Tworzywa#74 6m6e39

WYDAWCA: TWORZYWA-MEDIA – 41-811 Zabrze, ul. Filipka 9 • e-mail: [email protected], www.kwartalnik.tworzywa.pl

ISSN 1641-6325

Numer 1 (74), WIOSNA 2019

Cena: 21 zł (zawiera 8% VAT)

CZASOPISMO POLSKIEGO ZWIĄZKU PRZETWÓRCÓW TWORZYW SZTUCZNYCH

W TYM WYDANIU:

DRUK 3D WE WSPÓŁPRACY Z:

Dla branży tworzyw sztucznych

Japońskie WTRYSKARKI elektryczne JSW

www.wadim.pl

SHUTTERSTOCK

QUALITY ACCELERATES.

6TGPF GNGMVTQOQDKNPQĠEK RT\[DKGTC EQTC\ DCTF\KGL PC UKNG U\E\GI¸NPKG YQDGE MQPKGE\PQĠEK QU\E\ÞF\KC \CUQD¸Y K QEJTQP[ MNKOCVW 0CU\[OK KPPQYCE[LP[OK OCVGTKCćCOK RT\[E\[PKCO[ UKÞ LWŁ F\KĠ FQ VGIQ CD[ UCOQEJQF[ D[ć[ EQTC\ NŁGLU\G C V[O UCO[O DCTF\KGL RT\[LC\PG FNC ĠTQFQYKUMC 6YQT\[YC VGTOQRNCUV[E\PG JKIJVGEJ Durethan® i Pocan® QTC\ RQNKCOKFQYG CTMWU\G MQORQ\[VQYG Tepex® QVYKGTCLÊ PQYG OQŁNKYQĠEK MQPUVTWME[LPG K RTQLGMVQYG 0CU\G V[R[ RTQFWMV¸Y WPKGRCNPK[EJ QHGTWLÊ U\[VG PC OKCTÞ TQ\YKÊ\KC URGELCNPKG FQ YV[E\GM \ćÊE\[ WEJY[V¸Y K QDWF¸Y MQORQPGPV¸Y GNGMVTQPKE\P[EJ 9 VGP URQU¸D LCMQĠÌ .#0:'55 RT\[E\[PKC UKÞ FQ MU\VCćVQYKC OQDKNPQĠEK RT\[U\ćQĠEK e-mobility.lanxess.com

tworzywa P1 1 9



Spis treści Tendencje cen i zapasów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

organizacje Recykling chemiczny rozpocznie zupełnie nową erę . . . . . . . . . . . . . .12 Co Strategia zmieni na polskim rynku? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Jednorazowe porozumienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Nowy prezes organizacji producentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Szczyt koniunktury na razie za nami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Zastrzeżenia do wytycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Zaprzyjaźnij się z plastikiem! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Rażący konflikt interesów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Przemiał to nie odpad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Europejskie warsztaty o recyklingu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Łatwiejsze sortowanie butelek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 Nowa norma dla rur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27

Magazynowanie i transport pneumatyczny granulatów tworzyw sztucznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 Optyczne aplikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Rozwój wysublimowanych rozwiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60

tworzywa i Êrodowisko Tworzywo z grzyba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Zielone światło dla biotworzyw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62 Biotworzywa w praktyce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64

surowce Wytrzymały mechanicznie poliamid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 Wytrzymałość i sztywność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 Superbuty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69

rynek Popyt na butelki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Konkurs dostawców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 Zmiana prezesa producenta poliolefin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 A gdyby tak za paliwo płacić fakturami? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Turecki przemysł tworzyw rośnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Współpraca z renomowanym producentem poliamidów . . . . . . . . . . .34 Znamy termin targów w Mediolanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Światłowody napędzają rury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Dni technologii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Partner w Polsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Formowanie wtryskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40

technologie Technologie przyrostowe do szybkiego prototypowania i produkcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42 Perspektywa dla 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Druk 3D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Dla narzędziowni i nie tylko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Skanowanie w trzech wymiarach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55

tworzywa

nr 1 (74)/2019

KWARTALNIK POŚWIĘCONY EKONOMICZNYM I TECHNICZNYM PROBLEMOM PRZETWÓRSTWA TWORZYW SZTUCZNYCH Wydawca: TWORZYWA-MEDIA Redaguje zespół. Redaktor Naczelny: Wojciech Filek Redaktor techniczny: Lechosław Węglorz Rada programowa: Tadeusz Nowicki – Przewodniczący Rady dr Maria Obłój-Muzaj, dr Krzysztof Bajer dr Sławomir Bem, Grzegorz Kalisiak Marek Kapłucha, Krzysztof Pieńkowski Maciej Plamieniak Robert Szyman – Sekretarz Rady

POMAGAJĄ NAM:

PZPTS

POLSKI ZWIĄZEK PRZETWÓRCÓW TWORZYW SZTUCZNYCH

CZASOPISMO TECHNICZNE BRANŻY TWORZYW SZTUCZNYCH I GUMY

tworzywa są wyłącznym

branżowym patronem targów Plastpol

SHUTTERSTOCK

tworzywa są organem prasowym Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych tworzywa współpracują z magazynem Malas Adres redakcji: Tworzywa 41-811 Zabrze, ul. Filipka 9 tel.: +48 504 278 832 e-mail: [email protected] • www.kwartalnik.tworzywa.pl

tworzywa P1 1 9

W tym wydaniu polecamy

9

SHUTTERSTOCK

str. 40 Formowanie wtryskowe

str. 46 Druk 3D

str. 64 Biotworzywa w praktyce

3. CENTRAL EUROPEAN PLASTICS MEETING B2B / CONFERENCE / EXHIBITION 2324 SEPTEMBER // XBIONIC SPHERE  SAMORIN, SLOVAKIA

THE MOST IMPORTANT PLASTICS EVENT FOR CENTRAL EUROPE! ○ decisive regional representatives

○ different sources of raw material – commodity & engineering ○ new partners, expanding business network

○ answers for the market challenges ○ innovative engineering solutions ○ plastics waste management

FOR DISCOUNTED OFFERS AND MORE DETAILS VISIT WWW.PLASTICSMEETING.COM

MAJOR NEGOTIATORS IN 2018 A.Schulman • Balkan Polymers • Bamberger Polymers • BASF • Biesterfeld Interowa • Bruj International • Braskem • Explast Granulat-Chmielarz • Hip-Petrohemija • Hipol • HSH-Chemie • Inno-Comp • Interplastics • KD Feddersen • Lach-ner • LyondellBasell MOL Petchem • NCT Holland • PCC Group • Piotrowice II • Polimarky • Resinex • Sabic • Sibur • Slovnaft • Snetor • Solvay Telko • Ultrapolymers • Vinmar

tworzywa P1 1 9

11

Sytuacja na wiosnę 2019

Tendencje cen i zapasów Rosnące ceny monomerów jednoznacznie sygnalizują wzrost ceny polimerów w marcu. Natomiast, jak zeszłym tygodniu zwróciliśmy już na to uwagę, wielkość wzrostu ceny nafty nie przełożyła się na ceny monomerów. Taka wielkość podwyżki powinna zostać w marcu wdrożona, a teraz powinna być przynajmniej podobna. Jednak ogólny pesymizm rynkowy i ostrożność wywiera wpływ na cały łańcuch wartości. W wyniku tego zmalały marże niezintegrowanych producentów polimerów. Zamierzają oni kompensować to w marcu podwyżką ceny przewyższającą monomer. Więksi niezintegrowani producenci zachodnioeuropejscy chcieliby podnieść ceny monomeru o +20-30, ewentualnie o 40 euro. Natomiast w przypadku producentów zintegrowanych z rafineriami spadek marży jest nieznaczny. Oni raczej będą wdrażać podwyżkę śledzącą monomer, a w przypadku bardziej specjalnych produktów podwyżkę przewyższającą monomer o 5-10 euro. Ogólny obraz rynku urozmaica fakt, że w Polsce z powodu dużej liczby uczestników rynku i pozornej nadpodaży, przetwórcy polimerów liczą na rollover tak w przypadku PE, jak i PP. Sprzedawcy będą tu mieli najwięcej kłopotów. Przecież polscy nabywcy już w pierwszych dwóch miesiącach wytyczyli sobie cel w postaci osiągnięcia najniższych cen. Realne jest, że w Polsce w przypadku polietylenów nie uda się osiągnąć nawet podwyżki ceny śledzącej monomer. Tu podaż jest dobra, bardzo szeroka, czy też przetwórcy ponownie zapełnili swoje magazyny w styczniu i lutym. Sytuacja cenowa polietylenów nie jest taka tragiczna w innych krajach, ponieważ tam nawet podaż jest bardziej uszczuplona. Z powodu przestoju w produkcji HIP-Petrohemija w marcu podaż PE uległa uszczupleniu w Serbii i Rumunii. Odczuwalne jest to w tym, że dolna wartość pasma cenowego zaczęła rosnąć w ostatnich dwóch tygodniach. W środkowym regionie, w trzecim tygodniu lutego spadły dolne wartości przedziału cenowego HDPE, natomiast prawie pewne jest, że teraz te wartości wzrosną w stopniu przewyższającym monomer, natomiast średnie ceny raczej będą śledziły monomer. W przy-

padku PP podaż uległa uszczupleniu z powodu inwestycji BOP w zwiększenie mocy produkcyjnych. Przypuszczalnie podczas uruchamiania podaż będzie mniejsza, a od połowy marca zwiększy się ona o 100 kt/rok. Wzrost ceny SM o 60 euro nie stanowi niespodzianki, większość producentów polimerów i przetwórców liczyła na to. W lutym w konsekwencji niskich cen popyt był bardzo dobry. Raczej podaż była uszczuplona. Wzrost ceny może wreszcie zmniejszyć stany magazynowe GPPS/HIPS u handlowców. Tak możemy liczyć na zwiększenie podaży w marcu, czy też na dalszy dobry popyt z racji nadal niezbyt wysokich cen. Typowe ceny LDPE wahały się między 970-1,050 euro/t w ubiegłym tygodniu. W Polsce odnotowaliśmy najniższe ceny, charakterystczynie wahały się one między 970-1,020 euro. W pozostałej części regionu typowe ceny raczej wahały się między 990-1,040 euro/t. Z powodu już wspomnianego przestoju HIP-Petrohemija liczymy na uszczuploną podaż w południowym regionie. Natomiast w Polsce, podobnie ARC

do sytuacji w lutym, dużo typów surowców będzie dostępnych w marcu z wielu źródeł. Tak w południowym regionie wzrost ceny o 30-35 euro jest pewny. Natomiast w Polsce raczej charakterystyczny będzie wzrost ceny o 25-30 euro. Typowe ceny marcowe będą wahać się między 995-1,070 euro/t w Europie Środkowej. Dzięki spadkowi ceny w trakcie miesiąca pasmo cenowe HDPE jest bardzo szerokie. Środkowoeuropejskie ceny wahały się między HDPE, 1,060-1,160 euro/t w ubiegłym tygodniu. Natomiast spadek cen zatrzymał się już w zeszłym tygodniu. Zabrakło tanich zasobów – głównie towarów z importu. Tak znaczną część transakcji zawarto raczej w przedziale cenowym między 1,075-1,150 euro. W przypadku HDPE BM ceny były między 1,085-1,150 euro/t w ubiegłym tygodniu. Prognozujemy ceny w marcu w przedziale cenowym między 1,120-1,180 euro/t. W przypadku HDPE IM ceny wahały się między 1,080-1,150 euro/t w zeszłym tygodniu. Mało surowców było na rynku w Czechach i Słowacji, a to powoduje rosnące ceny. Prognozujemy ceny w marcu w przedziale cenowym między 1,125-1,175 euro/t. W przypadku typów HDPE FILM ceny wahały się między 1,075-1,140 euro/t w poprzednim tygodniu. Niektóre typy MDPE produkcji środkowoeuropejskiej są droższe o 3050 euro. Prognozujemy ceny w marcu w przedziale cenowym między 1,115-1,165 euro/t. Ceny HDPE (100) nie uległy zmianie, typowe ceny wahały się między 1,240-1,320 euro/t. Popyt się ożywił, niektórzy producenci przyjmowali zamówienia już na polimery produkcji marcowej, choć bez porozumienia cenowego. To dobrze pokazuje, że popyt się ożywia.

W pierwszym półroczu oczekiwany jest dobry sezon budowlany. Z powodu dobrego popytu, prawdopodobnie wzrost ceny przekroczy wzrost ceny monomeru o 15-20 euro. Prognozujemy ceny w przedziale cenowym między 1,3001,360 euro/t. Ceny LLDPE C4 wahały się między 950 i 1,030 euro/t w zeszłym tygodniu, nie uległy zmianie. Popyt jest dobry. Można liczyć na mniejszy, wynoszący około 20 euro wzrost ceny z powodu stałego umocnienia się dolara. Ceny w marcu będą wynosiły między 970-1,040 euro/t. Cena mLLDPE (C6) wahała się między 1,130-1,280 euro/t. Popyt jest dobry. W marcu oczekujemy wzrostu ceny zgodnego ze wzrostem ceny monomeru. Ceny w marcu będą wynosiły między 1,160-1,300 euro/t. Popyt PPH jest dobry. Nawet w południowym regionie jest bardzo dobry. Podaż jest uszczuplona. To wynika częściowo z problemów transportowych niektórych producentów zachodnioeuropejskich. Poza tym spowodowany jest małą ilością importu z Rosji. Ceny wzrosły w małym stopniu, kształtowały się między 1,120-1,240 euro/t. Wysoki przedział cenowy charakterystyczny jest raczej w Polsce, dzięki wspomnianej już inwestycji w zakładach BOP. Typowe ceny PPH Raffia wahały się między 1,120-1,200 euro/t. Na ogół oczekiwany jest wzrost ceny przewyższający wzrost ceny monomeru, typowe ceny w marcu będą plasować się w przedziale między 1,145-1,210 euro/t.

1

tworzywa P 1 19

organizacje

Z prezesem PZPTS, Tadeuszem Nowickim rozmawia portal Teraz-Środowisko.pl

Recykling chemiczny rozpocznie zupełnie nową erę ARC

Prawdziwy recykling polega na tym, że z danego tworzywa można zrobić nowy pełnowartościowy produkt, a w warunkach polskich jest to trudne – mówi dr Tadeusz Nowicki. Przede wszystkim brakuje czystego surowca. Wielką szansą będzie recykling chemiczny, ale jest on dopiero w powijakach. Teraz Środowisko: Co sądzi Pan o inicjatywach europejskich w sprawie plastiku? Tadeusz Nowicki: Strategia UE dotycząca tworzyw sztucznych nie tyle ma na celu zmniejszenie produkcji tworzyw sztucznych, co lepsze zagospodarowanie odpadów z tworzyw sztucznych. Czasem mam wrażenie, że przekaz jest zafałszowany, a ja czuję się jak adwokat diabła [śmiech]. Fakty jednak są takie, że to właśnie tworzywa sztuczne są jednym z najbardziej wydajnych materiałów stosowanych obecnie w gospodarce. Mają szereg zastosowań, a do ich produkcji zużywa się zaledwie 4% światowych złóż ropy naftowej.

Za sprawą regulacji unijnych zostały nam, jako przetwórcom, niejako uchylone drzwi, których sami nie mogliśmy dotąd otworzyć. Mianowicie firmy zaczęły zastanawiać się, co mogą zrobić, żeby już dziś stopniowo dostosowywać się do wymagań unijnych. Dla nas z kolei, to jaki produkt otrzymamy do przetworzenia, determinuje dalszą produkcję. Z punktu widzenia gospodarki cyrkularnej kluczowa jest kwestia designu opakowania (łatwego do przetworzenia), stosowanie tworzyw biodegradowalnych, najlepiej kompostowalnych w warunkach domowych, ale absolutnym priorytetem jest właściwa segregacja materiałów. Tymczasem z selektywną zbiórką wciąż mamy ogromny problem w Polsce.

TŚ: Jednak za sprawą m.in. wysp plastiku na oceanach plastik kojarzy się źle. TN: Za to jesteśmy odpowiedzialni wszyscy, producent nie ma wpływu na to, gdzie konsument wyrzuci jednorazowy kubek. Nie zapominajmy jednak, że tworzywa sztuczne obok sektora FMCG (ang. fast-moving consumer goods) znajdują szerokie zastosowanie także w medycynie, budownictwie, motoryzacji. Dzięki nim jesteśmy w stanie zapobiegać, a na pewno ograniczać, zjawisko marnowania żywności, bo dzięki hermetycznym opakowaniom produkty mogą być znacznie dłużej przechowywane. Jest wiele sposobów wykorzystania surowców wtórnych w wyrobach z tworzyw sztucznych, np. do produkcji popularnej odzieży sportowej, czyli polarów, a także produkcji folii PET. Tworzywa z recyklingu mają m.in. zastosowanie w produkcji desek tarasowych, i, folii izolacyjnych, a nawet całych konstrukcji mostów.

TŚ: Jaki produkt trafia do przetwórcy? TN: To zależy, czy mówimy o Polsce, czy Niemczech, bo w obu państwach mamy swoje fabryki. Z przykrością stwierdzam, że różnica jest diametralna – na niekorzyść Polski. W Niemczech odzyskuje się dziś 97% butelek z PET. W Polsce w ramach selektywnej zbiórki zbieramy jakieś 40% PET, ale niewielki procent z tego nadaje się do recyklingu (na skutek kontaktu z mokrymi materiałami). Z punktu widzenia przetwórców najbardziej pożądanym produktem są butelki PET po napojach, najlepiej wodzie mineralnej, ale jest go wciąż za mało. Rokrocznie zdarzają się takie okresy, kiedy nowe tworzywo z fabryki chemicznej jest tańsze niż posegregowane, zmielone butelki. Zatem podstawową barierą przy produkcji z recyklatu, w szczególności z PET, jest zdobycie surowca za rozsądną cenę.

TŚ: Jakie są zatem perspektywy dla przetwórców tworzyw sztucznych? TN: To branża, która będzie odgrywać coraz większą rolę w gospodarce obiegu zamkniętego.

TŚ: Jak wygląda stosunek kosztów w Polsce i Niemczech? Czy jest porównywalny? TN: Nie, bo istnieje coś takiego jak „food grade” w recyklatach. W Polsce z naszych butelek powstaje

bardzo mało recyklatu, który jest „food grade”, czyli takiego, który pozwala na bezpośrednie użycie recyklatu do produkcji opakowań do bezpośredniego kontaktu z żywnością. W Niemczech praktycznie cały recyklat jest „food grade”, bo jest po prostu czysty. A wynika to z tego, że pochodzi z dobrej, selektywnej zbiórki opartej o system kaucyjny. Każdy w sklepie wrzuca do automatu puste butelki, które jadą bezpośrednio do przetwórcy. Taki system funkcjonuje w siedmiu krajach europejskich (m.in. w Niemczech, Szwecji, Szwajcarii) i sprawdza się doskonale. TŚ: Co stoi na przeszkodzie, żeby wprowadzić taki system w Polsce? Czy sieci hipermarketów widzą w tym problem? TN: Podstawową barierą jest brak odpowiednich regulacji. Polski rząd wypowiedział się kilka miesięcy temu, że w jego ocenie to rozwiązanie wiązałoby się ze zbyt wysokimi kosztami. Podnosiliśmy argument, ERGIS

TADEUSZ NOWICKI

że system tak naprawdę sfinansowaliby ci, którzy butelek nie zwracają, czyli de facto finansowanie wstępne pochodziłoby z niezwróconej kaucji. Była to już druga przymiarka do tego projektu w Polsce i znowu nieudana. Hipermarkety zresztą też nie reagują entuzjastycznie, bo wiązałoby się to dla nich z dodatkowymi obowiązkami. TŚ: Jednak patrząc na przepełnione śmietniki w budownictwie wielorodzinnym, rozszarpane worki, byłaby to wielka szansa. TN: W kwestii zasad selektywnej zbiórki w Polsce generalnie jesteśmy spóźnieni. W ramach trójstronnych dyskusji została podjęta decyzja, żeby w całej Unii Europejskiej do 2030 roku zbiórka butelek po napojach była całkowicie selektywna, czyli żeby nie zbierać ich z innymi odpadami tworzywowymi. Gdyby były zbierane osobno, nie musiałyby jechać do sortowni, tylko od razu do przetwórcy. Tymczasem w Warszawie właśnie

tworzywa P1 1 9 wprowadza się system – zgodny z jednolitymi w skali kraju zasadami ustalonymi przez Ministerstwo Środowiska – w którym dalej miesza się tworzywa. Była szansa, żeby proces przyspieszyć o 10 lat! TŚ: Regulacje UE przewidują obowiązek, by w butelkach było 25 proc. recyklatu z butelek. Może to będzie pozytywnym impulsem. TN: Przez większość przetwórców tworzyw sztucznych ten przepis jest uważany za ogromną pomyłkę Komisji Europejskiej. Butelki po napojach, szczególnie te, które nie zawierają warstwy barierowej w środku, są nie tylko najłatwiejszym materiałem do recyklingu, ale też najbardziej poszukiwanym. W sytuacji, kiedy na rynku brakuje recyklatu z butelek, naszym zdaniem byłoby sensowniej, żeby producenci np. wody mineralnej mogli używać tylko czystego, pierwotnego tworzywa, bo to byłoby dla nich bardziej korzystne, także kosztowo, a obowiązek udziału recyklatu powinien zostać wprowadzony dla tych produktów opakowaniowych, które są niżej w hierarchii obiegu zamkniętego. To byłby pozytywny impuls. TŚ: Co z butelkami z chemii przemysłowej?

organizacje TN: Oczywiście też podlegają przetworzeniu, ale jest to już dużo bardziej skomplikowany proces. Głównym problemem jest to, że opakowania po chemii gospodarczej tworzy się z różnych materiałów, wzorów – część z PET, ale i polietylenu, mają znacznie więcej barwienia i nadruku, nie są to tworzywa przezroczyste. To sprawia, że dziś jedyny poważny kanał recyklingu stanowi selektywna zbiórka butelek po napojach, a właściwie wodzie mineralnej, bo w nich nie dodaje się żadnej bariery. O ile przy PET z odzysku jest ewidentna wartość dodana, to przy polietylenach jest już zupełnie inna proporcja, bo tutaj cena granulatu stanowi 1/4 ceny produktu nowego. Jest to więc materiał recyklowalny, czyli taki, który możemy poddać recyklingowi, ale prawdziwy recykling polega na tym, że z danego tworzywa można zrobić nowy pełnowartościowy produkt. Tak jest w przypadku butelki z PET. Natomiast z granulatu uzyskanego z innych butelek np. po szamponach czy środkach czyszczących można co do zasady zrobić inny wyrób. Na ogół jest on jednak zlokalizowany znacznie niżej w łańcuchu wartości niż produkt z PET. Tworzywa tego typu wykorzystuje się m.in. do produkcji mebli, zabawek czy placów zabaw.

TŚ: Czyli każde tworzywo sztuczne można przetworzyć, tylko trzeba zbudować odpowiedni system? TN: Tak, a kluczem do sukcesu jest właściwy system selektywnej zbiórki. Tylko tyle i aż tyle. Prawdziwa gospodarka obiegu zamkniętego polega na tym, że na końcu cyklu życia danego produktu będziemy w stanie wytworzyć z niego produkt o porównywalnej wartości. A w przypadku wielu tworzyw nie tyle jest to trudne technologicznie, co kosztowo. Osobiście uważam, że recykling na dużą skalę innych tworzyw niż PET ruszy prawdopodobnie za 10 lat, kiedy będziemy mieli recykling chemiczny, który dziś jest dopiero na początku drogi. Pomysł jest taki, żeby wrócić do tworzyw początkowych, z których zostały wytworzone opakowania, czyli w skrócie mówiąc z polimeru zrobić monomer, a potem ponownie z tego monomeru – polimer. I KE też o tym myśli, ale jest to trudny temat i trzeba na to jeszcze dekady. TŚ: Co w takim razie stoi na przeszkodzie, by branże zarówno żywnościowa, jak i chemiczna używały tego samego materiału do produkcji opakowań?

1

TN: Jestem zwolennikiem rozwiązania, w którym producenci tworzyw sztucznych dla każdego zastosowania, np. butelki do napojów, tacki na mięso czy ser w hipermarketach, używaliby tego samego, optymalnego materiału. Niestety, mimo iż jest to bardzo racjonalne rozwiązanie, to budzi ogromne kontrowersje. Opakowania są elementem strategii sprzedażowej firm. Konsument ma prawo zdecydować, co mu się podoba. Ja patrzę praktycznie, przez pryzmat inżynierii materiałowej i optymalizacji działalności przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego...

Z prezesem Tadeuszem Nowickim rozmawiała Katarzyna Zamorowska, dziennikarz i prawnik. Wywiad ukazał się pierwotnie na portalu Teraz-Środowisko.pl. Teraz Środowisko to istniejący od 2014 roku internetowy dziennik B2B dla specjalistów i pracowników sektora ochrony środowiska.

1

tworzywa P 1 19

organizacje

Konferencja PZPTS

Co Strategia zmieni na polskim rynku? Ponad rok temu Komisja Europejska opublikowała Strategię dla Tworzyw. To dokument, który stanowi część pakietu Gospodarki o Obiegu Zamkniętym (Circular Economy). Przedstawia on kluczowe problemy dotyczące tworzyw sztucznych wzdłuż ich całego łańcucha wartości. Powstały plan tworzy szeroką perspektywę, uwzględniającą najnowsze technologie i rolę, jaką odgrywają zarówno konsumenci, jak i przemysł. Strategia ma na celu lepszą harmonizację w UE zasad dotyczących środowiskowych i ekonomicznych aspektów stosowania tworzyw. Strategia wzywa do przyjęcia ujednoliconych zasad, które sprawią, że do roku 2030 wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych wprowadzane na rynek UE będą mogły być ponownie użyte lub poddane recyklingowi i w efekcie nie będą zaśmiecały środowiska. Organizacje producentów i przetwórców tworzyw sztucznych w Europie deklarują swoje pełne zaangażowanie w osiągnięcie wysokich poziomów powtórnego użycia oraz recyklingu wyznaczonych na 60% dla opakowań z tworzyw sztucznych do roku 2030.

Polski Związek Przetwórców Tworzyw Sztucznych na 14 maja bieżą-

cego roku zaprasza do uczestnictwa w konferencji poświęconej tematowi „Co Europejska Strategia dla Tworzyw Sztucznych zmieni na polskim rynku”. Partnerem merytorycznym jest globalna firma doradcza Deloitte, a wspiera ją Konfederacja Pracodawców Prywatnych Lewiatan, której PZPTS jest członkiem. Konferencja zorganizowana w hotelu Golden Tulip obejmie dwie sesje i dyskusję ową. W otwarciu pierwszej sesji „Przemysł tworzyw sztucznych – gospodarka, rynek, zmieniające się warunki funkcjonowania” swoje wystąpienia zapowiedzieli Jeremi Mordasewicz (Lewiatan), Tadeusz Nowicki (PZPTS, ERGIS) omawiając szczegółowo, pierwszy – ogólny

stan polskiej gospodarki, drugi – sytuację branży tworzyw sztucznych. Zasady rozszerzonej odpowiedzialności producenta będą tematem wystąpienia Jakuba Tyczkowskiego (Rekopol), a projektowanie opakowań z tworzyw sztucznych w nowej rzeczywistości to temat referatu Krzysztofa Garmana (Circular Packaging Design). „Wyzwania dla branży tworzyw sztucznych związane z wymaganiami Gospodarki o Obiegu Zamkniętym i Strategii dla Tworzyw Sztucznych, w tym osiągnięcie znacznie wyższych poziomów recyklingu odpadów, mobilizują branżę do intensyfikacji działań na rzecz pełniejszego wykorzystania zasobów. Deklaracje podjęte przez przemysł w ramach Dobrowolnego Zobowiązania Plastics 2030, wskazują na obszary intensyfikacji prac badawczych podejmowanych przez przemysł w kierunku zwiększenia zdolności do recyklingu wyrobów z tworzyw sztucznych. Bierze się tu pod uwagę, między innymi, nie tylko nowe zasady ekoprojektowania, czy nowe struktury folii wielowarstwo-

GOLDEN TULIP

wych, ale także praktyczne kierunki udoskonalenia metod sortowania i recyklingu, zarówno mechanicznego, jak i chemicznego. Nie należy zapominać, że New Plastics Economy to wyzwanie nie tylko dla przemysłu, ale i dla innych działów gospodarki oraz dla konsumentów. Nowa Dyrektywa Single Use Plastics wprowadzi różne ograniczenia na niektóre produkty konsumenckie używane masowo w codziennym życiu, takie jak jednorazowe naczynia i sztućce, kubeczki do napojów, ale i środki higieny osobistej. Będzie to wymagało dostosowania się do nowych wymogów przez wszystkich konsumentów, a dla części może nawet oznaczać rezygnację z codziennych rytuałów, takich jak poranna kawa w drodze do pracy w samochodzie czy metrze” podsumowuje Kazimierz Borkowski (PlasticsEurope) tezy swojego wystąpienia na konferencji, które zatytułowane będzie „Realizacja zobowiązań w ramach odpowiedzi przemysłu na Strategię dla Tworzyw Sztucznych”. Druga sesja przewiduje udział Magdy Gosk, przedstawicielki Mi-

Jednorazowe porozumienie 19 grudnia KE wydała komunikat prasowy dotyczący tzw. pakietu SUP (single use plastics). Wszystkie trzy zaangażowane instytucje UE osiągnęły finalne porozumienie. Państwa członkowskie wprowadzą w życie przepisy dyrektywy w okresie dwóch lat od daty wejścia regulacji w życie. W niektórych częściach okres wprowadzenia ograniczeń jest wydłużony. Produkty, których stosowanie zostanie całkowicie zabronione na terytorium UE to: • Sztućce z tworzyw sztucznych, takie jak widelce, noże, łyżki i pałeczki; • Talerze z tworzyw sztucznych (zwolnienie do 2023 r.); • Słomki; • Pojemniki na żywność wykonane ze spienionego polistyrenu, takie jak pudełka do fast foodów, z pokrywą lub bez, używane do przechowywania żywności przeznaczonej do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos, gotowe do spożycia bez dodatkowego przygotowania jak gotowanie, podgrzewanie; • Pojemniki na napoje wykonane ze spienionego polistyrenu; • Kubki do napojów wykonane ze spienionego polistyrenu; • Produkty wykonane z oksodegradowalnego tworzywa sztucznego: ten termin odnosi się do tworzyw sztucznych, które zawiera-

ją dodatki sprzyjające utlenianiu na mikro fragmenty w warunkach tlenowych. Ten rodzaj tworzywa sztucznego przyczynia się do zanieczyszczenia mikrogranulkami w środowisku, nie jest kompostowalny i negatywnie wpływa na recykling konwencjonalnych tworzyw; • Patyczki bawełniane na sztyftach z tworzywa. • Produkty, które będą podlegały wymiernym ilościowym zmniejszeniom stosowania: • Pojemniki na żywność wykonane z tworzywa sztucznego, takie jak pudełka do fast foodów, z pokrywą lub bez, używane do przechowywania żywności, która jest przeznaczona do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos, gotowe do spożycia bez dalszej obróbki jak gotowanie, ogrzewanie; • Kubki na napoje, w tym ich wieczka i pokrywki. W fazie projektowej artykułów będzie wymagane aby: • butelki z napojami PET posiadały docelowy poziom co najmniej 25% tworzywa z recyklingu począwszy od 2025 r., obliczany jako średnia dla państwa członkowskiego; • dla wszystkich butelek z tworzyw sztucznych został wyznaczony cel osiągnięcia minimum 30% zawartości surowca z recyklingu do 2030 r.

tworzywa P1 1 9 nisterstwa Środowiska. Ministerstwo zaprezentuje swoje stanowisko ws. recyklingu tworzyw sztucznych w świetle nowych regulacji prawnych w Polsce i UE. Zagraniczni goście konferencji, przedstawiciele EuPC (European Plastics Converters) i PRE (Plastics Recyclers Europe) przedstawią kampanię KE ws. zobowiązania przemysłu do osiągnięcia celu wykorzystania 10 mln ton surowców z recyklingu i narzędzia do monitorowania zużycia recyklatu przez przetwórców. Sesje popołudniową zakończy Julia Patorska z Deloitte referatem wprowadzającym do dyskusji owej „Dostosowanie przemysłu i handlu do New Plastics Economy i dyrektywy SUP”. „Przejście na model gospodarki o obiegu zamkniętym może okazać się rozwiązaniem dla wielu współczesnych wyzwań. Skutek ten jest osiągany poprzez ponowne wykorzystywanie materiałów, przedłużanie żywotności produktów oraz wykorzystanie potencjału, który obecnie w dużej części jest marnowany w strumieniu odpadów. Są już firmy, które to rozumieją i rozpoczęły działania, które przybliżają je ku gospodarce o obiegu zamkniętym. Pozostali powinni podążyć tą drogą. By miało to jednak sens, w cały proces muszą być również zaangażowani konsu-

organizacje

SHUTTERSTOCK

menci i regulatorzy” – wypowiada się o tezach prezentacji Julia Patorska, senior manager Deloitte. dyskusyjny w którym wezmą udział przedstawiciele producentów tworzyw, przetwórców, producentów opakowań jednorazowych, właściciele marek i reprezentanci sieci handlowych będzie ostatnim akcentem konferencji.

Ma on za zadanie umożliwienie wypowiedzenia się wszystkim uczestnikom łańcucha dostaw na temat ich możliwości dostosowania się do nowych przepisów UE, tzn. między innymi konieczności wprowadzenia na rynek opakowań w 100% przydatnych do recyklingu w opłacalny sposób. Można bowiem liczyć się z dążeniem sieci

1

handlowych oraz właścicieli marek globalnych (jak np. Ikea czy Coca-Cola) do znacznego przyspieszenia procesu wdrażania założeń strategii w celach marketingowych i promocyjnych. „Przejście do bardziej obiegowej gospodarki jest ogromnym zadaniem wymagającym silnego zaangażowania i konkretnych działań ze strony wszystkich stron. Prawdziwa przemiana przemysłowa może zostać osiągnięta jedynie dzięki silnemu zaangażowaniu przemysłu przetwórstwa tworzyw sztucznych, wspieranego przez interesariuszy z całego łańcucha wartości tworzyw sztucznych. Oderwane działania nie są w stanie zmienić sytuacji. Osiągnięcie ambitnych celów w zakresie zrównoważonego rozwoju zależy również od wsparcia władz krajowych i europejskich prawodawców. O tym będziemy chcieli dyskutować w trakcie naszej konferencji” – stwierdza Robert Szyman, dyrektor biura PZPTS, odpowiedzialny za organizację tego wydarzenia.

1

tworzywa P 1 19

organizacje

PlasticsEurope

Nowy prezes organizacji producentów

JAVIER CONSTANTE PLASTICSEUROPE

Javier Constante z firmy DOW Europe (wiceprezes Packaging and Specialty Plastics Business EMEA) został nominowa ny na prezesa stowarzyszenia PlasticsEurope, zastępując na tym stanowisku Daniele’a Ferrari, CEO grupy Versalis (Eni), który z końcem października został powołany na stanowisko prezesa CEFIC. Dziękując poprzednikowi za jego zaangażowanie w pełnieniu swojej funkcji, Javier Constante pokreślił jak ważny jest jego wkład w kształtowanie świadomości i tworzenie strategii dotyczących rozwiązania problemu za śmiecenia śro do wiska morskiego podczas takich wydarzeń jak PolyTalk. „Bardzo się cieszę, że będę miał możliwość przewodniczenia stowarzyszeniu w tych wymagających dla branży tworzyw sztucz nych czasach. Nowe wyzwania to także nowe możliwości. Cieszę się, że wspólnie będziemy zwiększać wysiłki, aby osiągnąć możliwie największe poziomy recyklingu i odzysku odpa dów tworzyw sztucznych. Cała branża tworzyw przyjęła ten ambitny cel na początku tego roku, podpisując Dobrowolne Zobowiązanie Plastics 2030. Priorytetem będzie dla mnie wzmacnianie tych ważnych zobowiązań, aby wypracować jak najlepsze drogi postępowania na przyszłość” – powiedział nowo wybrany prezes PlasticsEurope. Ja vier Constante ma po nad 30 lat doświadczenia w biznesie. Pracę w Dow rozpoczął w roku 1989 w oddziale grupy Dow w Buenos Aires. Pracował na różnych stanowiskach kierowniczych w sprzedaży i marketingu różnych jednostek biz nesowych gru py Dow w Ameryce Łacińskiej i Europie. Obecne stanowisko objął w roku 2011, a w centrum jego za inte resowań biz ne sowych znajduje się współ pra ca ze wszystkimi partnerami w łańcuchu wartości w celu opracowania jak najlepszych rozwiązań opako wa niowych, zgod-

nych z zasadami zrównoważonego rozwoju. Javier Constante jest również członkiem zarządu Equate / TKOC and EMC Equate Mar ke ting Compa ny. W roku 2015 został po wo ła ny na stanowisko wiceprezesa PlasticsEurope, zasiada również w Światowej Radzie Przemysłu Tworzyw Sztucz nych (World Plastics Council World). Powołano również nowych wiceprezesów PlasticsEurope. Zo-

stali nimi Michael Zobel, Dyrektor zarządzający business unit high per for mance ma te rials w koncernie Lanxess oraz Tim Stedman, senior vice president and business president for the Plastics and Feedstocks businesses and Global Supply Chain w grupie Trinseo. Na stanowisku wiceprezesa PlasticsEurope pozostał Tom Crotty, Group Director for Corporate Affairs and Communications

Szczyt koniunktury na razie za nami Opublikowana właśnie najnowsza edycja raportu PlasticsEurope „Tworzywa sztuczne – fakty” zawiera najnowsze dane na temat produkcji i zapotrzebowania na tworzywa sztuczne w roku 2017. Światowa produkcja tworzyw sztucznych w roku 2017 wzrosła o 3,9% w porównaniu do roku poprzedniego i wyniosła 348 mln ton. Europa, z udziałem 18,5%, pozostaje drugim regionem pod względem wielkości produkcji tworzyw sztucznych, ustępując jedynie Chinom, których udział wynosi 29,4%. Rekordowy wzrost produkcji tworzyw sztucznych w Europie odnotowany w roku 2017 (7,3%) nie zostanie utrzymany – prognozy na 2018 rok wskazują, że spodziewany jest spadek produkcji o ok. 1,5%. Zapotrzebowanie na tworzywa sztuczne ze strony przetwórców w 2017 roku w Europie wyniosło 51,2 mln ton, co oznacza wzrost o ok. 2,7%. Udział sektora opakowaniowego w ogólnym zużyciu tworzyw wyniósł 39,9%, budownictwa 19,7%, zaś motoryzacji – 10%. Największe zapotrzebowanie na tworzywa w krajach euro-

pejskich występuje w Niemczech – kraj ten odpowiada za 24,5% europejskiego zapotrzebowania. Na kolejnych miejscach znajdują się Włochy, z udziałem 14,2% i Francja – 9,6%. Polska, z udziałem 6,3% zajmuje 6. miejsce, ustępując jeszcze miejsca Wielkiej Brytanii (7,5%) i Hiszpanii (7,7%). Bilans handlu zagranicznego przemysłu tworzyw sztucznych w Europie jest dodatni i wynosi ponad 17 mld euro. Eksport tworzyw poza UE odbywa się przede wszystkim do Turcji (13%), USA (13%) i Chin (12%). Europa importuje tworzywa z USA (18%), Korei Południowej (9%) i Arabii Saudyjskiej (9%). „Europejski przemysł tworzyw sztucznych w ostatnim czasie musi sprostać wielu wyzwaniom lokalnym i globalnym. Zajmując siódme miejsce w europejskim rankingu pod względem wartości dodanej przemysłu pozostaje ważnym sektorem europejskiej gospodarki, wnoszącym corocznie do finansów publicznych 32,5 mld euro. Branża tworzyw sztucznych daje zatrudnienie dla 1,5 mln pracowników w krajach UE28+2, a każde nowe miejsce pracy w przemyśle two-

w fir mie IN EOS, pozosta jąc również skarbnikiem stowarzyszenia.

ARC

rzyw sztucznych to impuls do stworzenia dwóch dodatkowych miejsc pracy w innych branżach”, mówi Kazimierz Borkowski, dyrektor Fundacji PlasticsEurope Polska dodając: „W Polsce branża tworzyw sztucznych od ponad dziesięciu lat jest w czołówce najszybciej rozwijających się branż przemysłowych”. Dane dotyczące zagospodarowania tworzyw sztucznych w Europie (za 2016 r.) wskazują, że w odpadach pokonsumenckich znalazło się blisko 27,1 mln ton odpadów tworzyw sztucznych. Prawie 73% tej ilości zostało odzyskane, z czego 31% w recyklingu, natomiast 27% trafiło na wysypiska odpadów. W Polsce, mimo znacznego postępu obserwowanego w ostatnich latach, na wysypiska trafia ponad 44%, a recykling i odzysk energii stanowią odpowiednio 26,8 i 29,1%.



tworzywa P 1 19

organizacje

Polskie Stowarzyszenie Producentów Styropianu

Zastrzeżenia do wytycznych Polskie Stowarzyszenie Producentów Styropianu (PSPS) zgłasza zastrzeżenia do wydanych przez Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Pożarnictwa „Wytycznych projektowania: Ocieplenia Elewacji Budynków z uwagi na Bezpieczeństwo Pożarowe – SITP WP-03: 2018”, które miały swoją premierę podczas Targów Budma 2019 w Poznaniu. PSPS zwraca uwagę, że opracowując wytyczne ocieplania budynków skierowane do projektantów, producentów i wykonawców systemów ociepleń, zaniechano konsultacji eksperckich z organizacjami zrzeszającymi przedstawicieli tych środowisk. W konsekwencji, publikacja SIPT nie odzwierciedla szerokiego dorobku naukowego, eksperckiego i płynącego z doświadczenia zgromadzonego przez projektantów, wykonawców i branżę materiałów budowlanych. W ocenie PSPS takie podejście skutkuje nieuzasadnioną marginalizacją funkcjonujących od lat rozwiązań opartych na kompletnych systemach ociepleń, które zapewniają nierozprzestrzenianie ognia bez względu na rodzaj zastosowanej izolacji. Oficjalna prezentacja wytycznych SITP odbyła się podczas konferencji Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Pożarnictwa 14 lutego br. w trakcie Targów Budma 2019. W pytaniach do prezentacji prezes PSPS Kamil Kiejna zwrócił uwagę autorce oraz władzom SITP, że źle się stało, iż w toku prac nad wytycznymi nie skorzystano z szerokiego spektrum wiedzy zgromadzonej przez uczestników rynku i ekspertów. PSPS kładzie nacisk na fakt, że opublikowanych przez SITP wytycznych ocieplania elewacji budynków skierowanych m.in. do projektantów, producentów i wykonawców ociepleń nie skonsultowano z branżą, zwłaszcza z krajowymi organizacjami producentów systemów ociepleń, organizacjami wykonawców czy podmiotami reprezentującymi producentów innych wyrobów do izolacji cieplnej niż wełna mineralna. – Wytyczne SITP podejmują zagadnienia istotne dla całej branży ociepleń i przy ich tworzeniu należałoby również skorzystać z doświadczeń całej branży. Bardzo żałujemy, że podobnie jak inni uczestnicy rynku, w tym projektanci i wy-

konawcy, nie mogliśmy uczestniczyć w pracach nad dokumentem. Co więcej, według współautorki opracowania, jego treści nie skonsultowano z pozostałymi środowiskami, ponieważ, jak stwierdziła ona na konferencji w Poznaniu, „jeżeli chodzi o sprawy związane z bezpieczeństwem pożarowym, to zajmują się nimi ci, którzy mają na ten temat coś do powiedzenia, widzą zagrożenia, potrafią limitować ryzyko”. Z przykrością przyjmujemy tę wypowiedź, bezzasadnie deprecjonującą licznych ekspertów branży ociepleń – mówi prezes Kiejna. PSPS wskazuje też na konkretne słabości wytycznych, między innymi, że proponowane przez SITP rozwiązania w postaci stref i pasów na elewacji wykonanych z izoSHUTTERSTOCK

PSPS

lacji klasyfikowanej jako niepalna w innych krajach nie przyczyniły się do wyraźnej poprawy bezpieczeństwa pożarowego, która znalazłaby potwierdzenie w statystykach pożarowych. – Ponadto doświadczenia ze stosowania tego typu technologii, na przykład z rynków czeskiego i słowackiego wskazują na liczne trudności wykonawcze i eksploatacyjne, wynikające chociażby z konieczności łączenia dwóch zupełnie różnych typów izolacji na elewacji budynku – podkreśla szef Stowarzyszenia. W opinii PSPS uwzględnienie w toku prac nad wytycznymi szerszego spektrum doświadczeń umożliwiłoby m.in. wykorzystanie podobnych uwag i wypracowanie dokumentu odpornego na potencjalne zarzuty. – Najważniejszym zadaniem w obszarze bezpieczeństwa pożarowego ociepleń jest egzekwowanie przestrzegania ustanowionego prawa, w szczególności stosowania kompletnych, objętych gwa-

rancją producenta systemów ociepleń, które zapewniają nierozprzestrzenianie ognia. Istotne jest również wyeliminowanie powtarzających się dziś błędów towarzyszących wykonawstwu – podsumowuje szef organizacji reprezentującej polską branżę styropianu. W opinii PSPS skutkiem generowania kolejnych wyzwań technologicznych i wykonawczych oraz podrażania kosztów termomodernizacji budynków uzasadnianych hasłem dążenia do poprawy poziomu bezpieczeństwa pożarowego może być przede wszystkim spadek tempa wzrostu inwestycji ociepleniowych w naszym kraju. Oznaczałoby to zahamowanie i tak niewystarczających działań na rzecz poprawy poziomu energooszczędności budynków i ograniczenia negatywnego wpływu starego wysokoemisyjnego budownictwa na środowisko. Polskie Stowarzyszenie Producentów Styropianu, działające od 2010 roku, zrzesza wiodących na polskim rynku producentów izolacyjnych płyt styropianowych stosowanych w budownictwie. Organizacja współtworzy normy techniczne i przepisy prawne dotyczące produkcji i zastosowań styropianu do termoizolacji w budownictwie. Stowarzyszenie współdziała z krajowymi i zagranicznymi organizacjami branży budowlanej, instytucjami naukowo-technicznymi, organami istracji państwowej i samorządowej na rzecz rozwoju produktów styropianowych oraz ich zastosowań. PSPS podejmuje liczne działania badawcze i edukacyjne na rzecz prawidłowego doboru, instalacji i eksploatacji ociepleń oraz zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego obiektów. Organizacja wspiera i upowszechnia zasady uczciwej konkurencji oraz dobre standardy na rynku budowlanym. PSPS reprezentuje polską branżę styropianu w Europejskim Stowarzyszenia Producentów EPS (EUMEPS).



tworzywa P 1 19

organizacje

ZAPRZYJAŹNIJ SIĘ Z PLASTIKIEM!

AGNIESZKA POMASKA

BIURO POSELSKIE

Siedemnastu posłów Platformy Obywatelskiej powołało zespół parlamentarny „Zerwij z plastikiem”. Jego członkowie będą walczyli o ograniczenie użycia tworzyw sztucznych i szybkie wprowadzenie ograniczeń w ich wprowadzaniu na rynek. Na czele zespołu stanęła posłanka Agnieszka Pomaska. „Uważam, że niektórych rodzajów plastików nie powinno się używać do pakowania żywności ani serwowania potraw, zwłaszcza w szkołach. W Wielkiej Brytanii istnieje na przykład prawo zakazujące dodawania plastiku do kosmetyków. W Polsce tego nie ma, więc tzw. mikrogranulki dodaje się do pasty do zębów i kremów, a następnie trafiają one do wody”, wyjaśnia w wypowiedzi dla dziennika „Rzeczpospolita” Pomaska. 24 grudnia posłanka złożyła interpelację do ministra zdrowia, w której pyta o skutki zdrowotne występowania mikroplastiku w żywności. Pyta także o działania mające na celu prawne uregulowanie kwestii ograniczenia stosowania tworzyw, budowanie świadomości społeczeństwa w kwestii negatywnego wpływu polimerów na zdrowie, uświadamianie najmłodszych. Posłanka chce również wiedzieć, czy w Polsce planowane jest stopniowe zastępowanie opakowań plastikowych opakowaniami szklanymi oraz czy oznaczenia rodzaju plastiku stosowanego w opakowa-

niach produktów żywnościowych będą wyraźniej eksponowane. Jak obiecuje Agnieszka Pomaska, posłowie będą walczyć o ograniczenie użycia tworzyw w codziennym życiu. Tłumaczy, że jest przekonana co do konieczności zmniejszenia poziomu wykorzystania tworzyw w naszym życiu. W swoim kontrowersyjnym stanowisku wskazuje, że Skandynawia, Niemcy czy Francja wykorzystują znacznie mniej tworzyw niż Polska. Więcej jest tam opakowań szklanych. W działania w tym kierunku zaangażowała się po poznaniu wyników badań przeprowadzonych w jej rodzinnym Gdańsku w ramach projektu „Miasto na detoksie”. Członkowie zespołu to posłowie: Agnieszka Pomaska (PO-KO) przewodnicząca, Krzysztof Brejza (PO-KO), Małgorzata Chmiel (PO-KO), Piotr Cieśliński (PO-KO), Kinga Gajewska (PO-KO), Artur Gierada (PO-KO), Joanna Kluzik-Rostkowska (PO-KO), Henryka Krzywonos-Strycharska (PO-KO), Izabela Leszczyna (PO-KO), Arkadiusz Marchewka (PO-KO), Joanna Mucha (PO-KO),

Arkadiusz Myrcha PO-KO), Dorota Niedziela (PO-KO), Sławomir Nitras (PO-KO), Michał Stasiński (PO-KO), Cezary Tomczyk (PO-KO), Jarosław Urbaniak (PO-KO), Monika Wielichowska (PO-KO).

W odpowiedzi na powołanie zespołu parlamentarnego „Zerwij z plastikiem” organizacje branżowe związane z przemysłem tworzyw sztucznych powołały grupę roboczą. W pierwszym spotkania zorganizowanym w siedzibie PIPC w Warszawie 1 marca wzięli udział przedstawiciele Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, Polskiego Związku Przetwórców Tworzyw Sztucznych, Polskiej Izby Opakowań, Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Opakowań, PlasticsEurope i firm Synthos, BASF, Grupa Azoty i Clariter Poland. Zadaniem grupy będzie dostarczanie posłom wiedzy eksperckiej z dziedziny produkcji, przetwórstwa tworzyw sztucznych i zagospodarowania odpadów tworzyw. Członkowie ustalili także, że przedstawiciele grupy będą obecni na każdym kolejnym posiedzeniu zespołu parlamentarnego. Celem grupy jest przedstawienie istotnych zalet tworzyw oraz zwró-

cenie uwagi prawodawcom na korzyści wynikające z ich stosowania dla środowiska. Zależy im także na wskazaniu ważnej roli i potencjału przemysłowego branży i jej wkładu w rozwój innowacyjnej gospodarki narodowej. „Zadaniem naszej grupy jest uzmysłowienie nie zawsze świadomym tego posłom istoty ważnych problemów związanych z wprowadzaniem produktów z tworzyw sztucznych na rynek oraz zarządzania odpadami tworzyw sztucznych w Polsce. Liczymy, że członkowie zespołu parlamentarnego będą mieli możliwość zajęcia się istotnymi problemami w celu poprawienia sytuacji w Polsce dotyczącej dbałości o środowisko w zgodzie z odpowiedzialnym wykorzystaniem walorów tworzyw sztucznych. Chcemy przekonać ich, że od wezwania do „zerwania z plastikiem” lepsza jest koncepcja „zaprzyjaźnij się z plastikiem”, podsumowuje zebranie grupy roboczej Robert Szyman, dyrektor biura PZPTS.



tworzywa P 1 19

organizacje

Rażący konflikt interesów Pack2Go Europe, stowarzyszenie zajmujące się opakowaniami typu convenience, złożyło skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich UE w związku z planowaną dyrektywą UE w sprawie wyrobów z tworzyw do jednorazowego użytku. Projekt dyrektywy opublikowany w maju jest skierowany głównie przeciwko opakowaniom z tworzyw sztucznych, które zdaniem Komisji Europejskiej przyczyniają się do problemu zaśmiecania wód morskich. Pack2Go wskazał na „rażący konflikt interesów, stronniczy proces konsultacji i nieprzeprowadzenie właściwej oceny proponowanych działań”. W swoim przedłożeniu do rzecznika stowarzyszenie stawia pytania dotyczące wskazania brytyjskiej firmy doradczej Eunomia jako obiektywnego doradcy Komisji w procesie konsultacji i rozwoju unijnej strategii w zakresie tworzyw sztucznych. Pack2Go twierdzi, że firma konsultingowa prowadziła już od kilku lat kampanię na rzecz ograniczenia stosowania opakowań jednorazowych. Twierdzi, że Komisja prowadziła konsultacje za pośrednictwem lobbystycznej organizacji pozarządowej „Seas at Risk”, badającej i przygotowującej raport na temat jednorazowych tworzyw sztucznych i środowiska morskiego. Mike Turner, dyrektor zarządzający Graphic Packaging Foodservice International Europe i prezes Pack2Go Europe powiedział: „Zaskakujące jest to, że Komisja zatrudniła jako rzekomych, obiektywnych doradców ludzi nieprzejednanie wiernych swoim poglądom politycznym. Szokujące jest to, że Komisja płaciła tym lobbującym ludziom, gdy zasiadali razem przy tym samym stole i wspólnie opracowywali nową politykę UE”. W swoim oświadczeniu Pack2Go mówi, że Komisja zignorowała własne zasady dotyczące regulacji i opisał proces oceny jej skutków jako „niedokładny”.

Polski Recykling

Przemiał to nie odpad Pod koniec listopada 2018 r. Główny Inspektor Ochrony Środowiska Paweł Ciećko poinformował o pierwszych sukcesach inspektorów, którzy dzięki nowym uprawnieniom mogą kontrolować zakłady bez wcześniejszego informowania oraz odsyłać nielegalne transporty odpadów do kraju pochodzenia. Będąc przy kontrolach prowadzonych przez inspekcję ochrony środowiska, których ilość w ostatnich miesiącach jest coraz większa, warto poruszyć problem z niejednoznaczną interpretacją przepisów przez inspektorów i pilną potrzebą ich ujednolicenia. Przykładem może tu być produkcja przemiałów tworzyw sztucznych, które niezależnie od jakości i składu, traktowane są często jako odpady, a ich zakup może być dokonany tylko przez firmy posiadające zezwolenie na ich przetwarzanie. Przemiały dostępne na rynku są materiałem niejednorodnym, różniącym się jakością, co jest zależne od pochodzenia odpadów, z których powstały oraz od procesów czyszczenia, które zastosowano podczas produkcji. Przemiały mogą pochodzić z zanieczyszczonych odpadów komunalnych, ale mogą też być czyste, wytworzone z odpadów poprodukcyjnych. Przemiały czyste są traktowane na rynku jako produkt, ponieważ mogą być użyte albo po wcześniejszej regranulacji, albo bezpośrednio (wtrysk, wytłaczanie, rozdmuch, itp.) do wytworzenia artykułów z tworzyw sztucznych. Problem polega na tym, że jednorodny, posegregowany, umyty przemiał z twardego PP jest tak samo klasyfikowany, jak przemiał wytworzony z brudnych odpadów komunalnych, czyli jako surowiec wtórny z tworzyw sztucznych. Tymczasem na rynku istnieje duże zainteresowanie zakupem przemiałów tworzyw sztucznych, szczególnie tych dobrej jakości, które często są produkowane na zamówienie konkretnych zakładów. Przemiały są m.in. wykorzystywane do produkcji folii budowlanych i opakowaniowych, rur, skrzynek, doniczek, elementów AGD i RTV i wielu innych. Tak więc traktowanie wszystkich rodzajów przemiałów jako odpadów jest zdaniem ekspertów nieuzasadnione i kwestia ta powinna być jak najszybciej uregulowana prawnie. Aktualnie na rynku brakuje jasnej, jednoznacznej interpretacji przepisów dotyczących wytwarzania i sprzedaży przemiałów. Konse-

kwencją tej sytuacji jest to, że producent zainteresowany kupnem czystego przemiału charakteryzującego się wysoką jakością powinien posiadać zezwolenie na przetwarzanie odpadów oraz prowadzić wymaganą przepisami ewidencję odpadów. Należy podkreślić, że na rynku polskim i zagranicznym istnieje duże zainteresowanie zakupem przemiałów tworzyw sztucznych, szczególnie tych dobrej jakości, często wyprodukowanych na potrzeby konkretnego zakładu. Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich odzyskowi, w tym recyklingowi, spełniają łącznie następujące warunki: przedmiot lub substancja są powszechnie stosowane do konkretnych celów, istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie, dany przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów, a zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska oraz spełniają one wymagaARC

nia określone przez przepisy Unii Europejskiej. Na tej podstawie Stowarzyszenie „Polski Recykling” zwróciło się do Ministerstwa Środowiska o zajęcie stanowiska w sprawie klasyfikacji przemiałów tworzyw sztucznych oraz o rozważenie uregulowania tej kwestii poprzez wprowadzenie właściwych i jednoznacznych zapisów w prawie. Obecna sytuacja związana z klasyfikacją wszystkich rodzajów przemiałów tworzyw sztucznych jako odpadów stanowi istotną barierę na polskim rynku, która ogranicza rozwój branży poprzez blokadę sprzedaży dobrej jakości przemiałów do zakładów produkcyjnych, a także przekierowuje wiele odpadów w postaci jednorodnych przemiałów pojedynczych materiałów do procesów mniej pożądanych, np. odzysku energetycznego. Stowarzyszenie „Polski Recykling” oczekuje na odpowiedź z Ministerstwa Środowiska i ma nadzieję, że ustawodawca pochyli się nad postulatami stowarzyszenia i ureguluje tę kwestię, tak aby klasyfikacja przemiałów nie zmieniała się wraz z interpretacjami różnych inspektorów.



tworzywa P 1 19

organizacje

EU Industry Days

Europejskie warsztaty o recyklingu Warsztaty, współorganizowane przez Europejskie Centrum Wiedzy na temat Efektywnego Wykorzystania Zasobów oraz Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych we współpracy z Klastrem Gospodarki Odpadowej i Recyklingu, stanowią forum dyskusji na temat poprawy ogólnej efektywności gospodarowania zasobami w recyklingu odpadów opakowaniowych. Główna myśl jest taka, aby stała się ona opłacalna dla MŚP z uwzględnieniem aktualnych i przyszłych polityk i tendencji UE, aspektów prawnych, ekonomicznych i technicznych oraz dobrych praktyk. Warsztaty zorganizowane są jako lokalne wydarzenie w ramach inicjatywy unijnej „EU Industry Days” 2019. Odbędą się 26 marca 2019 w katowickim Instytucie Ekologii Terenów Uprzemysłowionych. Efektywne korzystanie z zasobów w gospodarce odpadami ma podwójne znaczenie. Z jednej strony odnosi się do działalności przedsiębiorstw, głównie małych i średnich, uczestniczących w tym systemie, a z drugiej do rezultatów działalności systemu jako całości, którego jednym z celów w kontek-

ście gospodarki obiegu zamkniętego jest maksymalizacja odzysku zasobów z odpadów. Obydwa te znaczenia są ze sobą ściśle powiązane, przekładając się na ilość i jakość surowców wtórnych oraz rentowność funkcjonowania zaangażowanych podmiotów. Prowadzenie opłacalnej działalności gospodarczej w zakresie obierania, zbierania, przetwarzania i recyklingu odpadów opakowaniowych pochodzących z selektywnej zbiórki stanowi poważne wyzwanie dla MŚP. Problemem są stale zmieniające się uwarunkowania rynkowe oraz konieczność sprostania coraz to wyższym wymaganiom odnośnie do jakości surowców wtórnych. Wymaga to od firm elastyczności w funkcjonowaniu, odpowiedniej organizacji oraz

przemyślanych inwestycji, które mogą być jednak ograniczane przez czynniki ekonomiczne, techniczne i prawne. Europejskie Centrum Wiedzy na temat Wydajności Zasobów EREK oferuje MŚP działającym w zakresie gospodarki odpadami narzędzia, informacje oraz przykłady dobrych praktyk dotyczących rozwiązań logistycznych, technologicznych i organizacyjnych, które pozwalają firmom obniżyć koszty działalności dzięki ograniczeniu zużycia energii, wody i materiałów przy jednoczesnej poprawie efektywności, wydajności i opłacalności ich działania. Warsztaty stworzą forum do dyskusji i wymiany doświadczeń dotyczących możliwości usprawnień w działalności podmiotów z branży gospodarki odpadami opakowaniowymi z selektywnej zbiórki w kontekście poprawy ich wydajności i opłacalności uwzględniając: – obecne polityki krajowe i unijne oraz tendencje dotyczące rynku recyklingu odpadów opakowa-

ARC

niowych, które mają bezpośredni wpływ na obecną działalność przedsiębiorstw tej branży i ich rozwój w przyszłości, – organizacyjne, prawne oraz ekonomiczne wpływające na efektywność i rentowność systemów obierania, zbierania, przetwarzania oraz recyklingu odpadów opakowaniowych, w tym zasada poszerzonej odpowiedzialności producentów (EPR), – rozwiązania techniczne dla przedsiębiorstw przyczyniające się do poprawy efektywności ich działania oraz oszczędniejszego korzystania z zasobów. Cele warsztatu: – dostarczenie informacji dotyczącej znaczenia i możliwości poprawy efektywności gospodarki zasobami w firmie oraz jej wpływu na opłacalność działalności, – przedstawienie możliwości i dobrych praktyk oraz wymiana doświadczeń dotyczących usprawnień organizacyjnych i technicznych związanych z odbieraniem, zbieraniem, przetwarzaniem

Łatwiejsze sortowanie butelek Grupa robocza Petcore Europe ds. ODR (Opaque and Difficult to Recycle) pracuje nad zwiększeniem przetwarzalności butelek PET „ubranych” w charakterystyczne foliowe rękawy (z ang. sleeve). Rękaw sleeve to etykieta foliowa w formie tuby, która po podgrzaniu dostosowuje się kształtem do kształtu otaczanego pojemnika. Zarazem umożliwia wykorzystanie całej dostępnej powierzchni do zadrukowania, czyli promowania produktu. Jednakże stosowanie tych etykiet sprawia problemy w sortowaniu butelek PET, np. przy użyciu detektorów bliskiej podczerwieni (NIR), stosowanych w zakładach sortowania i odzysku opakowań z tworzyw sztucznych. Zwłaszcza etykiety pokrywające całkowicie powierzchnie butelek (tzw. full body sleeves) stanowią poważne wyzwanie dla identyfikacji tworzyw w procesie sortowania. Uniemożliwiając identyfikację detektorom optycznym utrudniają kierowanie butelek PET do odpowiedniego strumienia odpadów w celu recyklingu. Aby nie tracić cennego materiału grupa robocza zaleciła stosowanie etykiet perforowanych, które mogą być samodzielnie usuwane przez konsumentów. 7 lutego br. w Brukseli, podczas konferencji Petcore Europe ogłoszono, że Komitet Techniczny European PET Bottle Platform (EBPB) tymczasowo (na 3 lata) zaaprobował stosowanie etykiet full body sleeves w butelkach PET przeznaczonych do użytku domowego i higieny osobistej (IF HPC). IFS Household and Personal Care to międzynarodowy standard bezpieczeństwa produktów gospodarstwa

domowego i produktów do higieny osobistej. Trzyletnia aprobata pozwala na stosowanie etykiet full body (obejmujących ponad 70% powierzchni butelek o pojemności 0,5 l lub większych lub ponad połowę w przypadku mniejszych pojemników) do butelek HPC-PET pod następującymi warunkami: Etykieta została tak zaprojektowana, aby mogła być łatwo zidentyfikowana i usunięta przez konsumenta. Branża opakowaniowa opracuje znormalizowaną metodę perforacji, zarówno pod względem funkcjonalności (łatwe zrywanie), jak i wyglądu (natychmiastowe rozpoznawanie), niezależnie od rodzaju i zawartości butelki PET. Butelki PET z perforowanymi etykietami muszą być opatrzone znormalizowaną informacją dla konsumenta, zawierającą prośbę o usunięcie jej z butelki, a następnie umieszczenie zarówno butelki, jak i etykiety w pojemniku na odpady. Butelka PET z perforowaną etykietą musi być zgodna z wytycznymi EPBP. Powinna ona też umożliwiać rozpoznawanie rodzaju tworzywa z którego wykonano butelkę. Komitet Techniczny EPBP podkreśla, że zalecenia te nie dotyczą butelek należących do systemów kaucyjnych lub butelek, które zawierają produkty regulowane. PET jest najczęściej przetwarzanym materiałem opakowaniowym z tworzyw sztucznych w Europie. Z liczby 3,3 mln ton butelek i opakowań PET wprowadzonych na europejski rynek w 2017 r. zebrano 58,2 % – w sumie 1,92 mln ton.

tworzywa P1 1 9 i recyklingiem odpadów opakowaniowych w celu zwiększenia wydajności i opłacalności działania przedsiębiorstw oraz odzysku surowców wtórnych o lepszej jakości, – prezentacja oraz dyskusja nad najbardziej kluczowymi zagadnieniami i rozwiązaniami systemowymi (np. EPR) przyczyniającymi się do poprawy efektywności gospodarowania zasobami zarówno w samej działalności przedsiębiorstw, jak i całego systemu w kontekście opłacalności, możliwości technicznych, bodźców rynkowych oraz regulacji prawnych w Polsce i Europie Centralnej. – identyfikacja potrzeb informacyjnych podmiotów zajmujących się odbieraniem, zbieraniem, przetwarzaniem oraz recyklingiem odpadów opakowaniowych w zakresie optymalizacji ich działalności zgodnie z tendencjami rynkowymi. Ponadto, w trakcie warsztatów przedsiębiorcy uzyskają możliwość zapoznania się z narzędziami oferowanymi przez EREK.

organizacje



Nowa norma dla rur Polski Komitet Normalizacyjny poinformował, że norma PN-C-89224: 2018-03P Systemy przewodów rurowych z termoplastycznych tworzyw sztucznych – Zewnętrzne systemy bezciśnieniowe i ciśnieniowe do przesyłania wody, odwadniania i kanalizacji z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) – Warunki techniczne wykonania i odbioru została opublikowana i jest dostępna w punktach sprzedaży PKN. W normie podano warunki prawidłowego doboru, transportu, składowania, układania i montażu oraz odbioru systemów przewodów rurowych z tworzyw termoplastycznych, które są szeroko stosowane w sieciach podziemnych do przesyłania wody, odwadniania i kanalizacji. Norma PN-C-89224: 2018-03P określa warunki techniczne wykonania i odbioru systemów przewodów rurowych z tworzyw termoplastycznych z nieplastyfikowanego polichlorku winylu (PVC-U), polipropylenu (PP) i polietylenu (PE) przeznaczonych do podziemnych, zewnętrznych sieci ciśnieniowych i bezciśnieniowych, w tym wodociągowych, zgodnych z PN-EN 805, kanalizacji ciśnieniowej zgodnej z prPN-EN 16932-2 kanalizacji podciśnieniowej zgodnej z prPN-EN 16932-3 i grawitacyjnych sieci odwadniania i kanalizacji zgodnych z PN-EN 476 oraz PN-EN 752.

Norma PN-C-89224: 2018-03P została opracowana przez Komitet Techniczny PKN nr 140 ds. Rur, Kształtek i Armatury z Tworzyw Sztucznych we współpracy z Komitetem Technicznym PKN nr 278 ds. Wodociągów i Kanalizacji. Stowarzyszenie PRiK aktywnie uczestniczy w opracowywaniu standardów prac montażowych z zastosowaniem rur, kształtek i studzienek z tworzyw sztucznych, ściśle współpracując z Polskim Komitetem Normalizacyjnym PKN, a w jego ramach z Komitetem Technicznym nr 140 ds. Rur, Kształtek i Armatury z Tworzyw Sztucznych. Komitet został powołany 26 maja 1994 r. przez prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego Uchwałą nr: 5/94. KT 140 zajmuje się normami systemowymi dotyczącymi metod badań oraz wszystkich zastosowań rur z tworzyw sztucznych, których używa się do budowy instalacji wodociągowych, kanalizacyjnych, drenarskich, ciepłej i zimnej wody, gazowych i przemysłowych. Stowarzyszenie PRiK wspierając prace normalizacyjne Komitetu Technicznego nr 140 jest największym jego sponsorem finansując działanie sekretariatu KT 140. PRiK jest również aktywnym członkiem Komitetu Technicznego PKN nr 278 ds. Wodociągów i Kanalizacji.



tworzywa P 1 19

rynek

Raport AMI

Popyt na butelki FRIPIK

Perspektywy dla rynku butelek formowanych z rozdmuchem są pozytywne. Charakteryzować je będzie dalszy wzrost produkcji, rosnący popyt na produkty o wysokiej wartości dodanej oraz wykorzystujący recyklaty. Taki krajobraz tego rynku wynika z opublikowanego raportu AMI Consulting. W 2017 r. popyt na butelki formowane metodą rozdmuchu w Europie wynosił 189 miliardów sztuk, w porównaniu ze 176 miliardami w 2013 r. Najszybciej rosnącymi segmentami rynku były butelki na słodkie i pikantne produkty do smarowania oraz woda niegazowana. W niektórych zastosowaniach związanych z żywnością udział tworzyw sztucznych silnie rośnie dzięki możliwościom, jakie dają w rozwoju marki. Tam, gdzie penetracja rynku przez butelki z tworzyw jest już wysoka, na przykład w produktach do pielęgnacji domu, pole bitwy konkurencyjnej skupia się na wewnętrznej rywalizacji między materiałami i między formami opakowań, wydajności łańcucha dostaw i możliwościach tworzenia marki . Zrównoważony rozwój staje się coraz ważniejszy i został uwzględniony w agendzie wszystkich znaczących właścicieli marek i ich dostawców. Większość określiła długoterminowe cele w zakresie zrównoważonego rozwoju, obejmujące sposoby ograniczenia zużycia, ponownego użycia i recyklingu opakowań. Nacisk na zmniejszenie masy opakowania negatywnie SHUTTERSTOCK

wpływa na popyt na polimery, a jednocześnie przyczynia się do rozwoju lepszych materiałów i technologii. Zastosowanie recyklatów PET i HDPE stale zyskuje na znaczeniu i przyspiesza. Wzrost sprzedaży surowców wtórnych będzie napędzany planem działania Komisji Europejskiej w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym oraz niektórymi zobowiązaniami największych właścicieli marek. Obejmują one zwiększenie zawartości materiałów z recyklingu w opakowaniach do 25% lub więcej do 2025 r. Rozwój rynku recyklatów wymaga zachowania równowagi między względami finansowymi i środowiskowymi. Osiągnięcie celów ekonomicznych będzie wymagało opracowania nowego łańcucha dostaw, inwestycji w wydajność recyklingu i sortowania w obiegu zamkniętym. Wraz ze wzrostem presji cenowej łańcuch dostaw jest zmuszany do maksymalizacji wydajności i minimalizacji kosztów. Właściciele marek redukują rolę przetwórców poprzez coraz większą kontrolę nad nabywaniem polimerów, zdobywanie kompetencji w zakresie formowania z rozdmuchiwaniem i formowania wtryskowego oraz

poprzez samodzielną produkcję. Kilku graczy skupiło swoje wysiłki na rozwoju biznesu produkcji preform, starając się zwiększać wartość dodaną, koncentrując się na np. na technologii barierowej. 10 grup kontroluje 28% produkcji, co sprawia, że europejski rynek butelek z rozdmuchiwanym rozdmuchem jest bardzo rozdrobniony. Do największych producentów w Europie należą Alpla, Logoplaste, Plastipak, RPC i Serioplast. Prognozy analityków wskazują, że

łączne zapotrzebowanie na opakowania formowane z rozdmuchem wyniesie 203 miliardy sztuk w roku 2022. Skumulowany roczny wskaźnik wzrostu CAGR w latach 2017-22 wyniesie 1,4%, ale wzrost w niektórych segmentach będzie znacznie powyżej średniej.

Konkurs dostawców Inicjatywa Polymers for Europe Alliance rozpoczęła proces wyboru najlepszych europejskich producentów polimerów w ramach konkursu Best Polymer Producers for Europe Awards. Po raz pierwszy w tym roku uwzględniono również polimery techniczne, takie jak PA 6.6 i POM. Polymers for Europe Alliance to bezpłatna platforma internetowa, otwarta dla wszystkich podmiotów zainteresowanych konkurencyjnym przetwórstwem polimerów w Europie. Platformę powołało Europejskie Stowarzyszenie Przetwórców Tworzyw Sztucznych (EuPC) w maju 2015 r. Inicjatywie przewodniczy Ron Marsh, członek zarządu EuPC. „Nagrody dla najlepszych producentów polimerów zostały stworzone w 2016 roku, aby przywrócić konstruktywny dialog i dobrą komunikację pomiędzy dostawcami i użytkownikami polimerów w Europie. Fakt, że organizujemy już czwartą edycję konkursu, a liczba wyborców rośnie, jest wyraźnym wskaźnikiem sukcesu naszego konkursu”, mówi Ron Marsh, przewodniczący Polymers for Europe Alliance Wszyscy użytkownicy polimerów w Europie mogą uzyskać bezpłatny dostęp do ankiety satysfakcji klientów online oraz ocenić swoich dostawców. Głosować można do 18 maja 2019 r. na platformie internetowej Poly-

mer Comply Europe po wcześniejszym zarejestrowaniu. Narzędzie do oceny jest łatwe do zrozumienia, przyjazne dla użytkownika i dostępne w kilku wersjach językowych, w tym po polsku, w celu dotarcia do jak największej liczby użytkowników polimerów w Europie. Przetwórcy tworzywa sztucznego będą mogli ocenić wszystkich swoich dostawców według konkretnego typu polimeru. Każdy dostawca zostanie oceniony według 5 kryteriów. Każde kryterium jest oceniane w skali od 1 gwiazdki – „niedostateczny” do 5 gwiazdek – „bardzo dobry”. W konkursie uwzględniono 14 różnych kategorii typów polimerów: PP, HDPE, LDPE, LLDPE, PET, PVC, PS&EPS, PC, ABS, EVA, PA 6.6, POM, PEEK, polimery techniczne (PBT, PBS itd.) Finałowa ceremonia wręczenia nagród odbędzie się w ramach uroczystej kolacji Walnego Zgromadzenia Europejskiego Stowarzyszenia Przetwórców Tworzyw Sztucznych (EuPC) 13 czerwca 2019 r. w Berlinie, gdzie wyłonieni zostaną najlepsi dostawcy w każdej z konkursowych kategorii.



tworzywa P 1 19

reklama

LAURENT HAUTIER

A gdyby tak za paliwo płacić fakturami?

BOPS

Zmiana prezesa u producenta poliolefin Laurent Hautier z LyondellBasell został powołany przez Basell Europe Holdings B. V. na stanowisko Prezesa Zarządu i Dyrektora Generalnego Basell Orlen Polyolefins Sp. z o.o. („BOP/Spółka”). Z dniem 26 lutego 2019 roku zastąpił on Josepha Tannera, który zarządzał BOP od czerwca 2015 roku. „BOP jest jednym z największych i najbardziej nowoczesnych zakładów wytwarzających poliolefiny w Europie. Cieszę się na współpracę z Zarządem i pracownikami BOP. Będziemy wzmacniać pozycję Spółki, której celem jest przynoszenie korzyści udziałowcom, społeczeństwu i klientom” – powiedział Laurent Hautier. Laurent Hautier od 30 lat jest związany z LyondellBasell. Ostatnio był Dyrektorem Zarządzającym w Lyondell Chimie SAS i kierował zakładem w Fos Sur Mer we Francji. Laurent Hautier ma szerokie międzynarodowe doświadczenie w obszarze zarzadzania i produkcji, które zdobył pełniąc kierownicze funkcje w zakładach w Wielkiej Brytanii, we Francji, a także we Włoszech. Ma tytuł inżyniera chemii, który uzyskał w Ecole Nationale Supérieure des Industries Chimiques (ENSIC) w Nancy we Francji, skąd też pochodzi. Pozostali członkowie Zarządu BOP to: Radosław Majczak – Dyrektor ds. Produkcji, Jaap Rabou – Dyrektor Marketingu, Sprzedaży i Łańcucha Dostaw oraz Tomasz Szymański – Dyrektor Finansowy.

Koszty transportu w przedsiębiorstwach przetwórczych i produkcyjnych zazwyczaj są dość wysokie. Jeśli firma ma do dyspozycji flotę, jednym z większych kosztów będzie paliwo. Transport drogowy odgrywa w Polsce kluczową rolę – statystycznie 80 proc. towarów przewożonych drogą lądową jedzie na ciężarówkach. Część z nich to towary firm produkcyjnych i handlowych korzystających z własnej floty. Paliwo – ważna pozycja po stronie kosztów Utrzymanie floty samochodowej to duży koszt dla każdego przedsiębiorstwa. Zakup, bądź leasing aut, amortyzacja, wreszcie koszty paliwa – to wszystko obciąża budżet. Dlatego warto poszukać rozwiązania, które pozwoli zaoszczędzić choć trochę. Tym bardziej, że cena paliwa nie jest stała i w zależności od wielu czynników może ulegać nawet kil-

kunastoprocentowym wahnięciom w ciągu roku. To oznacza, że planując budżet na kolejny rok trzeba uwzględnić, że cena benzyny czy oleju napędowego będzie się zmieniać, a jej wzrost może mieć znaczący wpływ na ostateczną cenę produktu. Dlaczego karta paliwowa to dobre rozwiązanie? Wiele firm już dziś korzysta z kart paliwowych. To rozwiązanie, dzięki któremu praca kierowców czy handlowców korzystających z firmowych aut staje się dużo prostsza. Osoba korzystająca z karty paliwowej nie musi pilnować zbierania faktur za każde tankowanie – w systemie automatycznie zapisują się wszystkie informacje dotyczące danego tankowania: kto zatankował, za ile, kiedy, jaki był numer rejestracyjny tankowanego samochodu itd. Systemy oferowane przez dostaw-

Faktoring pomaga w rozwoju. Jak w wielu innych branżach, także i w branży tworzyw sztucznych codziennością są długie, sięgające nawet 90 dni, terminy płatności. I to właśnie wtedy przydatny okazuje się faktoring. Zapewnia on nie tylko szybkie odzyskiwanie gotówki z faktur, a dzięki temu utrzymanie płynności finansowej, ale także szereg świadczeń dodatkowych, związanych m.in. z przejmowaniem ryzyka niewypłacalności klientów czy weryfikacją nowych kontrahentów. Co ważne, środki pozyskane z faktoringu mogą być przeznaczone na dowolne cele – np. na korzystny cenowo zakup regranulatu, surowców do produkcji czy paliwo. Znaczna część firm z branży tworzyw sztucznych, a przede wszystkim z sektora opakowaniowego, eksportuje swoje produkty za granicę. Zwiększenie mocy produkcyjnych skutkuje pozyskiwaniem kolejnych odbiorców również poza granicami kraju. Z pomocą w rozwoju przychodzi faktoring eksportowy. Faktor pomoże przedsiębiorcy w weryfikacji nowych kontrahentów nie tylko w dostępnych na polskim rynku bazach, ale również (w przypadku międzynarodowych instytucji faktoringowych) za granicą. Aż 89 proc. przedstawicieli sektora MŚP deklaruje, że pojęcie faktoringu jest im znane. Natomiast 19 proc. ankietowanych wskazuje, że korzysta z tego narzędzia finansowania biznesu. W 2018 r. faktorzy zrzeszeni w Polskim Związku Faktorów obsłużyli aż 14,5 mln faktur zgłoszonych do finansowania przez blisko 17 tys. firm.

JERZY DĄBROWSKI BIBBY

ców kart paliwowych zazwyczaj udostępniają też narzędzia analityczne, co pozwala na stałą kontrolę nad wydatkami na paliwo. To znacząco ułatwia pracę działu księgowego, który wszystkie dokumenty i informacje ma jednym miejscu. Dodatkową zaletą kart paliwowych jest możliwość pokrywania takich kosztów transportowych jak opłata za drogi, korzystanie z mostu czy przejazd tunelem. Jednak najważniejszą i największą zaletą kart paliwowych jest to, że pozwalają na zakup paliwa w cenie niższej od rynkowej. Jak zapłacić za paliwo fakturami W styczniu br. na rynku pojawił się zupełnie nowy rodzaj karty paliwowej. To połączenie zalet znanego już produktu z faktoringiem. Takie rozwiązanie oferuje firma faktoringowa Bibby Financial Services we współpracy z Circle K (wydawcą karty). Usługa jest przeznaczona dla firm, które wydają dużo na paliwo. Zaletą rozwiązania jest m.in. niższa od rynkowej cena paliwa (oparta na cenie hurtowej SPOT), możliwość tankowania na wszystkich stacjach Circle K w Polsce (w tym – co bardzo istotne – na stacjach autostradowych i przygranicznych) oraz dostęp do narzędzi analitycznych, które pozwalają na lepszą kontrolę wydatków. Czym się różni karta paliwowa Circle K od Bibby Financial Services od innych kart tego typu? Przede wszystkim nowatorskim sposobem rozliczania wydatków na paliwo

tworzywa P1 1 9

reklama

– limit paliwowy jest wbudowany w limit faktoringowy, co ułatwia rozliczenie kosztów paliwa. To bardzo wygodne rozwiązanie – przedsiębiorca nie musi martwić się, czy będzie miał pieniądze na czas. Rozliczeniem z Circle K zajmuje się Bibby Financial Services, a klient dostaje szczegółowe informacje dotyczące wydatków i oszczędności. Aby móc używać karty paliwowej, należy korzystać z faktoringu oferowanego przez firmę Bibby Financial Services. Karty są wydawane, wymieniane i wznawiane za darmo. Nie ma żadnych opłat za ich użytkowanie. Autorem tekstu jest Jerzy Dąbrowski, dyrektor generalny Bibby Financial Services

BIBBY FINANCIAL SERVICES Al. Jerozolimskie 134 02-305 Warszawa tel: +48 22 545 61 23 www.bibbyfinancialservices.pl SHUTTERSTOCK

ZADZWOĀ 208

294

ODWIEDĵ bi

y fi pls.icervan

1



tworzywa P 1 19

rynek

Jacek Leszczyński, Plastech.pl

Turecki przemysł tworzyw rośnie Przemysł tworzyw sztucznych, będący siłą napędową tureckiej gospodarki, kontynuował swój wzrost w pierwszej połowie 2018 roku. Według danych opublikowanych przez organizację branżową Turkish Plastics Foundation (PAGEV), produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych wzrosła o 7,2% do poziomu 5 milionów ton, podczas gdy jej wartość zwiększyła się o 9,3% do wartości 19,4 miliarda dolarów w porównaniu do analogicznego okresu w roku ubiegłym. Największy udział w produkcji wyrobów z tworzyw sztucznych miały opakowania – 2,2 mln ton oraz materiały dla budownictwa – 1,1 mln ton. Według raportu PAGEV całkowita produkcja wyrobów z tworzyw sztucznych wzrośnie o 5% do końca 2018 roku i osiągnie 38,8 mld dolarów. Eksport nadal rośnie Przemysł tworzyw sztucznych utrzymał silną pozycję eksportową w pierwszej połowie roku. Wielkość eksportu wyrobów z tworzyw sztucznych wzrosła o 7,3% do poziomu 856 tys. ton, a wartość eksportu osiągnęła poziom 2,4 mld dolarów, co oznacza wzrost o 12,8% w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego. W okresie od stycznia do marca do najważniejszych z ponad 200 kierunków eksportu tureckiej branży tworzyw sztucznych należały: Irak, Niemcy, Wielka Brytania, Izrael i Francja. Przewiduje się, że bezpośredni eksport wyrobów z tworzyw sztucznych wzrośnie o 4,8% do poziomu 1,7 mld ton, zaś jego wartość osiągnie 4,7 mld dolarów (wzrost o 8,4%). Wzrost sprzedaży krajowej w pierwszym półroczu 2018 W pierwszych sześciu miesiącach 2018 roku, krajowa konsumpcja wyrobów z tworzyw sztucznych wzrosła o 8,5% do wartości 18,6 mld dolarów i wyniosła 4,5 mld ton, co oznacza wzrost o 7,1% w porównaniu do analogicznego okresu w 2017. Około 2 mln ton z 4,5 mln ton zużytych na rynku krajowym zostało pośrednio wyeksportowane w postaci produktów gotowych i półproduktów przez przemysł motoryzacyjny, opakowaniowy, budowlany i elektroniczny. Pozostałe 2,5 mln ton zostało bezpośrednio wykorzystane przez konsumentów na rynku wewnętrznym.

Inwestycje kontynuowane pomimo spowolnienia gospodarczego W pierwszej połowie 2018 roku przemysł tworzyw sztucznych zainwestował 526 milionów dolarów w maszyny i urządzenia. W kwocie tej urządzenia do formowania wtryskowego stanowią 19%, maszyny i urządzenia do wytłaczania 16%, a urządzenia do termoformowania 6%. Oczekuje się, że łączne inwestycje w sprzęt wzrosną o 13% w porównaniu z 2017 r. i do końca roku osiągną 1 miliard dolarów. Wzrost eksportu produktów gotowych Według raportu PAGEV, w pierwszej połowie 2018 roku na rynek turecki trafiło 3,8 mln ton tworzyw sztucznych z importu o wartości 5,7 mld dolarów. Krajowa produkcja surowców wyniosła w tym samym okresie około 5,07 mln ton. Podczas gdy PLASTECH

wskaźnik importu surowców był wysoki, w przypadku wyrobów gotowych było odwrotnie. Nadwyżka w handlu zagranicznym produktami gotowymi nadal rosła w pierwszej połowie 2018 roku. W porównaniu do analogicznego okresu w roku poprzednim, wzrosła o 8,3% do poziomu 539 tys. ton, a wartość wyniosła 793 mln dolarów (wzrost o 29,6%). „Pomimo trudnej sytuacji gospodarczej w Turcji, przemysł tworzyw sztucznych kontynuował tendencję wzrostową, udowadniając raz jeszcze swoją siłę i odporność. Ostatnie miesiące były bez wątpienia trudne dla wszystkich przemysłowców. Gdyby nie spowolnienie gospodarcze, wyniki byłyby jeszcze lepsze. Prognozy wskazują, że w drugiej połowie 2018 roku rentowność będzie niższa niż w roku poprzednim. Istnieje również ryzyko, że otoczenie inwestycyjne zwróci się w kierunku negatywnym. Branża tworzyw sztucznych będzie nadal dążyć do wzrostu zatrudnienia i gospodarki, pomimo wszelkich trudności”, powiedział przewodniczący PAGEV Yavuz Eroğlu. Okazją do przyjrzenia się bieżącej kondycji tureckiego przemysł tworzyw sztucznych były z pewnością branżowe targi Plast EurAsia, które odbyły się w grudniu

ARC

w Centrum Targowo Wystawienniczym Tüyap w Stambule. Ubiegłoroczne targi zapełniły 10 hal wystawienniczych, gromadząc 1094 firmy z 44 krajów. Niestety, wśród wystawców wciąż brakuje firm z naszego kraju. Targi odwiedziło ponad 51.000 zwiedzających ze 103 państw świata. W zeszłym roku na ponad 120 tysiącach metrów kwadratowych wystawiło się ponad 1000 firm z 43 krajów. Niestety, jak wynika z informacji udzielonych nam przez organizatorów, zabrakło na nich przedstawicieli branży tworzywowej z Polski. „Miejsce, w którym odbywają się targi, to styk Europy i Azji. Szczególne znaczenie tej wystawy przejawia się przede wszystkim w możliwości nawiązania kontaktów biznesowych z egzotycznymi partnerami, z punktu widzenia polskich przedsiębiorstw, ale też i prężnie rozwijających się rynków”, mówi Jakub Mączka, prezes Hurmak Polska, tureckiego producenta wtryskarek.W ostatnich kilku latach firma dynamicznie rozwija zagraniczną sieć sprzedaży, przede wszystkim w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. Hurmak posiada swoich dystrybutorów w Rumunii, na Węgrzech oraz oddział w Polsce. Pomimo podwojenia przez Waszyngton ceł na turecką stal i aluminium, co spowodowało gwałtowny spadek notowań tureckiej liry, Turcja nadal należy do grona najszybciej rozwijających się gospodarek. Turecka gospodarka należy do największych partnerów handlowych Unii Europejskiej. Wartość handlu dwustronnego wynosi 140 mld euro rocznie. Obroty handlowe pomiędzy Polską i Turcją osiągnęły na koniec 2017 roku poziom ok. 6 mld euro. Turecki przemysł chemiczny zatrudnia około 200 tysięcy pracowników, zaś sektor przetwórstwa tworzyw sztucznych o zdolnościach przetwórczych sięgających 9 mln ton, zajmuje szóste miejsce pod względem wielkości produkcji na świecie i drugie w Europie.



tworzywa P 1 19

rynek

Współpraca z renomowanym producentem poliamidów PLASTOPLAN

Plastoplan powstał w 1971 roku w Wiedniu jako spółka marketingowo-konsultingowa. Założycielem i do dziś głównym udziałowcem firmy jest Hans Hromatka. Po roku działalności Plastoplan rozpoczął współpracę z GE Plastics jako dystrybutor tworzyw technicznych. W ciągu kolejnych 20 lat była to dominująca działalność firmy, która zaowocowała decyzją o ekspansji. Od 1991 roku sprawdzony model biznesowy był powielany w sąsiednich krajach: w Szwajcarii, Niemczech, Czechach, Słowacji i Węgrzech. Plastoplan Polska Sp. z o.o. powstał w 2011 roku, dalsza ekspansja geograficzna obejmowała Rumunię, Bułgarię i Francję. W 2005 roku w ramach Grupy utworzona została również spółka Sax Polymers, która w Austrii i w Szwajcarii posiada zakłady zajmujące się produkcją kompaundów technicznych. Obecnie, oddając honor założycielowi, Hromatka Group Management AG z siedzibą w Aesch (Szwajcaria) jest holdingiem wszystkich spółek Grupy działających w 10 krajach Europy. Dzisiaj Plastoplan jest jednym z wiodących dystrybutorów tworzyw technicznych w Europie, nadal jednak pozostaje rodzinną firmą, której siłę tworzy przede wszystkim dobrze zmotywowany zespół specjalistów czerpiących radość ze współpracy z klientami. W 2018 roku Plastoplan nawiązał współpracę z renomowanym producentem poliamidów, włoską firmą RadiciGroup. Historia RadiciGroup sięga lat 40. XX wieku. Ta rodzinna firma zaczynała działalność w przemyśle włókien sztucznych, dzisiaj jest niekwestionowanym liderem w produkcji włókien poliamidowych. Kontynuując rozwój firma rozwinęła produkcję chemiczną, a w latach siedemdziesiątych weszła również do przemysłu tworzyw sztucznych. Obecnie jest jednym z największych światowych producentów włókien i granulatów technicznych na bazie poliamidów. Współpraca RadiciGroup i Plastoplan stanowi przykład partnerstwa oraz synergii producenta i dystrybutora. Plastoplan jest istotnym dostawcą surowców technicznych w przemyśle motoryzacyjnym, E&E, oświetlenia i innych wymaga-

jących zastosowań. Zaś produkty RadiciGroup to zarówno podstawowe, jak też najbardziej zaawansowane tworzywa i kompaundy techniczne. Radilon to główna marka tworzyw PA6, PA6.6, PA6.10 i PA6.12. W ofercie są gatunki podstawowe, kopolimery, kopolimery półaromatyczne i kopolimery o wydłużonej masie cząsteczkowej. Tworzywa te spełniają wiele unikalnych wymagań: podwyższoną odporność termiczną, odporność chemiczną, kompaundy zbrojone i wypełniane o specyficznych właściwościach mechanicznych i elektrycznych. Często receptury tworzyw są indywidualnie projektowane według konkretnych potrzeb. Tworzywa są również odpowiednio modyfikowane pod kątem łatwej i wydajnej produkcji, przeznaczone do wytłaczania, wytłaczania z rozdmuchem i formowania wtryskowego. Poliamidy – trochę historii W latach trzydziestych XX wieku wysiłki wielu ośrodków naukowych i firm chemicznych były skupione na poszukiwaniu nowych, syntetycznych materiałów. Wynaleziono wówczas wiele tworzyw sztucznych, jednym z nich był poliamid PA6.6. Jego głównym przeznaczeniem miała być produkcja włókien, szczególnie cenionych jako sztuczny jedwab stosowany w produkcji pończoch. Wkrótce powstała cała grupa tworzyw z rodziny poliamidów, zaadoptowano je do innych metod przetwórstwa, a ich zastosowanie stało się powszechne. Dzisiaj przemysłowo przetwarza się kilkanaście różnych rodzajów poliamidów. Są to najszerzej stosowane termoplastyczne tworzywa konstrukcyjne. W Europie w 2017 roku zużyto 1 mln ton poliamidów (wg Plastics Europe). Technologia i gatunki Podstawowym poliamidem jest PA6. Produkowany w reakcji polimeryzacji kaprolaktamu, jest naj-

częściej stosowanym zarówno w produkcji włókien, jak i w przetwórstwie tworzyw sztucznych. Drugim w powszechności stosowania jest PA6.6, a kolejne odmiany to PA11, PA12, PA6.10, PA6.12, kopolimery półaromatyczne i inne, produkowane w różnorodnych reakcjach polikondensacji. W przetwórstwie tworzyw sztucznych często stosuje się poliamidy w postaci kompaundów. Są to mieszanki poliamidów z różnymi dodatkami, których zadaniem jest modyfikacja odpowiednich właściwości tworzywa podstawowego. W celu poprawy wytrzymałości mechanicznej i cieplnej stosuje się przeważnie włókna szklane i węglowe. Kulki szklane i wypełniacze mineralne (krzemionka, talk, kreda, mika) zwiększają sztywność, zmniejszają skłonność do odkształceń i skurczów, poprawiają też jakość powierzchni wyrobów. Poprawę wytrzymałości cieplnej i przewodnictwa elektrycznego uzyskuje się przez dodatek proszków metalicznych. Istnieją też dodatki poprawiające właściwości trybologiczne poliamidów (głównie poślizg i odporność na ścieranie) oraz ułatwiając przetwórstwo (reologię, łatwość rozformowania). Przykładowe gatunki • Radilon® BGV 30 – typowy poliamid PA6 zawierający 30% włókna szklanego, produkowany w kolorze naturalnym i czarnym, w zależności od potrzeb stosuje się od 15 do 50% włókna. • Radilon® BGV-MIG 15-25 black – poliamid PA6 w kolorze czarnym, zawierający 15% włókna

szklanego i 25% wypełniaczy mineralnych • Radilon® S URV600LW – poliamid PA6 zawierający 60% włókna szklanego, stabilizowany termicznie, o niskiej lepkości przeznaczony do wtrysku w krótkich cyklach • Radilon® A HS372 M. NER – poliamid PA6.6 do formowania wtryskowego, lubryfikowany, do wtrysku w krótkich cyklach, w kolorze czarnym • Radilon® A RFL4020 – poliamid PA6.6 zawierający PTFE i 20% włókna szklanego • Radilon® A CV500 – poliamid PA6.6 zawierający 50% kulek szklanych • Radilon® D RV600RKC 306 NER – poliamid PA6.10 zawierający 60% włókna szklanego, stabilizowany termicznie, z dopuszczeniem do wody pitnej, w kolorze czarnym • Radilon® DCF150W – poliamid PA6.10, zawiera 15% włókna węglowego, stabilizowany termicznie • Radilon® CS 38TX – kopolimer PA6/PA6.6 do wytłaczania, transparentny. Plastoplan oferuje pełną gamę poliamidów produkowanych przez RadiciGroup. Oferta jest na tyle szeroka, że może spełnić najbardziej wymagające oczekiwania, zarówno produkcyjne, techniczne, jak też stosowne dokumenty (świadectwa, dopuszczenia, normy). Tworzywa Radilon® są szeroko stosowane w przemyśle motoryzacyjnym, produkcji elementów elektrycznych i elektronicznych, oświetleniu, w przemyśle maszynowym i wielu innych gałęziach gospodarki.

PLASTOPLAN

Plastoplan Polska Al. Księcia Józefa Poniatowskiego 1 (PGE Narodowy) 03-901 Warszawa tel.: +48 22 295 92 31 [email protected] www.plastoplan.pl

RADICI Group Kompetencja w poliamidach

PA6

PA6.6

PA6.10

PA6.12

WůĂƐƚŽƉůĂŶ WŽůƐŬĂ ũĞƐƚ WĂŷƐƚǁĂ ĚŽƐƚĂǁĐČ ƚǁŽƌnjLJǁ ƐnjƚƵĐnjŶLJĐŚ ĚůĂ ŵŽƚŽƌLJnjĂĐũŝ͕ ŵĞĚLJĐLJŶLJ͕ ƉƌnjĞŵLJƐųƵ ĞůĞŬƚƌŽƚĞĐŚŶŝĐnjŶĞŐŽ͕ ŽƉĂŬŽǁĂŷ ŝ ďƵĚŽǁŶŝĐƚǁĂ͘ tƐƉſůŶŝĞ nj ƉƌŽĚƵĐĞŶƚĂŵŝ Ž ƵŐƌƵŶƚŽǁĂŶĞũ ƉŽnjLJĐũŝ ŵŽǏĞŵLJ njĂŽĨĞƌŽǁĂđ WĂŷƐƚǁƵ ƐnjĞƌŽŬČ ŽĨĞƌƚħ ƚǁŽƌnjLJǁ͕ ŬƚſƌĞ ƐƉĞųŶŝČ tĂƐnjĞ ǁLJŵĂŐĂŶŝĂ͘ :ĞƐƚĞƑŵLJ ŽĮĐũĂůŶLJŵ ĚLJƐƚƌLJďƵƚŽƌĞŵZ//'ƌŽƵƉ͕ĚnjŝħŬŝƚĞŵƵŵĂŵLJǁƐǁŽũĞũŽĨĞƌĐŝĞƉĞųŶČŐĂŵħƉŽůŝĂŵŝĚſǁƚĞŐŽƉƌŽĚƵĐĞŶƚĂ͗ PA6 | PA6.6 | PA6.10 | PP6.12 NĂƐnjnjĞƐƉſųƚĞĐŚŶŝĐnjŶLJnjĂũŵŝĞƐŝħWĂŷƐƚǁĂƉƌŽũĞŬƚĞŵŶĂǁƐnjLJƐƚŬŝĐŚũĞŐŽĞƚĂƉĂĐŚŝƐųƵǏLJƉŽŵŽĐČŽĚŵŽŵĞŶƚƵ ƉƌŽũĞŬƚƵǁLJƌŽďƵ͕ƉƌnjĞnjĚŽďſƌƐƵƌŽǁĐſǁŝŶĂƌnjħĚnjŝŝƉĂƌĂŵĞƚƌſǁƉƌnjĞƚǁſƌƐƚǁĂĂǏƉŽŬŽŶƚƌŽůħũĂŬŽƑĐŝ͘tųĂƐŶĞ ŵĂŐĂnjLJŶLJ͕ƌŽnjǁŝČnjĂŶŝĂůŽŐŝƐƚLJĐnjŶĞŽƌĂnjĚŽƐŬŽŶĂůĞǁLJƉŽƐĂǏŽŶĞůĂďŽƌĂƚŽƌŝƵŵƐČǁƐƚĂŶŝĞnjĂƐƉŽŬŽŝđǁƐnjĞůŬŝĞ ƉŽƚƌnjĞďLJ͘ Tworzywo, którego potrzebujesz czeka na Ciebie w naszym magazynie!

Plastoplan Polska Sp. z o.o. | Warszawa | +48 22 295 92 31 | [email protected] | www.plastoplan.pl



tworzywa P 1 19

rynek Raport CERESANA

Znamy termin Światłowody targów napędzają rury w Mediolanie Poprzednie Targi Przemysłu Tworzyw Sztucznych i gumy w Mediolanie odniosły spory sukces. Organizatorzy ogłaszają datę kolejnej edycji imprezy. Ponownie w formule The Innovation Alliance targi PLAST odbędą się w dnia od 4 do 7 maja 2021 roku. „Pilotażowa formuła testowana w roku 2018 spotkała się z entuzjastyczną akceptacją wśród wystawców i odwiedzających”, stwierdził Alessandro Grassi, prezes AMAPLAST i firmy zarządzającej PROMAPLAST srl, organizator targów PLAST, „Sukces przekonał nas do odnowienia umowy z pozostałymi czterema komitetami organizacyjnymi targów biorących udział w innowacyjnym formacie (IPACK-IMA, MEAT-TECH, PRINT4ALL, INTRALOGISTICA ITALIA).” W dniu zamknięcia targów PLAST 2018 udowodniony został pozytywny trend – ponad 1500 wystawców na 55 000 metrów kwadratowych powierzchni wystawienniczej targów PLAST przyciągnęło ponad 63 000 odwiedzających. Nastąpił również znaczny wzrost zaintersowania firm zagranicznych, po części dzięki ponad 30 oficjalnym delegacjom, które przybyły na te specjalistyczne targi. Potwierdza to pozycję międzynarodową imprezy. Na targach przedstawiono bogatą ofertę technologii, szczególnie w zakresie głównej tematyki wystawy czyli maszyn, urządzeń i form do przetwórstwa tworzyw sztucznych i gumy. W 6 halach wystawowych pokazano ponad 3.500 urządzeń. Maszyny do przetwórstwa tworzyw to ważny sektor włoskiego przemysłu. Wartość produkcji branży w 2018 roku została oszacowana przez stowarzyszenie AMAPLAST na 4,7 mld euro. Około 70% produkcji trafia na eksport. Wraz z odnowieniem porozumienia w sprawie The Innovation Alliance i wyborem dat – ustalonych z uwzględnieniem napiętego kalendarza międzynarodowych targów branżowego przemysłu i dostępności terenów targowych Fiera Milano – sekretariat organizacyjny PLAST przyspiesza pracę nad kolejną edycją, aby móc ponownie zaproponować przemysłowi tworzyw sztucznych i gumy pełną ofertę prezentacji innowacyjnych technologii, materiałów, procesów produktów, konferencji i seminariów, sztuki i szans na spotkania specjalistów z branży i wymiany pomysłów między nimi. Rejestracja wystawców rozpoczyna się w listopadzie 2019 r. Do zobaczenia na PLAST 2021! PLAST

Na pierwszy rzut oka postęp w cyfryzacji i produkcja rur nie mają ze sobą wiele wspólnego. Jednak na całym świecie wielkie pieniądze są obecnie inwestowane w rozbudowę sieci światłowodowej. Aby chronić drogie kable przed szkodliwym wpływem środowiska potrzebne są rury ochronne z tworzyw sztucznych. To jeden z przykładów wpływu obecnych megatrendów cywilizacyjnych na tradycyjne segmenty przemysłu. W badaniu firmy Ceresana poddano analizie cały światowy rynek rur z tworzyw sztucznych. Analitycy spodziewają się, że wolumen rynku wzrośnie do poziomu ponad 110 miliardów USD do roku 2025. Obecna susza dotykająca prawie całą półkulę północną jest ogromnym wyzwaniem dla rolnictwa. Wydajne systemy nawadniające mogą zmniejszyć straty plonów. Oprócz zastosowania odpowiedniej technologii czujników, szczególnie niskie koszty utrzymania i niskie straty w przypadku rur z tworzyw mogą zagwarantować efektywne rozprowadzanie cennych zasobów wody. Ponieważ można spodziewać się wzrostu ekstremalnych zjawisk pogodowych zapotrzebowanie na rury do nawadniania pól może znacząco wzrosnąć. Ceresana spodziewa się wzrostu światowego popytu na ten typ produktów o około 4,8% rocznie. Główny trend polegający na zastępowaniu rur wykonanych ze stali, kamionki i innych materiałów rurami z tworzywa sztucznego pokrySHUTTERSTOCK

wa się obecnym tempem rozwoju gospodarczego. Niepewność polityczna, zmniejszenie wydatków publicznych lub brak inwestycji prywatnych może mieć podobnie drastyczne skutki dla branży budowlanej i rynku rur jak ukierunkowanie wsparcia dla poszczególnych segmentów budownictwa. Intensywność promocji inwestycji w nawadnianie segmentowe lub rozbudowa sieci światłowodowej jest różna w różnych krajach. Obecnie na przykład perspektywy dla ważnych rynków w Chinach i Rosji ponownie się poprawiły. Zapotrzebowanie na rury z tworzyw sztucznych zależy w szczególności od rozwoju branży budowlanej. Tu tworzywa stały się alternatywą dla innych materiałów. Stopień istotności różnych obszarów zastosowań dla różnych typów rur jest jednak bardzo różny. Na przykład, rury wykonane z polichlorku winylu (PVC) są stosunkowo tanie i dlatego szeroko stosowane w sektorach odprowadzania ścieków, dostawy wody pitnej i ochrony kabli. Jednak rury oparte na polipropylenie i polietylenie coraz częściej konkurują z rurami z PVC w instalacjach wody pitnej – i już teraz odgrywają ważną rolę zarówno w dostawach gazu, jak i w zastosowaniach przemysłowych.



tworzywa P 1 19

rynek

DNI TECHNOLOGII

ARBURG

Tegoroczna edycja Dni Technologii firmy Arburg odbędzie się w dniach 13 – 16 marca br. w siedzibie firmy w Lossburgu (Niemcy). W tym roku uwagę zaproszonych gości Arburg chce skupić na „Road to Digitalisation”. Oferta cyfrowych produktów i usług zostanie przedstawiona na Arenie Efektywności. Na odwiedzających czeka także ponad 50 eksponatów i aplikacji, referaty ekspertów, zwiedzanie zakładu i ciekawe rozmowy. W 1999 roku Dni Technologii w Lossburgu świętowały swoją premierę, a obecnie są uważane na całym świecie za wyjątkowe wydarzenie branżowe. Do tej pory we wszystkich edycjach spotkania wzięło udział ponad 88 000 specjalistów z ponad 50 państw. Każdego roku Dni Technologii zachęcają odwiedzających ponad 50 eksponatami, wykładami ekspertów i możliwością zajrzenia „za kulisy” procesów w firmie Arburg. Szczególną popularnością cieszy się, wprowadzona w 2013 roku, Arena Efektywności, która prezentuje przyszłościowe zagadnienia w praktyczny sposób. Podczas tegorocznych Dni Technologii uwaga skupiona będzie na „Road to Digitalisation”. Zagadnienie cyfryzacji odnosi się do całej firmy: począwszy od centrum obsługi klientów, poprzez arenę efektywności aż po usługi serwisowe i rozwiązania „pod klucz”. Różne obszary dostarczają odwiedzającym idee dotyczące drogi do przyszłościowej, połączonej w sieć

komputerową i wydajnej produkcji tworzyw sztucznych. Prezentacja obejmie m. in.: • wtryskarkę Allrounder „Ready for Digitalisation”, • pakiety pomocy dla aktywnego wsparcia operatora, • portal klienta marki Arburg jako rozwiązanie „w chmurze” dla cyfrowych usług, • zarządzenie systemowe z poziomu komputera nadrzędnego (ALS) marki Arburg dla połączenia w sieć informatyczną, • system zdalnej kontroli danych (ARS) firmy Arburg dla szybkiego, wydajnego i bezpiecznego wsparcia online, • Predictive Maintenance dla usług konserwacji prewencyjnej, • Condition Monitoring dla regularnej rejestracji stanu maszyny, • potencjały systemu Augmented Reality i Virtual Reality (rzeczywistości rozszerzonej – AR, rzeczywistości wirtualnej – VR), • przegląd złączy i ich znaczenie dla cyfryzacji, • układ sterujący Gestica jako przyszłościowe rozwiązanie. Podczas marcowych Dni Technologii odwiedzający będą mogli zapoznać się z ponad 50 eksponatami – między innymi z bogatą ofertą maszyn, zastosowań i techniki procesowej. Spośród wszystkich eks-

ponatów najważniejsze jest zagadnienie cyfryzacji, np. wszystkie wtryskarki Allrounder są gotowe na nadejście cyfryzacji. Organizatorzy zachęcają do zapoznania się z nowościami, trendami oraz różnymi zastosowaniami i rozwiązaniami dostosowanymi do potrzeb określonych branż. Referaty ekspertów – informacje z pierwszej ręki W trakcie wykładów specjaliści reprezentujący różne branże przedstawią aktualne tendencje w zakresie przetwórstwa tworzyw sztucznych. Przygotowano ciekawe wykłady dotyczące zagadnień związanych m.in. z cyfryzacją, branżą motoryzacyjną, opakowaniową i urządzeniami 300-3X. Cyfrowa transformacja to kompleksowy proces zmian we wszystkich obszarach działania danej firmy. Arburg opiera swoje działania na trzech filarach – Smart Machine, Smart Production i Smart Services. Przedmiotem wykładu będzie zaprezentowanie obszernej oferty produktów, będącej w posiadaniu firmy oraz omówienie drogi do cyfryzacji. Przemysł motoryzacyjny to prekursor innowacyjnych produktów i procesów produkcji w przemyśle przetwarzania tworzyw sztucznych. Celem spełnienia pojawiających się wymogów przemysł ten potrzebuje wysoce automatycznych i jednocześnie elastycznych

gniazd produkcyjnych. Wykład dotyczący tego zagadnienia zaprezentuje aktualne wyzwania i przedstawi potencjały zakresu wydajności firmy na podstawie konkretnych przykładów. Podczas produkcji opakowań wykonywanych w technologii wtrysku w centrum uwagi znajduje się najbardziej ekonomiczne rozwiązanie z zachowaniem niezmiennie wysokiej jakości części. Aby sprostać tym wymaganiom, Arburg oferuje własną, dopasowaną technologię maszynową dla maksymalnej wydajności produkcyjnej. Przedmiotem wykładu będzie wyjaśnienie, jaką wartość dodaną i korzyści oferuje technologia maszyn z górnej półki oraz jak technologia ta przyczynia się do wzrostu efektywności produkcyjnej. Nowe urządzenie 300-3X tworzy nowe możliwości dla przemysłowej produkcji addytywnej. W zależności od wymagań, maszyny freeformer są dostępne w różnych wielkościach z dwoma lub trzema jednostkami dozującymi. W trakcie wykładu będzie można zapoznać się z aktualnym stanem techniki i przykładami produkcji elementów funkcyjnych.

Linie do wytłaczania do produkcji produkcji czystych arkuszy arkuszy

Linie do wytłaczania do produkcji produkcji arkuszy ark uszy techniczn technicznych ych

Linie do wytłaczania do produkcji produkcji płaskiej folii do zastosowań optycznych, technologii słonecznych oraz or az kształtowania kształtowania termicznego

Linie do wytłaczania do produkcji produkcji tub na kkosmetyki, osmetyki, pasty do zzębów, ębów,, ębów produktu spożywcze zastosowa-produk pr oduktu spo żywcze oraz oraz zastosowa nia techniczne

Tłoczniki do płaskich arkuszy arkuszy do folii i arkuszy arkuszy

BREYER GmbH Maschinenfabrik Bohlinger Strasse 27 · D-78224 Singen TTel. el. +49 (0) 77 31 920-0 · Fax +49 (0) 77 31 920-190 [email protected] info@br eyer-extr.com · www.breyer-extr.com www.breyer-extr.com

Master Colors Sp Sp.. z o o.o. .o. Wędkarzy W ędkarzy 5 · 51-050 W Wrocław rocław Tel. T el. +48 71 350 05 25 [email protected] · www www.mastercolors.com.pl .mastercolors.com.pl

Quality made in · www www.breyer-extr.com .breyer-extr.com



tworzywa P 1 19

rynek

Partner w Polsce Odpowiedzią firmy Kreyenborg GmbH&Co. KG z Senden (Niemcy) na rosnący popyt na jej maszyny stosowane w branży tworzyw sztucznych jest poszerzenie współpracy w zakresie dystrybucji. Do działających aktualnie 20 europejskich partnerów do obsługi klientów firmy Kreyenborg dołączyła ostatnio spółka VGT Polska Sp. z o.o. z Krakowa. Partnerzy dystrybucyjni obsługują klientów w ich rodzimym języku, udzielając odpowiedzi na wszelkie pytania związane ze sprzedażą i serwisem. VGT Polska posiada bogate doświadczenie w branży tworzyw sztucznych. Firma reprezentuje producentów maszyn, urządzeń peryferyjnych, dodatków procesowych. Dzięki współpracy z firmą Kreyenborg VGT Polska rozszerzyła swoją bogatą ofertę produktów o urządzenia na podczerwień – suszarki, krystalizatory, a także mieszarki i silosy. Obsługa klientów lokalnie przez nowe przedstawicielstwo zapewnia klientom Kreyenborg korzyści w postaci krótkiego czasu reakcji, dużej dostępności części zamiennych oraz usług najlepiej wyszkolonych serwisantów. Firma Kreyenborg jest znana ze swych maszyn – bębnów obrotowych z podczerwienią, które są konstruowane na indywidualne zamówienia klientów, z uwzględnieniem odpowiednich wymiarów i mocy cieplnej i które mogą pracować w sposób ciągły lub na zasadzie szarży. Stosuje się je zarówno do osuszania, krystalizowania, jak i powlekania wszelkich granulatów, płatków, krajanek lub mieszanek. Oferta produktów obejmuje także komponenty maszyn. Firma Kreyenborg oferuje nie tylko silosy, mieszarki, dozowniki i rozwiązania podajnikowe, ale także wszelkie komponenty niezbędne do produkcji tworzyw sztucznych. Oczywiście, dostępne są także rozwiązania kompletne, w których wszystkie elementy, począwszy od komponentów maszyn, aż po technikę sterowania, są ze sobą kompatybilne.

Formowanie wtryskowe

ARC

Według raportu brytyjskiej firmy konsultingowej AMI europejski przemysł formowania wtryskowego rozkwita. Większość jego poszczególnych rynków dawno zapomniała o kryzysie sprzed dziesięciu lat. W 2018 r. wartość przetwórstwa pierwotnych polimerów przekroczyła 85 mld euro, co oznacza średni wzrost o 3% rocznie od 2007 r. Wzrost wspierany jest przez rosnący popyt na polimery i możliwości zwiększania wartości dodanej oraz wzrost cen tworzyw. Branża wykorzystuje także coraz więcej korzyści wynikających z recyklingu surowców, które dodały około 8% do wartości branży w roku 2018 r. Wszechstronność procesu formowania wtryskowego pozwala na obsługę bardzo zróżnicowanych segmentów rynkowych. Popyt pod względem stosowanych objętości polimerów jest kreowany przez sektor opakowań, motoryzacyjny i elektroniczny. Każdy z segmentów stoi przed różnymi możliwościami i wyzwaniami, szczególnie w związku z faktem, że branża tworzyw sztucznych i tworzone przez nią aplikacje podlegają coraz ściślejszej kontroli środowiskowej. Od czasu poprzedniego raportu AMI Consulting dotyczącego sektora w 2014 r. wszystkie kluczowe segmenty rynku wzrosły. Opakowania wykazują najbardziej stabilny wzrost, a motoryzacja odnotowała najbardziej dynamiczny wzrost w ciągu ostatnich 4 lat.

Ogólny popyt na wyroby formowane wtryskowo odnotował średni wzrost o 1,6% rocznie. Zapotrzebowanie na polimery w pierwotnej formie osiągnęło w roku 2018 poziom ponad 12 milionów ton. Formowanie wtryskowe to najbardziej rozdrobniony przemysł tworzyw sztucznych. Działa w nim co najmniej 8 000 firm w Europie. Ta liczba obejmuje zarówno pojedyncze, małe zakłady (ponad 90%), jak i wielonarodowe przedsiębiorstwa z wieloma zakładami produkcyjnymi w Europie. Branża przyciąga inwestycje private equity, niektóre firmy są notowane publicznie, ale około 95% firm jest własnością rodzinną. Globalizacja bazy klientów przyciąga również inwestycje spoza Europy, w szczególności w celu obsługi OEM w sektorze motoryzacyjnym i elektronicznym, które zainwestowały w regionie. Jednak rozdrobnienie przemysłu wtryskowego i mnogość obsługiwanych rynków prowadzi do tworzenia się intensywnie konkurencyjnego środowiska biznesowego. Od 2014 r. całkowita liczba zakładów formowania wtryskowego w Europie spadła, pomimo znacznych inwestycji w nowe obiekty

w Europie Środkowej. Firmy zamknęły swoje zakłady lub skonsolidowały się głównie ze względu na przesunięcie bazy klientów wewnątrz kontynentu lub poza niego, konkurencję między regionami lub postęp technologiczny. W tym kontekście wielu działających ciągle w branży może zostać uznanych za „ocalonych” Około 17% firm wtryskowych działa w tej branży jako producenci wewnętrzni, co może być uważane za łatwiejsze. Jednak większość to producenci wyrobów niestandardowych, których sukces zależy od wyboru produktu i bazy klientów. Wielu specjalizuje się w jednolitej produkcji, podczas gdy inni rozpraszają swoją działalność na wielu klientów w różnych sektorach. W raporcie na temat europejskiego rynku AMI wskazało kilkuset europejskich przetwórców, przetwarzających ponad 10 000 ton polimerów rocznie i omawia dokładniej tych, którzy przetwarzają ponad 15 000 ton w kontekście obsługiwanych rynków. Łącznie firmy te stanowią około 58% całkowitej ilości tworzyw przetwarzanych metodą formowania wtryskowego w Europie.



tworzywa P 1 19

technologie

Michał Bryda-Przybyszewski, CadXpert

Technologie przyrostowe do szybkiego prototypowania i produkcji Techniki przyrostowe z założenia miały być wykorzystywane przede wszystkim do szybkiego prototypowania. Jednak wraz z rozwojem materiałów coraz częściej drukarki 3D stosuje się do produkcji gotowych wyrobów użytkowych. Jakie technologie druku 3D mają największy potencjał produkcyjny? W jakich obszarach technologie przyrostowe znajdują zastosowanie? W latach 2012-2014 mogliśmy zaobserwować wzrastające zainteresowanie technologiami druku 3D. Firmy analityczne i media prognozowały nadejście nowej rewolucji w wytwarzaniu obiektów. Wieszczono, że drukarka 3D znajdzie się w każdym gospodarstwie domowym obok innych sprzętów. Konfrontacja wygórowanych oczekiwań z możliwościami tej technologii sprawiła, że druk 3D rozwija się na dwóch polach: amatorskim i profesjonalnym, przemysłowym. Warto podkreślić, że technologie przyrostowe od początku były opracowywane do użytku profesjonalnego. To właśnie w obszarze szeroko pojętego przemysłu drukarki 3D mają najwięcej do zaoferowania. Same pojęcia druk 3D, drukarka 3D (3D printing, 3D printer) są określeniami potocznymi mającymi za zadanie rozpowszechnić technologie szerokiemu gronu odbiorców. Obecnie nazwy te są w użytku również w fachowych opracowaniach. Bardziej adekwatne pojęcia dotyczące tych metod wytwórczych to technologie przyrostowe lub addytywne. Terminy te bardzo dobrze oddają różnice w stosunku do pozostałych metod produkcji, takich jak obróbka skrawaniem, czy termoformowanie. W przypadku technik addytywnych (additive manufacturing) mamy do czynienia z produkcją bezstratną, w której materiał budulcowy jest „dodawany” warstwa po warstwie w celu uzyskania założonej geometrii. Dzięki temu druk 3D osiąga kształty niemożliwe do uzyskania metodami ubytkowymi. W zależności od rodzaju techniki przyrostowej możemy mówić o różnych materiałach budulcowych i odmiennych sposobach spajania kolejnych warstw, jednak sama metoda warstwowego budowania obiektu pozostaje bez zmian.

Profesjonalne zastosowania druku 3D Do zalet technologii addytywnych należy szybkość i efektywność przekształcania modelu CAD do rzeczywistego obiektu. Sprawdza się to w przypadku każdej prototypowni oraz w działach R&D, gdzie tworzy się kilka wersji produktu, a każda iteracja wymaga testowania. Konstruktorzy mogą w krótkim czasie zweryfikować poprawność projektu CAD pod kątem pasowania czy funkcjonalności. Specjaliści doceniają fakt, że w zaledwie kilka godzin mogą mieć przed sobą fizyczny model wydrukowany na podstawie jego projektu CAD. Możliwość wykonania niemal dowolnego kształtu i nawet skomplikowanej geometrii spraCADEXPERT

wia, że druk 3D jest stosowany tam, gdzie konwencjonalne metody mają swoje ograniczenia. O możliwościach druku 3D opowiada Adam Przepolski, kierownik działu drukarek 3D w krakowskiej firmie CadXpert: „Wytwarzanie przyrostowe to szerokie pojęcie, które obejmuje kilkanaście odmiennych technologii, m.in. druk z materiałów w postaci płynnej żywicy czy proszków poliamidowych lub też stopów metali. Bazując na swoim kilkuletnim doświadczeniu w dziedzinie usług druku 3D, które bezpośrednio wiąże się z praktycznymi aplikacjami technologii przyrostowych, ciężko jest mi wyobrazić sobie obszar przemysłu, gdzie druk 3D nie znajduje zastosowania. Drukując w 6 różnych technologiach mamy do dyspozycji szerokie spektrum materiałów od prostych (nawet biodegradowalnych) przez funkcjonalne (twarde, elastyczne, imitujące polipropylen) po zaawansowane, np. o klasie palności V-0. Ta-

CADEXPERT

ki wachlarz materiałów, który stale jest rozwijany i ulepszany daje mi pewność, że wytwarzanie przyrostowe zapewnia lepszą optymalizację kosztów, a co najważniejsze krótszy czas reakcji na pojawiające się zapotrzebowania”. Oprócz tworzenia modeli koncepcyjnych przedsiębiorstwa używają technologii przyrostowych do produkcji niskoseryjnej. Druk 3D umożliwia wykonanie krótkich serii produktów, które muszą być dopasowane do wymagań klienta. Ma to znaczenie w przypadku narzędzi i uchwytów, sprawdzianów, części zamiennych, nietypowych chwytaków, których wykonanie tradycyjnym metodami byłoby bardzo czasochłonne i kosztowne. Z zalet wdrożenia drukarki 3D korzystają firmy z branży motoryzacyjnej, lotniczej oraz działy utrzymania ruchu. W tych obszarach wytwarzanie addytywne sprawdza się nie tylko w prototypowaniu, lecz także w dostarczaniu niestandardowych części, które mogą być finalnie montowane w pojazdach, maszynach, a nawet w samolotach. Drukarki 3D już dawno wyszły poza sferę doświadczalną i mają realny wpływ na rozwój biznesu. Koncepcja Industry 4.0 wymaga od drukarek 3D wysokiej jakości i powtarzalności, którą są w stanie zagwarantować jedynie przemysłowe systemy druku 3D – podsumowuje Adam Przepolski z CadXpert. Klasyfikacja technologii W tym artykule wybrane metody druku 3D sklasyfikowano według typów obsługiwanych materiałów budulcowych. 1. Napawanie termoplastów: • FDM • FFF 2. Fotopolimeryzacja półpłynnych żywic: • SLA • DLP • PolyJet 3. Spiekanie proszków poliamidowych: • SLS • SHS 4. Spajanie sproszkowanych materiałów (wymagane użycie spoiwa):

tworzywa P1 1 9 • MJF (proszki poliamidowe) • CJP (gips) • Binder Jetting (gips, piasek, metal, ceramika) 5. Spiekanie proszków metalicznych: • DMLS • SLM W poszczególnych grupach zasady budowania modelu 3D są bardzo zbliżone i w zależności od producenta różnią się rozwiązaniami mechanicznymi, parametrami druku oraz konkretnymi materiałami budulcowymi. W dalszej części artykułu zaprezentujemy technologie o największym potencjale produkcyjnym. Uniwersalna metoda FDM Za pionierskie technologie uważa się FDM (Fused Deposition Modelling) oraz stereolitografię (SLA). Obie były rozwijane mniej więcej w tym samym czasie. Twórcą tej pierwszej jest Scott Crump, późniejszy założyciel firmy Stratasys, który opracował metodą FDM w latach 80. XX wieku. Technologie wdrażane w urządzeniach firmy Stratasys i rozwijane od 30 lat odmieniły światowy rynek i do dziś wyznaczają kierunki rozwoju dla całej branży druku 3D. Przez pewien czas prawa patentowe należały do wynalazcy, ale na bazie oryginalnej metody wytwarzania

technologie z napawanego termoplastu zaczęto wprowadzać podobne rozwiązania, które określane są pojęciem FFF (Fused Filament Fabrication). Dziś terminem FFF określa się głównie urządzenia amatorskie (tzw. RepRapy), natomiast w kontekście profesjonalnych maszyn częściej mówi się o drukarkach 3D FDM. Technologia FDM polega na topieniu materiału termoplastycznego w nagrzanej głowicy drukującej (ekstruder). Następnie zautomatyzowany, mechaniczny system poruszającej się głowicy i stołu roboczego napawa poszczególne warstwy według zaprogramowanego obrysu, tworząc obiekt 3D. Technologia FDM jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych metod ze względu na nieskomplikowany proces druku oraz szeroki wybór materiałów. Drukarki 3D FDM wykorzystują ekonomiczne termoplasty, takie jak biodegradowalny PLA, nadające się do prototypowania oraz techniczne materiały do zaawansowanych zastosowań. Do tych drugich można zaliczyć bogatą ofertę materiałów Stratasys: materiały o właściwościach ABS-u oraz jego odmiany, a także między innymi: ASA, PC, PC-ABS, Nylon, Nylon CF (wzbogacony włóknem węglowym), PPSF, PEKK (Antero 800 NA), PEI (Ultem 9085 i 1010) i inne. O ile proces napawa-

nia materiału PLA nie wymaga specjalnych warunków, o tyle bardziej zaawansowane termoplasty potrzebują równomiernie ogrzewanej komory roboczej oraz podgrzewanego stołu. Materiały inżynieryjne cechują się także znacznie wyższą temperaturą topnienia. Zapewnienie optymalnych warunków druku niweluje ryzyko skurczu materiału lub ewentualnego rozwarstwiania struktury modelu. W zależności od materiału technologia FDM może być stosowana w szybkim prototypowaniu, modelowaniu koncepcyjnym oraz w testach funkcjonalnych w docelowym środowisku, np. do weryfikacji poprawności pasowania elementów mechanicznych. Z powodzeniem wydruki FDM służą jako personalizowane narzędzia, przyrządy, uchwyty potrzebne na linii produkcyjnej czy jako niestandardowe chwytaki robotów przemysłowych. Precyzyjne technologie żywiczne Stereolitografia, jako jedna z pierwszych metod druku 3D została opracowana przez Charlesa Hulla, który już w 1986 roku otrzymał na nie prawa patentowe. Technologia ta wykorzystuje półpłynne materiały fotopolimerowe, które są utwardzane warstwowo wiązką lasera. Obecnie firmy takie



jak Formlabs dokonały korekty tej technologii. W przypadku drukarek 3D Formlabs Form 2 mówimy o tzw. odwróconym SLA. W przeciwieństwie do klasycznego SLA model powstaje do góry nogami i jest zanurzony w żywicy tylko na głębokość kilkunastu milimetrów. W pierwotnej wersji stereolitografii model był zanurzany w zbiorniku, a wiązka lasera utwardzała warstwy na powierzchni materiału. Odwrócenie SLA pozwoliło przedłużyć przydatność materiału oraz zwiększyć wydajność druku. Dodatkowo opracowane przez Formlabs wymienne cartridge zapewniają czystą i wygodną obsługę urządzenia. W urządzeniach klasy desktopowej wiązka lasera kierowana systemem optycznym obrysowuje na powierzchni kuwety z poliwęglanu i akrylu kształt modelu, utwardzając miejscowo płynną żywicę. Zupełnie innymi metodami obsługującymi płynne materiały światłoutwardzalne są PolyJet i DLP. Obie używają głowic emitujących światło UV do utwardzania materiału. W przypadku tej pierwszej głowica natryskuje krople żywicy, po czym światło UV natychmiast utwardza naniesioną warstwę. Technologia PolyJet jako jedyna metoda wytwórcza, nie tylko w kontekście druku 3D, pozwala na produkcję



tworzywa P 1 19

technologie

modeli z wielu materiałów podczas jednego procesu. Za pomocą metody triple jetting mogą powstawać modele wielokolorowe lub obiekty łączące np. detale sztywne i gumopodobne. Ogranicza to czas potrzebny na łączenie elementów wykonanych z różnych materiałów i zapewnia jednorodną strukturę detalu, co przekłada się na większą wytrzymałość produktu. Co więcej, zaawansowane systemy Stratasys PolyJet umożliwiają mieszanie kilku materiałów w jednym procesie, co pozwala uzyskać nieograniczoną paletę barw, ale również wiele nowych właściwości mechanicznych. Tzw. Digital Material mogą mieć właściwości elastyczne w różnej skali Shore’a lub zwiększoną udarność, lepszą odporność chemiczną lub wytrzymałość na wysokie temperatury. Technologie żywiczne należą do jednych z najbardziej precyzyjnych metod druku 3D. Wysokość warstwy sięga tu 25 mikrometrów (SLA) lub nawet 14 mikrometrów (PolyJet). Te metody druku 3D charakteryzują się także większą gładkością powierzchni w porównaniu do metody FDM, w której warstwowość jest bardziej widoczna. To sprawia, że z SLA, PolyJet czy DLP korzystają chętnie producenci sprzętu medycznego oraz szpitale i pracownie protetyczne, a także gabinety dentystyczne i pracownie ortodontyczne. Druk ze sproszkowanych materiałów SLS (Selective Laser Sintering) jest obok SLA i FDM jedną z najdłużej rozwijanych metod druku 3D. Technologia spiekania proszków poliamidowych wymaga użycia lasera o dużej mocy, który selektywnie łączy cząsteczki sypkiego materiału. W przypadku technologii SLS obiekty mogą powstawać w przestrzeni całej komory roboczej, co zapewnia dużą wydajność produkcyjną. Niespieczony proszek pełni bowiem rolę naturalnej podpory dla budowanych geometrii. Wyroby z materiału PA2200 stosowanego w drukarkach SLS mają właściwości mechaniczne i odporność na działanie środków chemicznych porównywalne w stosunku do produktów formowanych wtryskowo. Dlatego też ta technologia z powodzeniem może być używana jako alternatywna metoda wytwarzania dla wtrysku. W technologiach MJF, CJP, Binder Jetting zamiast wiązki lasera używa się dodatkowego materiału – spoiwa, które nakładane selektywnie łączy cząsteczki sproszkowanego tworzywa. Od niedawna producenci systemów druku 3D intensywnie pracu-

ją nad opracowaniem wydajnej metody druku z proszków metalicznych. Obecnie ta technologia nadal pozostaje w fazie rozwojowej ze względu na użycie zaawansowanych podzespołów (laser o dużej mocy lub włókna wolframowe) oraz na skomplikowany proces postprodukcji (konieczność piłowania struktur podporowych – DMLS oraz wytapiania w piecu). Niemniej jednak druk z proszków metalicznych, takich jak stop aluminium (AlSi10Mg) czy stop tytanu Ti64 znacząco poszerza zakres zastosowań technologii addytywnych w przemyśle i w medycynie. Na szczęście firmy, które chcą mieć dostęp do tych technologii mogą korzystać z usług druku 3D na zamówienie, co pozwala ograniczyć

kosztowne inwestycje w systemy druku z metalu. Podsumowanie Istniejące metody przyrostowego wytwarzania oraz materiały dostępne w poszczególnych technologiach są stale rozwijane. Urządzenia otrzymują bardziej zaawansowane podzespoły zapewniające jeszcze lepszą jakość i powtarzalność druku. W stosunku do konwencjonalnych metod wytwarzania druk 3D zyskuje przewagę w obszarze szczegółowości budowanych elementów, czasu produkcji oraz wydajności pracy. Współczesny przemysł stawia na redukcję kosztów i optymalizację procesów (tzw. Lean Manufacturing), a także na automatyzację i bezob-

sługowość produkcji (koncepcja Przemysłu 4.0). W tym kontekście wykorzystanie druku 3D w zakładach przemysłowych wydaje się jedyną ścieżką dalszego dynamicznego rozwoju.

CadXpert Systemy Druku 3D ul. Ciepłownicza 23 31-574 Kraków tel.: +48 12 307 25 24 [email protected] www.cadxpert.pl

Perspektywa dla D Żyjemy w epoce, która podlega ciągłym zmianom ze względu na szybko rozwijające się technologie, czego doskonałym przykładem jest druk przestrzenny. Na początku był on wykorzystywany wyłącznie w przemyśle, ale teraz coraz częściej trafia również pod przysłowiowe strzechy. Według badania przeprowadzonego przez OnePoll, aż 50% respondentów z Polski nie wyklucza zakupu drukarki 3D do domu. Co oznacza dla producentów możliwość drukowania drobnych elementów w przyszłości również samodzielnie przez klientów? Jakie są kolejne innowacje w dziedzinie druku przestrzennego? Frank Gerwarth, kierownik produktów do druku 3D w reichelt elektronik, dzieli się opinią o rynku. Wydruki 3D zastępują części zamienne Produkcja części zamiennych nie jest już rzadkością w przemyśle. Natomiast teraz, dzięki powstaniu zaawansowanych i bardziej ekonomicznych modeli drukarek przestrzennych, możliwa stała się produkcja pojedynczych przedmiotów we własnym domowym zaciszu. Dzięki darmowym lub płatnym gotowym szablonom 3D oferowanym w Internecie, możemy wytwarzać z różnych materiałów przedmioty codziennego użytku. Tym samym prywatny użytkownik sam staje się profesjonalistą, otrzymując zupełnie nową możliwość – wytwarzania produktów na własne potrzeby. Na przykład, może użyć drukarki 3D do odtworzenia uszkodzonego uchwytu lub podobnego elementu bez konieczności oczekiwania na dostawę części zamiennej. Potwierdzają to wyniki badania zleconego przez firmę reichelt: 52% respondentów z Polski stwierdziło, że naprawa i wymiana drobnych elementów byłaby dla nich ważnym obszarem zastosowania. Jaki wpływ ma to na przemysł elektroniczny? Co dla producentów niesie możliwość produkcji części zamiennych w domu? Chociaż szablony wydruków 3D od prywatnych dostawców można już kupić w Internecie, Frank Gerwarth wyjaśnia, że wielu producentów nie publikuje ich jeszcze z powodów związanych z prawami autorskimi.

Natomiast „nie można wykluczyć, że w przewidywalnej przyszłości coraz więcej firm będzie udostępniać pliki szablonów do druku ze względów ekonomicznych i oszczędnościowych, za dopłatą lub bezpłatnie. Pozwala to firmom zaoszczędzić na kosztach produkcji, magazynowania i transportu oraz chronić środowisko poprzez wyeliminowanie konieczności transportu”. Włókna wykonane z nowych materiałów promują druk 3D Oczywiście, ważną rolę odgrywa również materiał, ponieważ produkcja z wykorzystaniem jedynie tworzyw sztucznych dotarła do swych granic, zarówno funkcjonalnych, jak i estetycznych. W przemyśle wiele się już wydarzyło w zakresie wykorzystania surowców: oprócz produkcji modelowej z szeroko stosowanego PLA lub ABS, szeroki zakres zastosowań oferują również włókna wykonane z innych tworzyw sztucznych high-tech, metali takich jak aluminium lub złoto, a nawet ze szkła i ceramiki. Renomowani producenci pracują obecnie nad wyrafinowanymi produktami dla sektora prywatnego, aby umożliwić samodzielną produkcję modeli przestrzennych z metalu również do użytku domowego. Pojawią się one na rynku w ciągu najbliższych kilku lat. Ponadto, nowe włókna z zawartością drewna, korka, metalu lub przezroczystych włókien z tworzywa sztucznego, które działają jak szkło, dostarczają twórcom materiału dla nowych pomysłów. Już teraz 43% ankietowanych osób prywatnych twierdzi, że najważniejszym zastosowaniem drukarki 3D jest dla nich tworzenie elementów technicznych w obszarze hobbystycznym. Frank Gerwarth podsumowuje: „Obserwujemy wiele ekscytujących nowości na rynku drukarek 3D. Widać, że technologia nie znajduje się już w powijakach, zwłaszcza w przypadku użytku domowego. Jesteśmy przekonani, że rosnąca popularność drukarek 3D znacznie ułatwi inżynierom elektronikom, hobbystom, twórcom i prosumentom tworzenie nowych obiektów lub modyfikowanie istniejących części”.

HUZAP GMBH

„Być z Klientem w ciągłym dialogu’’ HUZAP GmbH • Marie-Curie-Straße 1 • 53773 Hennef (Niemcy) tel +49 2242 96999 0 • fax +49 2242 96999 29 www.huzap.com • [email protected]

Program P rogram dostaw dostaw fi firmy rmy H Huzap uzap G GmbH mbH o obejmuje: bejjmuje: be q IInstalacje nstalacje do do magazynowania, magazynowania, transportu transpor tu p pneumatycznego neumatycznego i d ozowania wszelkiego wszelkiego rrodzaju odzaju granulatów granulatów i dozowania q IInstalacje nstalacje dostarczania dostarczania p produktu roduktu d do o mieszalników mieszalników qS Silosy ilosy oraz oraz zbiorniki zbiorniki q IInstalacje nstalacje transportu transpor tu p neumatycznego i mechanicznego i mechanicznego pneumatycznego qW agi wielokomponentowe wielokomponentowe Wagi qW ag i d la składników składników p łynnych Wagi dla płynnych qW Wagi agi ttypu y pu n netto etto oraz oraz brutto brutto qA utomatyczne maszyny maszyny pakujące pakujące o wydajności o wydajności do do 1 600 worków worków na na godzinę godzinę Automatyczne 1600 q Ur Urządzenia ządzenia d do o napełniania napełniania w worków orków Big Big - Bag, Bag, o oktabin, ktabin, kontenerów kontenerów o oraz raz beczek beczek qB udowa maszyn maszyn i ur ządzeń sp ecjalnych Budowa i urządzeń specjalnych

Obsługa O bsługa Klienta Klienta i cczęści zęści zamienne zamienne Zakład Z akład p produkcyjny rodukcyjny qC Części zęści zzamienne amienne i oprzyrządowanie oprzyrządowanie qK Konserwacja onser wac acja ja u urządzeń rządzeń qZ Zdalna dalna konserwacja konser wacja qU Usuwanie suwanie a awarii warii qM Materiały ateriały eksploatacyjne eksploatacyjne qD Doradztwo oradztwo ttechniczne echniczne

HUZAP H UZAP S Sp. p. z o o.o. .o. • u ul. l. K Konstytucji onsty tucji 6 61 1 • 41-905 41-905 B Bytom y tom ((Polska) Polska) tel. +48 +48 (32) (32) 388 388 03 03 00 00 • fax fax +48 +48 (32) (32) 282 282 97 97 52 52 tel. w w w.huzap.pl • h [email protected]



xxxx

tworzywa P 1 19

technologie

DRUK 3D

SHUTTERSTOCK

To, co może być marzeniem dla innych branż przemysłowych dla produkcji addytywnej (Additive Manufacturing – AM) od lat jest rzeczywistością. Każdego roku rynek AM imponuje tempem wzrostu wynoszącym około 20% lub więcej. Nawet jeśli doniesienia o tych wskaźnikach się powtarzają, to wciąż wprawiają w zdumienie. Faktem jest przecież, że im większy rynek, tym trudniej uzyskać wysoki procentowy wzrost i konsekwentnie go utrzymywać. Analiza rynku przeprowadzona przez International Data Corporation (IDC), która została wykorzystana do aktualizacji Worldwide Semi-annual 3D Printing Guide potwierdza, że rynek AM będzie nadal rósł w imponujących tempie także w nadchodzących latach. Zgodnie z tą publikacją roczne inwestycje w skali światowej w druk 3D (w tym sprzęt, materiały, oprogramowanie i usługi) powinny wzrosnąć z 14 mld USD obecnie do 23 mld USD w 2022 r. Oznacza to coroczny wzrost o około 20%. Ta prognoza IDC potwierdza ocenę rynku z raportu firmy Wohlers 2018, który przewidywał wzrost do 27,3 miliarda w 2023 r.

Według IDC, sprzęt i materiały są najważniejszymi filarami rozwoju przemysłu AM, stanowiącymi około 2/3 rocznych inwestycji. Według innego badania przeprowadzonego przez instytut badań rynkowych Context, przemysłowe drukarki 3D odnotowują obecnie wzrost o 44%. Badanie odnosi się do liczby sprzedanych systemów i nie jest oparte na danych dotyczących obrotów jak to zwykle jest w innych badaniach. „Rozwiązania druku 3D zyskują zastosowania poza tradycyjnymi branżami, tj. przemysłem lotniczym, samochodowym czy w medycynie”, twierdzi Marianne Daquila, kierownik ds. Badań, Customer Insights and Analysis w IDC. „Profesjonalne usługi i handel detaliczny będą ważnymi obszarami wzrostu”, dodaje. Zdaniem Tima Greene’a, dyrektora ds. badań IDC pojawienie się szybkich drukarek 3D, konfiguracji produkcyjnych i poszerzonej gamy

materiałów dostępnych dla systemów druku 3D umożliwia szersze zastosowanie drukowania 3D w wielu branżach. Opracowanie niektórych z tych nowych materiałów ma kluczowe znaczenie, ponieważ zwiększa obszar aplikacji. IDC spodziewa się, że przychody z materiałów do druku 3D przekroczą niebawem przychody ze sprzedaży osprzętu i drukarek 3D. Stany Zjednoczone będą regionem o największej sumie inwestycji w 2019 r. (5,4 mld USD). Kolejna jest Europa Zachodnia (4,0 mld USD). Łącznie te dwa regiony stanowią o prawie 2/3 wszystkich wydatków na druk 3D w całym prognozowanym okresie. Chiny będą trzecim co do wielkości regionem z wydatkami przekraczającymi 1,9 miliarda dolarów.

Podczas nadchodzącej edycji targów Mecspe (28-30 marca, Parma, Włochy), firma Stratasys zaprezentuje swoje najnowsze rozwiązania w zakresie projektowania i produkcji w technologii druku 3D. Odwiedzający zobaczą na żywo najnow-

sze rozwiązania produkcji addytywnej PolyJet i FDM, w tym lokalną premierę nowych, zaawansowanych materiałów elastomerowych. Zwiedzający dowiedzą się, w jaki sposób w różnych branżach wdrażać technologię addytywną Stratasys w opracowywaniu produktów – od ultrarealistycznych modeli koncepcyjnych i w pełni funkcjonalnych prototypów, aż po oprzyrządowanie i końcową produkcję części. Przykłady aplikacji pochodzić będą od takich globalnych producentów jak Lamborghini, Airbus czy Audi. Ultrarealistyczne, pełnokolorowe, wielomateriałowe prototypy Stratasys zademonstruje, w jaki sposób projektanci i inżynierowie używają potencjału jedynej na świecie wielomateriałowej, kolorowej drukarki 3D – Stratasys J750, w tym dalsze udoskonalanie realizmu prototypów drukowanych w 3D. Firma zaprezentuje nowe ulepszone materiały, w tym możliwość naśladowania gumy

tworzywa P1 1 9 i skóry, a także nową, niedawno wprowadzoną gamę żywych kolorów z dostępnych ponad 500 000 kombinacji barw. Zdolność do tworzenia tak bardzo realistycznych prototypów pozwala zespołom lepiej spełniać określone cele projektowe, usprawnić iteracje i skrócić czas wprowadzania produktów na rynek. Odwiedzający mogą również uczestniczyć w lokalnej premierze nowego elastomeru TPU 92A przygotowanego dla wiodących drukarek 3D FDM firmy Stratasys. Zaprezentowane będą przykładowe elementy zaprojektowane dla potrzeb producentów wymagających produktów o dużej rozciągliwości i pełnej swobody w ich projektowaniu. W połączeniu z unikalnym, rozpuszczalnym nośnikiem, ten zaawansowany materiał stanowi doskonałą alternatywę dla innych technologii druku 3D TPU produktów o złożonej geometrii. Eliminuje kosztowne i czasochłonne metody formowania lub odlewania tradycyjnie stosowane do produkcji części elastomerowych. Trwałe, lekkie oprzyrządowanie i końcowe części Od przyrządów i urządzeń po złożone narzędzia do układania warstw, odwiedzający stoisko Stratasys odkryją, w jaki sposób trwałe, lekkie i niedrogie narzędzia do druku 3D są wykorzystywane do zwiększenia mocy produkcyjnych w różnych branżach. Dowiedzą się, w jaki sposób firmy takie jak Siemens Mobility wykorzystują technologię addytywną FDM Stratasys, by skrócić czas realizacji zamówienia do 95%. W przypadku Siemensa produkcja dotyczy jednorazowych, dostosowanych do potrzeb klienta narzędzi, a także druku części zamiennych do bezpośredniego zastosowania we wnętrzach pojazdów. Nowe podejście przekształca cały tradycyjny proces produkcji. Aby zapoznać się z technologią produkcji FDM, odwiedzający stoisko będą mogli zobaczyć działającą na żywo wersję urządzenia Fortus 380mc Carbon Fibre Edition. Elementy będą produkowane przy użyciu FDM Nylon 12CF, zaawansowanego materiału kompozytowego zawierającego 35% pociętego włókna węglowego, wystarczająco mocnego, aby zastąpić metal w wielu zastosowaniach. Stratasys zademonstruje, jak imponujące właściwości mechaniczne nylonu 12CF umożliwiają inżynierom odejście od tradycyjnych części metalowych i przejście do ich produkcji z kompozytów z tworzyw sztucznych drukowanych w 3D.

technologie Oprócz oferty sprzętowej Stratasys przedstawi, w jaki sposób oprogramowanie GrabCAD Print oferuje pełny, łatwy w obsłudze i usprawniony sposób pracy od projektu do gotowego elementu. Intuicyjne oprogramowanie tworzy przyjazną dla użytkownika ścieżkę pomiędzy oprzyrządowaniem CAD, a produkcją w technologii addytywnej. Umożliwia ono projektantom i technikom produkcji szybsze i prostsze wytwarzanie profesjo-

nalnie wydrukowanych elementów 3D.

Podejmując wyzwanie opracowania szerszej platformy dla nowych i istniejących technologii produkcji addytywnej (AM), University of Exeter (Wielka Brytania) i firma Victrex, światowy lider w zakresie wysokowydajnych rozwiązań polimerowych tworzyw PAEK, rozpoczęły



współpracę w ramach strategicznego partnerstwa. Celem jest wprowadzenie zastosowań polimerów PAEK nowej generacji i kompozytów, przy jednoczesnym zwiększeniu wydajności podstawowych procesów produkcji addytywnej. Współpraca jest realizowana przez dział badawczo-rozwojowy Victrex oraz centrum uniwersyteckie Additive Layer Manufacturing (CALM), wiodące centrum doskonałości.



tworzywa P 1 19

technologie

Współpraca skupi się na wielu technologiach AM. Produkcja addytywna będzie kluczowym narzędziem produktywności w przyszłości. Użycie tych technologii wzrosło o ok. 21% w roku 2018. Nowe materiały i technologie wspierające AM wciąż się pojawiają, w tym także pierwsze polimery PAEK zaprojektowane, opracowane i zoptymalizowane specjalnie dla AM. „Cieszymy się z rozpoczęcia tej współpracy i kontynuowania prac badawczo-rozwojowych nad opracowaniem wydajnych materiałów i procesów AM dla dzisiejszych i przyszłych potrzeb i aplikacji. Nowe materiały polimerowe PAEK dadzą projektantom i programistom możliwość wykorzystania lepszych polimerów w procesach AM i pomogą urzeczywistnić marzenie przekształcenia AM w narzędzie produkcji o wysokiej wydajności”, komentuje Oana Ghita, lider CALM na Uniwersytecie w Exeter. Firma Victrex i CALM rozpoczęły współpracę w ramach konsorcjum, koncentrując się na zastosowaniu polimerów Victrex PAEK do różnych procesów drukowania 3D. Po osiągnięciu znacznych ulepszeń, firma Victrex ogłosiła niedawno opracowanie zaawansowanych tworzyw PAEK przeznaczonych dla AM: materiałów o wysokiej wytrzymałości do spiekania laserowego (LS), włókien o lepszej wytrzymałości niż produkowane dotychczas materiały PAEK i o lepszej drukowalności do fuzji włókien (FF). Udoskonalone technologie produkcji addytywnej Victrex PAEK mogą otworzyć szereg możliwości inżynierom i projektantom. Potencjalne korzyści zastosowania polimerów PAEK w AM mogą obejmować: – większą swobodę projektowania dla inżynierów chcących wdrożyć AM w aplikacjach o wysokiej wydajności w różnych gałęziach przemysłu; – wydajniejsze rozwiązania AM, umożliwiające produkcję wysoce złożonych, wysoce zindywidualizowanych i wysoce wyspecjalizowanych komponentów PAEK; – cyfrowe projektowanie i wytwarzanie części PAEK w celu szybkiego prototypowania i szybkiego wprowadzenia na rynek; – poprawę ekonomiki poprzez eliminację odpadów z obróbki mechanicznej, poprawę częstotliwości odświeżania w technice PBF i lepsze wykorzystanie materiału w FF; – indywidualne implanty dla pacjenta i lepsze wyniki leczenia dzięki nowym funkcjom i lepszemu dopasowaniu. „Firma Victrex pragnie pomóc

w przezwyciężeniu barier i wykorzystać pełny potencjał elementów produkowanych w oparciu o tworzywa PAEK/PEEK z wykorzystaniem technologii AM”, wyjaśnia Ian Smith, dyrektor ds. marketingu w firmie Victrex. „Aby utworzyć łańcuch dostaw AM, musimy nadal współpracować w celu opracowania systemu, który umożliwi zaspokojenie niezaspokojonych dotychczas potrzeb przemysłu i przyspieszy wdrożenie technologii PAEK/PEEK w AM. Ta współpraca z University of Exeter jest częścią wysiłków firmy Victrex na rzecz budowy tego systemu”. Firma spodziewa się, że dwie gałęzie przemysłu skorzystają w szczególności w początkowej fazie wdrożenia. W sektorze lotniczym wykorzystanie PAEK / PEEK w AM ma potencjał umożliwiający tworzenie nowych projektów i konsolidację elementów w ramach jednego projektu. Jednocześnie umożliwi produkcję trudnych do obróbki elementów. W medycynie AM w połączeniu z PAEK umożliwi wytwarzanie wyrobów medycznych w celu wykonania implantów specyficznych dla każdego pacjenta. ARBURG



Podczas targów Formnext 2018 (w listopadzie ubiegłego roku) we Frankfurcie nad Menem Arburg – niemiecki koncern specjalizujący się w produkcji maszyn i linii do formowania wtryskowego, zaprezentował najnowszy model swojej drukarki 3D z serii Freeformer, drukującej z tworzyw sztucznych w formie granulatu. Freeformer 300-3X posiada nie tylko największy ze wszystkich modeli obszar roboczy. Został też wyposażony w aż trzy głowice drukujące, umożliwiające drukowanie detali z dwóch różnych materiałów oraz rozpuszczalnego materiału podporowego. Maszyny firmy Arburg wykorzystują w pracy autorską technologię APF (Arburg Plastic Freeforming), umożliwiającą drukowanie detali z termoplastów w formie granulatu, tj. identycznych jak te stosowane w procesie formowania wtryskowego (tworzywa przekształcane w nitkę filamentu muszą przejść mniejszą lub większą modyfikację w procesie ich wytwarzania). Materiał jest topiony w głowicy drukującej, a następnie natryskiwany

pod ciśnieniem w formie małych kropelek na stół roboczy / kolejne warstwy modelu (w przypadku tradycyjnych drukarek 3D typu FDM / FFF materiał jest nakładany w sposób ciągły). „Marki Freeformer i ARBURG Plastic Freeforming są dobrze postrzegane na rynku, ponieważ użytkownicy bardzo cenią sobie korzyści płynące z korzystania z naszego otwartego systemu” – mówi Lukas Pawelczyk, który od lipca 2018 r. jest szefem działu sprzedaży freeformer. „Jako kolejny rewolucyjny krok w rozwoju naszej technologii poszerzyliśmy asortyment o duże urządzenie freeformer 300-3X, który może przetwarzać trzy komponenty. 3X oznacza tu osie ruchu nośnika części”. Pierwsze modele Freeformera zostały zaprezentowane już w 2013 roku. Od tamtej pory maszyny są sukcesywnie rozwijane przez firmę, jednakże najnowszy model – 3003X, stanowi dodatkową innowację w postaci umożliwiania budowania modeli z tworzyw sztucznych o zupełnie różnych właściwościach (np. ze sztywnych i elastycznych). Dodatkowa, trzecia głowica drukująca nakłada rozpuszczalny materiał podporowy zapewniając możliwość tworzenia skomplikowanych geometrii. Arburg umożliwia zakup tańszej opcji urządzenia wyposażonej tylko w dwie głowice drukujące. Martin Neff, szef działu tworzyw sztucznych w dziale rozwoju ARBURG opisuje nowe dostępne możliwości: „Dzięki dużemu freeformerowi za pomocą procesu APF można wytwarzać elementy trójskładnikowe, w tym złożone kombinacje tworzyw twardych i miękkich. Kombinacje mogą być wytwarzane ze standardowych granulatów”. Kolejną cechą, o której wspomina jest szeroka komora oraz automatyczne otwieranie i zamykanie drzwi komory roboczej, co umożliwia automatyzację procesu produkcji. Obszar roboczy drukarki 3D to 234x134x230 mm. Freeformer 300-3X posiada zamkniętą i podgrzewaną do 200°C komorę roboczą, co umożliwia stosowanie szerokiej gamy materiałów inżynieryjnych. Materiały występują w formie granulatu i mogą być uzupełniane w trakcie trwania wydruku 3D. Jako ciekawostkę warto dodać, że w systemach opartych o metodę APF głowice drukujące pozostają nieruchome, podczas gdy stół roboczy jest sterowany we wszystkich trzech osiach XYZ.

Naukowcy z Narodowego Laboratorium Lawrence Livermore i Uniwersytetu Kalifornii w Berkeley po-

tworzywa P1 1 9 kazali drukarkę 3D, która tworzy cały obiekt naraz, zamiast budować go warstwa po warstwie, tak jak w tradycyjnym procesie technologii addytywnej. Urządzenie zostało nazwane – Replikator. Inspiracją dla tej nazwy był film Star Trek, gdzie istniało urządzenie mogące stworzyć kopię dowolnego obiektu na żądanie. Wizualizacja działania drukarki 3D CAL Nowa drukarka 3D wykorzystuje światło do przekształcania (utwardzania) lepkiej żywicy w złożone obiekty, bardzo podobnie jak przy metodzie druku SLA. Jest jednak zasadnicza różnica, ponieważ światło z projektora pada na boczną powierzchnię obracającej się fiolki ze światłoutwardzalną żywicą, ta natomiast twardnieje i powstaje obiekt, jak twierdzą autorzy szybciej niż dotychczasowe technologie addytywne. Inspiracją do stworzenia nowego urządzenia stała się zasada działania tomografii komputerowej, gdzie promienie rentgenowskie wnikają w prześwietlane ciało pod różnymi kątami, aby ukazać geometrię kości i tkanek. Drukarka „Replikator” podczas pracy Technologia ta przyjęła nazwę Computed Axial Lithography (CAL). Cały proces rozpoczyna się od powstania modelu komputerowego CAD. Światło z projektora oświetla gęstą żywicę, tworząc ciągłą projekcję obrazu podczas obracania fiolki. Projekcja jest obliczana pod każdym kątem, gdzie algorytm optymalizacyjny tworzy pokaźną serię obrazów. Szybkość projekcji tych obrazów na fiolce jest uzależniona i dostosowana do obrotu fiolki z żywicą. Podobnie jak w przypadku skanowania CT, rzucane światło łączy się tworząc obiekt 3D zawieszony w żywicy. Po paru minutach pojawia się gotowa struktura. Następnie projekcja zostaje zatrzymana, a nieutwardzona ciecz odprowadzona – pozostawiając tylko gotowy produkt. Korzystając z projektora laserowego naukowcy wykazali, że podczas obracania żywicy, można uzyskać 1440 różnych rzutów (4 wiązki światła na każdy jeden stopień w przestrzeni 3D). Podział modelu 3D na poszczególne obrazy (rzuty) Żywica do CAL składa się z ciekłych polimerów zmieszanych z fotoczułymi cząsteczkami i rozpuszczonym tlenem. Światło aktywuje światłoczuły związek, który wy-

technologie czerpuje tlen. Tylko w tych regionach, w których cały tlen został zużyty, polimery tworzą wiązania poprzeczne, które przekształcają żywicę z cieczy w ciało stałe. Niewykorzystaną żywicę można poddać recyklingowi poprzez podgrzanie jej w atmosferze tlenu. Uchwyt śrubokręta wydrukowany za pomocą technologii CAL Do tej pory zespół naukowców za pomocą nowej drukarki stworzył wiele różnych obiektów, od malutkich posągów do modelu szczęki. Naukowcy mogą tworzyć obiekty o średnicy ok. 10 cm. Jest to pierwszy przypadek, w którym nie musimy budować modelu warstwa po warstwie, dzięki temu rozwinięcie tej technologii potencjalnie może zmienić sposób wytwarzania produktów. Na pierwszy rzut oka widać, że modele nie są zbyt dokładne i nie trzymają wymiarów.

Firma Siemens ogłosiła nowe rozwiązanie w ramach symulacji procesu wytwarzania przyrostowego (AM Process Simulation), służące do przewidywania zniekształceń podczas drukowania 3D. Produkt jest w pełni zintegrowany z kompleksowym rozwiązaniem firmy Siemens Additive Manufacturing, które pomaga producentom w projektowaniu i drukowaniu w pełni użytecznych części. Opierając się na kompleksowej platformie innowacji cyfrowych firmy Siemens oraz portfolio Simcenter, rozwiązanie AM Process Simulation wykorzystuje cyfrowego bliźniaka do symulacji procesu wytwarzania przed rozpoczęciem drukowania. W ten sposób przewiduje zniekształcenia powstające podczas drukowania i automatycznie generuje skorygowaną geometrię w celu skompensowania/ usunięcia tych zniekształceń. Symulacja ta ma pierwszorzędne znaczenie dla uzyskania właściwej jakości wydruku za pierwszym razem i jest niezbędna do osiągnięcia wydajności wymaganej dla w pełni uprzemysłowionego procesu wytwarzania przyrostowego. „Korzystanie z rozwiązania Simcenter 3D AM Process Simulation w naszej firmie stanowi dopełnienie naszego obiegu pracy w ramach procesu wytwarzania przyrostowego”, powiedział Christoph Hauck, dyrektor zarządzający MBFZ toolcraft GmbH. „Dzięki testom w warunkach rzeczywistych zyskaliśmy pewność, że rozwiązanie Siemens AM Process Simula-

9



tworzywa P 1 19

technologie

tion pomoże nam w zapewnieniu wysokiej jakości wydruków”. Podczas drukowania 3D elementów metalowych, metoda stosowana do łączenia kolejnych warstw druku zazwyczaj wiąże się z wysoką temperaturą. W miarę narastania warstw ciepło resztkowe może powodować wypaczenie części wewnątrz drukarki, powodując różne problemy, począwszy od problemów strukturalnych samej części, aż po zatrzymanie procesu drukowania. Takie problemy powodują, że wiele wydruków kończy się niepowodzeniem, a uzyskanie prawidłowego wydruku za pierwszym razem jest bardzo trudne. Symulacja procesu drukowania może pomóc w eliminacji tych problemów. Nowy produkt do symulacji procesów firmy Siemens jest zintegrowany z technologią druku proszkowego (Powder Bed Fusion) i przewidywania zniekształceń w druku części ofercie Siemens PLM Software Additive Manufacturing służy do metalowych. Produkt prowadzi użytkownika przez cały proces pracy, pozwalając ocenić zniekształcenia, przewidzieć kolizje wtórne i obszary przegrzania oraz przekazując inne ważne informacje zwrotne z procesu drukowania. Rozwiązanie AM Process Simulation oferuje możliwość iteracji kolejnych etapów projektowania z danymi uzyskanymi w wyniku symulacji. Ta zamknięta pętla zwrotna jest możliwa dzięki ściśle zintegrowanemu charakterowi platformy cyfrowej innowacji firmy Siemens. Utworzone dane symulacyjne zasilają cyfrowy wątek informacji, który informuje o każdym etapie procesu drukowania. Ten cyfrowy szkielet umożliwia systemowi opracowanie wstępnie skompensowanych modeli. Co ważniejsze, bezproblemowe wprowadzenie ich z powrotem do projektowanego modelu i procesów produkcyjnych odbywa się bez konieczności dodatkowej translacji danych. Klienci potrzebują dziś tak wysokiego poziomu integracji, aby odnieść sukces w industrializacji procesu wytwarzania przyrostowego. „To rozwiązanie jest najnowszym dodatkiem do naszej zintegrowanej platformy Additive Manufacturing, która pomaga klientom uprzemysłowić proces wywarzania przyrostowego poprzez projektowanie i drukowanie użytecznych elementów”, powiedział Jan Leuridan, starszy wiceprezes ds. rozwiązań do symulacji i testowania w Siemens PLM Software. „Dzięki połączeniu metod empirycznych i obliczeniowych możemy zwiększyć dokładność procesu symulacji, zasilając cyfrowego bliźniaka i pomagając klientom lepiej

SIEMENS

przewidywać ich rzeczywiste efekty procesu drukowania. Udowodniliśmy to w ciągu wielu miesięcy rzeczywistych testów z kilkoma wybranymi firmami, które jako pierwsze zdecydowały się zastosować tę technologię. Zapewnienie poprawnej geometrii i informacji zwrotnych w zamkniętej pętli pozwoli ostatecznie naszym klientom uzyskać lepsze wyniki w ramach procesu wytwarzania przyrostowego. Pomoże również osiągnąć doskonałe wydruki już za pierwszym razem, oraz realizować innowacyjne produkty dzięki tej technologi. Rozwiązanie AM Process Simulation będzie dostępne w styczniu 2019 roku, jako część najnowszej wersji oprogramowania NX i Simcenter 3D. Więcej informacji na temat produkcji wysokiej jakości części w procesie wytwarzania przyrostowego, można uzyskać na stronie internetowej Siemensa. Siemens PLM Software, jednostka organizacyjna Siemens Digital Factory Division, jest wiodącym światowym dostawcą rozwiązań z zakresu oprogramowania, wspierających cyfrową transformację przemysłu oraz zapewniających produ-

centom nowe możliwości w zakresie oferowania innowacyjnych wyrobów i usług. Siemens PLM Software posiada siedzibę w Plano w Teksasie i obsługuje ponad 140 tys. klientów na całym świecie. Współpracuje z firmami różnej wielkości, zmieniając sposób, w jaki wprowadzają one w życie swoje pomysły, a także w jaki wykorzystują i rozumieją produkty i aktywa.

Moc realizmu drukowanych w 3D elementów pozwala zobrazować najbardziej cenione artefakty i zabytki świata. Pracą tą zajmują się specjaliści firm Stratasys oraz Google Arts and Culture wykorzystując osiągniecia technologii produkcji addytywnej. Praca wsparta przez wyjątkową kolorystykę surowców i wielomateriałową funkcjonalność drukarki 3D Stratasys J750 pozwala historykom odtworzyć zabytki cyfrowo i fizycznie – podnosząc dostępność starożytnej historii. Google Arts and Culture czerpie korzyści z technologii Stratasys

w ramach projektu Open Heritage Project – projektując i odtwarzając elementy historyczne w postaci wielomateriałowych i wielokolorowych prototypów 3D. Dzięki drukowi 3D te pozostałości można skuteczniej chronić i rozpowszechniać – pliki są dostępne do pobrania na całym świecie. Rezultatem jest zwiększona dostępność, dogłębne zrozumienie i wzbogacone poznanie wielowiekowych kultur. „Celem projektu było zbadanie możliwości fizycznego odtworzenia tych artefaktów, tak aby ludzie mogli obejrzeć te eksponaty zarówno w celach poznawczych lub badawczych. Zwróciliśmy się w kierunku druku 3D”, powiedział Bryan Allen, design technologist w firmie Google. „Dzięki nowej fali materiałów do druku 3D jesteśmy w stanie zapewnić lepsze kolory, wykończenie i właściwości mechaniczne – zbliżając się tym samym do bardziej realistycznych produktów końcowych dostępnych bezpośrednio z maszyn”. Drukarka 3D Stratasys J750 oferuje jedną z najszerszych dostępnych gam kolorów do tworzenia bardzo realistycznych modeli. Wykorzystuje ponad pół miliona możliwych do odróżnienia kolorów i różnorodne materiały, od sztywnych i nieprzezroczystych, do elastycznych do przejrzystych. Zespoły projektowe mogą lepiej dopasowywać wydruki do założeń projektowych, a jednocześnie usprawniać iteracje i zwiększać funkcjonalność drukowanych modeli 3D. Jedną z głównych inicjatyw Google Arts and Culture jest odnowienie rzadkich odlewów gipsowych odkrytych przez A. P. Maudslay’a w latach 80. i 90. XIX wieku w Gwatemali. Od ponad 100 lat relikty te znajdują się w magazynach British Museum. Wykorzystując skanery laserowe 3D do wirtualnego odtworzenia projektanci z powodzeniem zrekonstruowali te elementy w formie fizycznej za pomocą druku Stratasys 3D. Umożliwiali prezentację tych zabytków szerszej publiczności online. „J750 daje projektantom możliwość osiągnięcia ostatecznego celu – dopasowania finalnego wydruku 3D do tego, co początkowo widać na ekranie. Łącząc bogatą kolorystykę i przezroczystość w jednym wydruku, projektanci i inżynierowie mogą budować modele o podwyższonych poziomach dokładności i realizmu – odzwierciedlając nieprzejrzyste lub przezroczyste struktury, a nawet złożone materiały, takie jak guma”, powiedział Rafie Grinvald, dyrektor ds. produktów w dziale Rapid Prototyping, Stratasys. „Nasze relacje z Google Arts and Culture to doskonały dowód mocy druku 3D



tworzywa P 1 19

technologie

– tworzymy modele, które wyglądają jak prawdziwe zabytki”. Kluczowe elementy projektu Google Arts and Culture Open Heritage Project są dostępne w każdym momencie online. Możliwa jest eksploracja historii i wydruk trójwymiarowej reprezentacji każdej historycznej lokalizacji. „Kiedy rozmawiamy z konserwatorami sztuki, artystami, historykami – wszyscy z nich są absolutnie zdumieni możliwościami technologii druku 3D, fabrykowania tych modeli z tak dużą wiernością”, stwierdził Allen.

Druk 3D przeszedł drogę od niszowej technologii do tematu, który znajduje się na językach wszystkich i przed którym coraz szerzej otwiera się wciąż rosnący rynek. W tym momencie, wykorzystując liczne technologie platform do druku 3D możemy stosować całą gamę różnorodnych materiałów, co pozwala na stworzenie dużego portfolio produktów i funkcjonalnych komponentów do zastosowań przemysłowych. Przejście od szybkiego wykonywania prototypów (z ang. rapid prototyping) do produkcji wielkoseryjnej elementów funkcyjnych jest kluczowe, zwłaszcza w przetwórstwie tworzyw sztucznych. Manuel Delgado, market manager Działu Druku 3D w Velox przedstawia kilka nowych surowców specjalnych przygotowanych z myślą o produkcji filamentów i proszków. Przejście do produkcji elementów funkcyjnych w dużym stopniu zależy od doboru odpowiednich surowców, które spełniają nie tylko wymóg dokładności konstrukcyjnej, lecz również zapewniają aplikacji odpowiednie właściwości fizyczne oraz mechaniczne. Wymagania stawiane przed elementami i komponentami wykonanymi w technologii druku 3D mogą kształtować się diametralnie różnie w zależności od danej branży. Dlatego też integracja tej technologii w proces produkcyjny znajduje się na różnych etapach. W niektórych branżach, np. przemyśle lotniczym i kosmonautyce lub branży automotive drukowanie przestrzenne jest już na porządku dziennym. W innych gałęziach przemysłu, np. w branży medycznej, spożywczej i opakowaniowej, wytwarzanie produktów dla konsumentów z wykorzystaniem druku 3D znajduje się jeszcze w powijakach. Z jednej strony powodów takiego stanu rzeczy należy doszukiwać się w rozbudowanych przepisach i normach, które regulują możliwo-

ści stosowania elementów wytworzonych za pomocą druku 3D, mocno je ograniczając lub całkowicie wykluczając. Zastosowanie znajdują różne regulacje, w zależności od tego, czy chodzi o element maszyny taki jak np. koło zębate – inne wymagania będą obowiązywały w przypadku wymyślnych pojemników na żywność. I tak w Europie materiały, które są przeznaczone do bezpośredniego kontaktu z żywnością, muszą uzyskać certyfikację zgodną z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 10/2011 z 14 stycznia 2011 r. Aby mogły być rozprowadzane na globalną skalę muszą ponadto być zgodne z normą FDA. Z drugiej strony, materiały te muszą spełniać praktyczne wymagania procesów, w których będą wykorzystywane. Nie dotyczy to tylko trwałości i twardości, lecz tyczy się to także innych czynników, takich jak np. jakość powierzchni. Od dodatków i filamentów wykorzystywanych VELOX

w branży spożywczej oraz medycznej wymaga się czystości graniczącej ze sterylnością. Wiele elementów tworzonych przy pomocy technologii druku 3D posiada trudne do czyszczenia, porowate powierzchnie, co stanowi spore utrudnienie w przypadku łączenia warstw. O ile takie elementy można jeszcze zaakceptować w charakterze dowodu poprawności projektu (ang. proof of concept), nie nadają się one do praktycznego stosowania w przypadku czyszczenia chemicznego i/lub parowego. Rozwiązaniem tego problemu są specjalne surowce i dodatki, tworzone z myślą o takich właśnie zastosowaniach. W metodzie FDM (osadzanie topionego materiału, ang. fused deposition modelling), nazywanej również FFF (ang. fused filament fabrication) najczęściej stosuje się kopolimer akrylonitrylo-butadieno-styrenowy (ABS) i polilaktyd (poli kwas mlekowy, PLA). Oba wymienione materiały to tworzywa ter-

moplastyczne, które po podgrzaniu do odpowiedniej temperatury można dowolnie formować. Tworzywo ABS powstaje z ropy naftowej i najczęściej wykorzystywane jest do produkcji wytrzymałych elementów np. w branży automotive. Niska temperatura topnienia sprawia, że praca z tym tworzywem jest stosunkowo łatwa i bezpieczna. Przekłada się to jednak również na podatność tak wydrukowanych elementów na deformacje, rysy i topnienie. Nawet jeśli ABS i PLA należą do tworzyw sztucznych, które są najczęściej wykorzystywane do druku 3D, standardowe typy tych tworzyw z ww. powodów nie nadają się do użycia w bardziej ambitnych lub silnie regulowanych gałęziach przemysłu. Jednakże w zależności od danego obszaru zastosowania wyspecjalizowane warianty materiałów ABS lub PLA mogą zapewnić sukces. Istnieją takie warianty materiału ABS, jak np. Magnum ABS produkowane przez

tworzywa P1 1 9 Trinseo, który spełnia normę ISO 10993, w związku z czym jest sklasyfikowany jako materiał biozgodny, dzięki czemu jest dopuszczony do zastosowań medycznych. Wspomniany materiał, w odróżnieniu od standardowych wariantów ABS, charakteryzuje się ponadto lepszą odpornością na uderzenia, jak i wysokiej jakości, połyskliwym wyglądem, co czyni go użytecznym dla branży medycznej. Inne typy materiału ABS oferują takie właściwości jak: wysoka odporność termiczna, bezhalogenowa niepalność, odporność na korozyjne otoczenie umożliwiająca czyszczenie chemiczne, bądź parowe. Podobne modyfikacje mogą sprawić, że wyspecjalizowane materiały PLA będą odpowiednie do przemysłowych zastosowań. SK Chemicals w serii Skyplete rozwija warianty PLA, które po rozżarzeniu osiągają operacyjną odporność termiczną nawet do 100°C. Poza tymi dobrze znanymi surowcami istnieją również inne materiały, które – w zależności od wymagań – nadają się do zastosowań w druku 3D. Do tychże materiałów zaliczają się kopoliestry, politereftalan etylenu z domieszką glikolu (PETG), termoplastyczne poliuretany, elastomery (TPU/TPE) i inne compoundy. Każdy z tych materiałów oferuje specjalne właściwości

technologie mile widziane w niemalże każdej branży: elastyczność, sztywność, niewielkie pochłanianie wilgoci, doskonałe właściwości mechaniczne, chemiczną odporność, bądź wysoką transparentność. Nowym materiałem, który na długi czas odciśnie swoje piętno na branży jest polieteroeteroketon (PEEK). Mowa tu o półkrystalicznym termoplastycznym tworzywie polimerowym, które jest odporne na działanie wielu korozyjnych środków chemicznych. Dzięki doskonałym mechanicznym właściwościom jak wysoka odporność na ścieranie oraz stabilność przy wysokich temperaturach idealnie nadaje się do wykorzystania w przemysłowych zastosowaniach. PrimeTec PEEK 20G to pierwszy produkt samodzielnie opracowany przez Velox, który już teraz jest wykorzystywany w testach porównawczych największych producentów filamentów. Do tej pory pierwsze wyniki prezentują się bardzo obiecująco i świadczą o dużym przemysłowym potencjale nowego materiału. Również w obszarze technologii SLS (selektywne spiekanie laserowe z ang. selective laser sintering) specjalne surowce, proszki rozpylane i dodatki mogą przyczynić się do polepszenia jakości proszków wykorzystywanych w druku 3D.

I tak np. dodatek w postaci atomizowanego aluminium może zostać wykorzystany, by podwyższyć ogniotrwałość i polepszyć właściwości przewodzące proszków stosowanych w technologii SLS. Calfors Bruk, który produkuje takie materiały, posiada już w swojej ofercie kilka ciekawych produktów. Sproszkowane aluminium może ponadto nadać drukowanym elementom metaliczny połysk. Aby zwiększyć twardość i wytrzymałość elementów drukowanych w technologii SLS, można do nich dodać masywne szklane kuleczki. Wpływa to na zmniejszenie zapotrzebowania na żywicę podczas procesu druku, co pozwala zwiększyć jego wolumen. Jest jeszcze jedna zaleta: puste w środku szklane kuleczki o niewielkiej gęstości przyczyniają się do zmniejszenia wagi całkowitej drukowanego elementu, dzięki czemu nadają się do użycia przede wszystkim w przypadku elementów o niewielkiej masie. Szklane kuleczki poprawiają również termiczną stabilność materiałów, dzięki czemu elementy wydrukowane w tej technologii nadają się do użytkowania w środowisku o wysokiej temperaturze, jak wynika z doświadczeń producenta, firmy Potters. Innym interesującym napełniaczem są frezowane włókna węglowe



(ang. carbon fibers), które przede wszystkim mogą polepszyć mechaniczną trwałość drukowanych elementów. Firmie Zoltek, producentowi Panex PX30MF udało się ponadto nadać drukowanym elementom właściwości antystatyczne, jednocześnie poprawiając ich przewodnictwo. Zasadniczo można powiedzieć, że obecnie dostępnych jest już wiele rodzajów tworzyw, które można wykorzystać do druku 3D w wielkoseryjnej produkcji przemysłowej. Podobnie jak we wszystkich innych dziedzinach wytwórczości, tak i w przypadku druku 3D jakość surowców odgrywa niebagatelną rolę dla wiarygodności i przydatności drukowanego elementu. W przypadku producentów filamentów i dodatków najważniejszym jest od początku stawiać na najwyższą jakość, jak i wybór odpowiednich surowców dla ich aplikacji. Velox jako niezależny dystrybutor surowców do produkcji tworzyw sztucznych, polimerów podstawowych, materiałów specjalistycznych jak i dodatków wspiera swoich klientów szerokim portfolio surowców najwyższej jakości, umożliwiając produkcję dodatków i filamentów najwyższej próby.

t



tworzywa P 1 19

reklama

Od rzemiosła po kosmos

Dla narzędziowni i nie tylko Wadim Plast w ramach grupy sprzedaży pod nazwą TOOL, proponuje materiały i narzędzia znajdujące zastosowanie głównie w narzędziowniach specjalizujących się w budowie form wtryskowych, ale nie tylko. Oferta pochodząca od znanych producentów niemieckich jak SLM Solutions oraz Joke Technology wykracza poza rynek narzędziowni. Np. Druk 3D w metalu wykorzystują takie branże jak lotnicza czy medyczna, a szeroka oferta narzędzi szlifiersko-polerskich skierowana jest również do warsztatów naprawczych, pracowni stomatologicznych oraz pracowni rzemiosł artystycznych. Narzędzia do obróbki Joke Technology, specjalista od obróbki powierzchni, w swoim katalogu prezentuje ponad 6.000 pozycji, m.in. narzędzia szlifiersko-polerskie i skrawające, systemy mikronapawania oraz systemy czyszczenia strumieniowego. W tym roku w szczególności firma Wadim Plast, przedstawiciel Joke w Polsce poleca urządzenie z serii ENESKAmicro. Cicha praca i niskie wibracje czynią je alternatywą dla urządzeń ze sprężonym powietrzem. Urządzenie jest kompatybilne ze wszystkimi uchwytami i silnikami niezależnie od producenta. Zapewnia ono: • do 60.000 obrotów na minutę • bardzo wysoką dokładność, precyzyjną regulację prędkości, mniej drgań • brak przemieszczania się narzędzia nawet przy 60.000 obrotach na minutę • sterowanie przez dotknięcie ekranu wykonanego z wysokiej jakości szkła, w połączeniu z obrotowym pokrętłem • pamięć nastawionych ustawień • ponadto urządzenie współpracuje z wieloma końcówkami roboczymi (prostnice, końcówki kątowe, pilnikarki), nawet produkowanymi przez innych dostawców • możliwość pracy z napędami szczotkowymi i bezszczotkowymi. Normalia zwiększające wydajność Znane i sprawdzone elementy znormalizowane do budowy form WADIM PLAST

i tłoczników STRACK NORMA i RABOURDIN. Najnowsze produkty proponowane przez firmę STRACK zostały zaprojektowane specjalnie pod kątem zwiększenia wydajności. Filtr Z7700 dla płynnego procesu produkcyjnego i długich okresów między konserwacjami, cyfrowy licznik Z5265 i przepływomierz Z7703 dla lepszej regulacji, a także mostek do układów chłodzenia Z7741 mogący łączyć kanały chłodzące bezpiecznie i pewnie. Dodatkowo, STRACK prezentuje nowe typy złączek, aby rozszerzyć swój program w zakresie regulacji temperatury i chłodzenia, umożliwiając klientom optymalną i wydajną kontrolę temperatury form wtryskowych. Oprócz sprawdzonych złączek i elementów do układów regulacji temperatury, użytkownicy mają teraz do dyspozycji złącza adaptacyjne, zaślepki, szybkozłączki z gwintem zewnętrznym i mostki. Wszystkie nitki gwintów są powlekane środkami uszczelniającymi, a więc samouszczelniającymi się. Systemy gorącokanałowe „Od ponad 20 lat jesteśmy do Państwa dyspozycji w celu doboru systemów gorącokanałowych oraz fachowego wsparcia przed i posprzedażowego. Proponujemy systemy GK produkowane przez WADIM PLAST, a także przez niemiecką firmę WITOSA”, prezentuje

ofertę Wadim Plast Michał Kurleto Lider Grupy TOOL. „Nie tylko oferujemy ten trudny technicznie produkt, ale skutecznie wspieramy użytkowników poprzez ścisłą współpracę na każdym etapie uruchamiania nowego produktu. Zaczynamy od pełnej analizy technologicznej wypraski, podczas której wykonujemy symulacje w programie Could i sprawdzamy np. poprawność lokalizacji przewężki, deformacje wypraski, dobór wtryskarki. Na podstawie symulacji i analiz przygotowujemy ofertę na system GK, za który bierzemy pełną odpowiedzialność. W momencie przyjęcia zamówienia nawiązujemy ścisłą współpracę z konstruktorem formy i narzędziownią w zakresie poprawnej zabudowy i montażu systemu, a także z wtryskownią, gdzie towarzyszymy technologowi przy wdrażaniu procesu i rozruchu formy” – dodaje Michał Kurleto. Oferta gorącokanałowa WADIM PLAST oparta jest przede wszystkim na własnym produkcie, który obejmuje dysze centralne, systemy gorącokanałowe, a także kompletne gorące połówki. Najnowszym produktem wprowadzonym z sukcesem na rynek przez WADIM PLAST są pierwsze systemy gorącokanałowe zamykane igłowo polskiej produkcji. Dodatkowo, firma proponuje produkty niemieckiej firmy WITOSA, która wychodzi naprzeciw oczekiwaniom klientów realizujących najtrudniejsze narzędzia. Przykładowymi produktami są tu systemy do wtrysku bocznego, dysze wielopunktowe, centralne dysze zamykane igłowo z regulowaną pozycją położenia iglicy. Drukarki 3D w metalu Drukarki 3D do metalu firmy SLM Solutions Group AG pozwalają WADIM PLAST

na wydajną produkcję na skalę przemysłową detali z tworzyw metalicznych typu stal nierdzewna, stal narzędziowa, stopy tytanu, stopy aluminium i inne metale, które da się sproszkować. Wykonywane metodą przyrostową detale mogą być: częściami maszyn, elementami powierzchni formującej form lub wykrojników oraz implantami. SLM 800 to największa dostępna na rynku drukarka 3D do metalu. Dzięki powiększonej komorze budowania o wymiarach 500x280x850 mm i dostępnej konfiguracji z czterema laserami 400 W lub 700 W, SLM 800 wydajnie „buduje” duże komponenty z prędkością do 171 cm3/h. Drukarka SLM 800 może współpracować z całkowicie zautomatyzowanym system dystrybucji SLM HUB, który maksymalizuje czas pracy i zapewnia bezdotykową dystrybucję proszku wraz z automatycznym ładowaniem i rozładowaniem komór. Pięć drukarek SLM 800 może być modułowo połączonych i obsługiwanych z jednego SLM HUB. Dzięki takiemu zestawieniu i modułowej synchronizacji procesu można równolegle pracować na pięciu drukarkach jednocześnie, co optymalizuje czas pracy każdej maszyny i skaluje ją do pełnej produkcji. Jako mecenas XXV Sympozjum PLASTECH Wadim Plast zaprasza na Zamek Gniew w dniach 11-12 kwietnia 2019.

WADIM PLAST ul. Graniczna 10 05-816 Reguły tel: +48 22 723 38 12 [email protected] www.wadim.com.pl

tworzywa P1 1 9

reklama



Prezentacja firmy

Skanowanie w trzech wymiarach W związku z kolejnym etapem realizacji założonej strategii rozwoju firmy – KAPlast Sp. z o.o. ponownie inwestuje w narzędzia kontroli jakości. W latach ubiegłych firma poszerzyła swoje zasoby o cyfrowy projektor pomiarowy marki KEYENCE IM-700, co umożliwiło w pełni automatyczne wykonywanie pomiarów detali technicznych o bardzo skomplikowanych kształtach. Następnie, biorąc udział w programie finansowania rozwoju ze środków Unii Europejskiej stworzył profesjonalne laboratorium badawczo-rozwojowe, które zostało wyposażone w urządzenie pomiarowe ATOS ScanBox 4105. Dzięki tej inwestycji, poza podstawową działalnością firmy jaką jest przetwórstwo tworzyw sztucznych, KAPlast świadczy usługi pomiarowe na urządzeniu ATOS

ScanBox 4105 z ATOS Capsule. Oferuje bardzo precyzyjne pomiary elementów tworzywowych jak i metalowych oraz stworzenie w krótkim czasie profesjonalnych, w pełni automatycznych analiz wymiarowych mierzonych detali. Pomiary wykonywane są nie tylko stacjonarnie na miejscu w firmie, ale również w firmie klienta, wykorzystując mobilną głowicę pomiarową. „Skaner marki ATOS gwarantuje dokładne wyniki pomiarowe ze szczegółową rozdzielczością i szybką akwizycją danych. Uzyskiwanie trójwymiarowych danych pomiarowych, pozwala na wykorzystywanie do analiz przemysłowych kom-

ponentów takich jak blachy, narzędzia i rdzenie, łopatki, tworzywa sztuczne, odlewy, prototypy i wiele innych” – zapewnia Karol Ebertowski, kierownik laboratorium badawczo-rozwojowego firmy KAPlast Sp. z o. o. „Zamiast mierzyć pojedyncze punkty, pracownik laboratorium za pomocą ScanBoxa przechwytuje geometrię całych obiektów, przekazując je do analizy, jako chmurę punktów lub siatkę trójkątów” – dodaje. KAPlast oferuje usługi skanowania i pomiarów 3D detali tworzywowych oraz elementów metalowych, pomiary obiektów o zróżnicowanych gabarytach, wykończeniach i fakturach powierzchni o wielkości maksymalnej wypraski do pomiarów w trybie automatycznym: 500 mm średnicy

KAPLAST

i 500 mm wysokości, natomiast w trybie ręcznym bez ograniczeń i wadze maksymalne części pomiarowych w trybie automatycznym: 100 kg (max. MOI 3,3 kgm²) i w trybie ręcznym bez ograniczeń.

KAPLAST ul. Hutnicza 113 85-873 Bydgoszcz tel.: +48 52 374 70 21 [email protected] www.kaplast.com.pl



tworzywa P 1 19

reklama

Magazynowanie i transport pneumatyczny granulatów tworzyw sztucznych ELBI

ELBi Wrocław od kilkunastu lat projektuje i wykonuje kompletne instalacje z wykorzystaniem zaawansowanych urządzeń i rozwiązań firm ZEPPELIN i KOCH TECHNIK. Obecnie optymalizacja odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu nowoczesnych i konkurencyjnych przedsiębiorstw. Budowa zautomatyzowanych instalacji magazynowo-transportowych pozwala na podnoszenie efektywności przy jednoczesnej redukcji kosztów. Magazynowanie tworzywa Zależnie od profilu produkcji i przestrzeni jaką dysponuje dany zakład, firma ELBI proponuje zastosowanie aluminiowych silosów zewnętrznych (jedno lub wielokomorowych o pojemnościach od 26 m3 do 310 m3) lub elastycznych silosów do montażu wewnątrz hali (zakres pojemności od 3 m3 do 75 m3) Dla tworzyw przetwarzanych w mniejszych ilościach sugerowane jest stosowanie stacjonarnych lub mobilnych zbiorników dziennych (zakres pojemności od 60 litrów do 4800 litrów) Pełną kontrolę ilości tworzywa zapewniają objętościowe oraz wagowe systemy pomiarowe, które pozwalają precyzyjnie określić aktualną ilość magazynowanego surowca. Uzupełnieniem systemu pomiarowego są dodatkowe obrotowe czujniki alarmujące o maksymalnym oraz minimalnym poziomie ELBI

ELBI

napełnienia. Odczyt stanu możliwy jest bezpośrednio na sterownikach lub w przeglądarce przez udostępniony adres sieciowy. W przypadku magazynowania tworzyw higroskopijnych stosowany jest nuch suchego powietrza z osuszaczy do górnej części silosów. To rozwiązanie skutecznie izoluje granulat od zawilgoconego powietrza atmosferycznego. Przetwarzanie surowca dostarczanego w autocysternie z przeładunkiem do silosów zapewnia oszczędność czasu oraz redukuje koszty logistyki wewnątrz zakładu. Uzupełnienie instalacji o stacje

przeładunkowe daje pełną elastyczność jeśli tworzywo dostarczane jest w bigbagach, octabinach lub workach. Transport pneumatyczny granulatu Systemy transportu nadciśnieniowego stosowane są głównie przy transporcie o wysokiej wydajności (powyżej 2-3 ton/h) najczęściej do załadunku silosów lub zbiorników. Natomiast centralne systemy transportu podciśnieniowego wykorzystywane są przeważnie do zasypu maszyn przetwór-

czych tj. wtryskarek i wytłaczarek. Gwarantują automatyczną pracę, oszczędność miejsca i zmniejszenie udziału pracy w procesie dystrybucji surowca. Łatwiej również utrzymać czystość i porządek na hali produkcyjnej. Maleje ilość rozsypanego surowca, liczba wadliwych detali i przestojów spowodowanych brakiem tworzywa, ponieważ instalacja zgłasza alarm braku surowca jeszcze zanim zabraknie go na wtryskarce lub wytłaczarce. Tworzywa miękkie można przesyłać na znaczne odległości w rurociągach aluminiowych z kolanami



ze stali nierdzewnej. W przypadku tworzyw zbrojonych włóknem szklanym stosuje się rurociągi ze stali nierdzewnej oraz kolana wykonane z hartowanego szkła, które zabezpieczają instalację przed przecieraniem. Zależnie od oczekiwanej wydajności układu rurociągi muszą mieć odpowiednią średnicę, a pompy lub wentylatory zapewniać właściwy przepływ powietrza przy zakładanym podciśnieniu roboczym. W przypadku krótkich odcinków transportowych (do 100 m) oraz małej wysokości podnoszenia optymalne będzie stosowanie wentylatorów z uwagi na niski koszt zakupu oraz eksploatacji. Dla fabryk w których odległości transportowe przekraczają 100 m stosowane są pompy kłowe, które zapewniają dużą wydajność oraz wysokie podciśnienie. Dodatkowym usprawnieniem może być układ sterujący wydajnością pomp poprzez falownik. Płynna regulacja obrotów pozwala na łagodny rozruch, ogranicza zużycie energii dzięki redukcji obrotów podczas nadbiegów, a także pozwala na dopasowanie prędkości przesyłowej zależnie od rodzaju granulatu. Gwarancję nieprzerwanej pracy układów zapewnia montowanie pomp rezerwowych przełączanych automatycznie w przypadku awarii lub przeglądu serwisowego pomp głównych. W standardowym trybie pracy pompy rezerwowe rotują z pompami głównymi, dzięki czemu zaELBI

tworzywa P 1 19

technologie pewniamy ich równomierne zużycie. Dla niezakłóconej i stabilnej pracy układów transportu podciśnieniowego istotne jest zachowanie pełnej drożności filtrów separujących mieszankę powietrza i tworzywa w podajnikach oraz filtrach centralnych montowanych dla zabezpieczenia wentylatorów i pomp. KOCH TECHNIK stosuje sprawdzone rozwiązanie w którym filtry poliestrowe czyszczone są automatycznie sprężonym powietrzem w każdym cyklu podawania. W zależności od rodzaju podajnika powierzchnia filtrów wynosi od 0,33 m2 do 2,5 m2. Reasumując należy stwierdzić, iż systemy centralne są wydajnym narzędziem w zakresie logistyki wewnętrznej surowca w zakładach przetwórstwa tworzyw sztucznych, który podnosi wydajność pracy przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów.

ElBi-Wrocław ul. Muchoborska 4a 54-424 Wrocław tel.: +48 71 333 00 33 [email protected] www.elbi.com.pl

Optyczne aplikacje SACMI

Zapotrzebowanie na elementy z tworzyw sztucznych stosowane w optyce stale rośnie, podobnie jak zapotrzebowanie na rozwój nowych wysokowydajnych procesów produkcyjnych mających zastosowanie do masowej produkcji. Sacmi jest obecnie liderem w dziedzinie technologii formowania i kompresji (CCM), której nowe zastosowania są pomocne w opracowywaniu elementów optycznych, takich jak soczewki, zaawansowane oprzyrządowanie badawcze czy części dla sektora motoryzacyjnego. Współtworzony przez Sacmi, firmę Polyoptics – wiodącego niemieckiego producenta syste-

mów optycznych z tworzyw sztucznych oraz niemiecki instytut badawczy KIMW, projekt przyniósł doskonałe rezultaty w postaci próbek laboratoryjnych o doskonałych parametrach zarówno pod względem jakości, jak i możliwości procesu produkcji. Dokładniej, technologia Sacmi spowodowała, że czas cyklu procesu jest znacznie krótszy niż w przypadku alternatywnych rozwiązań przemysłowych. W skali laboratoryjnej specjalna maszyna przetwarzała polimery termoplastyczne zdatne do wytwarzania z nich komponentów optycznych (PMMA i PC). Różne testy przeprowadzone w zespole badawczym KIMW w Lüdenscheid potwierdziły wysoką jakość produkowanych próbek. Obok jakości i wydajności Polyoptics zauważa nowe perspektywy zastosowania CCM na szeroką skalę w zaawansowanych zastosowaniach optycznych. Dzięki wyjątkowej charakterystyce maszyny, która umożliwia niezależne sterowanie każdym gniazdem formy wgłębienia i elastyczną zmianę liczby gniazd osiągnięto zadowalające efekty. Praktyczne testy wykazały również, że technologia CCM jest doskonale kompatybilna z polimerami używanymi przez Polyoptics do tradycyjnych zastosowań formowania wtryskowego. To dodatkowa zaleta. Dzięki możliwości zastosowania w technologii CCM Sacmi, zaawansowanych funkcji sterowania formami możliwa jest optymalizacja procesu zgodnie z konkretną pożądaną aplikacją.



tworzywa P 1 19

reklama

Wtryskarki i urządzenia peryferyjne

Rozwój wysublimowanych rozwiązań Grupa Wittmann wchodzi w rok 2019 z mocnym postanowieniem rozwijania swej oferty w kierunku optymalnego spełnienia wymagań klientów. Rozwój ten jest wielokierunkowy i dotyczy zarówno bardzo wysublimowanych i skomplikowanych rozwiązań, jak i prostych mogących spełnić podstawowe potrzeby klientów. Kontrola procesu na każdym etapie produkcji jest dziś kluczowym zagadnieniem dla wielu naszych klientów. Dlatego dążymy do dalszej integracji urządzeń peryferyjnych z wtryskarką. Wprowadzając do oferty platformę WITTMANN 4.0 firma oddaje w ręce klientów pierwsze skuteczne narzędzie pozwalające na pełną i elastyczna konfigurację komórek produkcyjnych. Zmiany jakie wprowadza w ofercie firmy w ostatnich latach zmierzały w kierunku tworzenia konstrukcji jeszcze bardziej przyjaznych dla wykorzystania zalet pełnej integracji. Wtryskarki Wittmann Battenfeld wyposażone zostały w układ sterowania UNILOG B8, a roboty w nowy układ sterowania R9. Nowe układy sterowań są przygotowane do komunikacji z platformą WITTMANN 4.0. Ale nowości w asortymencie firmy nie ograniczają się tylko do tworzenia rozwiązań opartych o pełną inWITTMANN

WITTMANN

tegrację. Firma stara się równoważyć rozwój nowych konstrukcji wprowadzając do oferty zarówno urządzenia przeznaczone do zadań skomplikowanych, jak i bardzo prostych. Dobrym przykładem jest rozwój serii robotów WITTMANN PRIMUS. Grupa tych robotów przeznaczona jest dla prostych systemów odbioru wyprasek. W chwili obecnej seria PRIMUS liczy 6 typów robotów i przeznaczona jest dla wtryskarek o sile zamykania do 400 t. Z racji swych kosztów roboty PRIMUS zajęły miejsce stosowanych dawniej robotów z napędem pneumatycznym. Roboty te jednak oferują wszystkie zalety robotów z napędem serwo elektrycznym. Nowości w grupie robotów nie obejmują tylko serii PRIMUS. Rozwija się bardzo mocno flagowa seria robotów Pro. Na ich bazie stworzono serię WITTMANN WX. Nowa seria charakteryzuje się konsekwentnym stosowaniem lekkiej technologii konstrukcji osi połączonej z koncepcją napędu rozproszonego, opracowaną przez WITTMANN specjalnie dla robotów liniowych. Takie połączenie daje modelom serii WX najwyższą dynamikę i zapewnia najniższe zużycie energii. Nowa konstrukcja została opracowana pod kątem wy-

dłużenia żywotności urządzenia i obniżenia kosztów eksploatacji. W robotach WX wykorzystano specjalną konstrukcję zaworów próżniowych, w której dzięki zminimalizowaniu czasu pracy generatora podciśnienia uzyskano znaczące zmniejszenie zużycia powietrza. Klienci zwracają dziś baczną uwagę na koszty prowadzonej produkcji, dlatego też w każdej grupie asortymentowej firma oferuje rozwiązania energooszczędne. We wszystkich grupach wtryskarek oferowane są w wyposażeniu standardowym lub opcjonalnym energooszczędne napędy SerwoPower. WITTMANN BATTENFELD poddała oferowane wtryskarki ocenie zużycia energii wg normy EUROMAP 60. Informację o klasie zużycia energii publikowane są w prospektach wtryskarek. Jedną z metod obniżenia kosztów produkcji jest ograniczenie ilości braków. Może temu pomoc szybka reakcja na zmiany pojawiające się w procesie. Nowoczesne wtryskarki WITTMANN BATTENFELD z układem sterowania UNILOG B8 pozwalają na oddanie części odpowiedzialności za jakość prowadzonej produkcji maszynie. Oferowane systemy samokontroli i samo optymalizacji pozwalają, by układ sterowania

wtryskarki samoistnie dokonywał korekty parametrów na etapie dozowania i wtrysku. Nowy wymiar sztucznej inteligencji pozwala, by wtryskarka w trakcie trwania cyklu dokonała niezbędnych zmian zmierzających do uzyskania idealnej powtarzalności procesu. Kolejną zmianą, jaka może pozwolić na obniżenie kosztów produkcji jest ograniczenie przestojów maszyny. Jako wyposażenie opcjonalne wtryskarek sugerowany jest system CMS Central Monitoring System. W ramach CMS wtryskarka wyposażona zostaje w szereg dodatkowych czujników, które w sposób stały kontrolują jej parametry i stan techniczny. Niczym bolid formuły F1, najważniejsze parametry pracy maszyny kontrolowane są w każdym z cykli. Wiedza o zmianach stanu maszyny pozwala na zapobieganie awariom, planowanie przeglądów zgodnie z ich rzeczywistymi potrzebami. Nadzór nad maszyną pozwala na ograniczenie jej przestojów i podniesienie efektywności wykorzystania. Pełna integracja urządzeń współpracujących z wtryskarką pozwala na kontrolę procesu i obniżenie kosztów prowadzenia produkcji. Jednym z rozwiązań, które spotkało się w ostatnim czasie z bardzo pozytywnym przyjęciem przez klientów są przepływomierze automatyczne WITTMANN FLOWCON. Przepływomierze zastępujące popularne rotametry znane były od dawna, ale dopiero integracja i poprawienie układów sterowania uwypukliły ich zalety. W roku 2018 w ofercie znalazła się wersja FLOWCON, która może być montowana na wtryskarkach innych konstrukcji niż Battenfeld. Rozwój firmy i optymalizacja oferty pod kątem wymagań stawianych przez klientów jest celem nadrzędnym dla Grupy Wittmann. Wcześniejsze hasło „Wszystko z jednej ręki” uzupełnia dziś o rozwiązania kompetentne i mogące zadowolić bardzo różnych klientów.

WITTMANN BATTENFELD Polska ul. Radziejowicka 108 05-825 Grodzisk Mazowiecki tel.: +48 22 724 38 07 [email protected] www.wittmann-group.com



tworzywa P 1 19

reklama

Tworzywo z grzyba Nie tylko mikologów ciekawią właściwości fizyczne grzybów. Jak się okazuje, przedstawicielami królestwa Funghi zainteresowali się też studenci politechniki w Lozannie. Zespół studentów inżynierii środowiska tej uczelni pracuje nad sposobem uprawy biodegradowalnego materiału z grzybni. Jak twierdzą, ma on obiecujące właściwości i może zastąpić tworzywo sztuczne. Nibytkanka składająca się nitkowatych strzępków może łączyć różne podłoża, takie jak zrębki drzewne, a otrzymana w ten sposób mieszanina może być formowana np. w cegły, bądź e. Ośmiu studentów EPFL (École Polytechnique Fédérale de Lausanne) zbadało, w jaki sposób grzybnia – którą każdy może wyhodować samodzielnie – mogłaby potencjalnie zastąpić tworzywo sztuczne. Materiały na bazie grzybni mogą stanowić obiecującą alternatywę, ponieważ są nie tylko lekkie, tanie i łatwe w produkcji, umożliwiają też recykling odpadów i mogą ulec biodegradacji w ciągu zaledwie trzech miesięcy. Obecnie w internecie dostępnych jest wiele zestawów do samodzielnej uprawy; wystarczy grzybnia, podłoże i odrobina cierpliwości. Pierwszym krokiem jest uprawa grzybni w sterylnym lub pasteryzowanym środowisku na podłożu z odrobiną wody i mąki. Powstała w ten sposób mieszanka jest następnie wlewana do formy. Po stwardnieniu, które trwa około tygodnia, substancja jest następnie „pieczona” w niskiej temperaturze, aby zatrzymać wzrost i utrwalić kształt przedmiotu. Rezultatem jest lekki i solidny obiekt o małej gęstości – podobnie jak gdyby został wyprodukowany przy użyciu druku 3D. Zamiast używać zestawu do samodzielnej uprawy, studenci stworzyli własną wersję mieszanki, używając grzybni z lokalnych grzybów pochodzących z regionu Jura. Otrzymany materiał poddano następnie wielu testom.

Zielone światło dla biotworzyw KRAUSS MAFFEI

Czy wytwarzanie detali z biotworzyw jest skomplikowane i wymaga specjalnego przygotowania produkcji? Jakie wartości parametrów procesu wtryskiwania przyjąć, by jakość wyprasek była jak najwyższa? Okazuje się, że przejście na produkcję detali z biopolimeru jest w wielu przypadkach mniej skomplikowane niż uruchomienie produkcji dla nowego polimeru syntetycznego. Firma KM przy współpracy z niemieckimi uczelniami przeprowadziła serię badań. Okazało się, że wybrane biotworzywa mają porównywalną charakterystykę co ich konwencjonalne odpowiedniki. Zubożenie przyrody w zasoby źródeł nieodnawialnych, problemy z właściwym postępowaniem z odpadami z tworzyw sztucznych przyczyniają się do ekologicznej dewastacji Ziemi. Czynniki te oraz postępujący rozwój cywilizacji wymuszają na producentach opracowywanie alternatywnych, biodegradowalnych tworzyw sztucznych, w których zastosowana biomasa pochodzi z zasobów odnawialnych. Jednym z takich tworzyw opartym w głównej mierze na źródłach odnawialnych, lecz nie ulegającym biodegradacji jest poliamid PA610, stanowi on alternatywę dla kon-

wencjonalnego poliamidu PA6 i PA66. Różni się mniejszą adsorpcją wody, lepszą odpornością na hydrolizę i większą odpornością na pęknięcia naprężeniowe. Poliamidy należą do tworzyw termoplastycznych o budowie częściowo krystalicznej. Z uwagi na właściwości fizykochemiczne znalazły zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu do produkcji opakowań lub jako tworzywo techniczne. Produkuje się z nich np. włókna syntetyczne i można je przetwarzać poprzez formowanie wtryskowe i wytłaczanie. Biotworzywo PA610 powstaje w procesie polimeryzacji heksame-

tylenodiaminy oraz kwasu sebacynowego pochodzącego z oleju rycynowego. Zawartość biomasy w PA610 wynosi 60% dlatego mówimy o biopochodnym poliamidzie. Firma KraussMaffei przy współpracy z niemieckimi uczelniami technicznymi przeprowadziła szereg badań pozwalających odpowiedzieć na pytania, jakie optymalne warunki przetwórcze należy zastosować dla biotworzywa PA 610? Testy wykonano na dwóch analogicznych tworzywach, PA610 oraz na konwencjonalnym PA6 i porównano własności gotowych detali wytworzonych przy różnych ustawieniach parametrów procesu przetwórczego np. temperatury cylindra, prędkości wtrysku, przeciwciśnienia, czasu chłodzenia. Próbki w postaci wiosełek wyprodukowano na hydraulicznej wtryskarce CX z tworzywa PA6 i PA610 w wersji bez napełniaczy oraz w wersji ze wzmocnieniem w postaci włókna szklanego w ilo-

tworzywa P1 1 9 ści 30 %. Pierwszym zadaniem była ocena zmian lepkości dwóch tworzyw, konwencjonalnego PA6 oraz biopochodnego PA610. W tym celu wiosełka poddano długotrwałemu ogrzewaniu w temperaturze 80°C, a następnie przemielono je w młynie. Lepkość materiału określono w wiskozymetrze zarówno przed, jak i po obróbce termicznej. Okazało się że zmiany w lepkości tworzywa PA610 oraz PA6 są porównywalne. Oznacza to, że PA610 jest tak samo odporny na długotrwałe ogrzewanie w temperaturze 80°C i może w niej pracować przy założonych obciążeniach, jak konwencjonalny PA6. Zadbano jak zmienią się właściwości mechaniczne wyprasek, gdy zmienimy parametry procesu wtrysku. Na początek przyjęto startowe wartości parametrów wytrysku, czyli temperaturę cylindra 270°C, prędkość wtrysku 30 cm³/s, przeciwciśnienie 30 bar i czas cyklu 54 s. W tych warunkach wytworzono część próbek. Kolejna grupa wyprasek została wytworzona w innych czasach cyklu 60 i 300 sekund, w celu określenia czy własności mechaniczne próbek zmieniają się w zależności od czasu przebywania próbek w formie. Następnie zmieniono temperaturę cylindra na 250°C i 290°C, prędkość wtrysku na 20 i 40 cm³/s i przeciwciśnienie na 10, 50 i 80 barów. --Za każdym razem zmieniano tylko jeden parametr. Wytworzone próbki z PA610 i PA6 poddano próbom na rozciąganie, a następnie porównano wyniki. Co ustalono? Okazało się, że zmiana parametrów procesu wtrysku tylko nieznacznie wpłynęła na własności mechaniczne PA610 i PA6 i tak naprawdę nie zaobserwowano znaczących różnic. Otrzymane wyniki były zbliżone do wartości wzorcowych podanych w tabelach. Próbki bez włókna szklanego, wytworzone w dłuższym czasie cyklu, wykazywały mniejszą wytrzymałość na rozciąganie. Podobny efekt zaobserwowano dla próbek wytworzonych przy temperaturze cylindra 250°C i 290°C. Nie odnotowano większego wpływu na wy-

trzymałość na rozciąganie próbek, gdy zmieniano prędkość wtrysku i przeciwciśnienia, PA610 nie zachowywał się znacząco inaczej niż PA6. Gdyż zmiana w prędkościach wtrysku, na mniejsze lub większe niż wartości startowe, tylko nieznacznie wpłynęła na zmniejszenie wytrzymałości na rozciąganie dla PA610, natomiast dla PA6 wytrzymałość na rozciąganie nieznacznie zwiększyła się. Dla materiałów wzmocnionych włóknem szklanym, wytrzymałość na rozciąganie nieznacznie wzrosła gdy czasy cyklu były dłuższe, nawet dla temperatury cylindra 290°C, dla temperatury w 250°C lekko spadła. Wpływ zmiany wartości prędkość wtrysku i przeciwciśnienia na wytrzymałość na rozciąganie próbek był niska. Biotworzywo PA610 wzmocnione włóknem szklanym, nie zachowywało się znacząco inaczej niż PA6. Zmierzono także skurcz próbek po ogrzaniu. Próbką wyjściową była długość 171.90 mm dla PA6. Odnotowano, że w przypadku PA610 wystąpił większy skurcz niż w przypadku konwencjonalnego PA6. Skurcz niewzmocnionego włóknem szklanym PA610 wyniósł około 2%, natomiast w przypadku niewzmocnionego PA6 wyniósł pomiędzy 1,3 a 1,7. Dla poliamidów z 30% zawartością włókna szklanego różnica pomiędzy biopolimerem a konwencjonalnym tworzywem była niższa, bo dla PA610 wartość skurczu wyniosła w około 0,47% a dla PA6 około 0,41%. Produkcję przeprowadzono stosując różne typy ślimaków. Zastosowano 3-strefowy ślimak uniwersalny przeznaczony do większości tworzyw termoplastycznych StS, 3strefowy ślimak do materiałów wrażliwych na ścinanie NKS, ślimak HPS-M do bardzo dobrej homogenizacji. Aby wyniki były wiarygodne poszerzono zakres biotworzyw i przetworzono: PA610, PA 1010, PLA (polilaktyd), PP z włóknem naturalnym w ilości 20%, Bio-PE oraz biodegradowalną mieszankę skrobi ziemniaczanej i bipolimeru. W większości przypadku nie odno-

KRAUSS MAFFEI

towano zmian własności mechanicznych próbek w zależności od rodzaju użytego ślimaka. Jedynie PA1010 wymagał modyfikacji, natomiast pozostałe biotworzywa można było z powodzeniem przetwarzać na standardowym ślimaku. Badany biopolimer PA610 ma podobne właściwości przetwarzania, co konwencjonalny PA6. Jednak PA610 ma większą tendencję do odkształceń niż PA6. Tylko w wyjątkowych przypadkach wymagana jest specjalna geometria ślimaka. Jednakże decydując się na zastosowanie w produkcji biotworzywa należy dokładnie przeanalizować właściwy dobór parametrów procesu i dostosować formę do nowego materiału. Upoważnionym przedstawicielem firmy KraussMaffei w Polsce jest spółka Dopak z siedzibą we Wrocławiu. Artykuł opracowano na podstawie badań udostępnionych przez firmę KraussMaffei.

DOPAK ul. Sokalska 2 54-614 Wrocław tel.: +48 71 35 84 000 [email protected] www.dopak.pl



tworzywa P 1 19

tworzywa i Êrodowisko

Edyta Gibas dla Plastech.pl

BIOTWORZYWA W PRAKTYCE ARC

Zapoczątkowany w ubiegłym stuleciu i trwający do chwili obecnej intensywny wzrost produkcji opakowań z tworzyw polimerowych powoduje zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego w wyniku rosnącej ilości odpadów. Ze względu na długi czas rozkładu tworzyw termoplastycznych w warunkach naturalnych wydawało się, że polimery biodegradowalne jako tworzywa przyjazne środowisku naturalnemu będą ciekawą alternatywą. Określenia „polimery biodegradowalne” oraz „polimery kompostowalne” po raz pierwszy pojawiły się w latach 80. XX wieku. Polimery biodegradowalne nazywane są również „zielonymi” polimerami (ang. green polymers) lub polimerami przyjaznymi środowisku (ang. environmentally friendly polymers). Natomiast w latach 90. ubiegłego wieku zauważono potencjał tego typu materiałów do celów opakowaniowych. Zgodnie z European Bioplastics Association polimery biodegradowalne można podzielić na dwie główne grupy: uzyskiwane z surowców petrochemicznych oraz otrzymywane z surowców odnawialnych. Te ostatnie często nazywa się „podwójnie zielonymi” ze względu na charakter zarówno surowców, jak i produktów. Do pierwszej grupy zalicza się m.in. poli (ε-kapro-

lakton) [PCL], poli (adypinian 1,4butylenu-co-tereftalan 1,4-butylenu) [PBAT] oraz poli (bursztynian butylenowy) [PBS]. Natomiast w drugiej grupie najważniejsze polimery to polilaktyd [PLA], poli (kwas hydroksymasłowy) [PHB], a także kopolimer poli (kwas hydroksymasłowy-co-hydroksywalerianowy) [PHBV]. Od wielu lat znane są kompozyty polimerów niebiodegradowalnych z biodegradowalnymi napełniaczami typu skrobi lub celulozy. Stanowią one jednak inną grupę materiałów polimerowych. Rozkład biodegradowalnego składnika takiej kompozycji powoduje, że cały materiał traci swoją spójność, co w rezultacie prowadzi do jego rozdrobnienia i rozproszenia w środowisku. Proces biodegradacji przebiega najczęściej dwuetapowo: w proce-

sie dezintegracji materiału wywołanej czynnikami abiotycznymi w obecności tlenu, a następnie bioasymilacji przez mikroorganizmy. Wyjątkiem są tworzywa otrzymywane z celulozy oraz PHA, które ulegają jednoetapowemu procesowi biorozpadu bez fazy rozdrobnienia. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że pozostałości tworzyw nadal mogą być szkodliwe dla biocenozy środowiska. Biodegradacji najłatwiej ulegają polimery odznaczające się brakiem bocznych odgałęzień i możliwie jak największą liniowością, które zwiększają podatność makrocząsteczek na działanie enzymów. Poza tym, podatność ta jest tym większa, im więcej w makrocząsteczce jest grup chemicznych wrażliwych na ich działanie (np. grupy estrowe, hydroksylowe, karboksylowe, eterowe). Ważny jest również odpowiedni stopień krystaliczności, ciężar cząsteczkowy i brak wiązań sieciujących. Degradacja zależy także od takich czynników jak rodzaj czynnych mikroorganizmów, warunki środowiskowe oraz kształt wyrobu finalnego. Normy przedmiotowe nie określają

szczegółowo zakresu pojęcia biodegradacja, co może być kłopotliwe szczególnie dla konsumentów, którzy nie znajdują wytycznych postępowania z odpadem poużytkowym. Biodegradacja jest definiowana przez normy przedmiotowe, jako: „rozkład tworzywa, którego degradacja jest skutkiem działalności naturalnie występujących mikroorganizmów, takich jak bakterie, grzyby i glony” [ASTM D 6400- 04], „rozkład tworzywa, który objawia się zmniejszeniem masy molowej fragmentów łańcucha, wywołanym przez działanie naturalnie występujących mikroorganizmów, takich jak bakterie, grzyby i glony” [PN-EN ISO 472: 2002]. Zgodnie z normą EN 13432, biodegradowalność określa się dokonując pomiaru faktycznej przemiany metabolicznej materiału kompostowalnego w wodę, dwutlenek węgla i komórki biomasy. W normie tej założono, że biodegradowalnymi produktami są takie, z których w ciągu 6 miesięcy wydzieli się 90% całkowitego teoretycznego CO2 w warunkach kompostowania.



tworzywa P 1 19

tworzywa i Êrodowisko

Warto wspomnieć, że biodegradowalność materiału nie jest tożsama z pojęciem kompostowalność. Wszystkie polimery kompostowalne są biodegradowalne, natomiast nie wszystkie biodegradowalne są kompostowalne. Powstający w procesie rozpadu tworzywa kompost podlega wymaganiom dotyczącym nawozów i nie może zawierać substancji toksycznych ani niepodlegających rozkładowi, takich jak np. farby drukarskie. Termin biodegradacja, stosowany jest często niepoprawnie, w odwołaniu do innych mechanizmów, powodujących rozpad tworzyw, takich jak biokorozja, degradacja in vivo czy rozpad w środowisku. Jakie tworzywa nadają się do kompostowania? Procesowi temu, oprócz odpadów zielonych, można poddać specjalnie oznakowane tworzywa. Certyfikat na kompostowalność oznacza, że dla danego typu tworzywa, w warunkach kompostowania przemysłowego, czas jego rozkładu jest porównywalny do czasu trwania cyklu kompostowania, a proces ten przebiega zgodnie z obowiązującymi normami. Należy pamiętać o tym, że tworzywa do kompostowania przydomowego powinny posiadać certyfikat świadczący o tym, że rozłożą się w niższej temperaturze. Tworzywa kompostowalne zakopane w glebie, bądź wyrzucone na wysypisko śmieci, z powodu niezachowania wymagań środowiska degradacji, mogą w niezmienionej formie, przez kilka lat, stanowić poważne zagrożenie dla flory i fauny tych środowisk. Podobnie, tworzywa posiadające wyłącznie certyfikaty biodegradowalności (czy to w glebie, czy wodzie) nie są przeznaczone do kompostowania, ponieważ ze względu na skład lub mechanizm degradacji mogą poważnie zaburzyć ten proces. Błędnym założeniem przeciętnego konsumenta biotworzyw jest to, że produkty nadające się do kompostowania to takie, które można bezkarnie wyrzucić do środowiska, gdzie łatwo i szybko ulegną rozkładowi. Warto pamiętać, że proces biodegradacji przez mikroorganizmy to nic innego niż proces chemiczny, w którym głównym katalizatorem ułatwiającym rozkład materii są enzymy. Szybkość procesów chemicznych i biochemicznych zależy w dużej mierze od chemiczno-fizycznych warunków środowiska: stężenia tlenu, pH, wilgotności, temperatury i oczywiście parametrów biologicznych takich jak ilość i jakość mikroorganizmów. Choćby z tego względu można przewidy-

wać, że inaczej będzie przebiegał proces biodegradacji w kompoście, a inaczej w zbiornikach wodnych. Biodegradowalność i recykling to poważne wyzwanie dla biotworzyw. Okazuje się, że biodegradacja plastików konsumpcyjnych ma negatywny wpływ na środowisko. Pierwszym problemem jest to, że istnieje wiele różnych rodzajów biodegradacji. Niektóre biotworzywa ulegają degradacji pod wpływem tlenu i promieniowania ultrafioletowego, więc ściółka pozostawiona na słońcu również ulegnie degradacji. Nie ulega jednak całkowitemu rozkładowi, proces trwa lata i uwalnia toksyczne chemikalia. Niektóre tworzywa sztuczne są zaprojektowane do biodegradacji podczas kompostowania, natomiast jeśli nie są kompostowane, to nie przynosi to niczego dobrego dla środowiska. Tylko kilka rodzajów biotworzyw można kompostować w przydomowej kompostowni. W efekcie przetrzymywanie biotworzywa w przydomowym kompostowniku powoduje jedynie zanieczyszczenie kompostu frakcją polimerową. Większość biopolimerów wymaga procesów kompostowania przemysłowego. Powoduje to wiele zamieszania dla konsumentów. Co gorsza, bardzo trudno jest odróżnić biotworzywa od innych tworzyw sztucznych. Jeśli niewielka ilość tworzywa PLA zostanie przypadkowo pomieszana z PET w strumieniu recyklingu, powstałe z recyklingu produkty z tworzyw sztucznych będą gorszej jakości i o znacznie obniżonych parametrach wytrzymałościowych. Nastręczą też problemów z ponownym przetwórstwem ze względu na różne temperatury przetwórstwa, higroskopijność PLA i itp. PLA jest jednym z pierwszych produkowanych komercyjnie biotworzyw. Polilaktyd [PLA] przypomina swoimi właściwościami mechanicznymi PS. Może być przetwarzany za pomocą znanych maszyn, urządzeń i technologii. PLA przetwarza się w temperaturze w zakresie od 180°C do 200°C. Jednak już w tych warunkach może on ulegać częściowej degradacji zarówno hydrolitycznej, jak i oksydacyjnej, bądź depolimeryzacji. Ponieważ PLA jest tworzywem higroskopijnym, w większości przypadków granulat wymaga suszenia przed rozpoczęciem procesu przetwarzania. Ze względu na wrażliwość polimerów biodegradowalnych na ciepło, wilgotność i naprężenia ścinające są one trudniejsze w procesie przetwórczym niż ich niebiodegradowalne odpowiedniki. Z tych względów mogą one ulegać częściowej de-

gradacji już na etapie procesu przetwórczego. W określonych warunkach PLA ulega biodegradacji. Produkty wytwarzane z PLA są podatne na kompostowanie w instalacjach przemysłowych, gdzie można kontrolować temperaturę (powyżej 70°C) i wilgotność (min. 70% RH). W teorii wszystko wygląda dobrze. Jednak problem jest taki, że PLA najczęściej do kompostowni nie trafia (chyba że jest wydzielone np. w zakładach przemysłowych jako osobna, niezanieczyszczona frakcja odpadów). W domowych warunkach kompostowanie tego materiału jest utrudnione lub prawie niemożliwe (dużo dłuższy proces rozkładu niż innych kuchennych odpadków). Obecnie nasz rynek nie jest jeszcze gotowy na PLA i nie ma zakładów przetwarzania, które chciałaby go przyjąć. Nie przyjmują go także kompostownie. PLA jest szczególnie podatny na degradację termiczną przy użyciu tradycyjnych mechanicznych metod recyklingu. To ograniczenie znacznie ogranicza odzyskiwanie i ponowne używanie PLA. Jako alternatywa dla mechanicznego recyklingu, recykling chemiczny PLA odzyskuje bloki konstrukcyjne polimeru oraz monomery. Ten proces generuje jednak duże ilości odpadów rozpuszczalnikowych, używanych do wymywania frakcji monomerów. Poważnym problemem jest również segregacja odpadów tworzywowych. Opakowania termoformowalne z PLA, ze względu na podobny wygląd fizyczny i przejrzystość podobną do PET i PS, trafiają do jednego kontenera. Problemem jest rozróżnienie kolorowych wyrobów z PLA od innych wyrobów poliestrowych i najczęściej trafiają one do zmieszanych tworzyw sztucznych, gdyż zwykle termoformowalny PET jest przezroczysty. W przypadku, gdy zakład przetwórstwa tworzyw polimerowych wykorzystuje sortujące urządzenia optyczne, PLA można łatwo odróżnić od PS lub PET. Natomiast gdy stosuje się sortowanie ręczne, PLA zostanie pozostawiony w strumieniu PET. Rozdzielanie różnych tworzyw sztucznych można wykonać na wiele różnych sposobów, w tym separację elektrostatyczną, techniki podczerwieni, a także flotację. Ta ostatnia metoda jest łatwo przeprowadzana w celu oddzielenia poliolefin (o ciężarze właściwym poniżej 1) od nylonów i poliestrów. Zasadniczą częścią procesu jest oddzielenie biodegradowalnych tworzyw sztucznych, takich jak PLA, od przetwarzalnych tworzyw sztucznych, np. PET. W mieszanym

strumieniu poliestrów rozdzielanie można prowadzić przez kontaktowanie strumienia z rozpuszczalnikiem, takim jak chloroform, w celu rozpuszczenia składnika PLA. Nierozpuszczony PET można następnie wysuszyć i wysłać do dalszego przetwarzania. Problemem w kwestii zbierania i segregacji odpadów oraz recyklingu jest też fakt, że nie wszystkie tworzywa biodegradowalne mogą być poddawane recyklingowi materiałowemu lub energetycznemu. Ponadto użycie mieszanek polimerów syntetycznych i naturalnych może zakłócić istniejący już system recyklingu. Gdy wyczerpiemy już wszystkie możliwości powtórnego wykorzystania czy recyklingu materiałów, procesy te okażą się na danym terenie nieopłacalne lub też dysponujemy odpadami zmieszanymi w stopniu uniemożliwiającym rozdzielenie to wtedy, w procesie odzysku energetycznego, możemy odzyskać przynajmniej część energii włożonej w wyprodukowanie towarów, które stały się odpadami. Spalaniu można poddać jednak jedynie te z odpadów, których wartość opałowa przewyższa ilość energii włożoną w sam proces ich spalenia. Proces ten ma sens przy spalaniu tworzyw sztucznych, gdyż ich wartość opałowa, kształtująca się w granicach 30–45 GJ/t przewyższa węgiel i dorównuje ilości energii pozyskanej ze spalania gazu ziemnego lub oleju opałowego. Ostatnim i najmniej pożądanym kierunkiem zagospodarowania odpadów jest ich składowanie na wysypiskach śmieci. Powinny tu trafiać odpady, których nie udało się wydzielić z recyklingu, dla których recykling energetyczny jest nieopłacalny oraz wszelkie tworzywa oznakowane jako degradowalne, z wyłączeniem tworzyw kompostowalnych. Jeżeli uda się w Polsce osiągnąć zakładane przez dyrektywę unijną wskaźniki, to do 2020 roku mamy składować nadal do 35% odpadów. Warto zadbać o to, żeby tak zutylizowane materiały zajmowały jak najmniej miejsca na wysypiskach. Rozwiązaniem kompromisowym pomiędzy recyklingiem, a składowaniem są więc np. tworzywa degradowalne. Materiały takie powinny w krótkim czasie ulec tzw. oksofragmentacji lub biodegradacji pozwalając na zmniejszenie objętości odpadów na składowiskach. Publikacja jest przedrukiem treści z portalu Plastech.pl. Za zgodą redakcji.

t



tworzywa P 1 19

surowce

Wytrzymały mechanicznie poliamid Nowy proszek poliamidowy (PA 6) firmy Evonik charakteryzuje się wysoką wytrzymałością mechaniczną, a także doskonałą odpornością chemiczną i temperaturową. Temperatura ugięcia pod obciążeniem (HDT B) wynosi około 195°C. Ponadto, materiał cechuje się niską absorpcją wody – poniżej 3% – co ma pozytywny wpływ na przetwarzalność w druku 3D i stabilność wymiarową drukowanych elementów 3D. „Nowe, gotowe do użycia materiały, optymalnie dostosowane do konkretnej drukarki i rozszerzające zakres zastosowań w wyższych temperaturach, przesuwają branżę druku 3D o krok dalej w kierunku produkcji seryjnej” – powiedział Mark Zhao, założyciel i dyrektor generalny TPM 3D, chińskich maszyn do selektywnego spiekania laserowego (SLS) OEM. „Widzimy duże zapotrzebowanie na rozwiązania 3D w wyższym zakresie temperatur – na przykład w przemyśle motoryzacyjnym i elektronicznym. Dlatego z przyjemnością zastosowaliśmy nowy, odporny na temperaturę materiał razem z Evonik”. Nowy proszek polimerowy z serii PA 6 firmy Evonik o prawie okrągłym kształcie ziarna wyróżnia się doskonałą sypkością i właściwościami użytkowymi, dzięki czemu nadaje się do wszystkich technologii druku 3D opartych na proszku. Zastrzeżona procedura Evonik jest stosowana do produkcji materiału wysokotemperaturowego w zakładzie w Marl. Rynek druku 3D kwitnie, odnotowując dwucyfrowe stopy wzrostu. Evonik jest liderem w produkcji proszków PA 12, które są stosowane w technologiach dodatków od ponad 20 lat. Oprócz proszków polieteroeteroketonowych (PEEK) i PA 12, portfolio firmy obejmuje proszki elastycznego polieteroamidu-blokowego (PEBA), a także pełną gamę dodatków, takich jak dyspersje, modyfikatory płynięcia i dodatki procesowe.

Dla motoryzacji, elektrotechniki

Wytrzymałość i sztywność Wymagania w zakresie długoterminowej odporności na cykliczne obciążania mechaniczne, zwanej również wytrzymałością zmęczeniową stale rosną, zwłaszcza w odniesieniu do części z tworzyw sztucznych znajdujących się pod maską. Z tego względu koncern LANXESS, producent specjalistycznych środków chemicznych, opracowuje nową serię poliamidów 6 pod nazwą Durethan Performance. Nowe gatunki są kilka razy bardziej odporne na zmęczenie materiału pod wpływem pulsujących obciążeń niż standardowe produkty o tej samej zawartości włókna szklanego. Pierwsze produkty z tej serii to stabilne termicznie materiały Durethan BKV30PH2.0, BKV35PH2.0 i BKV40PH2.0 o zawartości włókna szklanego w wysokości 30%, 35% i 40%. Seria obejmuje również odporny na uderzenia modyfikowany Durethan BKV130P o 30% zawartości włókien szklanych. Litera „P” w naLANXESS

zwie produktów odnosi się do słowa „Performance” (wydajność). Części komory silnika, ultralekkie konstrukcje i elektronarzędzia „Dzięki tym nowym produktom staramy się odpowiedzieć na zapotrzebowanie na materiały do zastosowań w przemyśle motoryzacyjnym do takich części jak układy poboru powietrza, moduły filtra olejowego czy hamulca postojowego. Istnieje ogromny potencjał zastosowań dla tych materiałów również w produkcji obudów i części strukturalnych elektronarzędzi, takich jak wiertarki i szlifierki. Jeżeli chodzi o przemysł meblarski, na przykład, z odpornego na ude-

rzenia modyfikowanego gatunku naszego materiału można produkować części zamków”, wyjaśnia dr Thomas Linder, ekspert w zakresie rozwoju materiałów Durethan w koncernie LANXESS. Oprócz właściwości dynamicznych profil mechanicznych właściwości statycznych nowych materiałów konstrukcyjnych również został poprawiony. Charakteryzują się one na przykład większą wytrzymałością na rozciąganie niż standardowe produkty o tej samej zawartości włókna szklanego. „Właściwości mechaniczne sprawiają, że materiały Durethan Performance na bazie poliamidu 6 w wielu przypadkach stanowi alternatywę dla związków poliamidu 66, który w ostatnich latach bardzo zdrożał. Taką zmianę często można przeprowadzić bez zwiększania zawartości włókna szklanego, dzięki czemu nie jest potrzebna akceptacja wyższej gęstości, a tym samym masy materiałów”, wyjaśnia Thomas Linder. Szeroko zakrojone badania Wöhlera Koncern LANXESS bada właściwości dynamiczne nowych związków na pokazowych elementach przypominających ultralekkie części konstrukcyjne. Tak zwany element HiAnt to formowany wtryskowo profil w kształcie litery U, który po wewnętrznej stronie jest

tworzywa P1 1 9 wzmocniony poprzecznymi żebrami. Oprócz innych testów przeprowadzono również badania Wöhlera tych praktycznych próbek materiału pod kątem wytrzymałości na trzypunktowe zginanie. Podczas testów Durethan BKV30PH2.0, na przykład, wykazywał się okresem eksploatacji około trzykrotnie dłuższym niż standardowy poliamid 6 o 30% zawartości włókien szklanych przy obciążeniu zginającym o wartości 2,75 kiloniutonów. Idealne do produkcji części strukturalnych poddawanych wysokim obciążeniom Koncern LANXESS planuje dalsze rozszerzenie oferty produktów z serii Durethan Performance. Na rynek mają wejść na przykład dwa materiały o 50% i 60% zawartości włókna szklanego. „Dzięki wysokiej wytrzymałości i sztywności te materiały szczególnie dobrze nadają się do elementów konstrukcyjnych znajdujących się pod obciążeniami dynamicznymi, czyli na przykład do produkcji ultralekkich komponentów w branży motoryzacyjnej, takich jak elementy nośne do modułów elektrycznych i elektronicznych” wyjaśnia Thomas Linder. HiAnt – wsparcie na przestrzeni całego procesu opracowywania nowych części Koncern LANXESS wspiera swoich klientów w opracowywaniu części poddawanych wysokim obciążeniom cyklicznym na etapach od koncepcji przez projektowanie części i narzędzi, aż po rozpoczęcie produkcji. Te usługi oferowane są w ramach pakietu usług pod nazwą HiAnt i obejmują między innymi liczne testy projektowanych części. „Oprócz naszych urządzeń serwohydraulicznych do badania wytrzymałości na rozciąganie do określenia krzywych Wöhlera mamy do dyspozycji również wstrząsarkę zaprojektowaną przede wszystkim do badania wibracji do materiałów i części przeznaczonych do zastosowań motoryzacyjnych. Taka wstrząsarka pozwala na przeprowadzenie wszystkich popularnych testów na wibracje i wstrząsy”, powiedział dr Thomas Linder. Koncern LANXESS realizuje również badania progowego obciążenia dla części układów chłodzenia oraz testy na zmiany ciśnienia i spalanie w kolektorze wlotowym.

surowce

9

Guma silikonowa

Superbuty Firma Dow, znana z historycznych innowacji w dziedzinie chemii i tworzyw sztucznych, udziela swojej fachowej wiedzy w zakresie tworzenia nowego systemu produkcji obuwia QUANT-U ECCO Shoes. Współpracując z Dassault Systèmes, firma zaprezentowała najnowszy trend w zakresie materiałów, technologii i obuwia w Japonii w ramach przeglądu wiosenno-letniego ECCO Shoes. Obuwie niestandardowe QUANT-U zostało wprowadzone do sklepów i udostępnione entuzjastom mody w regionie Azji i Pacyfiku. Niezależne studio interdyscyplinarne ECCO, Innovation Lab (ILE), kieruje tą nową linią eksperymentalną, oferuje obuwie dopasowane do klienta i wynikający z tego komfort. Drukowanie 3D to technologia stojąca za projektem, a płynny silikon firmy Dow jest materiałem, który to umożliwia. Znany jako płynna guma silikonowa SILASTIC 3D 3335 (LSR), nowy materiał do drukowania 3D Dow jest wykorzystywany do tworzenia butów w oparciu o indywidualne dane biomechaniczne użytkownika, z silikonowymi podeszwami, które dostosowują się do kształtu klienta i typowych ruchów. Ta forma LSR została stworzona przez Dow specjalnie do druku 3D. Charakteryzujący się niską lepkością, wszechstronny silikon zapewnia gładkie procesy produkcyjne, wraz z wymaganą wysoką rozdzielczością i dokładnością. Zespół ekspertów oczekuje również, że przyszli klienci będą mogli korzystać z: • elastyczności i regeneracji • zoptymalizowanego zwrotu energii • amortyzacji • stabilności stopy. To, co wyróżnia nowe przedsięwzięcie druku 3D w modzie, akcesoriach i obuwiu, poza innymi, to ramy czasowe: mniej niż jedna godzina na stworzenie w sklepie. Podsumowując, projekt pomiędzy wszystkimi podmiotami, którego kulminacją był detaliczny produkt QUANT-U, zabrał dwa lata. To połączenie 50 lat wiedzy na temat obuwia ze strony ECCO,

a także ponad 70 lat doświadczenia w produkcji elastomerów silikonowych z Dow. Podczas gdy guma silikonowa marki SILASTIC została stworzona przez Dow ponad 45 lat temu, ten typ nowoczesnego elastomeru jest pomocny w szybkim prototypowaniu, wytwarzaniu złożonych geometrii i nadaje się do zastosowań przemysłowych, takich jak towary konsumpcyjne, motoryzacja, elektryczne i inne. „Współpraca QUANT-U pokazuje jedną z nieskończonych możliwości ciekłego kauczuku silikonowego SILASTIC™ do druku 3D. Otwiera się dla projektantów poszukujących elastyczności w projektowaniu części i zalet przetwarzania związanego z dodatkami, a także zalet gumy silikonowej pod względem wydajności”, po-

DOW

wiedział Charlie Zimmer, globalny dyrektor ds. marketingu elastomerów silikonowych Dow Performance Silicones. Projektanci mody i odzieży na całym świecie cieszą się dziś niezliczonymi możliwościami dzięki drukowaniu 3D, a to samo dotyczy różnych rodzajów obuwia – zarówno w butach do baletu, na wysokich obcasach, butach do biegania, jak i innych wyjątkowych produktach i projektach takich jak QUANT-U. Ich autorzy wydają się gotowi zmienić oblicze zakupów obuwia dla konsumentów otwartych na technologię.

Pipe bends & Couplings

stainless steel pipe bends and aluminium couplings suitable for vacuum and pressure conveyors stainless steel pipe bends in all common pipe dimensions from 38.0 x 1.5 mm till 204.0 x 2.0 mm; radii: 75, 250, 300, 500, 800, 1.000, 1.200 and 1.500 mm (AISI 304) highly wear-resistant pipe bends: glass pipe bends and HVA NIRO® stainless steel pipe bends

- immediately, from stock HS Umformtechnik GmbH D-97947 Grünsfeld Phone +49 (0) 93 46 / 92 99-0 Fax +49 (0) 93 46 / 92 99-200

www.hs-umformtechnik.de

POWTECH, hall 4 / booth 419

Spis reklamodawców Reklama

Strona

Strona www

ARBURG . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 . . . . . . . . www.arburg.pl BIBBY FINANCIAL SERVICES. . . . . . . . 31 . . . . . . . . www.bibbyfinancialservices.pl BIO-FED . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63 . . . . . . . . www.bio-fed.com DARSTA, HARMO . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 . . . . . . . . www.darsta.pl DOPAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72 . . . . . . . . www.dopak.pl ELBI, ZEPPELIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 . . . . . . . . www.elbi.com.pl

84,-

FANUC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 . . . . . . . . www.fanuc.pl GIMATIC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 . . . . . . . . www.gimatiolska.pl GRAFE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 . . . . . . . . www.grafe.pl GRUPA AZOTY. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 . . . . . . . . . www.e-plastics.eu GRUPA AZOTY, OXOPLAST . . . . . . . . . 21 . . . . . . . . www.oxoplast.com HS-UMFORMTECHNIK . . . . . . . . . . . . . 69 . . . . . . . . www.hs-umformtechnik.de HURMAK. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 . . . . . . . . www.hurmak.pl HUZAP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 . . . . . . . . www.huzap.pl KAPLAST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 . . . . . . . . www.kaplast.com.pl

2019

LABOTEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 . . . . . . . . www.labotek.pl LANXESS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 . . . . . . . . . www.lanxess.com LUDATEC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 . . . . . . . . www.ludatec.pl LUDATEC, FPS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 . . . . . . . . www.ludatec.pl LUDATEC, MODITEC. . . . . . . . . . . . . . . 43 . . . . . . . . www.ludatec.pl LUDATEC, YUDO. . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 . . . . . . . . . www.ludatec.pl MASTER COLORS, BREYER . . . . . . . . 39 . . . . . . . . www.mastercolors.com.pl MASTER COLORS, MORETTO. . . . . . . 59 . . . . . . . . www.mastercolors.com.pl MASTER COLORS, SINGLE . . . . . . . . . 25 . . . . . . . . www.mastercolors.com.pl MEUSBURGER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 . . . . . . . . www.meusburger.com MYCEPPI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 . . . . . . . . www.myceppi.com NTQ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 . . . . . . . . www.ntqsc.pl PLAST 2021 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 . . . . . . . . . www.plastonline.org PLASTECH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 . . . . . . . . . www.plastech.pl PLASTLINE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14,15. . . . . . www.plastline.com.pl PLASTOPLAN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 . . . . . . . . www.plastoplan.pl PLASTPOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 . . . . . . . . . www.plastpol.com STAUBLI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 . . . . . . . . www.staubli.pl SYNVENTIVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 . . . . . . . . www.synventive.pl TWORZYWA.PL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 . . . . . . . . . www.tworzywa.pl WADIM PLAST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 . . . . . . . . . www.wadim.pl WARTACZ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37, 67 . . . . . www.wartacz.com.pl WARTACZ, CHEN HSONG . . . . . . . . . . 65 . . . . . . . . www.wartacz.com.pl WITTMANN BATTENFELD . . . . . . . . . . 61 . . . . . . . . www.wittmann-group.pl

Reklamy na terenie Polski (i krajów innych niż wymienione poniżej) przyjmuje wyłącznie redakcja • tel. +48 504 278 832 Na terenie: Niemiec, Austrii i Szwajcarii – Lerner Media Consulting GmbH • tel. +49 6226 971515 Włoch, Hiszpanii i Portugalii – Mediapoint srl. Roberto Gallino - [email protected], • tel. +886-4-23297318 Nasza oferta dostępna jest w Internecie: www.kwartalnik.tworzywa.pl

In cooperation with

Efektywna i wielofunkcyjna

Hydrauliczne wtryskarki serii CX – „PO LIFTINGU” ○ Precyzyjny układ filtracji oleju i łagodny system rozgrzewania wydłużają jego żywotność

○ Intuicyjny system sterowania MC6 z funkcją Eco do energetycznie optymalnego ustawienia maszyny

○ Prawie zerowa ilość detali wybrakowanych i absolutna niezmienność gramatury wtrysku dzięki funkcji APlus

○ Integracja robota liniowego w sterowniku maszyny – to wyższy komfort programowania i skrócenia czasu przezbrojenia form

○ Dopracowany system napędu o zmiennej prędkości obrotowej wraz z matami izolacyjnymi odczuwalnie ograniczają emisję hałasu

○ Najnowszej generacji napęd Blue Power Vario Drive znacznie obniża zużycie energii

DOPAK Sp. z o.o. 54-614 Wrocław • ul. Sokalska 2 • tel. +48 71 35 84 000 www.dopak.pl