. Toe die yslike man van meer as twee meter – met sy bos spierwit hare en wilde snor – uitklim, flits tientalle kameras. Die stadsvaders snel hom met uitgestrekte hande tegemoet, verskeie mense begin sê hoe geëerd hulle is om hom te ontmoet. Hoflik bedank hy hulle en glimlag met almal. Dan sien hy bo-oor die koppe van die skare rondom hom iets wat hom laat sê: “Ag, verskoon my net ’n oomblik, asseblief …” Vinnig loop hy tussen die mense deur tot op die oorkantste perron. Daar is ’n bejaarde swart vrou besig om met twee swaar tasse van die trein af te sukkel terwyl sy bekommerd in die rigting kyk van ’n bus wat op die punt is om te vertrek. Schweitzer glimlag vir die vrou, tel haar tasse op en help haar oor die straat en tot in die bus. Met ’n vriendelike wuif van die hand wens hy haar ’n veilige rit toe en loop dan doodluiters terug na die verwelkomingskomitee. “Baie jammer dat ek u laat wag het. Maar as iemand haar nie dadelik gaan help het nie, was die bus weg sonder haar!” Vir dié sendingdokter wat sy hele lewe gewoond was om die arm mense van Afrika te help, was dié optrede niks ongewoons nie. ’n Geharde joernalis het dié dag aan sy kollega gesê: “Dit is die eerste keer in my lewe dat ek ’n preek op twee bene sien …”

___________________________________

Om met ander te filosofeer oor dit waarin hulle glo, is die tydverdryf van talle mense; om self te dóén wat jy glo, is die aksie van hoogstens een uit honderd.

CHARLES DE GAULLE

127 Wins op wortelkoekies

’n Bekeerling op een van die sendingstasies in Afrika het ’n besondere aanleg gehad om wortelkoekies te bak. Haar hart was ook wyd oop vir ander se nood. Daarom het sy getrou een tiende van haar inkomste uit die verkoop van haar koekies gebruik om ander te help. Dit het lank so aangegaan, maar toe breek sy eendag haar voet in ’n fratsongeluk. Die voet het baie stadig herstel en omdat sy maande lank nie op haar voete kon staan om te bak nie, het sy geen inkomste gehad nie. Eendag sê sy vir die sendeling dat sy begin bid het dat haar voet nou moes regkom. Skaars ’n dag later was die voet soveel beter dat sy weer kon begin loop. Nie lank daarná nie kon sy ook haar bakwerk hervat. Opgewonde vertel sy toe dat sy uit dankbaarheid die Here belowe het om een derde in plaas van een tiende van haar inkomste af te staan om ander te help. Haar mikpunt vir die eerste week was om drie rand wins te maak. Die sendeling was verbaas toe sy na net een dag opdaag met een rand wat die kerk vir liefdadigheid kon aanwend. “Het jy sowaar al drie rand wins gemaak?” vra sy vir die swart vrou. Die vrou was erg verbaas: “Jy het tog seker nie gedink ek sal die laaste van die drie rand vir die Here gee nie? Dié is die eerste rand wins wat ek gemaak het. Dit is vir Hom, om dankie te sê. Die ander twee rand wat ek hoop om te maak, sal vir myself wees.”

___________________________________

Ons maak ’n bestaan uit wat ons kry. Ons maak ’n lewe uit wat ons gee. ROY B ZUCK

128 Die goeie herder

Wat beteken dit dat Jesus Homself “die deur” noem? Sir George Adam Smith, ’n beroemde Ou-Testamentikus, vertel dat hy eendag op reis was in die Nabye Ooste toe hy op ’n skaapwagter en sy trop afkom. Hy het met die skaapwagter begin gesels, en dié het hom die skaapkraal gewys. Dit het bestaan uit vier mure en ’n opening. Sir George het gevra of dit is waar die skape snags bly. “Ja, en as hulle daar is, is hulle heeltemal veilig.” “Maar daar is dan nie ’n hek nie,” sê-vra sir George. “Ek is die hek,” het die skaapwagter verduidelik. Hy was nie ’n Christen nie en het nie die beeldspraak van die Nuwe Testament geken nie; hy het uit die oogpunt van ’n Arabiese skaapwagter gepraat. Daarom het sir George hom gevra wat hy bedoel. “Wanneer dit saans donker raak en al die skape is binne, gaan lê ek in die opening. Geen skaap kan uitgaan sonder dat hy oor my moet klim nie, en geen wolf kom in sonder dat hy oor my moet klim nie. Ek is die hek.”

___________________________________

Dit verseker Ek julle: Wie nie deur die hek in die skaapkraal ingaan nie … is ’n dief en ’n rower. Maar hy wat deur die hek ingaan, is die skape se herder … Die skape luister na die herder se stem. Hy roep sy skape op hulle name en lei hulle uit. DIE EVANGELIS JOHANNES (10:1-3)

129 Die onbekende peloton

’n Sendeling en sy gesin moes inderhaas van hul sendingstasie af wegvlug. Die rebelle wat in daardie land ’n guerrilla-oorlog teen die regering gevoer het, het hulle huis en werkplek as ’n sagte teiken beskou. Gelukkig het die nuus van die beoogde aanval die sendeling vroegtydig bereik. Hulle het toe op ’n nabygeleë heuwel gaan skuiling soek. Daar het hulle teen skemeraand die enigste ding gedoen wat hulle kon: gebid. Toe het hulle rustig gaan slaap. Maande daarna, toe die konflik eers weer verby was, het een van die rebelle by die sendingstasie opgedaag. Die sendelinggesin het hom kos gegee en toe begin hulle gesels oor daardie nag toe hulle in lewensgevaar op die heuwel geskuil het. “Wie het dan toe kom help om julle teen ons te beskerm?” het die rebel nuuskierig gevra. “Hoekom vra jy so iets?” wou die verbaasde sendeling weet. “Ons wou julle aanval daar teen die koppie waar julle gaan skuil het, maar ek moet erken daardie 27 soldate met gevelde bajonette wat rondom julle gestaan het, het ons heeltemal afgeskrik,” was die soldaat se antwoord. Die sendeling het verdwaas na sy vrou gekyk en toe maar stilgebly, want dié weergawe van wat daardie nag gebeur het, kon hy glad nie verstaan nie. Toe die gesin ’n paar maande later met verlof na hul vaderland terugkeer, vertel hy eendag die rebel se vreemde verhaal aan sy tuisgemeente. “Ek het nie ’n idee wat daardie nag gebeur het nie,” sluit hy sy verhaal af. “Ek weet nie vir wie die rebelle gesien het nie; ek weet net ons is gespaar en ons kon die volgende oggend in vrede die Paasmôre-nagmaal aan die plaaslike mense bedien.” “Dit het dus daardie Saterdagnag voor Paassondag vroeër vanjaar gebeur?” vra een van die gemeentelede verwonderd.

“Presies.” “Maar dis daardie Paasnaweek toe ons so spesifiek vir julle gebid het! Ons het in die pers gesien daar is groot moeilikheid in julle gebied.” “Ja,” antwoord ’n ander gemeentelid net so opgewonde. “Onthou julle hoeveel mense het daardie Saterdagaand kom saambid?” Iemand gaan haal toe die presensielys van die betrokke aand. Toe hulle tel hoeveel persone daardie aand vir die veiligheid van die sendelinge en hul medewerkers gebid het, was dit … 27!

___________________________________

God maak nie leë beloftes nie. Hy is by ons in ons nood. Hy misken nie die donker, die sinloosheid, die futiliteit van ons bestaan nie. Maar juis die skadukant van die lewe plaas die helder hoop van ’n toekoms saam met Hom in aangrypende reliëf. HANS KÜNG

130 Die biskop en die vissermanne

’n Baie belangrike biskop van ’n baie belangrike kerk moes eenkeer per skip ’n verafgeleë gemeente gaan besoek. Op pad daarheen moes hulle by ’n klein eilandjie aandoen om water en vars produkte in te neem. Die biskop gaan ook aan land en kom daar drie vissermanne teë. Sommer om ’n geselsie aan te knoop vra hy hulle uit oor hul werk en hulle hom oor syne. Toe hulle ontdek dat hy ’n Christenleier is, sê hulle opgewonde dat hulle ook Christene is. Die biskop was bly oor dié nuus, maar ’n bietjie agterdogtig oor die kwaliteit van die drie ruwe vissermanne se geloof. Effens neerbuigend vra hy toe: “Ken julle darem die Ons Vader-gebed?” “Nog nooit van gehoor nie!” was hulle antwoord. “Wat sê julle dan wanneer julle bid?” “Wel, ons sê maar: ‘Here God, ons is drie, U is Drie, wees ons genadig. Amen.’” Net soos ek gedink het, sê die biskop vir homself. So primitief soos kan kom! “Nee, manne,” sê hy toe vir hulle. “Dit is glad nie voldoende nie! Ek sal vir julle ’n behoorlike gebed moet leer. Kom sê nou mooi agter my aan: ‘Ons Vader wat in die hemel is …’” Toe die skip later daardie dag weer vertrek, kon die drie manne die gebed sonder probleme opsê. Die biskop was trots op homself. ’n Paar weke later was die biskop op pad huis toe – weer per skip. Toe hulle naby die eiland verbyvaar waar hy die vissermanne leer bid het, wonder hy hoe dit met die drie gaan. Terwyl hy so aan hulle dink, merk hy iets op die horison wat al nader kom. Met verstomming sien hy ná ’n rukkie dat dit einste daardie drie ruwe manne is – wat oor die branders na hom toe aangestap kom! Gou het al die asiers nuuskierig op die dek saamgedrom om te kyk wat hier aan die gang is.

Toe hulle binne praatafstand was, roep een van die drie: “Biskop, ons het ons gehaas om u te ontmoet!” “Wat is dit?” vra die oorstelpte biskop. “Ons is jammer. Ons het die pragtige gebed vergeet. Ons sê: ‘Ons Vader wat in die hemel is, laat u Naam geheilig word,’ en dan vergeet ons hoe om verder te sê. Leer ons weer die gebed.” Die biskop was tot nederigheid beskaam: “Gaan terug na julle huise, liewe vriende, en wanneer julle bid, sê: ‘Ons is drie, U is Drie, wees ons genadig.’ Dit is genoeg.”

___________________________________

As julle my vra wat die heel belangrikste ding in ’n mens se geestelike lewe is, dan antwoord ek: Die eerste, tweede en derde belangrikste ding is nederigheid. AUGUSTINUS

Wat nederigheid so wonderlik maak, is wat dit aan ons doen. Dit skep in ons die ruimte vir die nouste moontlike kontak en intimiteit met God. MONICA BALDWIN

131 Blinde vertroue

Twee beroemde botaniste was besig om deur die valleie van Skotland te reis op soek na skaars voorbeelde vir hul versamelings. Eendag sien een van hulle ’n werklik besondere blom raak. Ongelukkig het dit in ’n diep donga gegroei waar hulle glad nie kon uitkom nie. Hulle gaan toe na die naaste dorpie en vra uit na ’n seun wat so ’n avontuur sou aanpak. Hy moes hom aan ’n tou laat afhys om die blom vir hulle te pluk. Hulle het hom ’n ordentlike vergoeding aangebied, maar hy wou nie. Hulle het hom verseker dat dit eintlik heeltemal veilig is aangesien hulle twee sterk manne is wat saam die tou sou vashou, maar hy het steeds sy kop geskud. Selfs toe hulle hom meer geld aanbied, en later ’n uitspattige bedrag, het hy bly weier. Toe die botaniste besef dat die vergoeding nie die probleem was nie, het hulle die seun gevra wat hom dan van plan sou laat verander. “Ek sal dit net doen as my pa die punt van die tou vashou,” het hy verduidelik. Hulle het die pa gaan soek – nie ’n watwonderse groot man nie! – en hy was gewillig om te help. Die seun is teen die afgrond af en het met die skaars blom teruggekom. Toe hulle later, ’n bietjie dronkgeslaan, vra waarom sy pa dan die tou moes vashou – hy was immers nie naastenby so sterk soos hulle twee saam nie – was die eenvoudige antwoord: “Ek vertrou my pa.”

___________________________________

Gemoedsrus is nie die afwesigheid van spanning nie, dit is die aanwesigheid van God – wat jy absoluut kan vertrou wat ook al die oorsaak van jou spanning is. AM WELLS

132 Die waardigste besoeker

Koningin Victoria van Engeland het soms haar eenvoudigste onderdane besoek. Op ’n keer het sy by ’n weduwee se huisie ingegaan en ’n rukkie daar gekuier. Later het die arme vrou se ongelowige bure haar getart: “Ag, sê tog vir ons wie is die belangrikste besoeker wat jy al ooit in jou huis ontvang het?” Hulle het verwag dat sy sou sê dis Jesus, want hulle het geweet hoe diep gelowig sy was. Maar tot hulle verbasing het sy geantwoord: “Haar Majesteit, Koningin Victoria.” “Het jy gesê Koningin Victoria? Hierdie keer het ons jou uitgevang! Wat van hierdie Jesus van wie jy so gedurig praat? Is Hy dan nie jou heel belangrikste Gas nie?” Haar antwoord was beslis en reg uit die Woord: “Nee, natuurlik nie! Jesus is nie ’n besoeker nie – Hy woon hier.”

___________________________________

Die eerste, en die laaste en die beste ding wat ons van God kan sê, is: God is by ons. Deur Jesus Christus is Hy vir ons. En deur sy Gees woon Hy in ons! JOHN WESLEY

133 Die Here is my herder

’n Evangelis op reis deur Yorkshire in Engeland het eendag afgekom op ’n baie eenvoudige skaapwagtertjie, en wou graag die evangelie met hom deel. Maar die plaaslike mense het gesê hy gaan sy tyd mors: Die seun was verstandelik so eenvoudig dat hy net kon skape oppas. Hy sou beslis nie die boodskap oor sonde en verlossing kon begryp nie. Maar die evangelis wou dit nie aanvaar nie. Hy het met groot geduld van Jesus se liefde vir hom verduidelik, en uiteindelik die seun ook leer sê: “Die Here is my herder”, terwyl hy die woorde op die vingers van sy linkerhand aftel. Hy het die skaapwagtertjie vertel dat die Here regtig sy herder is en dat hy veilig is in God se liefdevolle sorg. Om hom dit te help onthou, het die evangelis hom geleer om die vinger vir die woord “my” in die palm van sy regterhand toe te vou wanneer hy die woorde van die versie op sy vingers aftel. Dit het gelyk of die seun verstaan, maar hoe sou ’n mens ooit weet? Daardie winter was baie wreed, en dit het so erg gesneeu dat die afgeleë dele vir dae afgesny is. Toe die weer uiteindelik opklaar, het die mense besef dat die skaapwagtertjie waarskynlik in die sneeu vasgevang was. Uiteindelik het die soekgeselskap hom gekry waar hy in ’n bondeltjie in die sneeu gelê het, verkluim. Maar daar was iets baie vreemds wat hulle nie kon verstaan nie: Sy regterhand was so styf om die vierde vinger van sy linkerhand geklem dat hulle nie sy hande van mekaar kon losmaak nie.

___________________________________

God verwag van ons geen indrukwekkende werke, oordrewe opofferings, of asketiese afsondering van die wêreld nie – net dat ons Hom soos ’n kind sal vertrou.

JOHN BAILLIE

134 Die legende van die klavierspeler

Eenmaal was daar ’n muiskolonie wat in ’n klavier gewoon het. Hulle het die musiek wat dag ná dag deur hul huis gespoel het, baie geniet, maar dikwels gewonder waarvandaan dit kom. Party het gesê dat slegs die bekoring van die musiek ’n mens al moet laat besef dat daar ’n klavierspeler is wat dit moontlik maak. Maar ander het gespot met hierdie idee, en ander teorieë uitgedink. Op ’n dag het ’n baie dapper en waaghalsige muis besluit om self te gaan uitvind waarvandaan die musiek kom. Hy het hul knus huisie verlaat en die groot, donker binnekant van die klavier gaan ondersoek. En daar ontdek hy toe die bron van die musiek: die snare! Hy het teruggehardloop na die ander om hulle te vertel. Uiteindelik het hulle geweet – of het hulle? Want sommige het natuurlik die dapper ontdekkingsreisiger se bevindings bevraagteken – selfs sy geloofwaardigheid. Daarom het ’n ander ekspedisie ’n rukkie later vertrek, dié keer met ’n hele paar muise, sodat niemand hul integriteit kon bevraagteken nie. En sowaar, hulle kry die snare waarvan die eerste muis vertel het. Maar hulle besluit om nog ’n entjie verder te gaan, en so ontdek húlle toe die geheim agter die geheim. Want wat éintlik die musiek gemaak het, was – die hamers. Nou het die muise alles verstaan. Daar was nie meer enige misterie oor die bron van die musiek nie. En hulle het die ouer muise uitgelag wat soms nog steeds die ou-ou legende van die Klavierspeler vertel het. En, onsigbaar vir almal van hulle, het die Klavierspeler aanhou speel.

___________________________________

Ons kan nooit van God die voorwerp van ’n intellektuele studie maak nie. Geloof

is eerstens verwondering in die teenwoordigheid van die Goddelike Misterieuse. KARL BARTH

135 Die lig vir die wêreld

Johan en Tiaan het gedurig gestry. En hulle het baie redes vir ergernis gekry, want hulle het buurplase gehad. Hulle vroue was goeie vriende, en het só begeer dat die mans ook die strydbyl sou begrawe. Een somer kon die twee vroue dit uiteindelik nie verder uithou nie. “Een van die dae is dit Kersfees,” het hulle vir hul mans gesê. “Dis veronderstel om ’n tyd van vrede en welwillendheid te wees. Julle kan tog sekerlik leer om in vrede met mekaar te lewe en op te hou stry.” Maar net die volgende dag sien Johan hoe Tiaan se beeste oor die draad uit sy veld staan en wei – en die twee is weer aanmekaar. Die vroue besluit toe om die dominee se raad te vra. Dominee Nico het laat weet: “Ek dink ek het ’n antwoord. Laat dit maar aan my oor.” Hy het met Johan en Tiaan gaan praat: “Ek wil hê ons drie moet Oukersdag ’n kompetisie hou. Dit sal lekker vermaak wees vir die hele dorp. Dit werk só: Ons verdeel die pastorie se garage in drie ewe groot dele. Vandat die son opkom tot dit heeltemal donker is, kyk ons dan wie kan sy deel die volste prop – met enigiets waarmee jy wil. As een van julle wen, kry hy al die vrugte en groente in die pastorietuin vir die volgende jaar. As ek wen, moet julle belowe om nooit weer te stry nie en leer om mekaar se vriende te word.” Dit het vir Johan en Tiaan geklink of hulle niks het om te verloor nie, en hulle het ingestem. Toe die son op Oukersdag sy kop uitsteek, het die twee besete begin aandra: sakke aartappels, ou emmers, stukkende kruiwaens – enigiets wat hulle in die hande kon kry. Die hele dorp was daar. Maar dominee Nico was nêrens te sien nie. Toe die son al laag hang, was Johan en Tiaan se gedeeltes al byna tot teen die dak vol goed, maar Dominee Nico s’n was steeds dolleeg en hy skoonveld.

Uiteindelik, toe dit al heeltemal donker was buite, kom dominee Nico uit sy huis gestap met ’n lamp wat nie aangesteek is nie. Hy stap na sy deel van die garage toe en sit die lamp in die middel neer. Toe sê hy die woorde van Johannes 1: “Die lig skyn in die duisternis, en die duisternis kan dit nie uitdoof nie,” en steek die lamp aan. Die lamplig het die hele garage gevul, tot teen die dak. Dominee Nico het die kompetisie gewen. Die hele gemeente het hande geklap. En die twee rusiemakers het glimlaggend hand geskud.

___________________________________

Die Christelike godsdiens het al baie keer gesterf en baie keer weer opgestaan.

Want hulle glo in die enigste God wat die pad uit die graf ken. En wie se Woord sê dat die duisternis nooit sy lig kan blus nie. GK CHESTERTON

136 Die offergawe

James Kennedy vertel van ’n plattelandse vrou in Wes-Afrika wat haar lewe aan die Here oorgegee het en toe so graag iets vir Jesus wou doen. Al die ander bekeerlinge het offergawes van koring gebring, maar dié vrou was so arm dat sy niks kon gee nie. Maar ’n paar dae later het sy ’n silwermuntstuk op die altaar kom neersit. Die sendeling was bevrees dat sy dit op ’n oneerlike manier verkry het, daarom het hy haar ná die diens versigtig gaan uitvra. Sy het dit só verduidelik: Omdat die Here Jesus haar uit die tronk van die sonde verlos en die ewige lewe gegee het, wou sy Hom dien en ook help sorg dat ander van Hom hoor. Daarom het sy na ’n nabygeleë plantasie toe gegaan en haarself as slaaf verkoop vir een silwerstuk.

___________________________________

Drie mans was besig om by ’n bouery in Milaan klippe te kap, toe ’n reisiger daar verbykom.

“Wat doen jy?” vra hy die drie om die beurt.

“Kan jy nie sien ek kap klippe nie?” brom die eerste een.

“Ek werk om ’n bestaan te maak,” antwoord die tweede.

“O, ek bou ’n katedraal!” glimlag die derde man. AM WELLS

137 Die waarde van die wetenskap

Daar word vertel dat Charles Spurgeon een Sondag, toe hy by die deel van die diens kom waar uit die Bybel gelees word, die Bybel net so toe laat lê het. “Ek het kritiek ontvang,” het hy verduidelik, “dat ek te outyds is. Ek haal altyd uit die Bybel aan en sê nie genoeg oor die wetenskap nie. Wel, hier is vanoggend in die gemeente ’n arme weduwee wat haar enigste seun verloor het. Sy wil weet of sy hom ooit weer sal sien. Kom ons gaan soek nou by die wetenskap na ’n antwoord: Sál sy hom sien? Waar is hy? Is die dood die einde van alles?” Daar was ’n lang stilte. “Ons wag vir ’n antwoord,” het Spurgeon die klaers in die gemeente aangepor. Die stilte rek. “Het niemand iets te sê nie? Nou ja, kom ons kyk wat sê die Bybel!”

___________________________________

Ek is die opstanding en die lewe. Wie in My glo, sal lewe, al sterwe hy ook. DIE EVANGELIS JOHANNES (11:25)

138 Die werk van die Gees

Toe die Bybelgenootskap gewerk het aan die vertaling van die Evangelie van Johannes in die Karré-taal, wat in Ekwatoriaal-Afrika gepraat word, het hulle gestuit voor ’n probleem in hoofstuk 14: Hulle moes ’n plaaslike woord, ’n beeld, soek vir die Heilige Gees. Aangesien die Karré-taal nie ’n woord vir “gees” bevat nie, moes hulle ’n ander woord vind wat iets kan verduidelik van die Gees as ’n trooster, voorspraak, of iets soortgelyks. Tot hulle verrassing en vreugde het die vertalers die perfekte vertaalekwivalent gekry. In die plaaslike kultuur is daar baie draers – mense wat goedere vervoer by gebrek aan ander vervoermiddele. As een van ’n ry draers uitgeput raak onder die swaar las wat hulle dra, word die persoon wat afbuk om hom op te help, in Karré genoem “die een wat langs ons neerval”. Die vertalers het ’n wonderlike beeld gehad om die werk van die Gees te verduidelik.

___________________________________

Ek sal die Vader vra, en Hy sal vir julle die Trooster stuur om vir ewig by julle te wees. (JOH 14:16, OAV)

Altyd weer is ek oortuig dat daar Iemand in my moet wees, Iemand wat my vashou, Iemand wat my saggies maar ferm in die arms toevou. Ek glo in die Heilige Gees. JH BAVINCK

139 Ek behoort aan U

In die dae voor slawerny in Amerika afgeskaf is, sou ’n pragtige Negerslaaf eendag op ’n veiling verkoop word. Hy het opgelet dat ’n man wat soos ’n buitelander lyk, voorloop in die bieëry op hom. Met elke teenaanbieding het die man sy bod hoër ingesit. Die slaaf het geweet as ’n buitelander hom koop, sal hy van sy gesin en familie geskei word en hulle heel waarskynlik nooit weer sien nie. Daarom het hy op die man gevloek en vir hom geskree: “As jy my koop, sal ek nooit vir jou werk nie. Ek sterf eerder as om vir jou te werk. As jy my koop, sal ek jou probeer doodmaak!” Maar die man het aangehou bie, en uiteindelik is die bod op hom toegeslaan. Hy het die geld aan die afslaer oorbetaal, die koopbrief gekry en na die slaaf toe gestap. Die skare het opsy gestaan vir hom, omdat hulle wou sien wat volgende sou gebeur. Hoe sou hy die slaaf straf vir sy parmantige optrede – noudat hy sy absolute eienaar was? Toe die man by die slaaf kom, het hy die koopbrief vir hom gegee en gesê: “Vat dit. Jy’s ’n vry man.” Die slaaf het eers verbluf gelyk en toe op sy knieë voor sy onbekende weldoener geval. “Meneer,” het hy gesê, “noudat ek vry is, sal ek vir u werk en gaan net waar u wil hê. U huis sal my huis wees, u belange my belange, u eer my eer, en u wense my bevele. Ek behoort aan u.”

___________________________________

God het my skuld vergewe! O neem my denke, wil, gevoel; laat streef my na die hoogste doel – om tot u eer te lewe! LIEDBOEK VAN DIE KERK TEKS: ISAK DE VILLIERS

140 Geloof ten spyte van

Die volgende gedig is gevind in ’n grot waar ’n aantal Jode tydens die Tweede Wêreldoorlog vir die Nazi’s weggekruip het: Ek glo in die son al kom dit laat op; ek glo in liefde al is dit afwesig; ek glo in God al bly Hy stil.

___________________________________

Geloof is om te glo wat ons (nog) nie sien nie. En die beloning is dat ons sien wat ons skaars kan glo. AUGUSTINUS

141 ’n Ware Vriend

Elke dag so teen twaalfuur, sonder uitsondering, het die priester die ou man die kerk sien binnekom. Hy sou vyf minute daar in stilte sit, en dan opstaan en loop. Nadat dit ’n lang tyd so aangehou het, kon die priester nie meer sy nuuskierigheid bedwing nie en het hy die ou man gevra wat hy so gereeld daar kom doen het. Dié het opgeruimd geantwoord: “Ek kom in, gaan sit en sê: ‘Jesus, dis Jim hier.’ En dis al wat ek hoef te sê, want Hy weet tog alles van my. Hy weet wat ek bedoel.” ’n Paar weke later merk die priester op dat Jim nie meer opdaag nie. Nadat hy ’n bietjie rondgevra het, vind hy uit Jim het ’n ongeluk gehad en is in die hospitaal opgeneem. Daar was Jim in ’n vaal, troostelose saal, maar hy self was so vriendelik en opgewek dat verskeie verpleegsters teenoor die priester opgemerk het hoe hy die plek ophelder. Hulle het die priester ook vertel hoe een verpleegster Jim reguit gevra het hoe hy dit regkry om so positief te bly. “Dis te danke aan my besoeker, Verpleegster,” het hy vertel. “Maar Jim, nou verstaan ek nie. Ons sien dan juis nie dat jy enige besoekers kry nie,” het sy geantwoord, bekommerd dat sy verstand nie meer helder was nie. “O, já, Verpleegster,” het die ou man geglimlag. “Elke dag teen twaalfuur kom Hy hier by die saal ingestap, kom sit by my bed, en dan sê Hy: ‘Jim, dis Jesus hier.’”

___________________________________

Dis tevergeefs dat ons geluk en vrede soek deur God te vra om ons sekere dinge

te skenk. Hy kan nie op dié manier vir ons geluk óf vrede gee nie. Want buite ’n verhouding met Hom bestaan daar nie so iets nie. CS LEWIS

142 Getuie sonder tong

’n Suid-Koreaanse Christen het aan die ergste graad van melaatsheid gely. Dit was in oorlogstyd en hy is in ’n Amerikaanse sendinghospitaal opgeneem. Die man is verskriklik geskend deur sy siekte. Sy voete was so misvorm dat hy nie kon loop nie. Hy het geen vingers aan sy hande oorgehad nie. Die siekte het sy oë, sy tong en tande, selfs sy lippe verwoes. Só het hy in sy hospitaalbed gelê: verlam, doof, stom, blind. Maar drie dinge kon hy nog doen: Hy kon aanvoel wanneer iemand in sy kamer kom as gevolg van die vibrasie van die voetstappe op die vloer. Hy kon sy vingerlose hand so effens oplig. En hy kon nog onverstaanbare geluide maak. Dít was vir hom genoeg om teenoor die mediese personeel van sy Here te getuig. In die dodekamer het die volgende toneel dikwels afgespeel: Wanneer iemand daar ingekom het, het die melaatse dit aangevoel en sy vingerlose hand opgelig om te wys na die houtkruis wat hy geweet het bokant sy bed hang. Só het hy weggewys van sy eie pyn … na sy Verlosser, Christus die Here. Dan het die blinde, sterwende man liploos geglimlag en opgewonde hyggeluide gemaak. Niemand wat hom gesien het, kon twyfel aan wat hy wou sê, en aan die krag van sy getuienis nie.

___________________________________

Christene is op pad deur die nag in die rigting van die dagbreek. Al wat ons hoef te doen, is om vir ander reisigers deur die nag in die rigting van die lig te wys. Hulle sal verstaan dat ons daarmee sê: “Kyk, daar kom die Son op!” DANIEL FACKRE

143 Huis, paleis of pondok . . . ?

Die ou man het in ’n bouvallige huisie gewoon in ’n buurt wat skielik baie gewild geraak het en daarom geweldige pryse gehaal het. ’n Ontwikkelaar wat ’n goeie belegging geken het wanneer hy een sien, het die ou man gaan vra of hy nie sy plekkie wil verkoop nie. Die man is onkant betrap en vat sommer ’n wilde kans: “Ja, vir minstens R 500 000!” Hy het gedink die ontwikkelaar sal hom uitlag, maar dié sê dadelik: “Top!” Toe die sakeman vertrek, neem die ou man hom voor om sy bouvallige woonplek ’n bietjie aantrekliker te maak. Sê nou die ontwikkelaar gaan terug op sy woord en weier om op die dag van oordrag só ’n reusebedrag vir dié simpel plekkie te betaal? Al wat hy kon doen, was om die plek so goed hy kon op te knap. Op die dag toe die ontwikkelaar die plek kom in besit neem, bied die ou man sy huisie met trots aan: “Kyk, ek het ’n nuwe dak laat opsit; die vloere is almal vervang, en ek het hom heeltemal oorgeverf! Jy kan nou trots wees om hier te kom woon.” “Ai, Meneer,” antwoord die ryk man. “Dit was alles tevergeefs. Ek gaan die ou huisie platslaan en ’n pragtige nuwe huis in die plek daarvan bou!” Toe die ou man die storie vir sy predikant vertel, sê dié vir hom: “Net so werk dit in God se koninkryk. Ons dink ons moet ons lewe met goeie werke mooi maak om God te beïndruk. Maar Hy breek ons ou lewe totaal af, en bou dan ’n splinternuwe paleis … waarin Hy self kom woon.”

___________________________________

Hoe dwaas om te sê: “God is in sy hemel, op aarde is alles reg,” as soveel dinge so opvallend verkeerd is … Ons is nie goed genoeg soos ons is nie. God moet ons óórmaak.

Daarvoor het Hy ons hulp egter nie nodig nie. Maar die wêreld is óók nie goed genoeg soos dit is nie. Ons mag nie daarmee tevrede wees nie. God het vir ons iets veel, veel beters in gedagte: sy koninkryk hier op aarde. En dáárvoor het Hy ons hulp nodig. WR INGE

144 Die instrument

’n Verhaal van ’n karmelitiese non

Buite die stad, in ’n moeras naby die rivier, het ’n riet gegroei. Sy het haar lewe lank in die groen en geel moeras gewoon, en sy was gelukkig. As dit gereën het, het die jong riet vir God dankie gesê; sy het skoon van buite en van binne gevoel. Binne-in haar het die lewe gebruis en sy het sterk geraak. As die rooi son op die moeras neergebak het, het sy ook vir God dankie gesê (maar nie so hard soos vir die reën nie). Alhoewel dit haar van buite verskroei het en selfs haar binnekant seergemaak het, het sy geweet haar wortels kan in die ryk, swart grond delf. Maar die meeste van haar dae was maar soos myne en joune – sonnig, bewolk, winderig of met buitjies. Eendag het die Seun van God in die moeras kom wandel. Dit was soms vir Hom lekker daar, weg van die gemaal van die stad. Hy het die gespikkelde riet gesien en gestop om na haar te kyk. Dit was nie dat sy so besonder mooi was nie, maar die Seun van God het ’n riet nodig gehad om ’n fluit van te maak, en met ’n bietjie skaafwerk sou sy deug. Hy het die riet bekyk en toe gesê: “Rietjie, Ek het ’n fluit nodig om ’n lied op te speel. Kan ek jou maar wortels en al uittrek? Ek kan jou gebruik vir die doel wat ek in gedagte het, maar jy gaan seerkry in die proses. Ek wil egter baie graag ’n liefdeslied deur jou speel.” Die rietjie kon byna nie haar ore glo nie. Maar sonder om te huiwer kon sy dit uiteindelik uitkry: “Ja, ja, gebruik my.” En toe die Seun van God haar wortels uittrek (en dit hét seergemaak), het sy geweet sy is in sy hand en niks omgegee nie. Selfs toe Hy sy mes neem en haar heemswortels afsny, het sy net uitgeroep: “Ja, ja, gebruik my.”

Die Seun van God het haar gekerf om in sy palm te pas en die rommel in haar hart uitgesny. En toe sy uitgehol is, leeggemaak, het die Seun van God haar teen sy lippe gehou en deur haar ’n pragtige liefdeslied gespeel.

___________________________________

Om ’n instrument te word wat die groot Kunstenaar kan gebruik om die wêreld ’n mooier plek te maak, moet ’n mens natuurlik gewillig wees om jouself volkome prys te gee sodat Hy jou kan vorm soos Hy jou nodig het vir sy doel … Om ’n instrument in sy hande te wees, moet ons niks wees in ons eie oë. WH AUDEN

145 Niks te vrees nie

Chrusostomos is voor die Romeinse keiser gebring, en die keiser het gedreig om hom te verban as hy nie sy Christelike geloof afsweer nie. Chrusostomos het geantwoord: “U kan my nie verban nie, want die hele wêreld behoort aan my Vader.” “Dan sal ek jou doodmaak,” het die keiser gesê. “Nee, u kan nie,” het die geloofsheld geantwoord, “want my lewe is met Christus verborge in God.” “Ek gaan jou besittings afneem.” “Nee, u kan nie, want my skat is in die hemel en my hart is ook daar.” “Dan gaan ek jou verdryf uit die samelewing, en jy sal geen vriende meer hê nie.” “Nee, u kan nie, want ek het ’n Vriend in die hemel van wie u my nie kan skei nie. Ek daag u uit, want daar is niks wat u aan my kan doen nie.”

___________________________________

Daar is net een ding waarvoor ’n Christen hoef bang te wees: Dit is sonde. Die res is heeltemal irrelevant. JOHANNES CHRUSOSTOMOS

146 Sit jou vrag neer

Baie Christene is soos die man wat langs die pad aangesukkel het met ’n swaar pakkaas op sy rug. ’n Belaaide vragmotor het langs hom stilgehou en die gawe bestuurder het aangebied om hom op te laai. Die man was baie bly en dankbaar hieroor. Maar nadat hy opgeklim het, sien die vragmotorbestuurder dat hy steeds met die pakkaas op sy rug bly sit. Hy hou stil en vra verbaas: “Hoekom sit jy nie jou vrag neer nie?” “O,” het die man geantwoord, “ek voel alreeds so sleg dat jy my opgelaai het – ek kan nooit toelaat dat jou vragmotor nog hierdie swaar pakkaas ook moet dra nie!”

___________________________________

Niemand het nog ooit in duie gestort onder net vandag se laste nie. Dit is wanneer ons môre se kommer ook op ons skouers laai dat die gewig vir ons te veel word. Of wanneer gister se ou skuld ook nog om ons nek hang. God sê dat ons ons bekommernis maar op Hom kan laai, want Hy sorg vir ons. Hy het gister se sonde vergeet en vir môre sal Hy voorsien. Selfs vandag se las is nie joune om alleen te dra nie. Sy Gees gee raad en troos en sy ander kinders wil jou graag help. GEORGE MACDONALD

147 Skeur die uitnodigings op!

Die rabbi’s het verkondig dat almal op die uitkyk moes wees vir die Messias. Hulle kon Hom enige dag verwag. Wanneer daardie dag kom, sou Hy in Jerusalem verskyn, en die hele Israel sou vanoor die hele wêreld daarheen stroom om die Messias te ontmoet. Levi Yitzhak, die rabbi van Berditchev, het werklik elke dag die koms van die Messias verwag. Intussen sou sy dogter gaan trou, en sy was druk besig om die uitnodigings te skryf. Haar pa het kom lees wat daarop staan. Skielik het hy hom bloedig vererg en die uitnodiging opgeskeur. “Skeur dit op!” het hy gehyg. “Jy kan hulle nie so uitstuur nie!” “Maar wat is dan fout?” wou sy weet. “Kyk net wat staan daar,” het rabbi Levi geantwoord. ‘Ragel, dogter van Levi en Sara Yitzhak gaan op 3 Augustus trou. Die troue sal plaasvind in die sinagoge in Berditchev.’” “Nou ja,” het sy dogter gesê, “dis mos reg so.” “Nee, inteendeel, dis heeltemal verkeerd,” het haar goeie, vrome pa gesê. “Jy moet sê: ‘Ragel, dogter van Levi en Sara Yitzhak gaan op 3 Augustus trou. Die troue sal plaasvind in die heilige stad Jerusalem.’ En dan kan jy aan die einde byvoeg: ‘Ns – As dit sóú gebeur dat die Messias nog nie teen daardie tyd gekom het nie, sal die troue in Berditchev plaasvind.’” As Christene maar so onwrikbaar in die nabye koms van Jesus Christus geglo het …

___________________________________

God se kinders moet beplan vir ’n vaart van duisend jaar, maar tegelykertyd gereed wees om vannag nog die skip te verlaat …

JOSEPH BAYLY

148 Wie het dit alles gemaak?

Sir Isaac Newton die 17de eeuse Christenwetenskaplike het vir hom ’n presiese miniatuurmodel van ons sonnestelsel laat maak. In die middel was ’n goue bal wat die son voorgestel het, en rondom was kleiner balletjies aan stawe van verskillende lengtes vas. Hulle het die planete verteenwoordig. Alles is deur ratte en koppelings aanmekaargehou sodat die “planete” in perfekte harmonie rondom die “son” kon wentel. Eendag het ’n vriend van Newton wat nie in die Bybelse skeppingsverhaal geglo het nie, by hom kom kuier. Hy was baie beïndruk met die model, en het uitgeroep: “Sjoe, maar dis wonderlik! Wie het dit gemaak?” “Niemand nie,” het Newton bedaard geantwoord. “Niemand nie?” het sy vriend verstom gevra. “Dis reg, ja. Nes jy daar sê. Al hierdie balletjies en ratte en koppelings het uit die bloute bymekaargekom en – wonder bo wonder – toevallig in hulle vaste bane beland en met perfekte tydsberekening begin draai.” Sy vriend die agnostikus het die boodskap gekry.

___________________________________

Die blote bestaan van die hoogs ingewikkelde skepping getuig en verkondig sy geskapenheid. Dit jubel uit dat Iemand dit moet gemaak het. GEORG FLOROVSKY

149 Wys my jou geloof

Eendag het ’n jong Koreaanse bekeerling by ’n sendingstasie aangekom om die man wat hom na Jesus toe gelei het, te besoek. Toe die sendeling vra wat die rede vir die besoek is, verduidelik hy: “Ek het ’n Bybelgedeelte gememoriseer en ek wil dit graag vir jou opsê.” Hiervoor het hy honderde kilometer te voet afgelê. Die sendeling het geluister hoe hy die hele bergpreek foutloos opsê. Agterna het hy die man vir sy besondere prestasie geprys, maar hom ook gewaarsku dat ’n mens nie die Woord net moet “sê” nie. Jy moet dit doen ook. Met ’n gelukkige glimlag het die man geantwoord: “O, maar dis hoe ek dit geleer het. Ek het dit probeer memoriseer, maar dit wou net nie in my geheue bly vassteek nie. Toe kry ek hierdie plan: Ek het een versie op ’n slag geleer en dit dan gaan uitleef teenoor iemand wat nie ’n Christen is nie. Ek het gevind dat ek dit dan sommer maklik onthou.”

___________________________________

Christenskap wat nie sy waarde in praktiese dade bewys nie, degenereer gou tot ydele praatjies. WILLIAM TEMPLE

150 Die tuin

Die beroemde Engelse digter Samuel Taylor Coleridge het eendag ’n argument gehad met ’n man – ’n sogenaamde “liberalis” – wat nie daarin geglo het dat kinders enige godsdienstige opvoeding moes kry nie. Sy teorie was dat die kind se gees nie in die een of ander rigting beïnvloed moes word nie. Wanneer kinders die ouderdom van onderskeiding bereik, moes hulle self onbevooroordeeld kon kies watter godsdienstige siening hulle wou hê. Coleridge het gesien verdere argumente sou nie help nie. Maar later vra hy vir die man of hulle ’n bietjie in sy besondere tuin sal gaan wandel. Toe hulle daar kom, blyk dit dat Coleridge absoluut niks gedoen het om sy tuin te versorg nie. Later kon die vriend nie meer stilbly nie en bars los: “Vir wat het jy so aangegaan oor jou mooi tuin? Hier is dan niks anders as onkruid nie!” “Wel, ek wou op geen manier inbreuk doen op die vryheid van my tuin nie. Ek het die plek toegelaat om hom vrylik uit te druk, en self te kies watter plantegroei hy wou produseer.”

___________________________________

Niemand in hierdie wêreld is volkome vry nie. Jy mag so dink, maar jy gee gewoonlik net een soort gevangenskap prys om die vryheid wat jy so verkry, op te offer vir verslawing aan ’n ander vorm van gevangenskap – ’n hartstog, of ideologie, of sportsoort, of persoon – meestal besef jy dit nie eens tot dit te laat is nie. Daar is nie so iets soos ’n volkome vry mens me. PHILLIPS BROOKS

151 Praktiese geloof

’n Barones met sterk Christelike oortuigings het in die hooglande van Kenia gewoon. Sy het ’n inheemse huiswerker gehad wat haar baie oor die Christelike godsdiens uitgevra het. Sy was verbaas, aangesien sy gedink het al die swartmense het ’n godsdiens wat met voorvaderlike aanbidding verband hou. Na ses maande in die barones se diens het die man kom sê dat hy gaan bedank en ’n getuigskrif gevra. Sy het hom so ’n goeie werker gevind dat sy dadelik sy salaris opgeskuif het in die hoop dat hy sou bly. Maar hy het dit van die hand gewys en gesê dat hy lank tevore reeds die besluit geneem het om ná ses maande diens te aanvaar by die plaaslike sjeik, wat ook in die omgewing gewoon het. “Nou hoekom?” vra die barones. “Jy het my dan so baie uitgevra oor die Christendom – waarom wil jy nou vir ’n Moslem gaan werk?” “Mevrou, ek is nie tevrede met ons inheemse godsdiens nie en wil óf ’n Christen óf ’n Moslem word. Ek is nog besig om te besluit. Mevrou het my nou baie van die teorie van die Christelike geloof geleer, maar ek wil kyk of ek nie by die sjeik iemand sal vind wat uitleef wat hy sê hy glo nie. Dan sal ek ’n Moslem word.” Die vrou het hulpeloos gevra: “Waarom het jy my nie voor die tyd gesê nie?!” Maar toe was dit te laat.

152 Hoe is dit ná die dood?

In sy boek And the life everlasting vertel John Baillie van die Skotse geneesheer wat by die sterfbed van sy goeie vriend gesit het. “Jy is mos ’n geleerde gelowige,” vra die sterwende in ’n stadium. “Hoe sal dit wees nadat ek dood is?” Die dokter het nie geweet wat om te sê nie. Hy self het immers ook nie ’n idee gehad van hoe dit ná die dood sal wees nie. Na ’n oomblik van stilte hoor hulle albei ’n gekrap aan die voordeur. Toe kom die dokter op ’n beeld waarmee hy vir sy vriend kan verduidelik. “Jy het mos daardie gekrap gehoor, nè? Nou ja, dit is my hond wat geduldig buitekant vir my sit en wag. Hy was nog nooit in jou mooi huis nie. Hy het geen idee hoe dit hier lyk nie. Maar hy is gretig om in te kom. Hoekom? Omdat ék hier is. “Dit is al wat ek van die lewe na die dood weet: God is daar.” Toe glimlag sy vriend: “En dit is genoeg.”

___________________________________

Vir Christene is die dood nie om ons in die duister te laat nie. Dis die uitblaas van ’n kersie omdat die Dag gebreek het. AM WELLS

153 ’n Preek sonder woorde

’n Jong priester wou graag by die beroemde Franciscus van Assisi die beginsels van goeie prediking leer. Hy het aangehou totdat Franciscus eendag sê: “Ek gaan vandag in ’n naburige stad preek, jy kan saamgaan as jy wil sien hoe ’n mens dit doen.” Die kêrel was verheug en het dadelik die uitnodiging aanvaar. Die hele dag het hulle deur die hoof- en agterstrate van die stad geloop; hier gesels en daar uitgevra; soms raad gegee en ander kere getroos. Hulle het met letterlik honderde mense skouers geskuur. Teen die aand sê Franciscus dat hulle nou moet begin huis toe gaan. “Maar u het dan die hele dag nooit één keer gepreek of mense toegespreek of selfs oor Jesus gepraat nie!” sê die teleurgestelde priestertjie. “Ek dog u het gesê ek kon kom leer hoe om te preek!” “Ek hoop jy hét,” antwoord Franciscus stilweg. “Ons het gepreek oral waar ons gegaan het. Baie mense het ons gesien en omdat ons Christene is, is ons gedrag oral fyn dopgehou. Dit help niks om vir ander te preek as ons hele lewe nie self ’n preek is nie.”

___________________________________

Die impak van ons lewe word nie bepaal deur wat ons sê nie, maar deur wat ons doen; nie deur die dinge wat ons vir die Here doen nie, maar deur wat ons onwillig is om vir ander te doen. ROY B ZUCK

Lewe met vergifnis en genade

God s’n is onbegryplik groot …

___________________________________

Hy wat ’n ander nie kan vergewe nie, sien iets van homself in die ander persoon raak. Dít is wat hy so haat. ’n Slegte eienskap in ’n ander persoon wat heeltemal vreemd is aan ons eie wese, ontstel ons nooit in so ’n mate dat ons dit onvergeeflik vind nie. HERMAN HESSE

Dis dikwels die oortreder wat dit die moeilikste vind om sy slagoffer te vergewe. (Gehoor tydens ’n sitting van die Waarheids-en-versoeningskommissie)

Min mense vergeet waar hulle die strydbyl begrawe het. KIN HUBBARD

Vader, vergeef hulle, want hulle weet nie wat hulle doen nie. JESUS CHRISTUS (gesê van die Romeinse soldate wat Hom aan die kruis gespyker het)

Opregte vergifnis is die grootste van alle oorwinnings. FRIEDRICH VON SCHILLER

Inleidend

Wie kan oor God se onbeskryflike, onbegryplike, onverdiende genade en vergifnis iets nuuts probeer sê? Dalk is dit die beste om iets van die effek daarvan te illustreer met ’n anekdote oor hoe die blote lied Amazing grace mense kan beïnvloed. Wat nog van die genade en vergifnis van God self? Die vertelling is ’n samevatting van ’n hoofstuk in Philip Yancey se bekende boek What’s so amazing about grace? (New York: Doubleday). Toe die nuwe demokratiese bedeling in Suid-Afrika met die 1994-verkiesing ’n werklikheid geword het, is daar in Londen se Wembley-stadion ’n feeskonsert gehou om die gebeure te vier. Verskillende rock-orkeste het opgetree, maar om die een of ander rede het die promotors ’n operasangeres, Jessye Norman, gevra om die slotnommer van die aand te lewer. Twaalf ure aaneen het popgroepe die skare oordonder met hul musiek deur luidsprekers so groot soos huise. Met elke nuwe groep se verskyning is die toeskouers – teen dié tyd al klaar taamlik “hoog” op drank en dwelms – nog verder opgesweep. Toe die voorlaaste groep, Guns ’n Roses, begin speel, was daar nagenoeg massahisterie. Toe hulle die verhoog verlaat om plek te maak vir Jessye Norman, was die skare ontevrede. Stadig en statig het dié Afro-Amerikaanse vrou, geklee in haar Afrika-dasjiki, die verhoog betree. Sonder ’n begeleidende orkes. Sonder enige musiekinstrument om haar stem te ondersteun. Net Jessye, haar stem en die mikrofoon. Die skare ken nie die opera-diva nie. Dis nie die soort musiek waaroor hulle baie kundig is nie. Hulle is rusteloos. Hier en daar boe! iemand. ’n Stem uit die skare dring aan op nog ’n Guns ’n Roses-nommer. Die kreet word opgeneem deur ’n groot deel van die skare. Dinge begin lelik lyk. Toe begin Jessye Norman sing, alleen, a capella, baie stadig:

Amazing grace, how sweet the sound That saved a wretch like me! I once was lost but now am found – Was blind but now I see. ’n Snaakse ding het daardie aand in Wembley-stadion gebeur. Sewentig duisend oproerige rock-musiekondersteuners is stilgemaak deur ’n operasangeres se rustige aria oor God se genade. Teen die tyd dat sy die tweede vers begin het – “ ‘Twas grace that taught my heart to fear. And grace my fears relieved …” – kon dié sopraan die gehoor om haar pinkie draai. Toe sy die derde vers insit – “‘Tis grace has brought me safe this far. And grace will lead me home” – begin derduisende van die toeskouers saamsing. Êrens in hul verlede het hulle dié woorde geken maar al byna heeltemal vergeet. Met die aanhoor van Jessye se woorde is dié herinneringe losgewoel en het dit stuk-stuk na hulle begin terugkom … When we’ve been here ten thousand years Bright shining as the sun We’ve no less days to sing God’s praise Than when we first begun. Jessye Norman het later gesê dat sy geen idee het wat daardie aand gebeur het nie. Sy weet net daar het ’n krag op Wembleystadion neergedaal soos sy nog nooit by enigeen van haar konserte ervaar het nie. Die wêreld smag na God se genade en versoening, met Hom en met hul naaste. Wanneer hulle van sy genade vir ons – so onbeskryflik groot – bewus gemaak word, soos daardie aand, word die wêreld stil. Of bars uit in sang.

Piet Naudé (Philip Yancey in book)

154 Hoe om “krediet” op te bou

Daar is ’n legende wat lui dat ’n man by die hemelpoorte aangekom het, waar hy ingewag is deur ’n engel wat verduidelik hoe die toelatingstelsel werk: “Jy moet duisend punte hê om in te kom. Vertel my van jouself sodat ek kan besluit hoeveel punte jy verdien.” Die man het met ’n glimlag begin: “Wel, ek het my lewe lank byna elke Sondag kerk toe gegaan.” “Uitstekend,” antwoord die engel. “Dis vir jou drie punte werd. Wat nog?” Die man was geskok. “Net drie punte? Nou ja, ek was ’n ruk lank hoof van die Sondagskool; ek het gereeld my tiende gegee, en het probeer om ’n goeie buurman te wees.” “Nie sleg nie,” sê die engel. “Dit verdien so tien punte.” Die man het na sy asem gesnak. “Teen hierdie tempo sal ek nooit in die hemel kom nie behalwe deur die genade van Bo.” “Presies,” glimlag die engel. “Kom gerus binne.”

___________________________________

Baie Christene is erg verstom deur ander se skokkende sonde. Maar hoeveel word uit hul skoene geskud deur God se skokkende genade? ROY B ZUCK

155 Watter sonde?

’n Priester hoor eendag van ’n vrou wat beweer dat God persoonlik aan haar verskyn. Hy was baie skepties en besluit om die vrou se aanspraak te toets. Hy gaan na haar toe en sê: “Wanneer God weer aan jou verskyn, vra Hom om my geheime sonde, waarvan net Hy weet, aan jou te openbaar.” Só, dink die priester, sal ek vir seker kan bewys dat die ou vrou jok. ’n Maand later gaan die priester terug na die vrou om te hoor wat sy te sê het. “Mevrou,” vra hy half smalend, “het jy toe vir God gevra om jou van my geheime sonde te vertel?” “Ja, ek het.” Die priester skrik. “En wat het Hy toe gesê?” vra hy versigtig. “Hy het net gesê: ‘Watter sonde? Sê vir die priester ’n sonde wat Ek vergewe het, vergeet Ek.’”

___________________________________

Hulle wat sê dat hulle vergewe het maar nie kan vergeet nie, begrawe wel die strydbyl, maar sorg dat die handvatsel darem uitsteek. DWIGHT L MOODY

Laat ons na Golgota gaan om te sien hoe ons vergewe is. Maar laat ons ook ’n rukkie daar vertoef om te leer hoe om ander te vergewe. Daarna kyk ons op na

ons Vader om te leer hoe om dit wat vergewe is, te vergeet. CHARLES H SPURGEON

156 Bevry uit die gevangenis?

’n Jood wat tydens die Tweede Wêreldoorlog swaar gely het in ’n Nazi-tronk, besoek eendag ’n vriend wat saam met hom daar was en ook nog gelewe het toe die Geallieerdes hul kom bevry het. “Het jy die Nazi’s al vergewe?” vra hy sy vriend. “Ja.” “Wel, ék het nie! Elke dag haat ek hulle van voor af!” “Dan,” sê sy kameraad, “is jy mos nog steeds in die tronk.” Op 14 November 1940 het die Duitse Luftwaffe (lugmag) die stad Coventry in Engeland gebombardeer. Dit was die langste lugaanval van die hele Tweede Wêreldoorlog. Die stad was byna verwoes – en ook die pragtige Coventrykatedraal is met die grond gelykgemaak. Sommige inwoners was egter nie só verbitter deur dié tragiese, sinlose verwoesting van hul geliefde aanbiddingsplek dat hulle wou wraak neem nie. Hulle het twee halfverbrande dakbalke uit die puin gesleep en ’n kruis daarvan aanmekaargetimmer. Toe plant hulle dit waar die altaar van die katedraal gestaan het. Aan die voet van die kruis het die gemeentelede ’n bordjie opgesit met net twee woorde op: “VADER, VERGEWE.”

157 Die “vry” vlooi

Dis baie maklik om ’n vlooi ’n springtoertjie te leer: ’n Mens sit hom net in ’n konfytfles en sit die deksel op. Soos die vlooi spring, kap hy aanmekaar teen die deksel. Maar na ’n tydjie leer hy om sy hoogte só aan te pas dat hy tot net onder die deksel van die fles spring. Dan kan ’n mens maar die deksel afhaal, en die vlooi sal in die fles bly. Al is die deksel nie meer daar nie, sal die vlooi aanhou glo dat hy nie kan hoër spring en ontsnap nie.

___________________________________

Haat is ’n swaar las. Dit bind die hart met kettings vas. JW VON GOETHE

Om mense te haat is soos om jou eie huis af te brand om van ’n rot in die kelder ontslae te raak. HARRY EMERSON FOSDICK

158 Die biskop en die dief

Aangepas uit die beroemde verhaal Les misérables van Victor Hugo

Jean Valjean het in Frankryk gelewe in ’n tyd toe die lewe hard was vir ’n arm mens uit die werkerstand. As weeskind van sewentien jaar is hy gevonnis om op die galeiskepe te gaan werk, omdat hy ’n brood gesteel het om sy weduweesuster se verhongerde kinders te voed. In die ruim van so ’n skip is hy met ’n ysterband om sy nek aan sy sitplek vasgeketting, waar hy saam met ander galeislawe heeldag moes sit en roei. Sy vonnis was vir vyf jaar, maar omdat hy gevoel het hy is onregverdig gestraf, het hy ’n paar keer probeer ontsnap. So het dit gekom dat hy uiteindelik vir een gesteelde brood negentien jaar lank as galeislaaf moes werk. Toe hy uiteindelik ontslaan word, het hy boonop ’n geel paspoort ontvang wat hy oral waar hy gaan, moes wys. Daarop het gestaan: “Hierdie man is ’n voormalige misdadiger, en baie gevaarlik.” Vanselfsprekend kon hy nêrens werk kry nie, en ’n “loopbaan” van steel om aan die lewe te bly, en dan maar weer terug tronk toe, was sy voorland. Dis nie verbasend dat Jean Valjean ’n verbitterde man was nie. Hy het meer soos ’n dier as ’n mens gevoel. En as ’n gevaarlike oudgevangene het almal hom ook so behandel. Op die vierde dag ná sy vrystelling was hy rasend van die honger en deurnat van die ysreën waarin hy al baie ver geloop het. In ’n dorpie, waar hy weer eens onderdak geweier is weens sy reputasie, sien hy die kerk raak, en lei af dat die huis langsaan dié van die biskop moes wees. Hy klop aan. Biskop Bienvenu maak die deur oop en groet vriendelik: “Goeienaand, Monsieur. Kom in!” Die hoflike groet was vir Valjean soos ’n glas water aan ’n man wat besig was om van dors te sterf. Selfs die laagste klas mens smag

immers na menswaardige behandeling. Nogtans was Jean ’n harde, siniese man toe hy die biskop se huis binnegaan en hy sê kru: “Kyk hier, jy moet weet wie jy in jou huis innooi: Ek is nie ’n Sondagskoolseuntjie nie, maar ’n galeislaaf met byna twintig jaar diens. Hier is my geel paspoort. Kyk self hoe gevaarlik is ek. As jy my ’n stuk brood kan gee, sal ek dankbaar wees om in jou stal te slaap. Ek wil net wegkom uit die reën.” “Kom in,” antwoord die biskop met ’n sagte glimlag. “Kom sit hier by die vuur. Ek maak net gou vir ons iets om te eet. Jy slaap vannag in my gastekamer.” Valjean was oorbluf deur sulke gasvryheid. “Ek het ’n bietjie geld gekry vir my jare se werk,” sê hy. “Ek is gewillig om te betaal vir ’n kamer vir die nag.” “Maar dis nie my huis waarin jy gaan slaap nie,” antwoord die vriendelike biskop, “dié huis behoort aan Christus. En jou naam is nie ‘misdadiger’ nie, maar ‘broer’.” Ná ete neem die biskop ’n kers in ’n egte silwerhouer en gee net so een vir Valjean om na sy kamer te neem. Daardie nag slaap Valjean ná baie, baie jare vir die eerste keer weer in ’n gerieflike bed. Maar dit was juis die ongewoon gemaklike slaapplek wat hom na ’n paar uur laat wakker skrik. Sy hart was steeds bitter en toe hy onthou van die swaar silwermesse, -vurke en -borde wat hulle die vorige aand aan tafel gebruik het, besluit hy daar en dan om dit te steel. Ná al die gasvryheid van die vorige aand het sy gewete hom wel aangespreek, maar hy het dit onderdruk met die redenasie dat die lewe hóm onregverdig behandel het, en hy sou dit ook doen. Daardie silwer kon hom, saam met die bietjie geld wat hy op die skepe verdien het, vir ’n lang tyd aan die lewe hou. Toe staan hy op, trek aan, en sluip in die gang af. ’n Paar minute later verdwyn hy met sy buit in die nag. Toe die biskop die volgende oggend die diefstal ontdek, dink hy: Ek reken mos al lankal dat ek nie sulke deftige eetgerei nodig het nie. Ek moes dit verkoop en die geld vir die armes gegee het. Hierdie man was ook arm. Eintlik kom dit hom toe! Daarna gaan hy rustig aan met sy werk. ’n Bietjie later die oggend is daar ’n harde geklop aan sy deur en daar staan Valjean weer, maar met drie konstabels wat sy arms agter sy rug vashou. Hulle maak sy knapsak oop en gooi die gesteelde silwer waarmee hulle hom betrap het, dramaties voor die biskop neer. Dié het onmiddellik besef wat op die spel

was. Hy ignoreer die polisie en kyk reguit in Valjean se oë: “Goeiemôre, Monsieur!” sê hy. “Wêreld, maar ek is bly jy is terug. Jy is so vroeg hier weg dat jy vergeet het om die silwerkandelare saam te neem! Ek het dit mos ook vir jou saam met die ander silwergoed present gegee.” Jean Valjean was stomgeslaan. So ook die polisie. “Vader Bienvenu,” stamel hulle segsman, “jammer, maar dit was ’n misverstand. Dié man hét gesê u het die goed vir hom present gegee, maar ons het hom nie geglo nie. Hy is immers ’n dief …” “Julle bedoel hy was ’n dief,” glimlag die biskop en hou die deur vir Valjean oop. ’n Bietjie verleë vertrek die konstabels en Valjean gaan verdwaas die huis in. “Is dit waar dat u geen klag teen my gaan lê nie? Dat ek vry is om te gaan?” fluister Valjean. “Ja, maar moenie weer vergeet om jou silwerkershouers saam te neem nie,” antwoord die biskop met ’n vonkel in die oog. Toe steek hy sy hand uit om te groet en sê: “En onthou dat jy belowe het om die geld van die silwerware te gebruik om ’n eerlike lewe te begin.” Natuurlik kon Valjean niks van dié aard onthou nie, maar hy knik in stilte, want hy het geweet dat sy hele lewe verander het. Toe hy met sy knapsak op die rug die dorp uitloop, weerklink die biskop se laaste ernstige woorde nog in sy ore: “ Jean Valjean, my broer, jy behoort nie meer aan die duister nie, maar aan die lig. Vandag het jou lewe van ’n bose weg vol haatgedagtes en wraakplanne oorgegaan in die liefdevolle hande van God.”

___________________________________

In die woord “genade” is beide die betekenisse daarvan vervat: Aan die een

kant die mens se hulpelose afhanklikheid van God, en aan die ander kant God se grenslose liefde vir onverdienstelikes. WILLIAM BARCLAY

Genade, onbeskryflik groot het U aan my bewys: verlore seun – ’n wegloopkind – weer in die vaderhuis.

Maar U sien ver, oneindig ver. U sien my honger, dors. Nog voordat ek kon skuld bely, druk U my aan die bors LIEDBOEK VAN DIE KERK TEKS: ATTIE VAN DER COLF

159 Wat sou Jesus doen?

’n Ware verhaal

In Nazi-Duitsland was daar ’n Dominikaanse priester wat vreesloos teen die onreg en wreedheid van die Hitler-regime gepraat en gepreek het. Dit was natuurlik nie baie lank voordat die voorstanders van dié ideologie hom stilgemaak het deur hom te arresteer en later te hang nie. Een van sy beste vriende, Karl Schmidt, ook ’n teenstander van Hitler, het dit gewaag om die begrafnis van die priester by te woon. Daarvoor is hy gedwing om ’n voetsoldaat in die Duitse leër te word. Nie te lank daarná nie is hy deur die Sowjet-leër as krygsgevangene na ’n strafkamp in die berugte Gulag-provinsie gestuur. Toe hy vier eindelose jare later vrygelaat word, is hy “genooi” om lid van die Kommunistiese Party te word, op die voorwendsel dat sy gesin in Duitsland tog nie meer vir hom omgee nie, want hulle het dan nooit sy weeklikse briewe beantwoord nie. Karl Schmidt het geweier, en is teruggestuur kamp toe. Nóg ’n paar jaar later is hy, as deel van ’n gevangene-uitruilskema, finaal vrygelaat en het koers gevat terug na Duitsland. Daar het hy by ’n vereniging van oudprisoniers aangesluit en deur hulle uitgevind dat sy briewe vanaf die Gulag met opset nooit na sy familie deurgestuur is nie. Hulle het gedink hy is dood. In sy tuisdorp hoor hy dat die Duitse leër oral aan die terugval was, en dat Kanadese soldate van die Geallieerde magte nou in sy tuisdorp in beheer was. Eers was hy verheug. Maar toe hy sy ouerhuis bereik, tref hy sy moeder in trane aan. Nie net uit blydskap omdat haar seun lewe nie, maar ook omdat die Kanadese hul huis geplunder en deels aan die brand gesteek het. Ter verdediging het sy ma nog gesê dat die Kanadese seker gedink het hulle is Nazi’s. Min wetende … Een van die items wat uit die afgebrande huis gesteel is, was ’n besondere

eksperimentele kamera wat, met die gebruik van verskillende lense, driedimensionele foto’s kon neem. ’n Mens moes egter deur ’n spesiale toestel na die foto’s kyk om dié effek te kon sien. Die Kanadese soldaat wat dit gesteel het, het nie geweet hoe die kamera werk nie, en het die kyktoestelletjies laat agterbly. Jare later het Karl Schmidt se seun Joseph, wat nou ’n priester in Kanada was, ’n bekende Kanadese teoloog, professor aan die universiteit, besoek. Toe hy hoor dat Josef van Duitse afkoms is, wys die professor vir hom die “wonderlike uitvindsel” wat hy in Duitsland present gekry het by ’n gesin wat hy ontmoet het in die jare toe hy as offisier van die Kanadese leër in hulle dorpie gestasioneer was. Met skok en ’n mate van afsku het Joseph die kamera om en om in sy hande gedraai. Hy het die voorletters “KS” wat daarop uitgegraveer was, noukeurig bekyk. Sy pa se voorletters: Karel Schmidt. Later vra Joseph ewe ongeërg in watter dorpie die professor destyds gestasioneer was. Dit was sy pa se tuisdorp. Daar kon min twyfel wees dat dié geëerde professor tydens die oorlog die Schmidts se huis besteel en aan die brand help steek het. ’n Mens kan jou maklik die woede en twyfel in die jong priester se hart voorstel. Hy het so dikwels die verhaal gehoor van sy pa en sy ouma se swaarkry in die oorlog – deur sowel die Nazi’s, die Russe én die Geallieerdes se toedoen. Wat moes hy doen? Sulke onreg, en skynheiligheid, kon tog nie verbloem bly nie? Maar aan die ander kant sou só ’n aanklag teen die professor sy roemryke reputasie en selfs sy hele loopbaan ernstige skade aandoen. Vader Joseph het huis toe gegaan en aan sy pa geskryf om van die insident te vertel. Die advies wat hy van sy pa gekry het, is afgesluit met die sinnetjie: Ons weet mos wat Jesus sou doen. ’n Paar maande later sou die priester die vermaarde teoloog weer by ’n universiteitsgeleentheid sien. Daar was egter geen konfrontasie of ontmaskering nie. Joseph het net, waar hulle alleen was, ’n vreemde toestelletjie in die professor se hande geplaas, met die sagte opmerking: “Dit is vir u. Die man wat destyds vir u daardie besondere kamera ‘present gegee’ het, laat weet dat hy toe vergeet het om ook die kyktoestelletjie saam te gee. En hy sê: ‘Groete en God seën u’.”

Die professor was slim genoeg om onmiddellik die implikasies van die boodskap te verstaan. Hy kon net met vuurrooi wange wegdraai, en gaan nadink.

___________________________________

As iemand jou onreg aangedoen het, en jy probeer hom of haar terugkry deur húlle seer te maak, is jy besig om in te meng met God se genade en vergifnis. CHARLES H SPURGEON

Vergifnis is om my reg om terug seer te maak, prys te gee … ARCHIBALD HART

As jy ly onder die onreg wat ’n slegte mens jou aangedoen het, vergewe hom – anders is daar nóg ’n slegte mens in die wêreld. AUGUSTINUS

160 Die pêrelring

Die fabelagtige ryk Persiese sjah het drie seuns gehad. Die sjah se rykdom het hom nie gekorrupteer nie en hy het probeer om met sy voorbeeld die edele deugde van liefde, wysheid, moed, geregtigheid en vergewensgesindheid by sy seuns in te skerp. Die grootste skat in die sjah se besit was ’n pêrelring van onskatbare waarde. Toe die sjah op sy sterfbed lê, het hy besluit on die ring te bemaak aan dié een van sy seuns wat gedurende die afgelope maand die edelste daad verrig het. Hulle het dit egter nie geweet toe hy hulle inroep om uit te vind hoe hulle gevaar het in die deugde wat hy hulle probeer leer het nie. Die oudste seun het vertel: “Vader, ek was die afgelope maand in ’n vreemde land. Daar het ’n onbekende handelaar van sy kosbaarste juwele aan my toevertrou om op my terugreis in ’n ander stad af te lewer. Hy het nie eens getel hoeveel hy my gee nie. Ek kon maklik een of twee daarvan vir my gehou het en hy sou niks agtergekom het nie. Maar ek het sy juwele opgepas asof dit my eie is en dit veilig afgelewer.” “My seun,” het die sjah gesê, “jy maak my hart bly met jou eerlikheid. Jy het ’n edele daad verrig. Ek is trots op jou!” “Pa,” sê die tweede seun toe dit sy beurt is, “terwyl ek die ander dag in die veld gewandel het, het ek ’n kind op die oewer van ’n diep meer sien speel. Terwyl ek haar dophou, het haar voet gegly en sy het onder die water verdwyn. Ek het dadelik ingeduik en haar gered.” “My kind,” sê die sjah, “jy het jou plig gedoen en ’n edel daad verrig. Ek is trots op jou.” “Vader,” vertel die jongste seun, “ek het verlede week in die berg gaan stap toe die mis skielik opgekom en my uitsig heeltemal versper het. Ek het hopeloos verdwaal. Toe ek weer sien, was ek op die rand van ’n afgrond. Gelukkig het ek

betyds my voet teruggetrek en verhoed dat ek na my dood val. “Teen daardie tyd was dit al pikdonker en ek het voetjie-vir-voetjie my weg probeer vind. Tot my verbasing het ek na ’n rukkie ’n donker figuur gesien wat op die rand van die afgrond gelê en slaap het! “Dit was duidelik dat hy nie geweet het hoe gevaarlik daardie plek is nie. As hy in sy slaap sou omdraai, sou hy beslis die dieptes in geval het. Toe ek nader gaan, sien ek dat dit my grootste vyand is! ’n Man wat my al baie kwaad aangedoen het. “Ek het eers verbygehou. Hy kan gerus maar afval, het ek gedink.” Hier glimlag die sjah vir sy seun se langdradige vertelling. Dit is duidelik dat die gebeure ’n diep indruk op hom gemaak het. “Maar my gewete het my nie toegelaat om ver te loop nie. Ek het geweet ek moes hom wakker maak en aanraai om op ’n veiliger plek te slaap, want dáár sou hy na sy dood val. Maar ek het ook geweet hy sou my nie glo nie en woedend wees omdat ék – van alle mense! – hom in sy slaap kom steur. Maar ek het dit tog maar gedoen,” sê hy verleë. “En net soos ek gevrees het, so het dit ook gebeur!” “Ai, my kind,” sê die sterwende man, “nou weet ek jy het geleer wat die hoogste vorm van deug is: om goed te doen aan jou vyand sonder enige hoop op dank of beloning. Jou daad was die edelste waarvan ek die afgelope tyd gehoor het. Aan jou bemaak ek my kosbare pêrelring.” “Pa was gelukkig toe ek vir my vyand goed was,” sê die seun ná sy pa se dood toe sy broers hom woedend konfronteer omdat hulle nie ook in die erflating deel nie. “Daarom sal ek dit weer doen.” Toe verkoop hy die ring en verdeel die opbrengs onder sy broers. Wat hy nie geweet het nie, is dat die koper, wat deur ’n agent gewerk het, sy vyand van die episode op die berg was. Eendag loop die seun tussen die massas op die markplein. Die mense stamp en stoot mekaar. Skielik loop iemand asof met opset teen hom vas. Toe hy omkyk, sien hy die man wie se dood hy maande tevore voorkom het. Toe sy verbasing sien die seun dat hy skamerig glimlag.

Daardie aand by die huis ontdek die seun sy pa se pêrelring in sy sak.

___________________________________

Die deugde van vriendelikheid en vergifnis is soos koring. Dit groei net as dit gesaai word. JOODSE SPREEKWOORD

Die prediker John Stott het ’n psigiater met ’n baie groot praktyk aangehaal wat gesê het: “As die mense wat my kom spreek net iemand gehad het wat hulle regtig liefhet, en kon ervaar wat dit beteken om werklik vergewe te word, sou ek my praktyk moes sluit.”

JOHN STOTT

161 Straf iemand anders

In die film The last emperor word ’n jong seun as laaste keiser van China gekroon. Hy lewe in die grootste weelde met duisend kastrate wat elke wens van hom uitvoer. “Wat gebeur as jy iets verkeerds doen?” vra sy broertjie hom eendag. “Hulle straf iemand in my plek.” Om dit te illustreer, stamp hy die glasvaas vol blomme van die tafeltjie voor sy troon af sodat dit op die grond stukkend spat. Onmiddellik word een van sy bediendes daarvoor gegesel. Deur die eeue was dit in die Oosterse dinastieë die aanvaarde patroon. Jesus Christus het dié tradisie presies omgekeer. Toe die onderdane verkeerd gedoen het, is die Koning in hulle plek gestraf. Genade is gratis slegs omdat die Gewer self die skuld betaal het.

___________________________________

Hy het ter wille van ons gesterwe sodat ons … saam met Hom kan lewe. DIE APOSTEL PAULUS (1 TESS 5:10)

162 Napoleon se dankie-sê

Onder die talle verhale wat vertel word rondom die legendariese figuur van Napoleon Bonaparte, generaal en president van Frankryk, is daar ook dié een: Gedurende Napoleon se rampspoedige inval in Rusland in 1812 het die generaal van sy soldate geskei geraak tydens ’n skermutseling naby ’n klein dorpie. Daar het ’n groepie Russiese soldate hom gesien en herken. Hy was so klein gebou dat hy maklik uitkenbaar was. Die soldate het Napoleon agternagesit. Hy het om ’n hoek geglip en by ’n pelswinkel ingestorm. “Help my asseblief!” smeek hy die pelshandelaar. “Steek my weg!” “Gou! Kruip in onder daardie hoop pelse in die hoek!” Sekondes later bars die Russe by die winkeldeur in: “Waar is hy?” skreeu hulle. Die pelshandelaar maak of hy van niks weet nie. En hoewel hulle die winkel deursoek en selfs hul sabels in die hoop pelse gesteek het, kon hulle die Franse generaal nie vind nie. Toe hulle by die winkel uitstorm, kruip Napoleon onder die pelse uit. Voor hy ’n woord kon sê, begin die handelaar opgewonde praat: “Jammer, u Eksellensie, dat ek u so ’n persoonlike vraag vra, maar u is so bekend vir u moed. Ek het net gewonder hoe het u gevoel toe u daar onder die pelse lê en hulle woel met hul sabels al rondom u? Elke oomblik kon u laaste wees!” Terwyl hy praat, het Napoleon se lyfwagte, wat hom intussen opgespoor het, rondom die generaal stelling ingeneem. Kil sê Napoleon vir hulle: “Die man het hom aangematig om vir my, die keiser van Frankryk, só ’n intieme vraag te vra. Ek duld dit nie! Blinddoek hom, manne, en skiet hom dood! Ek sal self die bevel gee.” Die soldate het die arme man na buite gesleep en hom teen ’n muur laat staan. Bewend het hy gehoor hoe die soldate hul gewere oorhaal en Napoleon se stem wat sê: “Gereed … mik.”

In daardie oomblikke het die pelshandelaar emosies ervaar soos nooit tevore in sy lewe nie. Al was hy ’n dapper man, het die trane onder die doek om sy oë uitgerol. Hy het die sekondes afgetel na die finale bevel: “Vuur!” Maar niks het gebeur nie. Toe voel hy ’n hand op sy skouer en die blinddoek word van sy oë afgeruk. Toe sy oë gewoond raak aan die sonlig, sien hy Napoleon voor hom staan. In sy oë was daar ook trane. “Nou weet jy wat ek netnou moes deurmaak,” sê die generaal saggies. “En ook hoe dankbaar ek teenoor jou is.”

___________________________________

Dankbaarheid is die herinnering van die hart. P MASSIEU

Dit is altyd moontlik om dankbaar te wees vir wat ons ontvang, eerder as om te kla oor wat ons nié het nie. Een van die twee word ’n lewensgewoonte. ALBERT EINSTEIN

163 Vriende is vergeters

Toe Flippie daardie aand by die huis kom, het hy nie een goeie woord vir sy maatjie Danie nie. “Dié klein só-en-só!” blaas hy stoom af. “Ek gaan nooit weer by hom speel nie. En hy kom nie weer in dié huis nie. Nooit nie. Nooit!” Toe hy sy gesin se ongelowige gesigte sien, sê hy: “Ek weet ek het dit al baie gesê, maar dié keer is ek dood-dood-ernstig. Nooit weer nie. Nooit.” Dit was net voor ete en dié aand was die gesin maar stillerig aan tafel. Dit sou stil wees in die huis sonder Danie se besoeke en aanhoudende geselsies. Die kind is so snaaks! Almal in die huis is lief vir hom. “Wat het hy dié keer gedoen?” vra hulle vir Flippie. Al antwoord is saamgeperste lippe en ’n swanger stilte. Na ete sit die gesin half verleë voor die televisie, want dit is tyd vir die komediereeks waaroor Flippie en Danie altyd so mal is. Nou mag hy nie eens in die huis kom nie. Kort daarna is daar ’n klop aan die deur. Flippie skiet regop en maak dit vir die voordeur. Ja, dit is Danie. Ewe gemaklik kom sit die twee geswore vyande saam voor die TV. Al wat Flippie se ma in die lyn van ’n verduideliking kry, is: “Kan Danie ook roomys kry, Mamma?” “Het jy dan niks bedoel van wat jy gesê het nie, Flippie?” vra sy geskok. “Ja, alles!” En hy gluur in Danie se rigting. “Maar ons is al twee groot vergeters!”

___________________________________

“Ek kan vergewe, maar ek kan nie vergeet nie”, is net ’n ander manier van sê: “Ek kan nie vergewe nie.”

HENRY WARD BEECHER

164 Die lappiesmous

Verwerking van ’n Walter Wangerin-verhaal

Voor dagbreek een Vrydag sien ek ’n jong man, aantreklik en sterk, deur die agterstrate van ons stad wandel. Hy trek ’n karretjie waarop ’n spul lappe lê. Hulle lyk pragtig skoon, nuut, helderkleurig. “Lappe! Lappe! Lappe! Nuwe lappe vir oues!” roep die jong man. “Ek neem jou stukkende lappe! Kom, ruil dit om vir nuwes.” Merkwaardig, sê ek vir myself. Dit lyk na so ’n gawe, sterk jong man. Sou hy nie ’n beter werk kon kry nie? Waarom nou met lappe smous? My nuuskierigheid was so geprikkel dat ek hom gevolg het. En ek is nie teleurgestel nie. By die eerste huis waar die lappiesmous verbygaan, sit ’n vrou op die stoep en huil. Haar sakdoek was al sopnat. Haar skouers het geruk van die snikke. Dit was duidelik: haar hart was stukkend. Die lappiesmous het sy karretjie gestop en na die vrou gestap. “Mevrou, gee jou lap vir my,” het hy saggies gesê, “ek sal vir jou ’n nuwe gee.” Toe neem hy die sakdoek en plaas ’n nuwe lapsakdoek in haar handpalm. Toe begin hy weer sy karretjie trek terwyl hy met sy ander hand ’n vreemde ding doen. Hy sit die vrou se nat sakdoek teen sy oë en begin self huil. Maar die vrou se trane het intussen opgedroog. “Dis ’n wonder!” het ek uitgeroep, en die huilende lappiesmous verder gevolg. “Lappe! Lappe! Nuwe lappe vir oues!” roep hy. Kort daarna kom die lappiesmous op ’n meisie af. ’n Erg bebloede verband was rondom ’n yslike wond aan haar kop gedraai. Haar oë was dof en leeg. Toe haal die lappiesmous ’n vrolike geel laphoed uit sy karretjie. “Kom, gee my jou lap en ek sal jou myne gee!” bied hy aan. Die meisie het hom net aangestaar. Toe gaan hy nader en haal met ’n teer gebaar die bebloede verband van haar kop af. En draai dit rondom sy eie hoof. Skielik het sy begin glimlag. Ek het na my asem

gesnak, want saam met die verband het die wond gekom. Die bloed het nou oor sy gesig gestroom, en haar wond was genees. “Lappe! Lappe! Ek ruil ou lappe om vir nuwes!” roep die sterk, huilende, bloeiende lappiesmous. Toe hy ’n man met net een arm raaksien, vra hy: “Het jy werk, Meneer?” “Is jy laf?” antwoord die afarm-man bitter. “Wie sal my kan gebruik?” “Gee my jou baadjie, dan gee ek jou myne,” antwoord die lappiesmous met gesag. Toe die ruiltransaksie voltooi is, kon ek my oë nie glo nie. Die man het nou twee volmaakte arms gehad en die lappiesmous net een! “Gaan werk nou!” was die lappiesmous se vriendelike bevel. Na ’n rukkie stoot die lappiesmous sy karretjie by ’n boemelaar verby wat langs die pad onder ’n stukkende kombers lê. Hy was oud en siek. Die lappiesmous neem die stukkende kombers en draai dit om homself. In ruil kry die verbaasde boemelaar ’n stapel nuwe lappieskomberse. So het die lappiesmous aangestap: huilend, bloeiend, gebreklik, oud en siek. Met sy enigste arm het hy sy karretjie getrek. My hart wou breek toe ek die droewige veranderinge in die mooi, sterk man se voorkoms sien. Toe hy by die vullisdepot op die heuwel buite die stad kom, het hy daar neergesak en gesterf. Toe was my hart regtig stukkend. Want ek het die lappiesmous baie liefgekry. Ek het my seker aan die slaap gehuil – en later agtergekom dat ek dwarsdeur die res van daardie Vrydag én die Saterdag daar gelê en slaap het. Die Sondagmôre vroeg is ek wakker geskok deur ’n verblindende lig wat rondom my skyn. Toe my oë daaraan gewoond raak, was ek die getuie van die wonder van alle wonders! Voor my het die lappiesmous gestaan. Hy was weer jonk en mooi en lewend! En al die lappe wat hy langs die pad by die stukkende mense gekry het, was silwerskoon! Ek stap toe na hom toe en vra: “Trek my ook nuut aan.” Toe verruil my Here my vodde vir pragtige nuwe klere, en sê: “Gaan vertel vir

jou vriende: As julle mekaar liefhet, sal almal weet julle is my lappiesmouse vir die wêreld.”

___________________________________

Óns lyding het hy op hom geneem, ons siektes het hy gedra … Oor óns oortredinge is hy deurboor, oor óns sondes is hy verbrysel; die straf wat vir ons die vrede moes bring, was op hom, deur sy wonde het daar vir ons genesing gekom. DIE PROFEET JESAJA (53:4A-5) (oor die kneg van die Here)

165 Die groot skuld

Daar is ’n storie oor tsaar Nikolaas I van Rusland wat ons iets leer van Jesus se versoenende liefde. Volgens die verhaal het tsaar Nikolaas baie belanggestel in die wel en wee van ’n jong man wie se pa die tsaar se vriend was. Toe die jong man mondig raak, het tsaar Nikolaas hom ’n goeie pos in die leër by een van Rusland se belangrikste vestings gegee. Hy was ook verantwoordelik vir ’n spesifieke leërafdeling se geldsake. Eers het die jong man goed gevaar, maar later het hy begin dobbel. Gou het hy al sy geld uitgedobbel, en van die staatskatkis begin “leen” – wat hy ook alles verloor het. Op ’n dag hoor hy dat die boeke die volgende dag geouditeer sou word. Die jong man het in die kluis gaan sit en bereken hoeveel geld hy gevat het. Dit was ’n astronomiese bedrag. Daar waar hy by die tafel sit, het hy ’n nota geskryf: “So ’n groot skuld, wie kan dit ooit betaal?” Hy het net nie kans gesien vir die verleentheid wat hy die volgende dag sou moes deurmaak nie, daarom het hy besluit om presies om middernag sy lewe te neem, en solank sy rewolwer uitgehaal. Soos die tyd verbygesleep het, het hy egter aan die slaap geval. Nou het tsaar Nikolaas die gewoonte gehad om soos ’n soldaat aan te trek en dan anoniem sy leër te inspekteer, en daardie nag het hy by hierdie vesting opgedaag. Hy het die lig in die kluis sien brand en gaan ondersoek instel. Daar sien hy sy vriend se seun by die oop grootboek – en die wanhopige nota. Sy eerste impuls was om die jong man te arresteer, maar toe oorweldig tsaar Nikolaas se grootmoedigheid hom: Hy het net een woord onderaan die soldaat se nota geskryf en saggies uitgegaan. Laat die nag raak die jong man wakker en besef dis lank verby middernag. Toe hy sy rewolwer wil optel, sien hy weer die nota: “So ’n groot skuld, wie kan dit ooit betaal?” En onderaan: “Nikolaas.” Hy het na die liasseerkabinet toe gestorm en deur die korrespondensie begin soek na ’n voorbeeld van die tsaar se handtekening. Dit het perfek ooreengestem

met die een op die nota voor hom. Skielik het hy besef dat tsaar Nikolaas dié nag daar was en ontdek het wat hy aangevang het. Hy het self die soldaat se skuld oorgeneem sodat dié nie sou hoef te sterf nie. Die jong man het die tsaar op sy woord geneem, en sy dobbelskuld is inderdaad betaal.

___________________________________

Hy het die skuldbewys met sy eise teen ons tot niet gemaak. Deur dit aan die kruis te spyker, het Hy dit vir goed weggeneem. DIE APOSTEL PAULUS (Kol 2:14)

Lewe met die regte gesindheid

’n Mens se gesig neem die voorkoms aan van die gesindheid van jou siel …

___________________________________

Die lewe is ’n slypsteen. Of dit ons gaan stukkend maal, óf gaan blink poleer, hang af van ons gesindheid teenoor die lewe. THOMAS HOLDCROFT

Hoe weet ’n mens of iemand werklik sy naaste wil dien, en of hy net so voorgee? Kyk hoe hy reageer wanneer hy soos ’n dienaar behandel word. JACOB BOEHMKE

Net soos dieselfde son kerswas kan laat smelt óf klei kan laat hard word, kan die stralende teenwoordigheid van Christus ons harte óf vermurwe óf verhard – dit hang net af wat ons gesindheid teenoor Hom is. RODRIGO TANO

Twee gevangenes kyk uit deur dieselfde tronkselvenster – waarom sien die een die modder en die ander die sterre?

FREDERICK LANGBRIDGE

Inleidend

Daar is ’n oerou gesegde wat tot vandag toe deur sielkundiges gebruik word om mense ’n positiewe lewensbeskouing aan te leer: Oor wat met jou gebeur, het jy min beheer, maar jy kán kies hoe jy daarop gaan reageer.

Dat die lewe jou soms sal rondgooi en seermaak, is ’n gegewe. Maar hoe jy daarna gaan kyk, en hoe jy gaan kies om in elke situasie op te tree, kortom: watter gesindheid jy gaan inneem, is in jou hande. Dié vryheid kan niemand van jou wegneem nie. Miskien is die aankweek van ’n milde, oop gesindheid teenoor die lewe en die naaste, een van die grootste moderne deugde in ons gejaagde prestasie- en winsgerigte wêreld. Daar is ’n legende wat lui dat die gesindheid van jou hart soos ’n beeldhouer is wat dag vir dag aan die voorkoms van jou aangesig beitel … Christus het in sy kort, stresvolle bediening van drie jaar deurgaans ’n gesindheid van kalmte, diep innerlike vrede en allesoorheersende liefde uitgestraal. Sy voorbeeld kon nog deur geen wêreldfiguur deur die eeue geëwenaar word nie. Ons kyk na ’n paar verhale wat iets van die navolging van Jesus se gesindheid – of die teendeel daarvan – illustreer.

Piet Naudé

Daar is mense wat baie rede tot vreugde het, vir wie die lewe normaalweg baie goed behandel, mense wat die reuk van rose goed ken. Maar die dag as een van daardie dorinkies in hul hand beland, vergeet hulle alle ander vreugdes en gaan sit op ’n hopie en huil oor daardie een seer vinger. JEREMY TAYLOR

166 Die sterfgeval

’n Vertelling van Rabindranath Tagore

Toe ek daardie oggend opstaan, was my bediende nêrens te sien nie. Dit was duidelik dat hy die hele nag nooit daar was nie. Die deure van my huis was nie gesluit nie. My ontbyt was nie gereed nie en my klere was ongestryk. Soos die ure verbygegaan het sonder ’n teken van hom, het my irritasie en later my woede al hoër opgelaai. Toe daag hy eindelik op, laat in die oggend, en buig diep voor my. “Gee pad voor my oë,” het ek woedend op hom geskree. “Jy is ontslaan. Ek wil jou nooit weer sien nie!” Sonder ’n woord het hy my aangekyk. “Het jy glad niks om vir jouself te sê nie?” snou ek. “My dogtertjie is gisternag dood,” sê hy toe. En sonder ’n verdere woord begin hy met sy dagtaak.

___________________________________

’n Lang tyd gelede was daar lewendige korrespondensie in The Times oor wat met die (destydse!) samelewing verkeerd was. ’n Bekende skrywer het só hierop reageer:

“Geagte Menere U vra wat met die mensdom verkeerd is. Ek is. Die uwe GK Chesterton.”

GK CHESTERTON IN THE TIMES

167 Dieselfde soort mense

’n Wyse boer se plaas het aan die grootpad gegrens. Hy het dit ’n interessante tydverdryf gevind om die mense wat daar verbygaan dop te hou terwyl hy op sy lande werk. Op ’n dag sien hy weer iemand aankom. “Goeiedag,” knoop hy ’n geselsie aan toe die reisiger binne hoorafstand kom. “En waarheen is u op pad?” “Ek is op soek na ’n ander blyplek. Kan jy my sê watter soort mense bly in die volgende dorp?” “Watter soort mense bly in die dorp waarvandaan jy nou kom?” vra die boer sonder om op te hou werk. “O, tréúrig!” antwoord die man. “’n Korrupte klomp; oneerlike, selfsugtige, onbedagsame mense. Ek kon glad nie met hulle klaarkom nie. Dis dié dat ek daar wou wegkom en nou ’n ander woonplek soek.” “Dan moet ek vir jou sê,” antwoord die boer, “dat jy dieselfde soort mense ook in ons dorp sal aantref.” Met ’n sug groet die reisiger en stap verder. Later in die dag sien die boer weer iemand aankom. Toe die reisiger by die boer kom, begin hulle ook gesels en die vreemdeling vra later: “Watter soort mense bly in die dorp hier naby? Ek moet binnekort hier kom intrek.” Sonder om sy werk te staak, gee die boer sy teenvraag: “Watter soort mense bly in die dorp waar jy nou vandaan kom?” “Lieflike mense! Hulle is so bedagsaam en goedhartig. Dit was vir my bitter moeilik om daar weg te gaan.” Die boer sit sy skoffel neer en steek sy hand uit na die man. “Dan is ek bly om te sê dat dít presies die soort mense is wat jy in ons dorp sal aantref. Welkom hier by ons.”

___________________________________

Behandel ander mense soos julle self behandel wil word. LUKAS DIE EVANGELIS

168 Versoeking val die sterkes aan

Die verspotte idee dat goeie mense nie weet wat versoeking is nie, is ’n duidelike leuen. Net mense wat versoeking probeer weerstaan, weet hoe sterk dit is. ’n Mens ontdek mos eers hoe sterk die vyand se leër is deur teen hulle te veg, nie deur dadelik oor te gee nie! Net so ontdek jy eers hoe sterk die wind is as jy daarteen in probeer loop, nie deur daaraan toe te gee en te gaan sit nie. Iemand wat binne vyf minute voor versoeking swig, weet eenvoudig nie hoe erg dit ’n uur later sou wees nie. Dis hoekom slegte mense op ’n manier baie min van die kwaad af weet. Hulle lewe ’n beskermde lewe deurdat hulle nog altyd toegegee het. Ons ontdek eers hoe sterk die drang om kwaad te doen in ons gesetel is, as ons daarteen probeer baklei. En omdat Christus die enigste Mens is wat nooit voor versoeking geswig het nie, is Hy ook die enigste Mens wat presies weet wat versoeking is – die enigste ware realis.

___________________________________

Wat jy vandag in die uur van versoeking gaan doen, sal afhang van die soort mens wat jy gister was. MARTIN LUTHER

Slegs in versoeking ontdek ons wie ons is.

THOMAS à KEMPIS

169 Hy het dit nie verdien nie

Al langs die grasperk voor ons huis is ’n gruispaadjie na die voordeur toe waar ons vierjarige seuntjie, Jeff, heerlik met sy trokke en stootskraper gespeel het. Ons het mooi vir hom verduidelik dat hy nie klippe op die gras mag laat lê nie, omdat dit die grassnyer sal beskadig. Selfs al was dit ’n maatjie wat die klippe op die gras laat beland het, moes Jeff die verantwoordelikheid daarvoor dra. Een Vrydagoggend het ek gesien dat daar klippe op die gras rondlê en vir Jeff aangesê om dit op te tel, omdat my man altyd Vrydagmiddae die gras sny. Jeff was baie verontwaardig: “Ek het dit nie gedoen nie, dit was Martin!” Ek het my seun herinner aan sy ooreenkoms met sy pa – dat hy self sal sorg dat daar nie klippe op die gras lê nie, maak nie saak wie dit daar laat beland het nie. “Dis nie reg nie … ek het niks verkeerds gedoen nie,” het hy volgehou. Maar Jeff was nog altyd gehoorsaam, en het maar gedweë die klippe gaan optel. Sy lyftaal het egter kliphard gesê dat hy soos ’n groot martelaar voel. Waar ek hom deur die kombuisvenster dopgehou het, kon ek hoor hy mompel iets by homself terwyl hy werk. Brandend van nuuskierigheid het ek gaan luister: “Ek is nes Jesus … Ek is nes Jesus … Ek is nes Jesus.” Dít het ek nie verwag nie. Wat kon tog in sy koppie aangaan? Ek het besluit om hom te gaan help en dan so in die verbygaan te vra op hoe ’n manier hy “nes Jesus” is. Eers wou hy niks sê nie, maar uiteindelik het hy uitgebars: “Wel, Jesus het nooit enigiets slegs gedoen nie, en Hy is gestraf. Dis nes hoe dit met my gaan!” Ek het sy ontstelde gesiggie bekyk en hom toe styf vasgedruk. Hy het nie gehuil nie, maar ek het. Klein soos hy was, het my kind reeds iets verstaan van die verlossing, én van die weë van die wêreld.

170 ’n Daad van vriendelikheid

Gedurende die apartheidsjare in Suid-Afrika het ’n swart seuntjie eendag saam met sy ma in die straat gestap toe ’n lang wit man by hulle verbyloop en hulle groet deur sy hoed te lig. Die seuntjie was verstom: Dink net, ’n wit man wat sy hoed vir ’n swart vrou lig! So iets het hy nog nooit gesien nie. “Hoekom het hy dit gedoen?” het hy sy ma gevra. “Want hy is ’n priester,” het sy geantwoord. “Dan wil ek ook ’n priester raak,” het die seuntjie gesê. Die lang wit man was Trevor Huddlestone, op daardie tydstip die priester vir die swart Johannesburgse woonbuurt Sophiatown en ’n onvermoeide teenstander van apartheid. Die naam van die klein swart seuntjie was Desmond Tutu.

___________________________________

Goedheid is sterker as boosheid. Liefde is sterker as haat. Lig is sterker as duisternis. Die lewe is sterker as die dood. DESMOND TUTU

171 Dit hang af hoe jy kyk!

Die lewe is een groot storie, ’n storie wat net wag om raakgesien en oorvertel te word. Maar almal kyk nie met dieselfde oë na die wêreld om hulle nie. En almal reageer nie dieselfde op wat hulle sien nie. Daar is ’n klassieke Duitse gediggie wat dié verskil illustreer: Twee het na die veld gegaan. En toe hulle terugkom het die mense hul gevra: “Wat het julle gesien? Vertel!” Die een het gesê: “Ag, nou ja, berge en bome, son, waterstrome, groen gras en blou lug.” En die ander: “O! Berge en bome! Die son! Waterstrome! Groen gras, en blou lug!”

___________________________________

Optimisme is ’n voorliefde vir geluk. en Christene behoort dit almal te hê. Dis ’n basiese aspek van die geloof. Ons het immers rede om te wees. LADISLAUS BOROS

172 Kan perde vlieg?

’n Indiese volksverhaal

’n Man is eendag onskuldig ter dood veroordeel. Die koning wou nie na sy pleidooie luister nie en hy is uit die troonkamer weggeneem om gehang te word. Vir oulaas skree hy nog oor sy skouer in die rigting van die koning: “As u my lewe spaar, sal ek u perd, daardie een waarvoor u so lief is, binne ’n jaar leer om te vlieg!” “Toegestaan!” antwoord die verbaasde koning. “Maar as die jaar verby is en my perd kan nie vlieg nie, hang jy.” Terug by die huis wou die man se bekommerde familie weet wat op aarde hy beplan om te doen. “Ag,” sê die optimistiese siel, “wie weet? Die onregverdige koning mag dalk dié jaar sterf. Of die perd kan vrek. Of dalk leer hy nog vlieg …”

___________________________________

Die pessimis sien die probleem in elke geleentheid; die optimis sien die geleentheid in elke probleem. LP JACKS

Die toekoms is so blink soos God se beloftes.

ADONIRAM JUDSON

173 Die towermuntstuk

Daar was eendag ’n koning wie se soldate bang was om te gaan veg, want die vyand was verskriklik sterk en wreed. Maar die land was in gevaar en die koning was moedeloos. Hy was glad nie bang nie, want hy het geweet sy manne is beter vegters en sal kan wen. Elke dag worstel hy met die vraag: Hoe kan ek hulle oortuig dat hulle ons land van die vyande kán bevry? Eendag kry hy ’n blink idee. Hy roep sy eenvoudige, bietjie bygelowige soldate byeen en wys hulle ’n “towermuntstuk” – wat die uitslag van ’n geveg kan voorspel! Aan die een kant was ’n arend en aan die ander kant ’n beer. As die muntstuk opgeskiet word en die arend land bo, beteken dit ’n oorwinning vir hulle. Maar land die beer bo, wag daar moeilikheid. Almal het asem opgehou terwyl die muntstuk grond toe val. Toe juig hulle. “Dis die arend! Die arend is bo; ons gaan wen!” Die hele leër is aangevuur deur dié versekering van ’n oorwinning. Hulle het moedig gaan veg … en gewen. Dit was eers ná die oorwinning dat die koning aan sy manskappe die muntstuk van naderby gewys het. Aan albei kante was ’n arend. Dit het baie gedoen om hulle bygelowigheid ’n bietjie minder en hulle selfvertroue ’n bietjie meer te maak.

___________________________________

Moenie jouself te gou oortuig dat jy niks kan doen om jou selfvertroue te versterk nie. Doen net jou werk na die allerbeste van jou vermoë en vra jouself dan: Op grond van die gehalte van my werk elke dag – sou ek myself in dié pos

aangestel het? ROY B ZUCK

174 Dans sonder voete

Een van Indië se beroemdste klassieke danseresse was op die kruin van haar loopbaan toe haar been weens kanker geamputeer moes word. Haar bewonderaars het haar bitter jammer gekry omdat haar drome op so ’n jong leeftyd aan skerwe gespat het. Maar sy het ’n kunsbeen gekry en doodeenvoudig geleer om weer te dans. Ná etlike jare was sy weer boaan die suksesleer. Elke keer wanneer iemand haar daarná gevra het hoe sy dit reggekry het, het sy geantwoord: “’n Mens het mos nie vóéte nodig om te dans nie.”

___________________________________

’n Omstander het gestaan en kyk hoe ’n sendinghospitaal eiehandig deur predikers en werkers gebou word. Die geld en die arbeid was min, maar die toewyding baie groot. Die toeskouer vra toe: “Maar kos dit julle nie te veel aan liggaamskrag en fondse nie?” Verbaas antwoord een van die werkers: “Maar dis mos God se werk. Ons bereken nie die koste nie.” ROY B ZUG

175 Ware vryheid is gehoorsaamheid

’n Allegorie

Ore, ’n pragtige skaaphond, was die koningin van ’n kleinhoewe met heuwels en bosse vol lekker dinge soos konynspore en strome en dierelêplekke. Die lewe was vir Ore een groot vreugde. Sy het ’n gemaklike bed en goeie kos gekry, sodat sy dit soms byna as vanselfsprekend aanvaar het. Haar paar pligte was nie swaar nie – soos dat sy veronderstel was om haar Eienaar te aanbid en oorstuur van blydskap te wees om hom te sien. Sy het ook geweet sy mag nie die hoenders jaag nie. Sy moes wel bevele gehoorsaam – om te volg, te kom, te gaan lê – maar daar was nie onredelike eise of slenters nie. Dit was in elk geval deel van haar hondenatuur om te gehoorsaam en te aanbid. Op ’n dag was Ore egter besig om op die verste heuwel rond te snuffel toe twee dinge gelyk gebeur: Die Eienaar het haar geroep én ’n konyn het verbygehardloop. Ore het dadelik na die Eienaar toe begin hardloop; en toe stop sy. Dit het by haar opgekom dat sy nie hóéf te gehoorsaam nie. Miskien het die Eienaar nie geweet van die konyn nie. Dit was buitendien háár grond hierdie. Die konyn was eintlik hare. Waarskynlik was die hele storie dat alles aan die Eienaar behoort, alles nonsens. Hoe kon sy seker weet dis hy wat die kos in haar bak sit? Daar was heel moontlik ’n natuurlike verklaring voor. Sy was ’n vry hond, en dis die einde van die storie. Al hierdie gedagtes het deur haar kop geflits soos sy besluitloos daar gestaan het. Die Eienaar het weer geroep; die konyn was besig om oor die heuweltop te verdwyn. Ore het omgevlieg en die konyn agternagesit. Sy het gekies; niks kon haar keer nie. Ure later het sy huis toe gekom. Sy het gesien dat die Eienaar haar stil inwag, maar sy het nie uitbundig gespring en stert geswaai soos altyd nie. Daar was iets nuuts in haar optrede: skuld. Sy het soos ’n slang op haar maag na hom toe geseil. Sy was ongetwyfeld op daardie oomblik baie jammer. Maar sy het uitgevind dat dit moontlik was om ongehoorsaam te wees, en dit was heerlik

opwindend. Nogtans was sy die volgende dag en die dag daarna baie gehoorsaam. Maar eendag was daar weer ’n konyn – en dié keer het sy nie eens gehuiwer nie. Later het Ore sommer gemaak soos sy wou. Die Eienaar was nog steeds lief vir haar, maar hy kon haar nie meer vertrou nie. Sy moes nou in ’n kampie bly en met ’n leiband om die nek gaan stap. Al haar ware vryheid was weg. Af en toe het die Eienaar haar weer ’n kans gegee om te wys sy kan uit eie vrye wil gehoorsaam wees. Maar sodra sy buite bereik was, het sy elke keer gekies om weg te hardloop. Die Eienaar het geweet dat hongerte haar terug huis toe sou dryf, daarom het hy haar laat begaan. Hy kon haar stop – die geweer sou haar rebelsheid vir altyd beëindig – maar solank sy leef, sou hy haar die kans gee om self vir vryheid en gehoorsaamheid te kies. Eendag het hulle met die motor gaan ry en op nuwe plekke gaan rondloop. Op pad terug motor toe het Ore skielik omgedraai en weggehardloop. Die Eienaar het haar met ’n bekommerde stem teruggeroep. Ore se ore was teen hierdie tyd egter doof vir sy goeie bedoelings, en sy het al verder weggehardloop. Ná ure se gesoek en geroep het die Eienaar hartseer moed opgegee. Ore kon nie weer die pad huis toe kry nie. Sy het ’n vuil rondloperhond geraak wat met klippe bestook is en dikwels honger gekry het. Dis die pad wat sy gekies het op die Dag van die Konyn, en wat sy aanhou kies het totdat daar nie meer vir haar ’n keuse was nie.

___________________________________

Die geheim van geluk is vryheid. En die geheim van vryheid is die regte keuses. SOMERSET MAUGHAM

176 Rooskleurige uitkyk

Rabbi Levi Yitzhak was daarvoor bekend dat hy net die beste in almal raakgesien het. Een sabbat loop hy ’n jong man raak wat besig is om pyp te rook (dit was vir die Ortodokse Jode verbode om ’n vuur op die sabbat aan te steek). Rabbi Levi sê toe ewe vriendelik: “My liewe vriend, jy het sekerlik net vergeet dat dit vandag die sabbat is.” “Nee,” sê die mannetjie, “ek weet baie goed watter dag dit is.” “Haai,” sê rabbi Levi, “dan het jy seker net vergeet van die gebod wat sê ons mag nie ’n vuur op die sabbat aansteek nie.” “Nee,” sê die jong man uitdagend, “ek ken die wet baie goed.” “Ek sien,” sê rabbi Levi, “maar jy voel seker baie sleg oor wat jy doen?” “Nee, dit pla my glad nie,” antwoord die jong man en trek behaaglik aan sy pyp. Maar rabbi Levi weier om uitgelok te word, en begin met God praat: “Here, het U hierdie voorbeeldige jong man gehoor? Hy oortree nou wel een van u gebooie, maar U moet dít darem toegee: ’n Mens kan hom eenvoudig nie oorhaal om ’n leuen te vertel nie!”

___________________________________

Hy wat mense vertrou en die beste van hulle glo, maak minder oordeelsfoute as hulle wat geneig is om almal te wantrou. CAMILLO DE CAVOUR

177 Vriend of vyand?

Albert M Wells vertel die volgende staaltjie:

Toe ek ’n jong seun was, het ek koerante afgelewer vir ekstra sakgeld. Dit wat ek die meeste van my werk verpes het, was dat ek so vroeg moes opstaan en minder vrye tyd gehad het, maar veral die honde wat my soveel probleme gegee het. Ek het hulle nooit regtig leer hanteer nie. Ek het klippe, stokke, ’n waterpistool, ’n flits in die oggende en ’n growwe stem probeer – maar hoe grof kan ’n dertienjarige seun, wie se stem aan die breek was, nou ook maar klink? Onlangs hoor ek van ’n koerantseun wat ook by die honde moes verbykom. In plaas daarvan om hulle te slaan of te dreig of vir hulle weg te hardloop, het hy besluit om hulle te voer. Hy het ’n sak hondekos saamgery en elke dag omtrent agtien honde kos gegee! Vir my was die honde my vyande; op die beste het ons uit mekaar se pad gebly. Hy het met hulle vriende gemaak. Miskien is hier ’n les aan: Die lewe is vol mense wat ons op die een of ander manier bedreig. Ons kan hulle met geweld hanteer, verskree of ignoreer. Of ons kan hulle “kos gee”.

178 ’n Klip in die pad

In antieke tye het ’n wyse koning eenkeer ’n groot klip in die pad neergesit en toe agter ’n rots gaan wegkruip om te sien of enige reisiger wat verbykom dit uit die pad sou rol tot voordeel van ander wat met daardie pad langs kom. Soos hy vermoed het, het van sy koninkryk se rykste en mees vooraanstaande burgers daarlangs gekom, maar eenvoudig rondom die klip geloop en verder gegaan. Baie van hulle het die koning luidkeels verwyt dat hy nie sorg dat die land se paaie ordentlik begaanbaar is nie. Maar niemand het eens iets aan die saak probéér doen nie. Toe kom daar ’n arm kleinboer met ’n karretjie groente verby. Toe hy die reuseklip in die pad sien lê, trek hy sy karretjie langs die pad en probeer swoegend en swetend die klip wegrol. Uiteindelik slaag hy daarin. Terwyl hy poegaai teen die wiel van sy karretjie aanleun en die sweet van sy gesig afvee, merk hy op dat daar ’n sakkie lê in die holte waar die klip was. Belangstellend tel hy dit op en skrik hom byna dood toe hy sien dat dit vol egte goudmunte is. Vasgespeld aan die sakkie is ’n nota van die koning wat sê dat die munte behoort aan dié persoon wat die klip uit die pad rol. Dié dag leer die arm boer toe ’n les wat baie nooit begryp nie: Elke struikelblok in ’n mens se pad is ’n geleentheid om jou situasie te verbeter.

___________________________________

Hy wat niks vir ander se geluk doen nie, dra ook niks by tot sy eie geluk nie. JW VON GOETHE

179 Met ’n pa soos myne …

Twee broers is in ’n huis grootgemaak waar die pa aan ernstige alkoholisme gely het. As jong mans het hulle op verskillende plekke gaan werk en met die jare byna heeltemal kontak verloor. ’n Psigiater wat navorsing gedoen het oor die effek van die alkoholisme van ’n familielid op die res van die gesin, het van die geval geweet en die twee seuns gaan opsoek. Een het ’n hopelose alkoholis geword, soos sy pa. Die ander een was ’n streng geheelonthouer. Die psigiater het die eerste broer uitgevra oor hoekom hy ’n alkoholis geword het. Daarna het hy met die tweede een gesels oor die redes waarom hy besluit het om niks met drank te doen te hê nie. Dit was vir die navorser moeilik om ’n afleiding te maak uit sy data, want albei het geantwoord: “Wat verwag jy anders van ’n kind met ’n pa soos myne?”

___________________________________

’n Voorbeeld het meer volgelinge as ’n preek. AMOR BOVÉE

Voorbeeld en ervaring is die twee hoofvakke in die skool van die lewe. Mense leer nie regtig op ander maniere nie. EDWIN BURKE

Mense kyk ses dae van die week na my voorbeeld om te hoor wat ek op die sewende dag van die kansel af sê. JOHN WESLEY

180 ’n Bad vir ’n olifant

Die Burmese legende lui dat ’n pottebakker jaloers was op die voorspoed van ’n eenvoudige wasvrou. Hy wou haar florerende besigheid ’n knou gee. Aangesien die pottebakker vriende was met die keiser, het hy dié dwase regeerder wysgemaak dat die vrou een van sy swart olifante kon was totdat hy spierwit is. Die pottebakker het in sy mou gelag, want in daardie dae kon iemand wat nie ’n bevel van die keiser kon uitvoer nie, sommer maklik uit die weg geruim word. Die vrou kry toe die keiserlike bevel om die keiser se olifant letterlik silwerskoon te was. Die vrou was nie ’n dwaas nie, en het dadelik gesien waarop dit afstuur. Toe laat weet sy vir die keiser dat die reëls van haar gilde vereis dat iemand wat haar so ’n opdrag gee, ook ’n groot genoeg pot moes voorsien om dit mee uit te voer. Die keiser beveel toe die pottebakker om ’n groot genoeg pot te maak waarin sy swart olifant gebad kon word. Die pottebakker het ’n reusepot gemaak en dit met groot moeite by die wasvrou afgelewer. Maar toe die olifant daarin klim, breek dit aan flenters. Die keiser se bevel het egter steeds bly staan en die man was verplig om een pot ná die ander te maak. Elke keer te klein. Elke keer uitmekaar gebreek deur die olifant wat moes gebad kom. Uiteindelik het die pottebakker geen klei meer oorgehad nie. So is hy self geruïneer deur die plan wat hy uit afguns bedink het om ’n ander te benadeel.

___________________________________

Afguns skiet op ander en word self gewond. SWEEDSE SPREEKWOORD

Baie paaie lei na die land van haat. Jaloesie is die kortste.

WOODROW WILSON

181 Immanuel

• Soos ’n huiseienaar wat ’n kamer by sy loseerder huur; • soos ’n besturende direkteur wat by sy werknemer aansoek doen vir ’n pos; • soos Beethoven wat tou staan vir ’n kaartjie na sy eie konsert; • soos ’n skoolhoof wat ’n skrobbering kry; • soos ’n goeie argitek wat woon in ’n krotbuut wat sy mededinger gebou het; • soos Picasso wat ’n prentjie volgens die syfers moet inkleur

– só het God tussen ons kom lewe.

___________________________________

Die beste van alles wat ek ooit in my lewe gehoor het, is dít: God is met ons. JOHN WESLEY

182 Die gesmelte Christus

Die Deen Arthur Thorwalden is die beeldhouer van die beroemde Christusstandbeeld wat vandag in die Kopenhagen-katedraal staan. Nadat hy die plastiekklei vir die beeld in die gietvorm gegooi het, moes hy wag dat dit droog en hard word. Hy gaan toe die aand huis toe om te slaap. Dié nag het daar ’n digte mis van die see se kant af gekom. Die volgende oggend vind Thorwalden tot sy ontsteltenis dat die beeld weens die klammigheid begin smelt het. Die majestueuse kop van Christus, wat na die hemel opgekyk het, het nou afgekyk. Die hande van die reusefiguur, wat na bo gehef was soos in ’n seëngroet, was nou in ’n uitnodigende gebaar vorentoe uitgestrek. Eers was Thornwald oortuig dat sy meesterstuk geruïneer is. Maar toe tref die gedagte hom dat dié beeld in ’n katedraal sou staan waarheen mense gaan om te aanbid. Hy het besluit om die gesmelte Christusbeeld net so te behou, “want,” het die beeldhouer verduidelik, “as ’n mens die gesig van Christus wil sien, moet jy met ’n gesindheid van nederigheid op jou knieë voor Hom gaan.”

183 Die wêreld se grootste violis

Na ’n uitvoering waaraan van die wêreld se beroemdste musici deelgeneem het, het twee van die kunstenaars, die vermaarde Jascha Heifetz en sy ewe bekende medeviolis Mischa Elman, in ’n restaurant gaan eet. Die kelner kom sit toe ’n koevert wat by die toonbank afgelewer is, op hulle tafel neer. Dit was geadresseer aan “Die wêreld se grootste violis”. Albei violiste het die ander se talent gerespekteer, en wou nie sonder meer aanvaar dat die brief vir hóm bedoel was nie. Ewe hoflik gee Elman toe die koevert vir Heifetz aan. Dié gee dit egter net so hoflik weer terug aan Elman: “Nee, dit is seker vir jou bedoel.” Na ’n rukkie se oor en weer aangeëry blyk dit toe dat Elman die oortuigendste was in sy aandrang dat die brief vir Heifetz bedoel moes wees. Elman het gesê hy is tevrede om beskou te word as die tweede beste violis in die wêreld. Steeds effens onwillig maak Heifetz toe maar die koevert oop. En daar staan: “Beste Fritz”. Die brief was bedoel vir hulle kollega, Fritz Kreisler. Die twee het mekaar skaam in die oë gekyk met die wete dat hul sogenaamde “nederigheid” nooit voorsiening gemaak het vir die moontlikheid dat iemand anders as húlle onder die twee beste violiste ter wêreld sou tel nie.

___________________________________

Die mens se liggaam is blykbaar baie sensitief. Klop hom op die skouer en sy kop begin swel. ROY B ZUG

184 Wie kan die golwe beheer?

Die koning wat gedurende die 11de eeu oor Engeland regeer het, het die snaakse naam Kanoet gehad, want hy was van Deense afkoms. Soos dit maar altyd met belangrike mense gaan, was daar altyd dié wat sy guns wou wen en hom van die môre tot die aand gevlei het. Meestal om sy guns te wen. “Koning Kanoet is die magtigste koning wat ooit geleef het!” sal die een onderdaan sê. En dan verbeter ’n ander een weer daarop deur te sê: “Daar is niks wat u nie kan doen nie, o grote Kanoet!” Of: “U majesteit, daar is niemand of niks in die ganse heelal wat sal waag om u bevele te verontagsaam nie!” Kanoet was ’n man met genoeg gesonde verstand en hy het moeg geword van sulke belaglike lofprysinge. Hy het geweet hy was net ’n feilbare mens, en boonop het hy hulle selfsugtige motief vir dié oordrewe vleiery raakgesien. Eendag toe hy en van sy howelinge langs die strand stap, het sy ore weer getuit van die mooi praatjies oor hoe goed hy is. Net daar besluit hy om hulle ’n les te leer. “Julle sê ek is die belangrikste man in die wêreld?” vra hy. “O glorieryke vors, daar was nog nooit ’n heerser so magtig soos u nie; en daar sal ook nooit wees nie!” eggo hulle sy woorde. “En julle sê alles op aarde is aan my onderdanig?” “O beslis, grote koning! Die ganse wêreld buig voor u, en gee u eer,” klink ’n koor van stemme op. “Nou ja, bring asseblief vir my ’n stoel, dan gaan sit ons daar onder langs die see. Ek wil vir julle iets wys.” “U wens is ons bevel, Majesteit!” En hulle val oor mekaar om sy koninklike stoel oor die sand te dra. Kanoet gaan sit. “Dit lyk my die gety is aan die inkom,” sê hy. “Dink julle die golwe sal stop as ek hulle beveel om terug te trek in plaas daarvan om op die strand te breek?”

Nou was sy howelinge in ’n penarie, want hulle het mos self in hul oordadige lofwoorde gesê die koning kan alles en almal aan sy bevele onderwerp. Toe sê hulle effens minder geesdriftig: “Ons is seker die golwe sal u gehoorsaam, o Koning!” Toe skree Kanoet: “Magtige Oseaan, my onderdane sê ek is magtiger as jy! Daarom beveel ek nou jou golwe: Draai terug! Moenie waag om tot by my voete te kom nie!” ’n Rukkie het hy stil gesit en geamuseerd gekyk hoe die golwe hulle absoluut niks aan hom steur nie en tot by sy voete spoel. Die volgende golf spat oor sy duur koninklike skoene, en hol die sand uit onder die draagbare troon se pote. “Hoe durf julle dit doen!” bulder Kanoet vir die branders. “Het ek julle nie verbied om naby my voete te kom nie?” Asof in antwoord op sy woorde rol ’n groter brander nader en maak nie net sy voete sopnat nie, maar ook sy pragtige koningskleed. Sy offisiere staan soos ape rondom hom met hul duur stewels kniediep onder die water. “Sien julle nou, my vriende?” sê Kanoet saggies. “Ek het nie naastenby soveel mag soos julle my probeer wysmaak nie. Leer nou vandag dat vleitaal die een wat dit uitspreek, én die persoon aan wie dit gerig is, belaglik maak – want dit is nie waar nie, en valsheid strek niemand tot eer nie. “Miskien sal julle nou ook onthou dat daar net een Koning is wat alle mag besit – Hy wat die wind en die golwe beheer; wat die heelal in die holte van sy hand hou. Ek stel voor dat julle jul lof vir Hóm gee.” Hulle sê dat die nederige Kanoet nie baie lank daarna nie sy kroon afgehaal en in die grootste eenvoud geleef het tot die dag van sy dood.

___________________________________

’n Gesindheid van eenvoud, van naïewe nederigheid, van tevrede wees met hoe jy gemaak is, met vreugde aan die doodgewone dinge – dít is wat my betref ’n teken van ’n goeie lewe voor God.

DAG HAMMARSKJöLD

God het die wêreld uit niks gemaak. En solank as ons niks is nie, kan Hy iets uit ons maak. MARTIN LUTHER

Stories vir pa’s en oupas

___________________________________

Die meeste eerstewêreldse kinders ly aan die te-veel-ma-te-min-pa-sindroom. GLORIA STEINEM

Pa’s moet gesien, nie (net) gehoor word nie. OSCAR WILDE

Inleidend

Hierdie stories gaan oor dankie-sê en onthou; oor liefde en lag en sterktetoewens. Dis ’n viering van die wonder van pawees. En die voorreg van pavan-’n-pa-wees. Daar is geen kitsresep om ’n goeie pa en later ’n oupa te wees nie – hoe ’n mens dit doen, is ’n misterie. Daar is geen lys van deugde vir pa’s nie – net geloof. Daar is geen hoop op perfeksie nie – net genade. Al leidraad tot sukses wat pa’s gegee word, is dat dit iets te doen het met ’n gelukkige gesinslewe, met die doodgewone dingetjies van elke dag – omdat juis dáárin skielik, elke oomblik, iets van die glorie en genade van God kan skitter. Om God se teenwoordigheid in jou eie huis te ontdek, kan ’n vreesaanjaende ervaring wees. Om te besef dat jy as pa saam met die Vader werk aan die vorming van jou kinders se lewe, is ’n ontstellende, maar opwindende stuk menswees. Hiermee dan ’n aantal stories oor ’n pa se ervaring van God se onmiskenbare en onmisbare teenwoordigheid in ons lewe.

Piet Naudé

185 Aan my seun

Uit: Sanlam-reklamestuk 1980

Tussen die onskuld van ’n baba en die waardigheid van ’n man lewe daar ’n eienaardige skepseltjie wat ons ’n seun noem. Ons het so een in ons huis: jy! Seuns kom voor in ’n verskeidenheid van groottes, persoonlikhede en ouderdomme. Maar hulle het almal dieselfde lewensfilosofie: Geniet elke oomblik van elke minuut, elke uur en elke dag, en as die tyd jou vang en jou pa jou bed toe boender, skop die grootste moontlike lawaai op (jou enigste wapen). Seuns tref ’n mens oral aan: agter, binne-in, besig om iewers op te klim, af te swaai, uit te hardloop of heen te storm. Ma’s en pa’s is lief vir hulle; oumas en oupas bederf hulle; meisietjies pes hulle; broers en susters verdra hulle; grootmense ignoreer hulle – en die hemel behoed hulle. ’n Seuntjie is Onskuldmet-’n-vuil-gesiggie, Eerlikheid-met-’n-bebloede-toon, Wysheid-met-kougomin-die-kuif. As ek haastig op pad is werk toe, kan jy ’n lastige, tyd-morserige, klein wysneus wees met jou: “Pappa, waar kom ek vandaan?” en “Hoekom tel julle nie net die rand op as dit op die effektebeurs val nie?” As ek met jou wil afwys voor vriende, gaap daar net ’n vakuum tussen jou ore, maar as jy verskonings vir jou gedrag moet uitdink, klink jy soos ’n lid van Mensa. ’n Seun is ’n kombinasie van ’n klomp dinge – die eetlus van ’n perd, die spysvertering van ’n volstruis, die nuuskierigheid van ’n apie, die longe van ’n diktator, die geesdrif van ’n voetsoekerklapper, die astrantheid van ’n kapokhaantjie en die skugterheid van ’n viooltjie. Dit alles in een maak jou die besondere mensie wat jy is. Jou voorliefdes loop wyd: Jy hou van roomys, Kersfees, verjaardae, bore, strokiesprente, bergbrande, rugby, water (soos in die see, nie in ’n bad nie), groot

honde, treine, TV-kyk, Saterdagoggende, brandweerwaens, oumas en oupas, en dalk van my. Maar dit lyk my jy het minder erg aan meisies, kuiermense, Sondagskool, skool-toe-gaan, boeke sonder prente, musieklesse, dasse, jasse, grootmense, groente en slapenstyd. My liewe kind, jy is uniek! Niemand anders is naweeksoggende, wanneer ons wil slaap, so vroeg uit die vere en saans so laat vir ete nie. Niemand anders raak so opgewonde oor rekenaarspeletjies en so openlik verveeld met my mooiste voorlesing van klassieke stories nie. En daar is verseker niemand anders op aarde wat ’n mes, drie meter tou, ’n muwwe stuk biltong, vuil sakdoeke, ’n halwe pakkie tjips, drie R2-stukke, ’n yslike klont wie-weet-wat, twee taai toffies en ’n skooldas in net twee broeksakke kan prop nie. Ek sukkel om jou uit te figure, soos jy sê. Ek kan my houtwerkkamer vir jou toesluit, maar nie my hart nie. Ek kan jou by my studeerkamer uitboender, maar nie uit my gedagtes nie. Ek mag jou pa wees, maar jy is my heer en meester. As jy my nodig het, is ek daar! Jy staan net twee bakstene hoog in jou rugbystewels, maar jy kan my met jou pinkie beheer. En as ek saans huis toe kom, soms met my drome en verwagtinge aan skerwe, maak jy alles weer heel met net ses towerwoorde: “Ek het vir jou verlang, Pa!”

___________________________________

Kinders-grootmaak is nie die voltap van ’n emmer nie, maar die aansteek van ’n vuur. WILLIAM BUTLER YEATS

186 1 Korintiërs 13 vir pa’s

Al sou ek die mooiste huis in die buurt hê en met die duurste BMW ry, maar my vrou en kinders geniet nie die weelde van my teenwoordigheid nie, dan is ek so waardeloos soos ’n bankkrediet met ’n nulbalans. Al het ek die gawe van woorde sodat ek ’n direksie met my argumente kan swaai, of skares na my preke kan laat stroom, en ek het nie die liefde om na my kinders te luister nie, doen ek meer kwaad as goed. Al ken ek die geheimenisse van die Beurs en die Reserwebank; en besit ek al die kennis van rugby- en krieketreëls; en al het ek al die geloof dat ons hierdie land met gebed kan verander, maar ek het nie die liefde om my kinders die gevare van baie geld te leer, langs die baan te staan as hulle speel, of hulle te leer bid nie, dan het ek niks bereik nie. Al gee ek ’n dubbele tiende vir die armes, en al beroem ek my dat ek in elke liefdadigheidsraad op my dorp dien en vakansies my gesondheid opoffer om in malariagebiede sendingwerk te doen, en ek is te moeg om saans vir my kinders boeke te lees of naweke in die veld met hulle te gaan stap, baat dit my alles absoluut niks. ’n Pa wat liefhet, is geduldig met kinders wat sukkel met wiskunde; ’n Pa se liefde is vriendelik met ’n kind wat nie wil rugby speel nie; hy is nie afgunstig op pa’s met slimmer of mooier kinders nie; hy is nie grootpraterig en verwaand oor sy kinders se prestasies nie. ’n Pa se liefde handel nie onwelvoeglik met die ma van sy kinders nie; soek nie sy eie belang sodat sy huismense laaste kom nie; is nie liggeraak en nukkerig as ’n kind ’n bietjie ekstra aandag soek nie. ’n Pa wat sy kinders liefhet, hou nie boek van hul foute en peper hulle nie met verwyte nie. ’n Pa verbly hom nie oor ’n kind se foute nie met: “Ek het jou gewaarsku, maar jy wou nie luister nie.” Hy is verheug as hy sy kinders die waarheid hoor praat – selfs tot hul eie nadeel.

Daarom wil ek my kinders se skandes met liefde bedek; in hulle glo, die beste vir hulle hoop, en hul kleredrag, klaery en kritiek verdra. ’n Opregte drukkie en ’n intieme gesprek van ’n ouer bly lank in ’n kinderhart. Maar die verslag of die toespraak wat ek liewer in dié tyd wou skryf – sal oormôre weer vergeet wees. Vandag se noterings op die aandelemark – is volgende week niks werd nie. In die lig van die Volmaakte wat kom, word al my kennis en besittings gerelativeer. Toe ek ’n jong man was, was ek gesteld op my voorkoms, my motor en my geleerdheid; maar noudat ek pa geword het, wil ek net graag my kinders met liefde, balans en geloof grootmaak. Nou kyk ek nog vas teen rebelse tienergesigte, maar eendag as hulle groot is, sal hulle verstaan wat ons hulle wou leer, en wat God ons almal leer. En nou: Geduld, aanmoediging en liefde bly, maar die waardevolste hiervan is onvoorwaardelike liefde!

___________________________________

Babatjies het pa’s nie so nodig nie, maar ma’s het! Iemand wat dag en nag ’n baba versorg, het self ook vertroeteling nodig. BILL COSBY

Na-aap is die egste kompliment, ja. Maar wátter van jou eienskappe aap jou kind na? Dit wat hulle die meeste by jou sien. En dit is? CHARLES C COLTON

187 Wat is ’n oupa?

’n Kleinseun in graad 2 se beskrywing

• Oupas is mans-oumas. • ’n Oupa is iemant nes ek, net biekie slimmer, want hy kan my help met somme wat Pappa nie kan doen nie. • Oupas gaan stap graag met sienkies en gesels net oor visvang en trekkers. • ’n Oupa kan vreeslik lieg oor hoe simpel die lewe was toe hy klein was. Hy sê hulle het glad nie eens kompjuters gehad nie. • ’n Oupa werk nie; hy het tyt vir jou, behalwe as hy slaap. Oupa’s slaap graag. • ’n Oupa kan nie meer mooi sien nie, want hy wil altyt weet wat jy doen. Maar dis lekker om vir hom te sê, omlat hy regtig wil weet. • Oupas het baaaie geld, want hulle koop elke dag die koerant en gooi tien rant in in die kerk. • ’n Oupa is iemant wat altyt bly is om jou te sien, daarom hou hy altyt lekkers in sy sak. • Oupas vertel een storie tien maal. Elke keer anders. Dis so goed soos tien stories. • Almal moet probeer om ’n oupa te kry, want hulle is lekkerder as telewiesie.

___________________________________

Ons rykdom word deur net een ding bepaal: Wat is ons werd as ons al ons geld sou verloor? JH JOWETT

188 Dinge wat Oupa sê ’n mens van jou hond kan leer

• Moet nooit die geleentheid laat verbygaan om in te spring vir ’n plesierrit as die motor iewers heen ry nie. • As die mense vir wie jy lief is tuis kom, hardloop dadelik uit en groet hulle met al die vreugde waaroor jy beskik. • Knip ’n uiltjie wanneer jy kan, en rek jou lekker uit voor jy opstaan. • Eet met geesdrif en oorgawe. • Moet nooit voorgee om iets te wees wat jy nie is nie. • Moenie byt as ’n goeie grom genoeg is nie. • As jy bly is, wys dit! Dans rond en wikkel jou hele lyf. • As jy agterkom iemand het ’n slegte dag, bly tjoepstil en sit net die hele tyd suutjies en styf daar by hom of haar.

___________________________________

Daar is meer vreugde in die swaai van my hond se stert as op die gesigte van baie Christene. BILLY GRAHAM

189 Tel jou woorde

“Is jy te stupid om enigiets reg te doen?” snou die man sy seuntjie toe. Dié het die groot oortreding begaan om die sak kruideniersgoed wat hy motor toe probeer dra het, uit sy handjies te laat glip. En dis nie asof die pa sy afbrekende woorde saggies gefluister het nie. Die volume was so hoog opgedraai dat verskeie omstanders gaan staan of omgekyk het. Die mannetjie het skaam die nartjies en wortels en skorsies begin optel, sy oë neergeslaan. Nie baie woorde nie, maar kwetsend genoeg om onberekenbare skade aan daardie kind se selfbeeld te berokken. Elke keer wanneer hy weer misluk, sal hy dink: “Nóg ’n bewys dat ek te simpel is om enigiets reg te doen …” Die Amerikaanse nyweraar Peter J Daniel se juffrou in graad 7, mev Phillips, het byna elke dag vir hom gesê: “Peter, jy is die vrot appel in die mandjie. Jy steek almal in die klas aan met jou onnoselheid. Jy sal nêrens kom nie.” Peter het haar geglo, die skool vroeg verlaat en ’n straatvegter geword. Maar sy pa het nooit moed opgegee vir hom nie. Toe Peter op 26 nog steeds nie ordentlik kon lees of skryf nie, het Peter Daniel (senior) een hele nag saam met sy seun wakker gebly en vir hom die boek Think and grow rich voorgelees. Dit het ’n indruk gemaak. Peter is terug skool toe. Vandag besit hy nagenoeg al die besighede in die strate van sy tuisdorp waar hy vroeër baklei het. Hy het intussen ook as skrywer ontpop. Sy jongste boek se naam is Mrs Phillips, you were wrong! Enkele woorde van volwassenes kan ’n kind se hele lewensloop verander. Daarom: Tel jou woorde, want elke woord wat jy sê, tel.

190 Pretrit vir ’n pa

Op die lughawe se pendeltreintjie tussen die hoofterminaal en die vertreksale vir vlugte na verskillende dele van die wêreld probeer ek om nie vas te kyk in die verveelde, geïrriteerde of afwesige blikke van my medeasiers nie. Almal is blykbaar so gewoond aan vliegtuigry dat dié gratis diens hulle nie meer beïndruk nie. Solank dit net skoon en betyds is. Dis stil in die voertuig. Almal vasgevang in hul eie gedagtes. Dan hoor ons ’n vrolike kinderstem: “Hou vas, Pa! Hier gaan ons.” Op die voorste bank van die pendeltrein, reg voor die venster wat op die spoorlyn uitkyk, sit ’n pa met ’n klein mannetjie van so vyf jaar en ’n yslike glimlag op sy gesig. Ek weet dit is polities glad nie korrek om enigsins van ras melding te maak nie, maar verskoon my asseblief as ek hier wel sê dat die res van die mense in die voertuig hoër-inkomstegroep-wittes was, fyn uitgevat vir ’n dag se sake in ’n ander stad, of deftig-gemaklik vir ’n duur vakansie. Daarteenoor was dié pa en sy laggende seun nie wit nie en nie deftig nie, trouens so karig geklee soos kan kom. “Kyk daar!” klink dit weer daar van voor af. Hierdie keer die pa. “So lyk ’n vlieënier. Hy gaan daardie yslike vliegtuig bestuur!” Die knapie se nek draai amper af soos hy omkyk en waai. “Pa, ek wil ook so ’n kêps hê!” borrel dit opgewonde uit die babbelbekkie. By die hek waar ek moet deurgaan na my vliegtuig, onthou ek dat ek nie batterye vir my skeermes het nie. Ek draai net daar om en klim weer op die pendeltreintjie om dit in die hoof-lughawegebou te gaan koop. Ek het nog baie tyd. Net toe ek weer op die treintjie klim vir die terugrit, kom dieselfde swart seuntjie verbygehardloop en sy pa lag-lag agterna. Toe besef ek hulle was nie op pad om iewers heen ’n vliegtuig te haal nie. Hulle ry bloot heen en weer op die gratis treintjie vir die genot daarvan! “Is jy al lus vir huis toe gaan?” vra die pa. “Nee, nóg!” “Wil jy sowaar wéér ry?” Die pa trek skewemond en gooi kamma-ergelik sy

hande in die lug. Maar dis duidelik dat hy die pret wat hy vir sy seun kan voorsien, self net soveel geniet. “Jy is seker al moeg?” “Nooit nie! Dis héérlik!” Toe die treindeur oopskuif, klim ons almal in. Die seuntjie mik weer ewe kordaat vir die voorste sitplek by die venster – asof dit vir hom bespreek is. Party ouers kan bekostig om hul kinders vir ’n vakansie Europa of Disneyland toe te stuur, en kort voor lank raak hulle blasé en verwaand. Daar is ouers wat in paleishuise woon en vir hul kinders motors en swembaddens as verjaardaggeskenke kan gee. En tog loop dinge met hulle verkeerd. By rykes én armes; by swartes, bruines en wittes gaan so baie so dikwels verkeerd met kinders se lewe. “Waarheen gaan al dié mense, Pappa?” hoor ons weer die opgewonde stemmetjie. Party van die mense rondom ons is op pad na bestemmings oor die wêreld heen – om te gaan vermaak soek of geld te maak. Ander is op pad huis toe ná eksotiese reise in vreemde lande. Hierdie pa en seun ry net op en af tussen die lughawegebou en verskillende vertreksale – maar dinge tussen hulle twee loop reg. Hulle kan ontspanne gesels. Die kind sien sy pa maak vir hom tyd. Hy bewonder die eenvoudige plan wat sy pa gemaak het om hom op dié Saterdag te vermaak. Hulle is al twee opgewonde. Die pa amper meer as sy seun. Hulle geniet mekaar se geselskap. Sy seun se vreugde maak dit ’n pretrit vir die pa. Hier word ’n stewige fondament gelê. Is dít nie dalk die antwoord vir die talle jeuglewens wat deur misdaad en bendegeweld, deur dwelms en permissiwiteit verwoes word nie? Ouers wat genoeg vir hulle kinders omgee om tyd aan hulle af te staan; om saam met hulle dinge te doen; wat dit geniet om by hulle te wees; wat hulsélf, nie hul geld nie, vir hul kinders gee. Dit hoef hulle nie ’n sent te kos nie, maar om jouself en jou tyd vir jou kinders te gee is die kosbaarste geskenk in die wêreld. Ek sit en kyk hoe die treintjie spoed optel en die pa kamtig vir die klein “vlieënier” van dié “vliegtuig” salueer. Die antwoord, dink ek, is so eenvoudig.

___________________________________

Dit het ek van my pa geleer: Om die goeie dinge wat die lewe hom in oorvloed gegee het, sonder oordaad te geniet. Maar ook sonder skroom en suinigheid. Hy kon ewe goed sy weelde geniet óf daarsonder klaarkom. CHRISTINA ONASSIS

Die kwaliteit van ’n kind se verhouding met sy of haar pa is een van die heel belangrikste bepalende faktore vir dié kind se latere reaksie teenoor die wêreld. JACK NICHOLSON

191 Pa, jy hoef jou nie so te bekommer nie!

Kleintyd het jy vir my stories vertel wanneer ek bang of onseker was. Nou sien ek dat Pa baiekeer baie bekommerd is. Oor die geweld in die land; oor jong mense wat in bendes opgeslurp raak en alle gevoel van deernis en ordentlikheid verloor; oor straatkinders wat in prostitusie verval; oor mense by die werk wat Pa dalk sal moet afdank; oor Ouma wat ouetehuis toe moet gaan; oor Boet wat nie sy studies ernstig opneem nie; oor Mamma wat sulke groot klasse by die skool het; en ek dink ook oor my wat nie ’n man kan kry nie. Maar dis nie alles net Pa se probleem nie. Pa kan ons nie almal dra nie. Pappa, jy hóéf jou nie so te bekommer asof die hele wêreld se probleme jou verantwoordelikheid is nie.

Kom ek vertel nou vir Pa ’n storietjie: Daar was eendag ’n haan op ’n plaas. Hy het elke oggend die son laat opkom. Of so het hy gedink. Elke oggend het hy vroeg opgestaan, na die dak van die opstal gevlieg; ge-koek-edoedel-doe en dan gewag dat die son agter die horison moet opkom. Elke oggend het die ander diere hom gegroet met: “Baie dankie dat jy weer die son laat opkom het vanoggend.” Of: “Môre, meneer Hoenderhaan! Mooi so! Jy het dit weer gedoen!” Of: “Moenie môre vergeet nie, Haantjie!” Om die son elke dag te laat opkom, was ’n groot verantwoordelikheid op die hoenderhaan se skouers. “Sê nou ek word siek?” het hy dikwels gedink. “Hoe gaan die boer se graan groei en die skoolkinders wakker word en die ryp smelt en die blomme oopgaan as ek nie daar is om die son te laat opkom nie? Wat gaan gebeur as die son nóóit weer opkom nie? Die wêreld sal koud en donker word. Die gras en die bome sal doodgaan. Later sal al die diere op die plase ook doodgaan. Nee, ek het geen keuse nie: Ek moet maar net sorg dat ek soggens op daardie dak is en kraai!” En toe een aand word meneer Hoenderhaan na oom Stoetbul se verjaardag uitgenooi. Dit het ’n laatnag-affêre geword met sterkerige drinkgoedjies … en daar verslaap Haan toe die volgende oggend! Die plaasdiere het vergeefs gewag

dat Haan moet kraai om die son te laat opkom. Maar hy het nooit opgedaag nie. Hulle wou net in paniek verval toe hulle ’n skynsel teen die horison sien … en daar steek die son sy kop uit. Sonder Haan. Die diere was kwaad en verleë. Hulle gaan skud daar en dan vir Hoenderhaan wakker en snou: “Jy het al die jare vir ons gejok, man! Jy’t ons vir die gek gehou. Dis toe nooit jy wat die son laat opkom nie. Kyk daar! Hy sit al hoog teen die hemel. Skaam jy jou nie?” Die haan het ellendig gevoel. Verneder en teleurgesteld en verbaas en kwaad. Vandat hy kan onthou het hy werklik gedink dit is hy wat die son laat opkom. En nou moet hy uitvind dit is toe nooit so nie. Maar hy was aan die ander kant ook verskriklik verlig. “Wat ’n las van my skouers af. Ek hoef nie, ek kán nie, die son laat opkom nie! Die son het vanoggend, en elke ander oggend, self opgekom. Daar moet Iemand Anders wees wat daarvoor sorg.” Pappa, jy weet mos ook dat jy nie die “son kan laat opkom” nie. Pappa weet mos daar is Iemand Anders wat sorg. Jy hóéf jou nie so te bekommer nie!

___________________________________

Wyse pa’s weet hul waarde lê nie in die dinge wat hulle vir hul kinders doen nie, maar in wat hulle hul kinders leer om self te doen. BILLY GRAHAM

Stories vir ma’s en oumas

___________________________________

Die keuse om ’n kind te hê, is ’n ysingwekkende besluit. Want dit beteken om vir altyd daarná jou hart buite jou liggaam te sien rondloop. ELIZABETH STONE

Jou ma se huis is die plek waarheen jy kan gaan – of jy nou sestien of sestig is – om te gaan spog as die wêreld jou op sy skouers dra én te gaan huil as hy jou onder sy voete vertrap, want jy weet daar sal hulle jou belangrikheid nie te ernstig opneem nie en, as jy skande gemaak het, nie ophou om jou lief te hê nie. ANONIEM

Inleidend

Daar is geen plaasvervanger vir ’n mens se ma nie. Sy is vir haar kinders die grond waarin hulle groei. Sy is hul heel eerste bron van vertroue en stabiliteit. Op haar kan hulle reken vir dié dinge wat die meeste in die lewe saak maak: Sy is hul kos, hul bed en hul ekstra kombers wanneer die nag rondom hulle koud word. Sy is hul warmte, hul genesing en hul skuilplek. Sy is die een by wie hulle wil wees as die lewe hulle laat huil. Vanaf die dag van jou kind se geboorte totdat een van julle die dag sterf, gaan jy met alles wat jy is of sê of doen ’n blywende indruk maak op daardie kind se lewe. ’n Ma se eerste opdrag is dus nie om haar kind te vorm nie, maar om mooi te kyk hoe die vorm lyk wat sy op haar kind gaan afdruk.

Piet Naudé

192 Die heel begin

Dit was op die sesde skeppingsdag dat die engel na God toe gekom het. “Wat sukkel U dan só om ’n ma-mens gemaak te kry?” vra hy. “Jy sal nie nog vra as jy die spesifikasies vir dié model gelees het nie,” sê God. “Kyk net hier: Sy moet volkome wasbaar wees maar nie plastiek nie; sy moet 180 beweegbare onderdele hê en van swart koffie en ’n gesin se oorskietkos kan lewe; sy moet ’n skoot hê wat verdwyn as sy opstaan; ’n manier van soen wat haar man kan mal maak en ook enigiets van ’n nerfaf knie tot die seerkry van ’n afsêbrief kan regdokter. En ses paar hande.” Die engel het sy kop geskud: “Ses paar hande? No ways.” “Dis nie oor die twaalf hande wat Ek bekommerd is nie,” sê God, “dis die drie paar oë wat ma’s nodig het! Een paar om deur toe deure te kyk as sy vra: ‘Waarmee is julle daar binne besig?’ (al weet sy al). Dan het sy agter haar kop nog ’n paar oë nodig, sodat sy kan sien wat sy nie moet sien nie, om te kan weet wat sy moet weet. En dan natuurlik die gewone paar voor in haar kop. Sodat sy na haar geliefdes kan kyk en die boodskap oordra: ‘Ek is verskriklik lief vir julle en ek verstaan hoe julle voel’ – sonder om ’n woord te sê.” “Here,” sê die engel, “kom rus nou eers ’n bietjie. Môre is mos nog ’n dag …” “Dankie, maar ek kan regtig nie nou nie,” antwoord God. “Ek is op die punt om iets te skep wat nader aan Myself is as enigiets anders wat Ek die afgelope paar dae gemaak het. Die ma wat Ek aan die maak is, het al klaar die vermoë om haarself gesond te maak as sy siek word terwyl haar gesin haar nodig het; sy kan ’n gesin van sewe op minder as ’n kilo maalvleis voed; en ’n negejarige knapie sover kry om onder ’n stort te gaan staan.” Die engel steek sy hand uit om dié skepping in wording aan te raak. “Sy is te sag … vir alles wat van haar verwag gaan word.” “Maar vreeslik taai,” sê God. “Jy kan jou nie voorstel wat dié model alles sal kan

doen en verdra nie.” “Kan sy dink?” vra die engel. “Nie net dink nie, maar redeneer en kompromieë aangaan ook,” lag die Skepper. Na ’n rukkie buk die engel vooroor en raak met sy vinger aan die ma-mens se wang: “Jammer om te sê, maar hier is ’n lekplek. Ek het mos gesê U probeer te veel dinge in die een model inbou.” “Dis nie ’n lekplek nie,” sê die Skepper met ’n glimlag. “Dis ’n traan.” “Waarvoor is dit?” “Dis vir vreugde en hartseer, vir teleurstelling en pyn, vir eensaamheid en trots. En vir liefde wat so groot is dat ’n mensekind se hart daarvan wil bars.” “U is geniaal!” sê die engel. “En sy is my meesterstuk,” sê God.

___________________________________

Een gelowige ma kan meer vermag as ’n honderd predikers. ABRAHAM LINCOLN

Jaar ná jaar het my ma dit by my ingedril: “Ek weet jy kan eerste wees in wat jy ook al aanpak. Nie derde of tweede nie; eerste. Maar nie eerste ter wille van die eer nie. Eerste ter wille van diens.” CHRISTIAAN BARNARD

193 Kunswerk

Alida vertel: “Ek was al ’n vrou van byna veertig met drie kinders van my eie toe ek saans kunsklasse begin loop het om net ’n bietjie weg te kom van die sleur van elke dag huisvrou en ma wees. “Teen die einde van die eerste jaar sê ons lektor eendag dat ons ’n portfolio moet saamstel van die hele jaar se werk – dit sou geëvalueer word as deel van ons jaarpunt. Hy het spesifiek gevra dat ons die heel eerste ‘kunswerk’ wat ons in die klas geskilder het, ook moes insluit om ons vordering te toon. “‘Maar ek het nie meer myne nie,’ moes ek benoud erken.” “‘Het jy dit vernietig?’ vra hy verbaas. ‘Gewoonlik is studente se eerste pogings vir hulle baie kosbaar.’ “‘Nee,’ erken ek huiwerig. ‘Maar ek wil dit nie weghaal waar dit is nie. Dit sit teen die yskas.’” “‘Was jy só trots daarop?’ terg hy, want ek was regtig nie baie goed nie. ‘Maar dan kan jy dit mos maar afhaal en bring?’” “‘Ek kan nie,’ moes ek skaam antwoord. ‘Dis vasgeplak teen my ma se yskas in die ouetehuis. Dis sy wat so trots is op my.’”

___________________________________

Die naaste aan die liefde van God is dié van ’n ma NAPOLEON

194 Net vir ingeval …

Ons was baie arm. In die township waar ek grootgeword het, was dit alles behalwe veilig vir ’n laerskoolkind alleen op straat. Omdat die skool baie ver was, moes ek soggens wanneer dit nog halfdonker was van die huis af begin loop. My enkelma het toe die buurseun wat in matriek was, ’n rand per dag betaal om saam met my te loop. ’n Hele vyf rand ’n week. Vir arm mense soos ons was dit baie geld. Toe dink ek aan ’n plan: Ek sou alleen skool toe loop, dan kon my ma die vyf rand spaar. Maar ek sou ekstra versigtig wees en met niemand langs die pad praat nie. En sy weet mos hoe vinnig ek kan hardloop! Sy het teensinnig ingestem, want ek dink sy het agtergekom dat dit vir my nie nét om die geld gegaan het nie – ek was te skaam voor die ander kinders dat ek so “opgepas” moes word. Baie jare later het ons gesin by haar tagtigste verjaardag herinneringe uitgeruil. Toe ek van my “geldspaarplan” vertel, het sy ondeund geglimlag. “Het jy regtig gedink ek sou jou alleen skool toe laat loop?” het sy knipoog gevra. “Elke oggend is ek saam met jou by die huis uit. ’n Paar treë agter jou, sodat jy my nie sou sien nie. En middae het ek vir jou by die skoolhek gewag. Net vir ingeval iets met jou gebeur …”

___________________________________

Dis nie wat jy doen, of hoeveel jy doen, wat tel nie. Wat saak maak, is hoeveel liefde jy insit in wat jy doen.

MOEDER TERESA VAN KALKUTTA

195 Kom huis toe, Johan!

Op ’n plattelandse dorp het ’n enkelma vir die hoeveelste keer ’n kwaai argument met haar tienerseun gehad. Die kind het woedend by die deur uitgestorm die nag in. Omdat hy dit al ’n paar keer tevore gedoen het, was die ma nie te bekommerd nie. Hy sou wel laatnag terugkom en na sy bed toe sluip. Môre is alles weer reg. Maar die volgende oggend was Johan se bed leeg. ’n Briefie het gesê dat hy wel teruggekom het – maar net om te pak. Hy het die huis verlaat – ’n kind in graad 10. Oorweldig deur ontsteltenis en berou – en van net een ding bewus: dat sy haar kind liewer as haar lewe het – het die ma alles in haar vermoë gedoen om haar seun op te spoor. Maar tevergeefs. Tog het mense gesê dat hulle hom hier en daar op die dorp raakgesien het. Toe gaan sy na ’n bekende jolplek waar die dorp se tieners uithang en sit ’n yslike plakkaat in die venster: “Kom asseblief huis toe, Johan! Ek het jou lief. Ontmoet my môreoggend hier.” Toe sy die volgende oggend daar kom, staan daar nie minder nie as ses opgeskote seuns, almal met die naam Johan. Almal het van die huis af weggeloop … en almal het net gewag vir ’n teken dat iemand by die huis hulle net so graag wou terughê as wat hulle wou terugkom.

___________________________________

Liefde maak mense gesond. Sowel dié wat dit gee as dié wat dit ontvang. KARL MENNINGER

196 Sê nou net …?

Eendag vra ’n professor aan sy finalejaar-mediese studente: “Hier is vir julle ’n gevallestudie. Die man en sy vrou ly al twee aan ’n ongeneeslike siekte. Hulle het vyf kinders en is brandarm. Party van die kinders is verstandelik gestrem. Nou is die ma weer swanger en sy oorweeg ’n aborsie. Wat sou jy as dokter aanbeveel?” Die klas het nie lank geneem om feitlik eenstemmig te besluit nie: Doen ’n aborsie! Hoe kan hulle nog ’n kind in die wêreld bring waar daar net ellende, armoede en verstandelike agterlikheid in die gesin is? Die wêreld het nie nóg ’n arm of gestremde kind nodig nie. “Dames en here,” sê die professor, “julle het so pas besluit om Ludwig von Beethoven te aborteer.” Gelukkig het Beethoven ’n ma gehad wat dit nie as opsie oorweeg het nie.

___________________________________

Die lewe is ’n vlam wat telkens uitbrand, maar elke keer weer hoog opvlam met elke kind wat gebore word. GEORGE BERNARD SHAW

197 Solidariteit

’n Verpleegsuster by ’n kankerkliniek waar buitepasiënte behandel is, vertel van die baie spesiale pasiëntjie en sy ma wat sy daar leer ken het: Klein Tommie het sy chemoterapie vir leukemie met groot opgewondenheid begin – enige nuwe ervaring was vir hom ’n avontuur. Maar dit het nie lank snaaks gebly nie. Die newe-effekte was baie erg. Sy ma het hom elke tweede dag vir die behandeling gebring en ek kon sien hoe haar oë al groter word in haar maer gesiggie, en al treuriger. Haar hart wou breek vir haar dapper seun. Want Tommie het nooit gehuil of weggeskram wanneer ek ’n aar in sy voos gesteekte armpie moes soek om die naald vir die medikasie in te sit nie. Toe sy hare begin uitval, kon ons sien hoe dit die kind ontstel. Want, soos kinders maar is, het van sy klasmaats (hy het nog so dikwels moontlik skool toe gegaan) met sy toiingrige haartjies gespot. Later was sy koppie koeëlrond-kaal. Maar toe kom Tommie eendag by die kliniek ingeloop met ’n breë glimlag. “Ek en my ma is die eerste mense in die dorp wat begin het met dié nuwe mode. Die ander kinders is tog te jaloers dat my ma voor hulle daarvan gehoor het,” vertel hy in sy skik. Terwyl ek onbegrypend na hom kyk, antwoord sy ma met ’n knipoog: “Die kaalkopmode!” En sy beduie na haar eie kaalgeskeerde kop.

___________________________________

Party ma’s verloor nooit hul skoonheid nie al word hulle hóé oud. Hulle verskuif dit net van hul gesig na hul hart. ANONIEM

198 Vlieërs

Na ’n uitspraak van Erma Bombeck

As ma het ek een ding geleer: Kinders is soos vlieërs. ’n Mens sukkel ’n leeftyd lank om hulle “van die grond af te kry”. Jy hardloop met hulle totdat julle albei poegaai en uitasem is … en as jy weer sien, het hulle in die grond geduik. Dan probeer jy maar so goed jy kan afstof en regbuig en aanpas en troos en wéér wys hoe dit gedoen moet word. En die hele tyd sê jy vir hulle eendag is eendag sál hulle kan vlieg … Uiteindelik is hulle in die lug! Maar dan moet jy hulle meer tou gee. Jy moet die lyn waarmee jy hulle al die tyd vasgehou het, al langer en langer maak. Die hele tyd weet jy dit sal nie lank wees voordat dié pragtige vlieër wat jy self gemaak het, sal losruk en onafhanklik die ruimtes invaar nie. Die lewenslyn wat julle al die tyd aan mekaar gebind het, sal breek en jou kind sal alleen die vryheid van volwasse-wees moet hanteer. Eers as jy hulle sién vlieg, sal jy weet of jy ’n goeie ma was.

___________________________________

Die vierjarige seuntjie het saam met sy behoeftige ma en twee sussies in ’n woonwa gebly – permanent. Toe sy juffrou eendag vir hom vra of hy nie wens dat hulle ook ’n regte tuiste kan hê nie, wou hy eers weet wat “tuiste” beteken. Nadat sy verduidelik het, antwoord hy: “Maar ons hét ’n tuiste! Ons het net nie ’n huis om dit in te sit nie.”

199 Sy het net liefde nodig

Die “sielsieke-gestig”, soos hulle dit destyds genoem het, het ’n ondergrondse kelder gehad vir dié pasiënte wat deur die dokters as “hopelose gevalle” beskou is. Een van dié ongelukkiges was klein Annie, ’n wilde diertjie van ’n dogtertjie. Dit was aan die einde van die 19de eeu en psigiaters het nog geen kennis gehad van die siekte wat dié kind soms weke lank in ’n halwe beswyming laat verval, en ander kere weer in skielike woedebuie en ’n onsamehangende geskree laat uitbars het nie. In dié inrigting naby die stad Boston in die VSA het ’n ouerige, ongetroude verpleegster gewerk. Sy het in haar jeug ’n buite-egtelike kind gehad wat sy moes afgee omdat sy nie vir haar kon sorg nie. Haar onderdrukte verlange na dié dogtertjie het tot uiting gekom in ’n besondere liefde vir kinders. Sy was ’n stil, skaam vrou wat moeilik gemeng het. Met middagetetyd het sy haar broodjies alleen gesit en eet in die tuin voor die venstertjie van die kelder waar Annie aangehou is. Wanneer sy met die verwilderde kind ’n praatjie probeer aanknoop het, was daar óf geen reaksie nie; óf ’n venynige hou in haar rigting. Die psigiaters het haar gewaarsku dat sy die “geval” moes uitlos – haar kommunikasie ontstel en ontwrig die pasiënt net meer. “Maar dalk het sy net liefde nodig!” het die vrou ten spyte van haar skaamheid vurig uitgeroep. “Sy is net ’n kind. Sy het ’n ma se warmte nodig.” Die dokters het sinies gelag. Die verpleegster het voortgegaan om wanneer sy die kans kry, sag en gerusstellend met die kind te gesels. As sy net op ’n manier liefde aan haar kon kommunikeer … Eendag sit sy haar poeding – ’n stuk sjokoladekoek – voor die oop tralievenster neer toe sy loop. Annie het nie eens na haar gekyk nie. Maar die volgende middag toe die verpleegster daar kom, lê daar net krummels in die bordjie. Annie het dit geëet! En van toe af elke dag se poeding.

Soos die weke verbygegaan het, het die dokters ’n vreemde verandering by klein Annie opgemerk. Haar oë was kalmer. Meer gefokus. Dit was amper of sy begryp het wat hulle vir haar sê. Maar sy het nog nie gepraat nie. Toe sy die dag vir die verpleegster terugglimlag, het die dokters geweet hulle was verkeerd. Sy is na ’n gewone kamer oorgeplaas. Baie stadig het sy begin mens word. Die verpleegster se moederinstink was nie verkeerd nie. Met haar stil, liefdevolle optrede het sy meer as die geleerde psigiaters gedoen om die wilde wesentjie na die lewe van geestesgesondheid terug te lei. Toe Annie sewentien was, is sy toegelaat om die instituut te verlaat, maar sy het teruggekom om self onder die kinderpasiënte te werk – sy het immers meer as die meeste ander personeel begryp van hul donker wêreld van geestelike vervreemding. Een van dié kinders was Helen Keller, ’n doofstom, blinde dogtertjie. Net soos die anonieme verpleegster van háár kinderdae het Annie klein Helen versorg, geleer, aanvaar en onvoorwaardelik liefgehad. En ons almal weet waarop dít uitgeloop het! Klein Annie se volle naam? Anne Sullivan natuurlik. Uit die verlange van ’n ma na haar afwesige dogtertjie het ’n wonderwerk van liefde gegroei wat twee (of drie?) van die merkwaardigste vroue van die 20ste eeu opgelewer het.

___________________________________

Dit is wanneer ons onsself vergeet dat ons dinge doen waarvoor ons onthou sal word. ANONIEM

200 Storie van twee skoene

Melanie het pas sewe geword toe ’n motoris een oggend teen die rooi verkeerslig in ry en haar fiets tref. Al twee haar bene is lelik gebreek en verskeie operasies moes op haar uitgevoer word. Die moontlikheid dat sy nooit weer sou kon loop nie, was groot. Net die tyd sou kon wys. Toe die lewenslustige dogtertjie dit hoor, was sy teen die grond. Haar mismoedigheid het in depressie omgesit. Sy het baie gehuil. Sy was opstandig. Sy wou nie saamwerk met die fisioterapeute nie. Boonop was sy in die stad in ’n groot ortopediese hospitaal – ver van haar ouers en maats op die plattelandse dorpie waar sy gewoon het. Sy het baie verlang. Byna niks kon haar belangstelling prikkel nie. Die enigste gebeurtenis wat haar enigsins kon opvrolik, was wanneer die pos soggens kom. Daar was briefies van haar klasmaats, kaartjies van haar ouers, legkaarte en boeke en reuseteddiebere van familie en vriende. Melanie was ’n intelligente kind en gou het sy besef dat al haar geskenke gemik was op ’n kind wat die res van haar lewe bedlêend of rystoel-gebonde sou wees. Dié besef het niks gedoen om die kind se gemoed te verlig nie. Melanie se ma het geskryf, gebel, bandopnames met opkikker-gesprekke gestuur. Niks wou help om haar lus vir die lewe te herstel nie. Toe stuur haar ma eendag vir haar ’n snaakse pakkie. Toe Melanie die kartondoos oopmaak, het die verpleegsters iets gefluister van “wat ’n gebrek aan sensitiwiteit!”, en van “die vrou wat nie haar kop gebruik het nie” … Maar Melanie het hulle nie gehoor nie. Want in die pakkie was die twee mooiste blinkleerskoentjies in die wêreld. En kniekouse met die fynste, fraaiste valletjies. Dit was skoene en kouse vir loop en nie vir toemaak onder ’n kombers nie. Die kind het dadelik haar hande in die skoene gesteek en op en af op die wit hospitaallaken daarmee begin “loop”. Van daardie dag af was daar ’n verandering in Melanie. Die verpleegpersoneel en die fisioterapeute het hulle verstom aan haar skielike samewerking. Drie maande later het Melanie, teen al

die dokters se verwagtinge in, weer geloop. En ’n paar dae later het sy self uit die hospitaal gestap – in haar swart blinkleerskoentjies! Omdat ’n ma geglo het dat haar kind die innerlike krag het om weer te loop, kón sy weer loop. Die invloed van ’n ma op haar kinders is onbegryplik groot.

___________________________________

Vertrou ’n kind en jy sal hom of haar betroubaar vind. Behandel hulle soos mense met groot potensiaal – en kyk wat bereik hulle as hulle groot is. RALPH WALDO EMERSON

Die meesterstuk van God se hart is die hart van ’n ma. THéRèSE VAN LISIEUX

201 ’n Ma se liefde

’n Indiese legende

Die jongman was smoorverlief op die pragtige Adina. Omdat hy nog by sy ma gebly het, het hy Adina eendag huis toe geneem om by hulle te kuier. Die bedorwe meisie het dadelik jaloers geraak op die diep liefde wat duidelik tussen haar geliefde en sy ma bestaan het. “Ek dink jy is liewer vir jou ma as vir my,” het sy ná ’n tyd gemor. “Jy sal moet kies tussen ons twee. Ek sal net glo dat jy my bó haar verkies as jy jou ma gaan vermoor, haar hart uitsny en in my hande kom sit.” Die jongman was so vasgevang in sy hartstog en sy vrees om die mooi meisie te verloor dat hy na ’n hewige worstelstryd besluit het om te “bewys” dat hy Adina liewer het as enigiemand anders. Hy het in die nag na sy ma se kamer gegaan, haar vermoor en haar hart uitgesny om aan Adina te gaan gee. Hy wou so gou moontlik die aaklige moordtoneel agterlaat. In sy haas om weg te kom, slaan hy in die donker neer. Toe hoor hy sy ma se besorgde stem uit die hart opklink: “My kind, het jy seergekry?”

___________________________________

’n Ma se onthou van ’n kind se ontrou is soos woorde op water geskryf. HONORé DE BALZAC

Geen ma het ’n slegte kind nie. MIGUEL DE CERVANTES

Bedankings

My hartlike dank aan dr Robert Vosloo van die NG gemeente Durbanville met wie se hulp die verhale in die oorspronklike Stories vir die lewe (1998) byeengebring is. Sonder sy bydrae sou die boek nie kon verskyn nie. My dank ook aan prof Dirkie Smit van die Universiteit van Stellenbosch vir waardevolle raad met die aanpak van die projek asook vir aanhalings uit sy eie wysheid; en aan my destydse kollega by UPE, nou ook professor by Stellenbosch, Elna Mouton. Sy het te midde van ’n druk lesingprogram gehelp met gepaste etiese literatuur. Dankie ook aan die personeel van Lux Verbi vir die byeenbring, vertaling en redaksionele versorging van die meer as 100 nuwe stories in hierdie bygewerkte uitgawe van Stories vir die lewe. Ek dra die bundel op aan storieverteller-teoloog Ferdinand Deist. Ek was bevoorreg om, kort voor sy dood in 1997, in Heidelberg, Duitsland met hom verhale uit te ruil – sonder om te weet dat dit die laaste keer sou wees.

Piet Naudé Port Elizabeth Januarie 2002

Erkennings

Die meeste verhale in die bundel is oorvertellings uit die klassieke verhaleskat van die wêreld. Van die nuwe byvoegings vir die 2002-omnibus is verwerk uit:

A garden of virtues (A compilation). 1996. Nashville: Dimensions for living.

Baillie, J 1934. And the life everlasting. London: Oxford University Press.

Bennett, WJ 1993. The book of virtues. New York: Simon & Schuster.

Blue, L1987. Blue heaven. London: Hodder & Stoughton.

Cilliers, J 1998. Dié dag is vol genade. Kaapstad: Lux Verbi.

Coupland, S 1997. A dose of salts. Crowborough: Monarch.

Deist,F 1996. Coram Deo: Lewe voor die aangesig van God. Kaapstad: Lux Verbi.

De Marco, D 1996. The heart of virtue. San Franciso: Ignatius.

Foster, RJ 1988. Celebration of Discipline: The Path of Spiritual Growth. San Francisco: HarperSanFransisco.

Fulghum, R 1990. All I really need to know I learned in kindergarten. London: HarperCollins.

Greene, M 1982. The day death died. Downers Grove: Intervarsity Press.

Hughes, RK 1998. 1001 great stories & quotes. Wheaton: Tyndale.

Ofstedal, P (ed) 1990. Daily readings from spiritual classics. Minneapolis: Fortress.

Smedes, LB 1991. A Pretty Good Person. New York: Harper Collins.

Stories of hope for a healthy soul (A compilation). 1999. Grand Rapids: Zondervan.

Wells, AM 1988. Inspiring quotations. Nashville: Thomas Nelson.

Yancey, P 2002. What’s so amazing about grace? New York: DoubleDay.

Zuck, RB 1997. The speaker’s quote book. Grand Rapids: Kregel.

Oor die boek

Opsomming

Stories vir die lewe is ’n omnibus met verhale uit ses kleiner publikasies van Lux Verbi, naamlik: • Stories vir die lewe • Ministories vir die lewe • Nóg ministories vir die lewe • Ministories vir die hart • Ministories vir ma’s • Ministories vir pa’s

Dit bevat ook meer as honderd nuwe toevoegings. Stories is ’n besondere manier om lewenswaardes oor te dra en speel in die Bybel ook ’n belangrike rol. Stories bring mense bymekaar en bind die verlede, hede en toekoms aan mekaar. Stories laat ons onthou; dit gee ons moed en dit laat ons hoop. Stories vir die lewe is ’n boek vir lekkerlees en nadink. Dit kan gebruik word deur enigeen wat ’n preek, ’n praatjie of ’n toespraak moet hou.

Oor die skrywer

Piet Naudé is ‘n professor in Christelike studies en etiek by die Nelson Mandela Metropolitaanse Universiteit in Port Elizabeth. Hy is bekend in kerklike kringe, maar ook betrokke in bestuurs- en etiese sake, byvoorbeeld as direkteur van die Sentrum vir Professionele Etiek en as voorsitter van BEN Africa (Business Ethics Network of Africa). Hy skryf gereeld rubrieke vir die tydskrif Lééf en artikels vir die Sunday Times. Hy is ‘n bekende storieverteller, spreker en prediker.

Stories vir die lewe omnibus

Lux Verbi, ’n druknaam van NB-Uitgewers, ’n afdeling van Media24 Boeke (Edms) Bpk, Heerengracht 40, Kaapstad 8001 Posbus 551, Kaapstad 8000, Suid-Afrika www.luxverbi.co.za

Kopiereg © 2002, 2003 Lux Verbi Tensy anders aangedui, is die aanhalings uit die Skrif in hierdie boek geneem uit Die Bybel in Afrikaans (1983-vertaling met herformulerings). Kopiereg © 1983, 1990 deur die Bybelgenootskap van Suid-Afrika. Gebruik met toestemming.

Alle regte voorbehou.

Geen gedeelte van hierdie elektroniese boek mag sonder die skriftelike verlof van die uitgewer gereproduseer of in enige vorm of deur enige elektroniese of meganiese middel weergegee word nie, hetsy deur fotokopiëring, skyf- of bandopname, of deur enige ander stelsel vir inligtingbewaring of –ontsluiting.

Hierdie omnibus-uitgawe bevat ’n keur uit die volgende publikasies, met meer as 100 nuwe toevoegings:

Stories vir die lewe. Kopiereg © 1998 Piet Naudé Ministories vir die lewe. Kopiereg © 1998 Piet Naudé Nóg ministories vir die lewe. Kopiereg © 1998 Piet Naudé Ministories vir die hart. Kopiereg © 1998 Ewald van Rensburg Ministories vir ma’s. Kopiereg © 1998 Lux Verbi Ministories vir pa’s. Kopiereg © 1999 Lux Verbi

Gebruik met toestemming.

E-boekontwerp: Trace Digital Services

Ook beskikbaar in druk: Eerste uitgawe, eerste druk 2002 Tweede uitgawe, agste druk 2011 ISBN: 978-07963-0175-8

Epub-uitgawe: Eerste uitgawe 2013 ISBN: 978-0-7963-1676-9 (epub)

Mobi-uitgawe:

Eerste uitgawe 2013 ISBN: 978-0-7963-1738-4 (mobi)